Η προβολή ενός εκ των αριστουργημάτων του σπουδαίου δημιουργού Ίνγκμαρ Μπέργκμαν δεν είναι μόνο μια ξεχωριστή κινηματογραφική απόλαυση αλλά και μια ουσιώδης ψυχανάλυση σε θέματα που είναι διαχρονικά κι όπως φαίνεται γι' αρκετό καιρό ακόμα θα παραμένουν άλυτα. Όπως ισχύει και για τις υπόλοιπες ταινίες του κορυφαίου Σουηδού σκηνοθέτη, έτσι κι οι "Σκηνές Από Ένα Γάμο" είναι ένα αξεπέραστο και μοναδικό αριστούργημα που παρουσιάζει με έναν εύστοχο κι άκρως θεατρικό τρόπο τη φθορά ενός ζευγαριού τόσο από τις μεταξύ τους καθημερινές τριβές όσο κι από συγκεκριμένους εξωγενείς παράγοντες (γονείς, παιδιά, εξωσυζυγικές σχέσεις κτλ). Νιώθω πολύ τυχερός που απορροφήθηκα στους συγκεκριμένους "μπεργκμανικούς" διαλόγους μέσα σε μια σκοτεινή κινηματογραφική αίθουσα κι όχι σε μια κατ'οίκον προβολή, μιας κι είχα στη συλλογή μου τη συγκεκριμένη ταινία σε dvd από την πλούσια κασετίνα που είχε προσφέρει πριν αρκετά χρόνια το περιοδικό Σινεμά.
Η ταινία ξεκίνησε ως τηλεοπτική μίνι σειρά των έξι 50λεπτων επεισοδίων σημειώνοντας τεράστια επιτυχία σε Σουηδία κι εξωτερικό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μετατραπεί σε μια εξαιρετική ταινία μεγάλης διάρκειας, μέσα από την οποία παρακολουθούμε τη σχέση ενός ερωτευμένου και πετυχημένου ζευγαριού. Από την μια έχουμε τον καθηγητή Γιόχαν, τον οποίο ερμηνεύει ο εξαιρετικός Ερλαντ Γιόζεφσον κι από την άλλη την δικηγόρο σύζυγό του Μαριάν που ερμηνεύεται από την εκπληκτική Λιβ Ούλμαν. Η ιστορία της ζωής τους χωρίζεται σε έξι κεφάλαια, όπου στο καθένα παρατηρούμε τα διάφορα στάδια της συμβίωσής τους. Στην αρχή έχουμε τα πρώτα δέκα χρόνια γάμου όπου ήταν μια περίοδος γεμάτη αληθινή αγάπη και στοργή. Στη συνέχεια περνάει σε μια περίοδο σεξουαλικής αποχής κάτι που θα οδηγήσει στους πρώτους τριγμούς της σχέσης και στην απιστία. Η εξέλιξη αυτή θα ολοκληρωθεί με την ψυχοφθόρα περίοδο του διαζυγίου. Όμως η ιστορία δε σταματάει εκεί αλλά συνεχίζεται με την συνάντηση των δυο αυτών προσώπων δέκα χρόνια αργότερα. Παρόλο που έχουν παντρευτεί με νέους συντρόφους, διαπιστώσουν πως τα νέα πρόσωπα στις ζωές τους δεν κατάφεραν να γεμίσουν το κενό που οι ίδιοι ένιωθαν όσο ήταν μεταξύ τους παντρεμένοι.
Η άλλοτε ευτυχισμένη σχέση των δυο αυτών προσώπων πατάει σε ένα και μόνο συναίσθημα κι αυτό είναι η στοργή καθώς ο έρωτας δεν ήταν κεραυνοβόλος. Η σχέση τους όπως οι ίδιοι δηλώνουν στην αρχή της ταινίας, προέκυψε μετά από δυο ταυτόχρονες ερωτικές απογοητεύσεις που τους έφεραν πιο κοντά. Κατά κάποιον τρόπο τόσο η σχέση τους όσο κι ο έγγαμος βίος τους ήταν το αποτέλεσμα συμβιβασμών, ανασφαλειών, ενοχικών συναισθημάτων και κοινωνικών απαιτήσεων. Ο πιο αδύναμος χαρακτήρας κυριάρχησε επιβλητικά κι ο πιο δυναμικός υποτάχθηκε προσπαθώντας να διατηρήσει τις εύθραυστες ισορροπίες της σχέσης. Σ' αυτόν τον "άδικο" χορό επικράτησης κυριαρχούσε μια ασυνήθιστη γαλήνη, η οποία εκδηλώθηκε έντονα στη σκηνή που ο Γιόχαν ανάγγειλε στη Μαριάν ότι ερωτεύθηκε κάποιαν άλλη. Η Μαριάν όχι μόνο παρέμεινε ψύχραιμη στην απιστία του συζύγου της αλλά δέχτηκε την απόφασή του στωικά, σχεδόν με συμπόνια. Ωστόσο, με την απιστία και εν συνεχεία εγκατάλειψή του Γιόχαν, φανερώνεται η μοναξιά που κυριαρχούσε όλα αυτά τα χρόνια στους δυο τους.
Η γαλήνη αυτή θα εξανεμιστεί όταν τα δυο αυτά πρόσωπα καταφέρουν να βρουν ξανά τους εαυτούς τους μετά την λυτρωτική τους απελευθέρωση από τα δεσμά του γάμου. Εκεί η Μαριάν θα διαπιστώσει το πόσο δυναμική είναι κι ο Γιοχάν θα χάσει την έπαρση που διατηρούσε όλα αυτά τα χρόνια μέσα στον γάμο του. Φτάνοντας στη στιγμή της υπογραφής του διαζυγίου τους, θα ανοιχτούν παρελθοντικές πληγές και θα ενταθούν οι ενοχές, προκαλώντας αλληλοκατηγορίες που θα οδηγήσουν το ζευγάρι σε κατακριτέες βιαιοπραγίες.
Όμως το τέλος δεν έρχεται με το διαζύγιο. Τα λάθη, οι προδοσίες κι οι σκοτεινές στιγμές του έγγαμου βίου τους θα επουλωθούν και θα σβηστούν, αφήνοντας στη μνήμη μόνο τις όμορφες στιγμές που πέρασαν μαζί. Για χάρη αυτών των όμορφων αναμνήσεων, το ζευγάρι θα συναντηθεί ξανά μετά από χρόνια, επιβεβαιώνοντας πως παρόλο που έχει σβηστεί το παρελθοντικό τους πάθος, έχει διατηρηθεί η στοργή κι η ανιδιοτελής τους αγάπη. Εξάλλου αυτά είναι που έχουν την μεγαλύτερη σημασία στις ανθρώπινες σχέσεις.
Οι "Σκηνές Από Ένα Γάμο" είναι από τις ταινίες που δίνουν πλούσια τροφή για πολύωρες συζητήσεις μετά το πέρας της προβολής τους. Προσφέρει απλόχερα σκέψεις, προβληματισμούς κι αναλύσεις που στροβιλίζονται στο μυαλό μας για αρκετές μέρες. Πρώτα απ' όλα εντυπωσιάστηκα με την θεατρική οπτική του έργου. Λήψεις σε κλειστούς χώρους, στατικά πλάνα, χαμηλός φωτισμός που επικεντρώνεται κυρίως στα πρόσωπα, πλούσιοι διάλογοι και λιτά σκηνικά που περισσότερο θυμίζουν σκηνές θεατρικού έργου παρά κινηματογραφικού. Με την επιλογή αυτή, δίνεται περισσότερη έμφαση στα δύο πρόσωπα που πρωταγωνιστούν αλλά και στα πρόσωπα που ενώ απουσιάζουν από τα πλάνα δυστυχώς παίζουν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις της ιστορίας όπως είναι οι γονείς των δυο πρωταγωνιστών, τα παιδιά τους κι η ερωμένη του Γιοχάν.
Από τα πρώτα στοιχεία που αντιλαμβανόμαστε στην ταινία είναι πως οι προσωπικότητες των δυο πρωταγωνιστών είναι επηρεασμένες κι ευνουχισμένες από τους γονείς τους. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης που πραγματοποιείται στο πρώτο κεφάλαιο της ταινίας, ο Γιοχάν παρουσιάζει τον εαυτό του ως άξιο γιο, ο οποίος με την αναφορά του αυτή προσπαθεί από την μια να δείξει την αγάπη που οφείλει να έχει προς τους γονείς του κι από την άλλη να κρύψει τον φόβο που έχει για αυτούς. Έπειτα, η ηττοπαθής στάση του ζεύγους απέναντι στις απαιτήσεις των γονιών τους φανερώνεται και στη σκηνή που αποφασίζουν να ακυρώσουν ένα κυριακάτικο δείπνο με τους γονείς της Μαριάν. Μέσα απ' αυτό το ελαφρώς κωμικό περιστατικό, θα αποκαλυφθεί η αδυναμία της Μαριάν να επιβληθεί στις απαιτήσεις της μητέρας της και τελικώς να υποκύψει στις πιέσεις της. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Γιοχάν ο οποίος φοβάται να πει στον πατέρα του ότι εγκαταλείπει την Μαριάν επειδή έχει ερωτευτεί κάποια άλλη γυναίκα. Μέσα από τα δυο παραπάνω γεγονότα αλλά κι από άλλα που αποκαλύπτονται μέσα από τους διαλόγους της ταινίας, διαπιστώνεται πως οι δυο πρωταγωνιστές προσπαθούν να κουκουλώσουν τα παρελθοντικά τους τραύματα και το παράπονο των μη ικανοποιημένων παιδικών τους συναισθημάτων μέσα από τις επαγγελματικές τους καταξιώσεις και την υποτιθέμενη ευτυχία του γάμου τους. Όμως η αλήθεια είναι πως ο Γιοχάν κι η Μαριάν είναι δυο μικρά παιδιά που προσπαθούν να το παίξουν ενήλικες.
Έπειτα έχουμε το παιχνίδι της κυριαρχίας μέσα στο ζευγάρι. Από την μια έχουμε την έπαρση του πιο αδύναμου και του πιο ανασφαλούς της σχέσης, όπου στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ο Γιόχαν, ο οποίος γνωρίζει πως έχει δίπλα του μια δυναμική κι επαγγελματικά πετυχημένη σύζυγο, γεγονός που τον ωθεί να της επιβληθεί υποβιβάζοντάς την έξυπνα κι ανώδυνα, πιστεύοντας πως μ' αυτόν τον τρόπο διατηρεί τα ηνία της σχέσης. Η έπαρσή του μέσα στη σχέση γίνεται ολοφάνερη από την πρώτη κιόλας σκηνή της ταινίας. Όταν ρωτάει η δημοσιογράφος για τις προσωπικότητές τους, ο Γιοχάν αραδιάζει μια μεγάλη λίστα προτερημάτων για τον εαυτό του σε αντίθεση με την Μαριάν που κρατούσε μια πιο ταπεινή στάση. Αυτή η πετυχημένη εικόνα που είχε καταφέρει να δημιουργήσει γύρω από το πρόσωπό του αρχίζει να γκρεμίζεται όταν αποφασίζει να αποκαλύψει στην σύζυγό του την παράνομη σχέση του. Οι απαντήσεις που της δίνει όχι μόνο δεν είναι ανακουφιστικές για την Μαριάν αλλά εξακολουθούν να την μειώνουν, προσπαθώντας κατά κάποιον τρόπο να ρίξει όλο το φταίξιμο σ' εκείνην. Όμως η αξιοπρεπής στάση της Μαριάν καταφέρνει να τον γονατίσει, μετατρέποντάς τον σε μικρό παιδί που εναγωνιωδώς αναζητά να βρει μια "μητρική" ασφάλεια στην αγκαλιά της πληγωμένης συζύγου του.
Η κατρακύλα του κύρους του Γιόχαν θα επιταχυνθεί όταν οι δυο πρωταγωνιστές συναντηθούν ξανά λίγους μήνες μετά τον χωρισμό τους και κρυφά από την νέα σύντροφο του Γιοχάν. Η Μαριάν είναι εμφανώς ανανεωμένη και δυναμωμένη ενώ ο Γιοχάν φαίνεται πιο μαζεμένος κι εξαντλημένος. Στη συνάντησή τους αυτή έχουμε μια συγκινητική αποκάλυψη της προσωπικότητας της Μαριάν καθώς εκείνη αποφασίζει να διαβάσει στον πρώην σύζυγό της ένα αυτοβιογραφικό κείμενο που είχε γράψει μετά τον χωρισμό τους προσπαθώντας μέσα απ' αυτόν τον τρόπο να βρει απαντήσεις στα ερωτήματα που την βασανίζουν. Η ειλικρίνεια στα λόγια της προσδίδουν επιπλέον ωριμότητα και σοβαρότητα στο πρόσωπό της ενώ παράλληλα μέσα από το κείμενό της γίνεται ακόμη πιο εμφανής ο ευνουχισμός που υπέστη από τους γονείς της στα παιδικά της χρόνια. Τα λόγια που λέει είναι συνταρακτικά κι ακούγονται στα αυτιά μας ανατριχιαστικά οικεία. Αναλύοντας τα λάθη του παρελθόντος καταφέρνει να βρει τα σωστά βήματα που θα την βοηθήσουν να απελευθερωθεί από τα συμπλεγματικά δεσμά που την κρατούσαν τόσα χρόνια άβουλη και στάσιμη. Σε αντίθεση με την Μαριάν, ο Γιοχάν αδιαφορεί για τα συμπλέγματα του παρελθόντος καθώς ο ίδιος έχει βρει ως λύση (ξέσπασμα) την επιβολή του σε άλλα πρόσωπα. Το ίδιο θα προσπαθήσει ανεπιτυχώς να κάνει κι εκείνο το βράδυ, γεγονός που αποδεικνύει πως η περίοδος της κυριαρχίας του πάνω στην Μαριάν έχει πια τελειώσει.
Η απόλυτη ήττα θα έρθει την στιγμή του διαζυγίου. Η Μαριάν είναι πλέον συνειδητοποιημένη κι αποφασισμένη για το οριστικό τέλος του γάμου της κι ανακουφισμένη με την ελευθερία που της προσφέρει η εξέλιξη αυτή. Αντιθέτως ο Γιοχάν είναι η σκιά του εαυτού του. Με κάθε τρόπο προσπαθεί να καθυστερήσει την έκδοση του διαζυγίου, αναζητώντας τρόπους να μεταπείσει την Μαριάν χωρίς να θίξει τον περίφημο εγωισμό του. Συνειδητοποιώντας η Μαριάν τα κίνητρα του Γιοχάν, παίρνει την εκδίκησή της φέρνοντάς τον αντιμέτωπο με τις ευθύνες του και την λάθος συμπεριφορά του όλα αυτά τα χρόνια του γάμου τους, γεγονός που θα τον εξοργίσει και θα τον οδηγήσει στη βιαιοπραγία. Με αυτόν τον τρόπο αποκαλύπτει το "τέρας" που έκρυβε μέσα του όλα αυτά τα χρόνια.
Κι εκεί φτάνουμε πια στο τέλος όπου οι δυο πρωταγωνιστές δεν έχουν κάτι άλλο να μοιράσουν. Ούτε έχουν κάποιον λόγο να επιβληθούν ο ένας στον άλλον. Έπειτα με το πέρασμα των χρονών έχουν συνειδητοποιήσει πως ούτε οι μετέπειτα σχέσεις τους βοήθησαν στην αντιμετώπιση και την επούλωση των παιδικών τους συμπλεγμάτων. Σε μια ακόμη απογοήτευσή τους, βρίσκουν παρηγοριά στην ειλικρινή στοργή που ένιωθαν ο ένας για τον άλλον. Μια στοργή που δεν βρήκαν στους νέους τους συντρόφους. Μια στοργή που φανερώνεται στην τελευταία σκηνή όταν η Μαριάν πετάγεται από έναν εφιάλτη κι αναζητά ασφάλεια στην αγκαλιά του Γιοχάν.
Τελικά τι είναι αυτό που κάνει δυο ανθρώπους που έχουν ζήσει είκοσι χρόνια κοινής ζωής να νιώθουν ξαφνικά τόσο ξένοι κι απόμακροι; Συναισθήματα όπως η αγάπη, η εμπιστοσύνη κι η στοργή σβήνουν απότομα σαν να μην υπήρξαν ποτέ; Κι από την άλλη πως γίνεται ένας άνθρωπος που αγάπησες τόσο πολύ να μετατρέπεται στα μάτια σου ως ο χειρότερος εχθρός σου; Οι απαντήσεις δεν είναι ποτέ εύκολες και ξεκάθαρες. Πατώντας όμως πάνω σ' αυτές ο Ινγκμαρ Μπέργκμαν προσπαθεί να τις αναλύσει και να καταγράψει την ελεύθερη πτώση που βιώνει ένα ζευγάρι όταν ανοίγεται το επικοινωνιακό χάσμα ανάμεσά του. «Χρειάστηκαν δυόμισι μήνες για να γράψω αυτές τις “σκηνές” αλλά μου πήρε μια ολόκληρη ενήλικη ζωή για να τις ζήσω», είχε δηλώσει ο Ινγκμαρ Μπέργκμαν θέλοντας να τονίσει το περιεχόμενο της συγκεκριμένης ταινίας. Βασιζόμενος τόσο στο περιεχόμενο της ταινίας όσο και στα λόγια του δημιουργού, θα μπορούσα εύκολα να θεωρήσω την συγκεκριμένη ταινία ως ένα κινηματογραφικό δοκίμιο πάνω στη συζυγική ζωή.
Σκηνοθετικά η ταινία ξεχωρίζει καθώς κινηματογραφήθηκε με κάμερα των 16χλστμ., προσφέροντας μ' αυτόν τον τρόπο πολύ κοντινά πλάνα στα κεντρικά πρόσωπα της ιστορίας, ξεγυμνώνοντάς τα ευλαβικά μέσα από την εξαιρετική ματιά του σπουδαίου φωτογράφου Σβεν Νίκβιστ. Επίσης δεν μπορούμε να παραλείψουμε τις αξεπέραστες ερμηνείες της Λιβ Ούλμαν και του Ερλαντ Γιόζεφσον, οι οποίοι καταφέρνουν από το πρώτο κιόλας λεπτό να δεθούν με μια απρόσμενη ειλικρίνεια με τους θεατές του έργου ενώ τα βιώματά τους φαίνονται ανατριχιαστικά οικεία με τα αντίστοιχα δικά μας.
Πενήντα χρόνια μετά την κινηματογράφησή της, η ταινία παραμένει φρέσκια, επίκαιρη και διαχρονικά αριστουργηματική. Κατά τη γνώμη μου ξεπερνάει τα πλαίσια του κινηματογραφικού είδους και προσφέρει μια πρωτόγνωρη ψυχαναλυτική εμπειρία στο κοινό της. Είναι μια υπόκωφη κραυγή της οριστικής ισοπέδωσης του ανασφαλούς εγωισμού και της τελικής παραδοχής πως η αγάπη κι η στοργή βρίσκονται πάνω από κάθε σύμβαση. Στην τελευταία μάλιστα σκηνή αφήνει να εννοηθεί πως ίσως η σωτηρία της ψυχής να βασίζεται τελικά στην ενέργεια που πηγάζει ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που καταφέρνουν σ' αυτές τις δύσκολες συνθήκες της μοντέρνας ζωής να νιώσουν πως έχουν γίνει ένα.
Βαθμολογία: 9/10
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου