Παρασκευή 4 Αυγούστου 2017

Παλέρμο, το βορινό λιμάνι της Σικελίας




Αν θεωρήσουμε τη Νάπολη ως αφετηρία του φετινού μας οδοιπορικού, το Παλέρμο  υπήρξε το τέρμα του. Εκεί ξαποστάσαμε δύο μέρες, πριν πάρουμε το δρόμο της επιστροφής. Εντυπωσιασμένοι από την Κοιλάδα των Ναών, αναχωρήσαμε προς βορρά. Αφού κάναμε μία μικρή στάση στο χωριό Κορλεόνε, για να τιμήσουμε τον πολυαγαπημένο μας Νονό και να γεμίσουμε τις άδειες μας κοιλιές, φτάσαμε το απόγευμα στο βορινό λιμάνι της Σικελίας.
Το Παλέρμο είναι όμορφο να το βλέπεις πρώτα από ψηλά κι έπειτα να χάνεσαι στους δρόμους του. Γι' αυτό κι εμείς όταν φτάσαμε στην πόλη, πήραμε αμέσως τον περιφερειακό κι ανεβήκαμε στο όρος Πελεγκρίνο, ένα τεράστιο βουνό στα δυτικά της πόλης. Οι απότομες πλαγιές του προσφέρουν μία πανοραμική εικόνα του κόλπου όπου βρίσκεται η πόλη. Από εκεί είδαμε το λιμάνι και τον θεόρατο καθεδρικό ναό της πόλης. Το Παλέρμο βρίσκεται σε ένα λεκανοπέδιο, παρόμοιο μ' αυτό της Αθήνας, ένα επιπλέον στοιχείο που μας έκανε να νιώθουμε μία απρόσμενη οικειότητα τόσο με το τοπίο όσο και με την πόλη. Περιπλανώμενοι στους δρόμους της διαπιστώσαμε πως την ίδια οικειότητα είχαμε και με τους κατοίκους της.
Το Παλέρμο ιδρύθηκε από Φοίνικες τον 8ο αι. π.Χ. και το όνομά του ήταν Ζιζ. Μετέπειτα οι Αρχαίοι Έλληνες το ονόμασαν Πάνορμος, λόγω του θαυμάσιου φυσικού της λιμανιού. Παρ' όλα αυτά το Παλέρμο δεν υπήρξε ποτέ ελληνική πόλη-κράτος αν κι έγινε σημαντικό κέντρο για την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Η ιστορία όμως της πόλης έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Όταν η Σικελία έπεσε στα χέρια των Ρωμαίων, το Παλέρμο παρέμεινε στα χέρια των Φοινίκων. Στη πορεία πέρασε στη διοίκηση των Συρακουσών, κάτι που της έδωσε το εισιτήριο να ενταχθεί στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Όταν όμως τον 9ο αι. η Σικελία αποκόπηκε από τους Βυζαντινούς, διαιρέθηκε σε δύο επαρχίες, οι οποίες οδηγήθηκαν σε εμφύλια σύρραξη. Ο νικητής του πολέμου, Ευφήμιος, οραματίστηκε την αναγέννηση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Επειδή δεν είχε όμως στρατό, ζήτησε τη βοήθεια των Αράβων που κατοικούσαν στην Β.Αφρική. Εκείνοι του έστειλαν ενισχύσεις, αλλά μία βδομάδα μετά την άφιξή τους, ο Ευφήμιος πέθανε μυστηριωδώς κι οι Άραβες δεν ήθελαν να φύγουν από εκεί. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, ολόκληρη η Σικελία πέρασε στα χέρια των Σαρακηνών, οι οποίοι μετέφεραν την πρωτεύουσα του νησιού από τα ανατολικά στο Παλέρμο, μία έδρα που έχει διατηρηθεί μέχρι σήμερα.
Τον 12ο αι. η Σικελία πέρασε στα χέρια των Νορμανδών, οι οποίοι με σταυροφορίες έδιωξαν κάθε μουσουλμανικό στοιχείο από το νησί. Η δικιά τους κατοχή πρόσφερε ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό συνδυασμών νορμανδικών με αραβικών στοιχείων, μ' αποτέλεσμα σήμερα να απολαμβάνουμε υπέροχα μνημεία όπως το Παλατινό Παρεκκλήσι, την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη των Ερημιτών και τη Ζίσα. Στη συνέχεια η πόλη αλλά κι η υπόλοιπη Σικελία πέρασαν στα χέρια των Ισπανών. Η παρακμή του Παλέρμο ήρθε όταν εντάχθηκε στο Βασίλειο της Νάπολης. Με την ενοποίηση της Ιταλίας, δόθηκε μία νέα πνοή στην πόλη η οποία ξανάγινε διοικητικό κέντρο της Σικελίας και το μέλλον του φάνηκε λαμπρό όταν η Σικελία αποφάσισε να αυτονομηθεί το 1947. Η μαφία όμως διέκοψε κάθε πορεία και κράτησε το νησί στον ιταλικό κορμό.
Στο Παλέρμο όμως διαδραματίστηκε ένα συγκλονιστικό γεγονός, το οποίο είχε δώσει ανάσα ζωής στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Αναφέρομαι στον θρυλικό πλέον Σικελικό Εσπερινό. Ήταν η λαϊκή εξέγερση κατά του καθεστώτος του Καρόλου του Ανδεγαυού, Γάλλου ευγενούς βασιλέα ο οποίος με παπική συναίνεση είχε καταλάβει το Βασίλειο της Σικελίας το 1268 κι εμφανιζόταν ως ο επίδοξος κατακτητής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Εικάζεται πως ο Μιχαήλ Παλαιολόγος είχε βάλει το χεράκι του για να πραγματοποιηθεί αυτή η εξέγερση, η οποία σημειώθηκε κατά τη διάρκεια του Εσπερινού της Δευτέρας του Πάσχα, στις 30 Μαρτίου 1282 κι ήταν η απαρχή του Πολέμου του Εσπερινού που κράτησε για 20 χρόνια, μέχρι δηλαδή το 1302. Η ιστορία έχει ως εξής, εκείνη τη μέρα γιόρταζαν ντόπιοι Σικελοί στο ναό της Αγίας Τριάδας, όταν Γάλλοι αξιωματούχοι πέρασαν από εκεί για να λάβουν μέρος και άρχισαν να πίνουν. Ένας λοχίας, ονόματι Ντρουέ, έσυρε μια νεαρή παντρεμένη γυναίκα από το πλήθος, την οποία παρενόχλησε. Αμέσως ο σύζυγός της επιτέθηκε στον Ντρουέ, πληγώνοντάς τον θανάσιμα με ένα μαχαίρι. Όταν όμως οι υπόλοιποι Γάλλοι επιχείρησαν να εκδικηθούν το σύντροφό τους, το σικελικό πλήθος κινήθηκε εναντίον τους, σκοτώνοντάς τους όλους. Αμέσως δόθηκε εντολή, να διαδοθεί η είδηση σ' ολόκληρο το νησί. Χρειάστηκαν βδομάδες για να περάσει ολόκληρη η Σικελία στον έλεγχο των επαναστατών. Η επανάσταση αυτή ήταν σημαντική και για το Βυζάντιο, που διήνυε κρίσιμη περίοδο μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης (1261) καθώς ο Κάρολος του Ανδεγαύου ήθελε να ενώσει τις δυο αυτοκρατορίες και τις δυο εκκλησίες μετά την αποτυχημένη σύνοδο της Λυών. Η εξέγερση όμως στη Σικελία, αποδυνάμωσε το βασίλειο του Καρόλου, δίνοντας παράταση στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Σήμερα η πόλη ζει σε έναν βρασμό ανοικοδόμησης, προσπαθώντας να ξεπεράσει το σύνδρομο της μαφίας που χρόνια διοικούσε (κι εξακολουθεί να διοικεί) την Σικελία. Τα παλιά κτίρια ανακαινίζονται κι αποκτούν ξανά ζωή. Σ' ένα απ' αυτά μείναμε, το οποίο χαρακτήρισα ως ένα πανέμορφο ιδιωτικό μουσείο.
Το Παλέρμο έχει έντονη ζωή. Οι ρυθμοί του, η διάθεση των κατοίκων και το κλίμα, του προσφέρουν μία ιδιαίτερη ζωντάνια αντίστοιχη μ' αυτήν της Νάπολης. Ως σημείο αναφοράς χρησιμοποιήσαμε την κεντρική οδό Βιττόριο Εμανουέλε η οποία ξεκινάει από το λιμάνι και καταλήγει στο νορμανδικό Παλατίνο. Το σπίτι που μέναμε βρισκόταν σε έναν κάθετο παράδρομο αυτής της οδού.
Περπατώντας στην Βιττόριο Εμανουέλε προς το ιστορικό κέντρο, συναντήσαμε μία άλλη κεντρική αρτηρία της πόλης, τη  οδό Μακουέντα. Στο σταυροδρόμι που σχηματίζεται, στέκει το Quattro Canti (00:12-01:20), μία οκταγωνική μπαρόκ πλατεία με τις τέσσερις καμπύλες γωνίες των κτιρίων να είναι όμοιες και πλούσιες σε γλυπτά διακοσμητικά και συντριβάνια. Σε κάθε όψη υπάρχει κι από ένας βασιλιάς της Σικελίας και μία αναφορά για τις τέσσερις εποχές του χρόνου. Όταν είχε χτιστεί αυτή η πλατεία, είχε γίνει ένα από τα σημαντικότερα πολεοδομικά παραδείγματα στην Ευρώπη.
Δίπλα στο Quattro Canti βρίσκεται η περίφημη Piazza Pretoria, η πλατεία της ντροπής (01:21-02:09). Στο κέντρο της πλατείας απλώνεται ένα εντυπωσιακό συντριβάνι, πλούσιο σε αγάλματα τα οποία απεικονίζουν τους βασικούς ποταμούς της περιοχής (οι καθιστές μορφές), ολύμπιες θεότητες και μορφές ζώων. Ένιωθα μία απόκοσμη αίσθηση καθώς περιπλανιόμουν σε ένα δάσος αγαλμάτων ανάμεσα σε δυο μεγάλους καθολικούς ναούς κι ένα παλιό μοναστήρι που τώρα λειτουργεί ως δημαρχείο. Το έργο αρχικά είχε σχεδιαστεί για ένα παλάτι στην Φλωρεντία, αλλά τελικά αγοράστηκε από την Γερουσία του Παλέρμο το 1573. Για να χωρέσει το μνημείο, γκρεμίστηκαν αρκετά κτίσματα της περιοχής. Η ύπαρξη αρκετών γυμνών μορφών στο συντριβάνι, συσχετίστηκε με τη διαφθορά των δημοτικών αρχών της πόλης κάτι που έδωσε το χαρακτηρισμό "η πλατεία της ντροπής".
Ακριβώς δίπλα στην Piazza Pretoria βρίσκεται το Σαν Κατάλντο (03:17-03:30), μία περίεργη εκκλησία με τρεις κόκκινους τρούλους. Κτίσμα του 12ου αι. σε ενδιαφέρον μέρος τοποθετημένη και με ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία. Αυτό όμως που με μάγεψε ήταν οι τρεις κόκκινοι τρούλοι. Κάθισα αρκετή ώρα σε ένα παγκάκι, ακριβώς απέναντι από το κτίριο και το παρατηρούσα καθώς ο ήλιος έδυε, δίνοντας μία απερίγραπτη απόχρωση στην όψη του.
Ωστόσο το Παλέρμο είναι διάσημο για τον καθεδρικό του ναό. Πριν απ' αυτόν όμως, επισκεφθήκαμε το Παλάτι των Νορμανδών (03:31-04:22), ή αλλιώς το βασιλικό παλάτι το οποίο είναι κι η παλιότερη βασιλική οικία στην Ευρώπη, χαρακτηρισμένο ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco το 2015. Στο εσωτερικό του χώρο κρύβει έναν μοναδικό θησαυρό. Αναφέρομαι στο Palatine Chapel, όπου συναντά κανείς αραβική μαρμάρινη διακόσμηση, με βυζαντινά ψηφιδωτά και νορμανδική ξύλινη οροφή. Στα ψηφιδωτά βλέπουμε τον Παντοκράτορα, τους ευαγγελιστές και βιβλικές σκηνές τα οποία χρονολογούνται από το 1143. Το χρυσό φόντο αλλά κι οι μορφές μας ταξιδεύουν σε εποχές Βυζαντίου, κάνοντάς μας να νιώθουμε μία οικειότητα με το εσωτερικό του ναού. Προσωπικά μου θύμισε πολύ τα ψηφιδωτά της Νέας Μονής Χίου αλλά και του Όσιου Λουκά στην Βοιωτία.
Λίγο πιο πέρα από το Παλάτι των Νορμανδών, επισκεφθήκαμε τις κατακόμβες με τις μούμιες των καπουτσίνων, το οποίο είναι κι ένα από τα πιο μακάβρια μέρη όπου έχω βρεθεί. Υπερυψωμένες υπόγειες στοές γεμάτες σκηνώματα τα οποία είναι κρεμασμένα από τους γύρω τοίχους. Σε πιάνει ζαλάδα τόσο από την μούχλα όσο κι από την ιδέα πως οι μορφές που συναντάς ήταν κάποτε άνθρωποι, οι οποίοι είχαν μία τελείως διαφορετική αντίληψη για την μετά θάνατον ζωή. ανάμεσα στις μούμιες βρίσκεται κι αυτή ενός μικρού κοριτσιού, η οποία έχει διατηρηθεί τόσο καλά που σου δίνει την αίσθηση πως βλέπεις μπροστά σου ένα κοριτσάκι να κοιμάται.
Επιστρέψαμε πάλι στο ιστορικό κέντρο γα να επισκεφθούμε τον καθεδρικό ναό της πόλης (04:34-06:08). Ο ναός είναι από τους πιο εντυπωσιακούς ναούς που έχω επισκεφθεί στα μέχρι τώρα ταξίδια μου. Μακρόστενος και ψηλός, με πύργους από την πλευρά της εισόδου κι ένα πανύψηλο καμπαναριό ρολόι στην άλλη πλευρά. Η σημερινή του μορφή προέρχεται από τους Νορμανδούς, οι οποίοι τον έχτισαν πάνω σε τζαμί, το οποίο με τη σειρά του είχε στηθεί πάνω σε μία παλιότερη βασιλική εκκλησία. Ο προαύλιος χώρος του ήταν κάποτε σημείο αναφοράς για την πόλη. Γι' αυτόν τον λόγο έχει τόσο μεγάλη έκταση. Ωστόσο όσο εντυπωσιακός δείχνει ο ναός απ' έξω τόσο φτωχός είναι εσωτερικά. Δεν υπάρχει διακόσμηση ούτε τοιχογραφίες.
Οι βόλτες μας στην πόλη μας έβγαζαν σε μικρές πλατείες με γουστόζικες καφετέριες και μουσικούς του δρόμου. Σε πολλές απ' αυτές κάναμε στάση να απολαύσουμε τον καφέ μας κάτω από τα όμορφα χάδια του σικελικού ήλιου και με τις μελωδίες των μουσικών.
Το βράδυ όμως η πόλη έπαιρνε μία μυστηριακή όψη...

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου