Τετάρτη 4 Ιουνίου 2014

Αριστουργήματα του παρελθόντος: Μαύρο Ψωμί (2010)


Χθες βράδυ βρέθηκα στον Μικρόκοσμο για να δω μία ακόμη ταινία που βασίζεται στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Μου έκανε τρομερή εντύπωση που συνάντησα για πρώτη φορά φέτος ασφυκτικά γεμάτο το μπαρ του κινηματογράφου. Ρώτησα στο ταμείο αν απόψε προβάλλεται το "Βρώμικο ψωμί". Το "Μαύρο ψωμί" με διόρθωσε ο ιδιοκτήτης του κινηματογράφου. Γέλασα με την αστοχία μου στον τίτλο, ένα λάθος που οφειλόταν στο αγαπημένο άσμα του Νιόνιου που τραγουδούσα καθώς πήγαινα με τα πόδια στον κινηματογράφο. Από την άλλη όμως είναι γεγονός πως ο καθένας που αγαπάει τον τόπο του είτε αυτός λέγεται Ελλάδα, είτε Καταλονία, τρώει βρώμικο ψωμί. Για εκείνα τα δύσκολα χρόνια του εμφυλίου έτρωγαν και μαύρο...
Δε ξέρω από που να ξεκινήσω για τη συγκεκριμένη ταινία. Από τη στιγμή που έφυγα από την σκοτεινή αίθουσα μέχρι σήμερα την σκέφτομαι και την αναλύω στο μυαλό μου. Το έργο είναι ένα αριστούργημα με μία ποιότητα που επιβεβαιώνει τα εννέα βραβεία Γκόγια που κέρδισε το 2011. 
Από το πρώτο λεπτό σε πιάνει ένα σφίξιμο στην καρδιά μέχρι το υπέροχο κι ευφυές τελείωμα. 


Η ταινία αυτή με άγγιξε για πολλούς λόγους. Πρώτα απ' όλα ο Ισπανικός Εμφύλιος, ένα γεγονός που μ' έχει συγκινήσει αρκετά. Αυτός ήταν ο λόγος που με τράβηξε για να την δω. Κατά τη διάρκεια της προβολής διαπίστωσα πως το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός απλώς πλανάται στην ατμόσφαιρα της ταινίας και δεν παίζει κάποιον σημαντικό ρόλο. Απλώς η ύπαρξη της συγκεκριμένης εμπόλεμης κατάστασης οδηγεί στον χωρισμό της κοινωνίας, σε αριστερούς και φτωχούς που δουλεύουν στις φάμπρικες και στους χωροφύλακες και τους πλούσιους που ελέγχουν και ρυθμίζουν την εξουσία του κάθε τόπου. Φυσικά υπάρχουν και οι ενδιάμεσοι οι οποίοι προσπαθούν να επωφεληθούν και από τις δύο παρατάξεις. 
Στη συγκεκριμένη ταινία ένα παιδί γίνεται αυτόπτης μάρτυρας της δολοφονίας ενός συγχωριανού του κι οικογενειακού φίλου. Με την κατάθεσή του αποδεικνύεται η δολοφονία, η οποία στην αρχή θεωρήθηκε ως ατύχημα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να κυνηγηθεί ο πατέρας του ως ύποπτος. Ο μικρός πιστεύει πως τον πατέρα του τον κυνηγάνε για τα πολιτικά του φρονήματα και προσπαθεί να τον αθωώσει. Μεμιάς μετατρέπεται στην προσωποποίηση όσον πολεμάνε για την αλήθεια. Για ποιά όμως αλήθεια;.. 
Όλη αυτή η κατάσταση οδηγεί τον πιτσιρικά σε μία απότομη και σκληρή ενηλικίωση. Διαπιστώνει πως τον πνίγει η κλειστή κοινωνία του χωριού αλλά και η στάση του σπιτιού του που λειτουργεί με το μότο "τι θα πει ο κόσμος για μας", ένας τρόπος ζωής αρκετά οικείος και στην ελληνική νοοτροπία. Απογοητεύεται από τα ψέματα της οικογένειάς του κι από την νοοτροπία της υπόλοιπης κλειστής κοινωνίας. Στις εσωτερικές του αναζητήσεις βρίσκει την σοφία στα λόγια ενός νεαρού (πιθανότατα τρελού) που πηγαίνει και του αφήνει φαγητό στο μοναστήρι που λειτουργεί κι ως ίδρυμα. Μια φιλία που του ενισχύει μια ξεχωριστή φιλοσοφία για τη ζωή κάτι που τον διαχωρίζει σιγά σιγά από τους γύρω του.



Θα μπορούσα να μιλάω αρκετή ώρα για την ταινία καθώς οι δυνατές σκηνές είναι πολλές. Πριν ηρεμήσεις από την μία, εμφανίζεται η επόμενη. Ποιες να πρωτοθυμηθώ, την ξαδέλφη του νεαρού που του λέει το μυστικό της για τον δικό της πατέρα, του νεαρού πρωταγωνιστή με τον μπαμπά του στην φυλακή, την τρομερή ατάκα που ξεστόμισε η μητέρα του νεαρού στον παπά που αρνείται να πραγματοποιήσει μία κηδεία ("120 κιλά λίπος κι ούτε ένα γραμμάριο ανθρωπιάς"), το υπέροχο φινάλε... Η λίστα είναι μεγάλη κι αν την συνεχίσω θα χαλάσω την ιστορία σε όποιον δεν την έχει δει ακόμα.
Οι ερμηνείες ήταν υπέροχες. Οι ρόλοι ήταν απλοί κι αληθινοί. Χωρίς φανφάρες ο καθένας στο έργο κουβαλάει τον δικό του σταυρό μετατρέποντάς τον σε έναν μικρό κι ανώνυμο ήρωα της εμφυλιακής περιόδου. Οι εικόνες καταπληκτικές. Ο σκηνοθέτης παίζει πολύ με την κάμερα, ειδικά στις σκηνές του δάσους. Η ταινία σου θυμίζει πολύ τα προηγούμενα ισπανικά αριστουργήματα που αναφέρονται στον εμφύλιο όπως "Οι στρατιώτες της Σαλαμίνας" κι ο "Λαβύρινθος του Πάνα". 
Παρακολουθώντας την χθεσινή ταινία, ζήλεψα το θάρρος και την ειλικρίνεια των Ισπανών. Τους ζήλεψα διότι δεν έχουν κόμπλεξ με την ιστορία τους, κάτι που έχουμε εμείς. Αναγνωρίζουν τις μαύρες στιγμές της πρόσφατης ιστορίας τους και την αναδεικνύουν μέσα από κάθε μορφή τέχνης για να κρατάνε τον λαό τους σε εγρήγορση ώστε να μη συμβούν ξανά τα λάθη του παρελθόντος. 
Αντιθέτως εμείς έχουμε βγάλει μόνο μία ταινία για τον ελληνικό εμφύλιο και εξακολουθούμε να κρυβόμαστε από τα ντοκουμέντα της πραγματικής μας ιστορίας, μ' αποτέλεσμα να χουν θεριέψει ξανά στην Ελλάδα ένα σωρό ακροδεξιοί, γεγονός ντροπιαστικό για μία χώρα που έχει ταλαιπωρηθεί τόσο πολύ από τους φασίστες της γερμανικής κατοχής, τους γερμανοτσολιάδες, τους χίτες, τους ταγματασφαλίτες, το παρακράτος της δεκαετίας του '60, την χούντα και σήμερα την Χρυσή Αυγή. 
Παρακολουθώντας το ταπεινό θάρρος των άλλων χωρών, συνειδητοποιούμε πως η Ελλάδα δε πρόκειται να σωθεί ποτέ. Είναι καταδικασμένη από τη φύση της να είναι αυτοκαταστροφική.
Όσο για την ταινία, να την δείτε οπωσδήποτε!

Βαθμολογία: 9/10

4 σχόλια:

  1. Ασήμαντη λεπτομέρεια: η ταινία είναι του 2010. Εξαιρετική η παρουσίαση και ο σχολιασμός της ταινίας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Παρ'ολην την στεναχωρια σας,για την Ελλαδα μας,η περιγραφη
    "σαν μια ομορφη και εξυπνη κοπελλα"....τα λεει ολα!! Αυτο της λειπει της Ελλαδιτσας μας! Ο ερωτας!! Θελει να την ερωτευτουν,
    θελει να την πιστεψουν και να της αφοσιωθουν! Και μετα ως γνησια ελληνιδα...θα υπερβει και τον εαυτο της!! Οπως εγινε στην κατοχη,και γραψαμε αυτες τις λαμπρες σελιδες! Προς θεου δεν σας κρινω!! Ισα-ισα...θεωρω πολυ ωραια την περιγραφη σας.Και κακα τα ψεματα....μην περιμενουμε να επαναστατησουμε....αν δεν μπορουμε καν να ερωτευτουμε! Γι αυτο στεναχωριεμαι διπλα οταν φευγουν οι νεοι μας! Μια χωρα ανεραστη.....ποσες χαρες να δωσει;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Έχετε δίκιο. Η ταινία είναι του 2010. Το 2011 βραβεύτηκε με τα Γκόγια και ήταν υποψήφια για όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας. Σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια.
    Όσο για τον συσχετισμό της Ελλάδας με την όμορφη κι έξυπνη κοπέλα το έκανα διότι συνήθως το γυναικείο φύλο εκφράζει αυτοκαταστροφικά τις ανασφάλειές του. Η Ελλάδα έχει τρομερές ανασφάλειες. Φαίνεται διότι κρύβει το παρελθόν της. Αυτό έχει ως συνέπεια να χει πάντα έναν νταβατζή πάνω από το κεφάλι της. Κάποτε ήταν η Βαυαροί, μετά ήρθαν οι Άγγλοι οι οποίοι μας παρέδωσαν στους Αμερικανούς (διότι δε μπορούσαν να ελέγξουν τον Ελληνικό Εμφύλιο) και τώρα είμαστε υπό των Γερμανών. Όπως αναφέρομαι και στο κείμενο, κάποτε ήταν οι γερμανοτσολιάδες, μετά ήρθαν οι χίτες οι ταγματασφαλίτες και οι βασανιστές των ΕΑΤ-ΕΣΑ. Σήμερα έχουμε τους νεοναζί. ΚΙ αυτοί θέλουν έναν νταβατζή. Οι πρώτοι είχαν τον Τσολάκογλου, οι υπόλοιποι ήταν όργανα του βαθέως κράτους και της χούντας και στις μέρες μας οι χρυσαυγήτες είναι το εκτελεστικό όργανο της ακροδεξιάς κυβέρνησης του Σαμαρά. Η κρίση δεν είναι σημερινή. Η κρίση υπήρχε πάντα. Η ιστορία στο επιβεβαιώνει.
    Η Ελλαδίτσα μας θα γίνει γυναικάρα που θα την κυνηγάνε όλοι, όταν μάθει τα λάθη του παρελθόντος της.
    Καιρός δεν είναι;...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Έχετε απόλυτο δίκιο. Η ταινία είναι του 2010. Το 2011 κέρδισε τα βραβεία Γκόγια και ήταν υποψήφια για όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας. Σας ευχαριστώ και για τα καλά σας λόγια.
    Όσο για τον συσχετισμό της Ελλάδας με μία όμορφη κοπελίτσα, τον χρησιμοποίησα διότι το γυναικείο φύλο γίνεται συνήθως αυτοκαταστροφικό όταν έχει ανασφάλειες. Κρύβει το παρελθόν της αντί να το κοιτάξει κατάματα για να διορθώσει τα λάθη της. Η Ελλαδίτσα μας πάντα είχε νταβατζήδες, ήταν οι Βαυαροί, ακολούθησαν οι Άγγλοι για να πάρουν την θέση τους οι Αμερικανοί μέχρι που καταλήξαμε σήμερα σε μία γερμανική κατοχή. Το ίδιο ήταν και με τους αλήτες που είχαν για να προκαλούν φόβο στους πολίτες. Τότε ήταν οι γερμανοτσολιάδες, ακολούθησαν οι χίτες, οι βασανιστές των ΕΑΤ ΕΣΑ, οι Ματατζήδες και φυσικά στις μέρες μας οι χρυσαυγήτες. Κι αυτοί για να δράσουν είχαν κάποιους καθοδηγητές. Τον Τσολάκογλου στην κατοχή, το βαθύ κράτος και τους συνταγματάρχες στις επόμενες δεκαετίες και την ακροδεξιά κυβέρνηση του Σαμαρά σήμερα.
    Όλα αυτά τα λέω για να σας αποδείξω πως η ιστορία κάνει κύκλους. Απλά πρόσωπα αλλάζει. Αν μελετήσουμε την Ιστορία μας θα το διαπιστώσουμε και σίγουρα θα το διορθώσουμε.
    Αυτό χρειάζεται η Ελλαδίτσα μας για να ξεφύγει από τον κομπλεξισμό της κάτι που θα την βοηθήσει να γίνει γυναικάρα που θα την διεκδικούν όλοι.
    Θέλει όμως δουλειά πολύ.
    Δεν ήρθε ο καιρός λοιπόν;...

    ΑπάντησηΔιαγραφή