Η αδιαφορία φέρνει άγνοια και πάνω στην άγνοια πατάει ο φασισμός

Πριν μερικές βδομάδες έπεσα πάνω σε μία ενδιαφέρουσα εκπομπή της Ερτ3 που αναφερόταν στο ρόλο της Σερβίας κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η δημοσιογράφος Χριστίνα Σιγανίδου εκτός του ότι ταξίδεψε μέχρι το Βελιγράδι, επισκέφθηκε και το συμμαχικό νεκροταφείο Ζειτενλικ, όπου μίλησε με τον φύλακα Γιώργο Μιχαήλοβιτς (Djordie Mihailovic), τον τελευταίο Σέρβο στρατιώτη που βρίσκεται στη χώρα μας. Η ευγένεια κι η σπάνια ταπεινότητά του καθώς και τα συγκινητικά του λόγια με ώθησαν να επισπεύσω το ταξίδι μου προς την Νύμφη του Θερμαϊκού.
Στη σύντομη παραμονή μου στην πόλη, αφιέρωσα ένα πρωινό στο συμμαχικό νεκροταφείο. Μπαίνοντας από μία πλαϊνή είσοδο, περιπλανήθηκα πρώτα στο ιταλικό και στο γαλλικό κομμάτι, κι έπειτα έστριψα προς το σερβικό, όπου εκατοντάδες σταυροί έστεκαν παρατεταγμένοι γύρω από έναν επιβλητικό ναΐσκο. Στην άκρη του κοιμητηρίου βρίσκεται το σπίτι του φύλακα, το οποίο βρήκα ερμητικά κλειστό, δίνοντας την εντύπωση πως ο φύλακας απουσιάζει. Οι ελπίδες μου όμως αναπτερώθηκαν όταν παρατήρησα μία γραμμή από σταγόνες που ξεκινούσαν από την βρύση με κατεύθυνση προς το βόρειο τμήμα. Ακολούθησα τα ίχνη τα οποία εντέλει με οδήγησαν στον κυρ-Γιώργο Μιχαήλοβιτς.
Παρόλο που είναι ενενήντα ενός, καθάριζε αγέρωχος τους τάφους με μία τσάπα. Μόλις με είδε σταμάτησε και προσπάθησε να τεντώσει το καμπουριασμένο του σώμα. Καλημεριστήκαμε ευγενικά και του ανέφερα πως σκοπός της επίσκεψής μου ήταν για να τον συναντήσω. «Το ξέρω», μου απάντησε με μία απρόσμενη σιγουριά. «Μία ζωή περιπλανιόμουν μόνος εδώ πέρα κι από τότε που μ’ έδειξε η τηλεόραση δέχομαι καθημερινές επισκέψεις» συνέχισε με ένα εμφανές παράπονο στη φωνή του.
Κάθισε σ’ ένα πεζούλι κι εγώ γονάτισα δίπλα του. Αμέσως αναπτύξαμε μία ζεστή κι ενδιαφέρουσα συζήτηση για τη ζωή του, τις μνήμες του, το νόστο για την πατρίδα του το Μαυροβούνιο. Η μοναχικότητα του επαγγέλματός του, τον είχαν οδηγήσει στην μελέτη της ιστορίας. Ρουφούσε ολόκληρους τόμους και «ταξίδευε» στον κόσμο και στον χρόνο. Τώρα τα μάτια του είναι αδύναμα για να διαβάσει κι έτσι περιορίζεται στο να αναμοχλεύει τις γνώσεις του και να τις μοιράζετε με ανθρώπους που τον επισκέπτονται. «Όσα βιβλία κι αν γραφτούν, ποτέ δε θα καταφέρουν να καταγραφούν όλα όσα άκουσα τα πρώτα χρόνια των υπηρεσιών μου από τους ανθρώπους που επισκέπτονταν το νεκροταφείο για να τιμήσουν τους συντρόφους με τους οποίους πολέμησαν μαζί τότε».
Η ώρα μαζί του κύλησε γρήγορα και μία ανεπιθύμητη πίεση με ανάγκαζε να διακόψω την όμορφη κουβέντας μας για να προλάβω το τραίνο. Τον αποχαιρέτησα δίνοντάς του την υπόσχεση πως θα τον επισκεφθώ σύντομα. Καθώς έκανα μεταβολή για να φύγω ένιωσα το χέρι του να σφίγγει το μπράτσο μου. Γύρισα και τον είδα απορημένος καθώς εκείνος με κοιτούσε με παράπονο. «Σε σένα θα ήθελα να πω κάτι ακόμα. Αυτό που με πονάει είναι πως η νέα γενιά αδιαφορεί για το παρελθόν. Κι όσο περνάνε τα χρόνια τόσο πιο μεγάλη γίνεται η αδιαφορία. Το παρατηρώ στους μαθητές των σχολείων που έρχονται κατά καιρούς στο νεκροταφείο. Κι η αδιαφορία αυτή φέρνει την άγνοια. Και πάνω στην άγνοια πατάει ο φασισμός». Σιωπηλός του κούνησα καταφατικά το κεφάλι δείχνοντάς του πως συμφωνώ απόλυτα μαζί του.
Προχώρησα προς την πύλη αλλά μετά από τρία βήματα σταμάτησα και στράφηκα προς τη μεριά του. «Κύριε Γιώργο» του φώναξα περιμένοντας να γυρίσει να με κοιτάξει, «τι είναι αυτό που σας δίνει τόση δύναμη;». Στηρίχτηκε με τα δυο του χέρια στην μαγκούρα και κοιτώντας με στα μάτια μου είπε κάτι που δε πρόκειται ποτέ να ξεχάσω: «Πρώτον το να τιμάω τους νεκρούς μας. Δεύτερον για να διατηρώ την ιστορική μας μνήμη και τρίτον για να βροντοφωνάζω σ' αυτούς τους "μεγάλους" την καταστροφή των πολέμων».
Του κούνησα συγκινημένος το χέρι δίνοντάς του για μία ακόμη φορά την υπόσχεση πως θα τον επισκεφθώ σύντομα.

Πρώτη δημοσίευση: aplotaria.gr

Ο δυστυχής είμαι δούλος Έλλην

του Θανάση Βασιλείου

Θυμάμαι τον Μακρυγιάννη: «Τούτη την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί κι αμαθείς, και πλούσιοι και φτωχοί, και πολιτικοί και στρατιωτικοί, και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι». Όχι ότι ο Μακρυγιάννης δεν είχε βάλει την κουτάλα του στο βάζο με το μέλι, αλλά έστω, παραδέχομαι το μέτρο και την ακρίβεια της κουβέντας του.
Ακούω τις ειδήσεις, παρακολουθώ τις συζητήσεις στη Βουλή, τις τηλεοπτικές κόντρες. Τούτη την πατρίδα, δεν την έχουν όλοι. Την έχουν μερικοί, παίγνιο, φέουδο, δοβλέτι, αποικία χρέους. Μερικοί, στη δημόσια σφαίρα, ζουν από την κρίση και μερικοί άλλοι—η περίφημη πλειοψηφία, τύραννος και τυραννούμενος μαζί— βασανίζονται παραδειγματικά.
Και κάθε μέρα, μετά τους τίτλους τέλους των δελτίων και ενημερωτικών εκπομπών, όλοι είναι ευχαριστημένοι: οι οικοδεσπότες γιατί έβγαλαν άξια τον μισθό τους, και οι προσκεκλημένοι γιατί δικαιολόγησαν πράγματα που δεν δικαιολογούνται σε ένα ατελείωτο blame game, έναν πετροπόλεμο ευθυνών ο οποίος διαχέεται από την κορυφή προς τα κάτω: «τον τάπωσα», «τους τα είπα», «τα έχωσα» κ.λπ. μέχρι να φτάσουμε στα άκρως πολιτικά θέματα «της γραβάτας» και του «too good to be true».
Η Ελλάδα δεν είναι μία∙ είναι πολλές Ελλάδες –καλές και κακές. Και η Ευρώπη, ομοίως, είναι πολλές Ευρώπες. Οι κουβέντες, είναι αποσπασματικές και ατελείς. Ποτέ δεν θα πιάσουν την πραγματικότητα παρά μόνον ένα μέρος της. Οι συνειδήσεις είναι πιο δύσκολες και πιο αδιαφανείς. Και τα βιώματα, αυτό που λέμε καθημερινότητα, είναι ό,τι ξέρουμε.
Είναι αυτό που θα πρέπει να αλλάξει —και είναι το πιο δύσκολο. Να αλλάξει η δική μας στάση. Μερικοί δεν μπορούν να αλλάξουν γιατί δεν θέλουν. άλλοι, γιατί απλώς είναι ανήμποροι. Στους τελευταίους δεν μπορείς να λες ότι «δεν φταίω εγώ που σου κόψανε τη σύνταξη»∙ ούτε μπορείς να λες στον ζητιάνο «σα δε ντρέπεσαι να κάνεις ανέντιμη ζητιανιά, αφού είσαι εις θέση να εργαστείς», γιατί ο επαίτης μπορεί να σου πει ότι, απλά, δεν βρίσκει κάπου να εργαστεί.
Η απόσταση από το «ζητάω χρήμα και όχι συμβουλές» έως την έμμονη κατάσταση μιας ολόκληρης πολιτικής τάξης που λάτρεψε το χρέος και που από δημόσιο –προκειμένου να αποτινάξει τις δικές της ευθύνες— το μετατρέπει σε ιδιωτικό είναι μεγάλη και ξεπερνάει την φαντασία του απατεώνα του 1920 Ταρλς Πόντζι.
Και η λογική «σας δανείζουμε υποχρεωτικά για να μας δώσετε πίσω αυτά που μας χρωστάτε, αλλά κρατάμε το προνόμιο να κάνετε ότι θέλουμε και να αλλάζουμε τους όρους των συμφωνιών όποτε εμείς θέλουμε και να σας δίνουμε δανεικά όποτε και αν θέλουμε» απέχει πολύ από αυτά που θεωρούνται fair play και έμπρακτη αλληλεγγύη.
Και αυτό θα πρέπει να αλλάξει στο επίπεδο της πολιτικής. Και στο επίπεδο της πολιτικής, υπάρχουν οι παρατάξεις που δουλεύουν μεν για την αυτοσυντήρησή τους η οποία, όμως, έρχεται από την χειροπιαστή πραγμάτωση του summum bonum, του κοινού καλού. Έχει σημασία η κατεύθυνση, αν θέλουμε να μιλήσουμε σε επίπεδο θεωριών ή ιδεολογικών τοποθετήσεων, αλλά αυτή την στιγμή έχει μεγαλύτερη σημασία η γάτα να πιάνει το ποντίκι. Και η πολιτική τάξη στην Ελλάδα θρέφει το ποντίκι, μολύνοντας την κοινωνία.
Θυμάμαι περίπου τις κουβέντες με τις οποίες ο Καμύ έκλεινε τον «Επαναστατημένο άνθρωπο»: «Το μυστικό της Ευρώπης είναι ότι πλέον δεν αγαπά τη ζωή». Αλλά αυτή η παραδοχή είναι ζοφερή, όπως και ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα που δεν μπορεί ούτε θέλει να σωθεί.
Οι σωτήρες, έχουν τελικά βγαλμένα τα μάτια τους και δεν βλέπουν. Σβήνουν τη χαρά από τα ταμπλό και ασκούνται σε απάνθρωπες τελετουργίες με κόκκινες γραμμές και ημερομηνίες λήξεως. Όμως, είναι διαφορετικός ο πολιτικός χρόνος για τη Γαλλία, τη Γερμανία, και διαφορετικός για την Ελλάδα.
Και που βρίσκεται τελικά η σωτηρία; Πού πάει το ζεστό δημοσιονομικό χρήμα; Για ποιον είναι; Με τη φωνή του εθνικού ήρωα, ποιητή και Ηπειρώτη πρόσφυγα πολέμου Κ. Δ. Κρυστάλλη:
"Όχι! Μοι απαντούν, όσοι καταδέχονται να με ακούσουν και να μοι ομιλώσι. Όχι! Δεν είναι δια σε τα χρήματα του Έθνους, είναι δια τα στόματα των ελεύθερων Ελλήνων, των υποστηρικτών των Βουλευτών, των Κομμάτων, των Καταστροφέων του Έθνους. Κι εγώ; Ο δυστυχής είμαι δούλος Έλλην, ξένος δηλαδή ενταύθα υπολογιζόμενος, και μόνος, άνευ ουδενός να με οδηγεί εις τον έναν και εις τον άλλον".
Αυτή είναι η κουβέντα: άνευ ουδενός, εις τον ένα και τον άλλον. «Εις τας χείρας του τυχόντος», όπως είχε πει και ο Παπαδιαμάντης –δηλαδή το ελλείπον δικό μας σχέδιο. Βέβαια, ούτε ο Κρυστάλλης ούτε ο Παπαδιαμάντης ζουν για να δουν ότι ο δούλος άντεξε όλες τις υπερβολικά άδικες πράξεις.
Έκανε υπομονή, όπως έλεγε ο Καμύ, αλλά απωθώντας τες ίσως μέσα του∙ «αλλά μια και σώπαινε, συνέχισε να δείχνει περισσότερο ενδιαφέρον για τα άμεσα συμφέροντά του, παρά για τη συνειδητοποίηση του δικαιώματος της ελευθερίας του».

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Τα φώτα στραμμένα στη Χίο

Το Μουσείο Μαστίχας Χίου, κοντά στο Πυργί, το μεγαλύτερο έργο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) στο Αιγαίο ανοίγει επίσημα τις πύλες του προκειμένου να υποδεχτεί τους επισκέπτες του, αύριο Σάββατο 11 Ιουνίου.
Οι πολίτες της Χίου θα έχουν την ευκαιρία να παρατηρήσουν την ιστορία του νησιού τους, μέσω της παραγωγής μαστίχας ανά τους αιώνες.
Το μουσείο εντάσσεται στο δίκτυο θεματικών μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) και όπως είναι φυσικό έχει ως στόχο την προβολή της μαστίχας ως μοναδικού προϊόντος στον κόσμο. Το έργο που εγκαινιάζεται, κόστους 9.300.000 ευρώ, περιλαμβάνει τα κτίρια και την εγκατάσταση σε αυτά της μόνιμης έκθεσης, τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου καθώς και των συμπληρωματικών-βοηθητικών χώρων και υπηρεσιών.
Τα εγκαίνια του ξεχωριστού αυτού χώρου πολιτισμού με επίκεντρο το μοναδικό προϊόν της μαστίχας, θα πραγματοποιηθούν από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο στις 12 το μεσημέρι. Χαιρετισμό στα εγκαίνια θα απευθύνουν η πρόεδρος του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, κυρία Σοφία Στάικου, ο πρόεδρος της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου, κύριος Γιώργος Τούμπος, ο Δήμαρχος Χίου, κύριος Μανώλης Βουρνούς και ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, κύριος Ευάγγελος Αποστόλου. Στο νεόδμητο κτίριο του μουσείου θα δώσει το παρών, ο Μακαριότατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, κ.κ. Ιερώνυμος.

Ένα μουσείο πρότυπο

Στα τέλη Μαΐου, οι υπεύθυνοι του μουσείου άνοιξαν κατ' εξαίρεση τις πύλες τους σε μαθητές του νησιού, αλλά και μαστιχοπαραγωγούς που είχαν την ευκαιρία να πάρουν μια πρώτη γεύση του χώρου, ενώ ολοκληρώνονταν ακόμη οι τελευταίες εργασίες κυρίως στους χώρους γύρω από το κτίριο.
Πρωτοποριακή τηλεοπτική και ηχητική ξενάγηση στον κόσμο της μαστίχας, προσφέρει το νέο μουσείο.
Η πρωτοποριακή κατασκευή, ο σχεδιασμός, η τηλεοπτική και ηχητική ξενάγηση, καλύπτουν όλες τις πτυχές του ιδιαίτερου προϊόντος της ιστορίας της Χίου και ιδιαίτερα της περιοχής των Μαστιχοχωρίων, με τα πιο σύγχρονα μέσα παρουσίασης, ασφάλειας και προστασίας των αντικειμένων που εκτίθενται, των επισκεπτών και του προσωπικού.
Στο ισόγειο, ο επισκέπτης μπορεί να δει την ιστορία του μαστιχιού, της παραγωγής, των οικισμών, της Χίου, τα εργαλεία του «κεντήματος» παλιά μηχανήματα και αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν στα διοικητικά πόστα της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών και τις φυτοτεχνικές δημιουργίες. Ανάμεσα στα εκθέματα περιλαμβάνονται στους εσωτερικούς και εξωτερικού χώρους φυτεύσεις μαστιχόδεντρων και άλλων φυτών που ευδοκιμούν στην περιοχή.
Ένα τεράστιο videowall προβάλει οτιδήποτε έχει σχέση με τον τόπο, την ιστορία, τον πολιτισμό του και τη μαστίχα, ενώ πολλά άλλα σε κάθε τμήμα προβάλλουν ξεχωριστά βίντεο ανάλογα με τα θέματα που παρουσιάζονται στα συγκεκριμένα σημεία. Μία από τις σημαντικότερες εκπλήξεις είναι ότι όλα τα παλιά μηχανήματα έχουν επισκευαστεί και λειτουργούν με σύγχρονες κατασκευές, που επεκτείνονται ακόμη και στις μεθόδους προστασίας τους με φωτοκύτταρα.

Η ξεχωριστή θέση του κτιρίου, προσφέρει υπέροχη θέα στον κάμπο του Πυργίου

Στο δεύτερο επίπεδο, στο υπόγειο οι επισκέπτες περιεργάζονται παλιά μηχανήματα που έχουν γράψει την ιστορία της Ένωσης και στο τρίτο, μετά το χώρο υποδοχής, βρίσκεται η αίθουσα διαλέξεων και εκδηλώσεων, ενώ στο δεύτερο υπερυψωμένο κτίριο πωλούνται τα προϊόντα Mastichasop της Μedittera. Στον ίδιο χώρο βρίσκεται και το αναψυκτήριο, όπου οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν τα τοπικά σνακ και τον καφές τους με θαυμάσια θέα τόσο προς τον κάμπο του Πυργιού, όσο και προς τη θάλασσα. Το σύνολο των κτιρίων ολοκληρώνεται με το διοικητικό τμήμα.

Πηγή: Πολίτης

Mύθος και λόγος των κοινωνιών

του Γιώργου Σταματόπουλου

Ας μη βιαστούμε να αποφανθούμε αξιωματικά ότι ο μύθος είναι ή δεν είναι λόγος. Στις πρώτες κοινωνίες είναι σαφώς μια προεπιστημονική αποτύπωση, αρχικά των πρώτων γνώσεων για τη φύση και τη ζωή και στη συνέχεια της πρώτης τραυλής μετάφρασης του άγνωστου και του περιβάλλοντος. 
Σε μύθους βασίστηκαν τα πρώτα μεγάλα κείμενα του Ομήρου και του Ησίοδου, των διαφωτιστών προσωκρατικών, των μεγάλων τραγωδών, ακόμη και του Πλάτωνα. Μέσα απ’ αυτούς αντλήθηκαν οι μεγάλες αξίες του δικαίου και της ελευθερίας και της ίδιας της επιστήμης. Δεν χρειάζεται να τους απορρίπτουμε ή να τους χλευάζουμε και να τους υποτιμούμε χωρίς πρώτα να δούμε την πηγή τους, τον λόγο κατασκευής τους.
Δεν γίνεται λόγος για συλλογικό ασυνείδητο αλλά για μια λαχτάρα του μικρού και αδύναμου ανθρώπου να συλλαβίσει την πραγματικότητα και να την αντιστρέψει, να τη μεταφέρει στα όρια της διανοητικής του επάρκειας. Δύσκολα πράγματα, που απαιτούν τόλμη και φαντασία, αλλά και γερή κατανόηση της μικρότητάς μας, που απορρέει βέβαια από τη θνητότητα και το χάος του σύμπαντος. 
Γελιόμαστε όσοι δεν αναγνωρίζουμε τη σημασία των μύθων στον λόγο των κοινωνιών ακόμη και σήμερα, σε μια κορυφαία στιγμή για την επιστήμη και τις υλικές της κατακτήσεις. Φαινόμαστε να ’χουμε βαθιά ριζωμένη μέσα μας την ανάγκη να φτιάχνουμε την πραγματικότητα σύμφωνα με τη λαχτάρα μας να την ξεπεράσουμε, να την κάνουμε πιο υποφερτή, ειδικά όταν ζούμε σε δύσκολες και ανελεύθερες συνθήκες, όταν κινδυνεύει η μικρή μας ταυτότητα.
Δεν πράττουμε ορθά όταν αφαιρούμε από τον μύθο τον συμβολισμό του, την αλληγορία του ή όταν περιφρονούμε την πηγή του. Στο βάθος του μύθου κρύβεται η πνευματική αφύπνιση του ανθρώπου, η γραμματική του και το συντακτικό του (η κραυγή, ο θυμός, ο χορός και λοιπά).
Να, λ.χ., είμαστε στον εικοστό πρώτο αιώνα και η πλειονότητα των κατοίκων του πλανήτη εξακολουθούμε να πιστεύουμε στον μεγαλύτερο μύθο που γέννησαν οι κοινωνίες - κι εννοώ τις θρησκείες βεβαίως.
Ξεριζώνονται οι θρησκείες από τον νου; Εμ, δεν ξεριζώνονται όσο κι αν η επιστήμη βοηθά (και βοά) ώστε να μας πείσει για τη μεγάλη αυτή πλάνη της ανθρωπότητας.
Η εξουσία βεβαίως έχει άκρως φιλικές σχέσεις με τους μύθους διότι γνωρίζει καλά ότι αυτοί (οι μύθοι) είναι αρεστοί στους εξουσιαζόμενους και άρα μπορεί εύκολα -χρησιμοποιώντας τους- να τους χαλιναγωγήσει, να τους χειραγωγήσει, να τους καταστήσει άβουλα όντα (και στη συνέχεια να γλεντάει εις υγείαν των κορόιδων).
Και όταν βλέπει ότι οι υπάρχοντες μύθοι δεν αρκούν, τότε κατασκευάζει καινούργιους, ενδύοντάς τους με εθνική υπερηφάνεια και φιλότιμο.
Παρ’ όλα αυτά, επιμένω ότι είναι φρονιμότερο να προσεγγίζουμε την ουσία του μύθου με περισσότερο ανοιχτό μυαλό ώστε να μην πληγώνουμε με την οιονεί επιστημονική απολυτότητά μας όσους τους πιστεύουν και τους θεωρούν κτήμα τους στη συνείδησή τους.
Εάν απαλειφθεί ο φανατισμός των πιστών και φανερωθεί η σκοπιμότητα της εξουσίας, θα είμαστε πιο ανεξάρτητοι στο να σχηματίσουμε μια οντική αφήγηση των μύθων που μας περιζώνουν.
Ποιος νοιάζεται για το πότε υψώθηκε το λάβαρο του ξεσηκωμού ή για το αν υπήρχαν κρυφά σχολειά ή όχι; Είναι βέβαιο ότι ο φανατισμός διακατέχει και τους μεν και τους δε. Οπότε;

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Ο ήχος της ψυχής

Για μία ακόμη φορά τραντάχτηκε η Αθήνα μαζί με το εθνικό μας φρόνημα από τις χαμηλές πτήσεις μαχητικών κι ελικοπτέρων. Κάποιοι γείτονες βγήκαν στα μπαλκόνια και στις ταράτσες για να απολαύσουν το θέαμα. Με μία κούπα καφέ καθόμουν κι εγώ πίσω από την κλειστή μπαλκονόπορτα και παρατηρούσα τα "σμήνη" νιώθοντας τους κραδασμούς του τζαμιού στο μέτωπό μου, καθώς είχα το κεφάλι μου ακουμπισμένο πάνω στην γυάλινη επιφάνεια.
Τα μαχητικά πετούσαν σε πολύ χαμηλό ύψος και πέρασαν αρκετά κοντά από το μνημείο της Ακρόπολης. Μέχρι εκεί φτάνει ο πατριωτισμός τους. Την ίδια ώρα έβλεπα τα πουλιά του αστικού τοπίου να πετούν πανικόβλητα από τους θορύβους των αεροσκαφών. Μέσα σε όλο αυτό το τσίρκο αναρωτιόμουν που να κρύβεται ο υγιής πατριωτισμός.
Οι σκέψεις μου με οδήγησαν στη χθεσινή μου βόλτα στα στενά της Πλάκας. Καθώς απολάμβανα τον καφέ μου σε μία ήρεμη καφετέρια της Κυδαθηναίων, ένας άνθρωπος με ιδιαίτερη φυσιογνωμία έκατσε μερικά τραπεζάκια παραδίπλα. Κουβαλούσε μαζί του δυο αυτοσχέδιες υφασμάτινες θήκες. Άνοιξε την μία κι έβγαλε μία ξύλινη άρπα.
Έστρεψα το σώμα μου προς τη μεριά του κι αφέθηκα στις μελωδίες των χορδών. Εκείνος έπαιζε αυθόρμητα διάφορες νότες και παράλληλα μιλούσε με τον ιδιοκτήτη της καφετέριας. Κάποια στιγμή έμεινες μόνος του και προσπάθησα να τον βγάλω φωτογραφία με το κινητό. Πίσω από τις χορδές είδα το βλέμμα του, το οποίο αντιλήφθηκε την κίνησή μου και με κοίταξε περίεργα. Του ζήτησα συγνώμη για την αυθάδειά μου. Εκεί ξεκίνησε η κουβέντα μας.
Πρώην μαρμαράς με πολλά χρόνια στις οικοδομές, αποφάσισε πριν από δεκαπέντε χρόνια να τα παρατήσει όλα και να πάρει τα βουνά. Αυτή του την απόφαση την περιέγραψε με μία λέξη, "τρελάθηκα". Μετακόμισε στα Γεράνεια Όρη κι εκεί άρχισε να μελετάει αρχαία μουσικά όργανα. Μόνος του κατασκεύασε την άρπα που κουβαλούσε μαζί του. Μόνος του έμαθε να παίζει μουσική.
Καθώς μου μιλούσε κοιτούσα τα δάχτυλά του. Χοντρά και άκαμπτα σαν αυτά που έχουν οι μαρμαράδες αλλά τόσο ευγενικά μπροστά στην ευαισθησία των χορδών. Με τη μουσική του συνοδεία μου μιλούσε για τους Αρχαίους Έλληνες, τα συμπόσια, την αγάπη κι άλλες αξίες που σήμερα έχουν χαθεί. Παρέμενα σιωπηλός κι απολάμβανα τη στιγμή.
Κάποια στιγμή το βλέμμα του χάθηκε στο βάθος ενώ τα χέρια του συνέχιζαν να χαϊδεύουν τις χορδές. Λίγα λεπτά σιωπής ντυμένα με ήχους του παρελθόντος. Χωρίς να με κοιτάξει ολοκλήρωσε την εκτέλεση του κομματιού με την εξής φράση, "εξάλλου τι είναι η μουσική πέρα από τον εσωτερικό ήχο της ψυχής μας που θέλει να βγει έξω"...
Χαμογέλασα...
Τελικά ο πατριωτισμός δε θέλει παρελάσεις, θορύβους και επισημότητες. Ο πατριωτισμός βρίσκεται σε όμορφους χώρους, σε αγνές ψυχές και σε απόμακρα βουνά.

Γιώργος Χατζόπουλος: Η ιστορική άγνοια τρέφει την αδράνεια απέναντι στα εγκλήματα της εποχής μας

Με αφορμή την παράσταση «Βγερού γλυκά φανού» που θα ανέβει στο Ομήρειο Πνευματικό Κέντρο της Χίου από 7 μέχρι 9 Μαρτίου, ο Θεσσαλονικιός συγγραφέας του βιβλίου, Γιώργος Χατζόπουλος, μιλάει στην «Α» για την ιστορία του βιβλίου, για το πως γεννήθηκε η ηρωίδα Βγερού, καθώς και για τη σχέση των Ελλήνων με την ιστορία. Μπορεί άραγε η τέχνη να μας φέρει πιο κοντά με το παρελθόν, δίνοντας μας μ’ αυτόν τον τρόπο τη δυνατότητα να ατενίσουμε καθαρότερα το μέλλον; Ο λόγος στον Γιώργο Χατζόπουλο. Συνέντευξη στον Γιώργο Χατζελένη.

Ως Θεσσαλονικιός, τι είναι αυτό που σας κέντρισε από την Σφαγή της Χίου και ποιο είναι το κέρδος που αποκομίσατε;

Εκείνο που με κέντρισε δεν ήταν τόσο η Σφαγή της Χίου, ως ιστορικό γεγονός, όσο οι αφηγήσεις των ανθρώπων που επέζησαν από την Σφαγή και είχα την τύχη να διαβάσω στο βιβλίο του Στυλιανού Βίου: «Η Σφαγή της Χίου εις το στόμα του Χιακού λαού». Η γλώσσα αυτών των ανθρώπων (τραχιά, κοφτή, μεστή), η στάση τους απέναντι στους θύτες (αν και αφηγούνται γεγονότα πολύ σκληρά, δεν έβρισκες καμία διάθεση μίσους ή εκδίκησης) και η ανάγκη τους να μνημονευτούν αυτά τα γεγονότα, μου θύμισαν τις αφηγήσεις των δικών μου προγόνων, οι οποίοι αν και έζησαν δύο άλλες μεγάλες τραγωδίες, της προσφυγιάς του 1922 και του Εμφυλίου την δεκαετία του 1940, αν και είδαν συγχωριανούς τους να χάνονται, συνανθρώπους τους να αλληλοσφάζονται, τα σπίτια τους να καίγονται και να καταστρέφονται ξανά και ξανά, ωστόσο κατάφεραν και επέζησαν και παρά τον πόνο, τις απώλειες και τα τραύματα, συνέχισαν να ζουν μέχρι τα 90 τους «ήρεμα», κι «απαλά». Όλες αυτές οι αναμνήσεις, τα συναισθήματα, οι σκέψεις, ξανάφεραν στο προσκήνιο τις ίδιες παλιές ερωτήσεις που με τυραννάνε από έφηβο ακόμα, θα έλεγα. Κι αυτό ήταν το εντέλει το κέρδος! Έπειτα από… εφτά, περίπου χρόνια που είχα να γράψω, μου ξαναήρθε η διάθεση, ή η ανάγκη να πω μία ιστορία και μέσα από αυτή να προσπαθήσω ν’ αποκρυσταλλώσω ένα νόημα, να πω «κάτι», για το σήμερα, για εμένα, για εσάς, για εμάς, για όλη την «ανθρωπότη» που λέει κι η Βγερού.

Ποια είναι η ιστορία της Βγερού;

Η Βγερού είναι ένα δεκαεξάχρονο κορίτσι από τα Λιβάδια της Χίου που μέσα από την εμπειρία της Σφαγής, της δουλείας, της επιστροφής της στη Χίο καταφέρνει όχι μόνο να επιβιώσει, αλλά να ερωτευθεί, να παντρευτεί και αναλαμβάνοντας τις δουλειές του άντρα της να χειραφετηθεί και στα δικά μου μάτια να «αγιοποιηθεί». Η Βγερού αφού βλέπει μπροστά στα μάτια της να σφαγιάζονται ο αδερφός της και ο πατέρας της, και δεκάδες άλλοι πατριώτες της, με την βοήθεια ενός νεαρού, του Ζαννή, θα κρυφτεί για αρκετές μέρες σε μία σπηλιά στο Λιθί. Εκεί μέσα στην δίνη του πολέμου και της αγριότητας θα ερωτευτεί τον νεαρό που της έσωσε τη ζωή. Στην απόπειρα της να φύγει από το νησί θα συλληφθεί από τον Σεβτάν Κιβεσόγλου, έναν Τούρκο αξιωματούχο, ο οποίος από την πρώτη μέρα της Σφαγής την έχει βάλει στο μάτι. Θα οδηγηθεί ως δούλα στο σπίτι του Σεβτάν στην Σμύρνη και μαζί του θα αποκτήσει ένα παιδί. Όταν ο Ζαννής κάποια στιγμή θα την αναζητήσει με σκοπό να την αγοράσει και να την πείσει να επιστρέψει στην Χίο. Προς έκπληξή μας όμως, η Βγερού θα «επιλέξει» να παραμείνει στην εστία του Σεβτάν. Θα προτιμήσει να παραμείνει δούλα φοβούμενη για την υποδοχή που θα τύχαινε κι αυτή και το παιδί της στην Χριστιανική Χιώτικη κοινωνία που σιγά σιγά ανασυγκροτούνταν. Ωστόσο όταν εντέλει μετά τον θάνατο του Σεβτάν, η Βγερού δραπετεύει για τη Χίο, ο Ζαννής είναι εκεί και την περιμένει. Τα επόμενα είκοσι χρόνια θα ζήσει μαζί του ευτυχισμένα, θα γεννήσει τα παιδιά του, αλλά δύο θάνατοι θα έρθουν και πάλι να την κλονίσουν. Πρώτα αυτός του μικρού Γιάννου της, το παιδί του Σεβτάν, και ύστερα του Ζαννή που πεθαίνει από τύφο. Ωστόσο η Βγερού, όπως κι άλλες γυναίκες εκείνη την εποχή, θα αναλάβει και με επιτυχία θα διαχειριστεί η ίδια τις δουλειές που άφησε πίσω του ο Ζαννής. Λίγο πριν κλείσει τα μάτια της, η αναπάντεχη επίσκεψη της ανιψιάς της, από την χαμένη της αδερφή, την Μαριάνθη, θα της προσφέρει μοναδική χαρά, αλλά και σε εμάς τους αναγνώστες την ευκαιρία να ακούσουμε την κοσμοθεωρία της ύστερα από όσα έζησε.

Πως μπορούν να δεθούν οι ιστορίες δυο διαφορετικών εποχών στο σήμερα;

Η αλήθεια είναι πως έχουμε δύο ιστορίες που στην αρχή στον αναγνώστη φαντάζουν ασύνδετες. Κι όμως κάποια στιγμή, δίχως να το καταλάβουμε από την εμπειρία της ιστορικής αλλοτρίωσης περνάμε στην προσωπική αλλοτρίωση του σύγχρονου ζευγαριού, από την τρομαχτική οδύνη της καταστροφής της Χίου και της δουλείας που την ακολουθεί περνάμε στον προσωπικό γολγοθά που βιώνει ένα ζευγάρι που ο γάμος τους τελειώνει και τότε αντιλαμβανόμαστε πως ο αγώνας της Βγερούς για αξιοπρέπεια και ταυτότητα, δύο αιώνες μετά, δεν διαφέρει και πολύ από τον στον αγώνα της Αγγελικής για ταυτότητα και αξιοπρέπεια. Κι αυτή η στιγμή είναι περίπου στο μέσον της αφήγησης, όταν σ’ έναν ονειρικό χρόνο οι δυο γυναίκες συναντιούνται και οι δύο φωνές ενώνονται. Είναι η στιγμή που το γαμήλιο πανηγύρι της παλιάς Χιώτισσας, της Βγερούς, διαπλέκεται με το θρήνο της σύγχρονης, της Αγγελικής. Ίσως γιατί αυτό είναι το διπλό πρόσωπο του Ιανού και της ανθρώπινης μοίρας. Η χαρμολύπη. Η χαρμολύπη αυτή θα εμψυχώσει την Αγγελική και θα της ανοίξει το δρόμο για μια απόφαση επιβίωσης. Παρόλη την προδοσία, παρόλη την απογοήτευση.

Η ιστορία της «Βγερού» προέκυψε μέσα από έρευνα και μελέτη. Πόσο εύκολη ή δύσκολη ήταν η ανάλυση της γυναικείας ψυχοσύνθεσης εκείνης της εποχής;

Όταν ακόμα βρισκόμουν στα σχεδιάσματα του βιβλίου είχα κι εγώ την εντύπωση πως εκείνο που θα με δυσκόλευε περισσότερο θα ήταν η κατανόηση της γυναικείας ψυχοσύνθεσης μιας άλλης εποχής. Ωστόσο κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου αποδείχτηκε πως η ανάλυση της σύγχρονης γυναικείας ψυχοσύνθεσης ήταν πιο δύσκολη! Πιο πολύ με δυσκόλεψε ο χαρακτήρας της σύγχρονης Αγγελικής παρά της «Βγερούς». Η ιστορία και ο χαρακτήρας της Βγερούς, θα έλεγα, πως από κάποια στιγμή και μετά μου «φανερώθηκε». Εξού και ο τίτλος της νουβέλας «Βγερού γλυκά φανού». Αρκετές φορές όταν η γυναίκα μου, που παρακολουθούσε τη συγγραφή της νουβέλας κεφάλαιο κεφάλαιο, με ρωτούσε γιατί η Βγερού εκείνο, γιατί το άλλο, γιατί η Βγερού επιλέγει αυτό κι όχι εκείνο, της απαντούσα «γιατί έτσι έγιναν τα πράγματα», «γιατί έτσι μου τα είπε η Βγερού». Γι’ αυτό και η ιστορία της Βγερούς γράφτηκε γρήγορα και εύκολα μέσα σε δύο τρεις μήνες, σε αντίθεση με την ιστορία και την ψυχοσύνθεση της Αγγελικής που με παίδευε ακόμα και λίγο πριν τυπωθεί το βιβλίο. Ίσως το γεγονός ότι για αρκετές εβδομάδες είχα βυθιστεί στο παρελθόν διαβάζοντας ότι έχει γραφτεί, σχεδόν, για εκείνη την περίοδο -(δεν με ενδιέφερε τόσο η επίσημη ιστοριογραφία, όσο οι μαρτυρίες, τα απομνημονεύματα, οι γκραβούρες, τα δημοτικά τραγούδια, οι θρύλοι…, ακόμα και «χιακά γλωσσάρια» διάβασα)- να βοήθησε στο να ξεπεραστούν τα εμπόδια που το παρόν έθετε σ’ ένα τέτοιο εγχείρημα.

«Βγερού» φωνάζουν την Βέρα στην Χίο. Το Βέρα στα λατινικά σημαίνει «αληθινή» και στα ρωσικά «πίστη». Πως αναδεικνύονται οι δυο παραπάνω αξίες μέσα από στην ιστορία που μας παρουσιάζετε;

Η αλήθεια είναι πως όταν επέλεξα να βαφτίσω την ηρωίδα μου Βγερού δεν γνώριζα για τις σημασίες του ονόματός της, απλά μου άρεσε ανάμεσα σε πολλά άλλα χιώτικα ονόματα που συνάντησα στις αναγνώσεις μου. Τις δύο αξίες που κρύβει το όνομά της Βγερούς τις ανακάλυψα στην πορεία, όπως και στην πορεία βήμα βήμα, πράξη με πράξη χτίστηκε και ο χαρακτήρα της Βγερούς. Αν και οι δύο αυτές αξίες δεν θεωρώ πως είναι από τις πιο κεντρικές της προσωπικότητας της Βγερούς, ωστόσο αναδείχτηκαν ως τέτοιες μέσα από τις ιστορίες και των δύο γυναικών, της Βγερούς και της σύγχρονης Αγγελικής, και καθώς αυτές εμπλέκονται διαλογικά η μία με την άλλη. Η Βγερού, μ’ έναν ανεπαίσθητο τρόπο που ποτέ δεν μας γίνεται εξόφθαλμα ορατός, «κοινωνεί» στην τρισέγγονη της, την Αγγελική, την πίστη στην ομορφιά της ζωής, στον άνθρωπο και το θάρρος να βρει την αληθινή της γυναικεία ταυτότητα έστω κι αν χρειαστεί ν’ αποκαθηλώσει τον γάμο της, τον άντρα της, την οικογενειακή πατριαρχία.

Ποια είναι η σχέση των ανθρώπων με την ιστορία μας;

Η σχέση του λαού μας με την ιστορία μας είναι κακή. Και δεν εννοώ μόνο τους νέους (που συχνά χλευάζονται από τα μέσα, επειδή αγνοούν σημαντικές στιγμές της ιστορία μας), αλλά και τους μεγαλύτερους, της γενιά μου, που γεννηθήκαμε τη δεκαετία του ’60 ή του ΄70. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε με την Ιστορία μία σχέση «επιδερμική», λες και η ιστορία είναι μία απλή λογιστική παράθεση γεγονότων. Ακόμα κι αν και γνωρίζουμε για την Σφαγή της Χίου, ως ιστορικό γεγονός, ή για την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1922, ή για την Κατοχή και τον Εμφύλιο, αγνοούμε παντελώς την προσωπική ιστορία των προγόνων μας που έζησαν τα παραπάνω γεγονότα κι ας βρισκόμαστε δύο έως τέσσερις μόνο γενιές μετά! Πιστεύω πως τόσο η ιστορική άγνοια ή η επιδερμική γνώση αυτών των γεγονότων που αφορούν τον λαό μας, αλλά και άλλων παρόμοιων που αφορούν άλλους λαούς (οι γενοκτονίες των Αρμένιων, των Κούρδων των Εβραίων), θρέφει την αδράνεια τη δική μας και των άλλων ευρωπαϊκών κοινωνιών απέναντι στα εγκλήματα που συνεχίζουν να γίνονται σήμερα και στηρίζει ένα κοινωνικό συμβόλαιο σιωπής που καλύπτει κάθε βίαιη δράση που συμβαίνει σε όλο το νότιο ημισφαίριο του πλανήτη. Κι αυτό είναι νομίζω που μας λείπει σήμερα. Μας λείπει η «αίσθησή» του παρελθόντος.

Τι συμπέρασμα έχετε βγάλει μέσα από συζητήσεις που έχετε κάνει με τους αναγνώστες του βιβλίου και τους θεατές της παράστασης; Και πως μπορεί να συμβάλλει η τέχνη για να καταπολεμηθεί η λήθη και η εξασθενημένη μνήμη του λαού μας;

Οι περισσότεροι αναγνώστες του βιβλίου και θεατές της παράστασης, ακόμη και Χιώτες, μου εκμυστηρεύονταν πως, αν και γνώριζαν για την Σφαγή της Χίου ως ιστορικό γεγονός, δεν είχαν ποτέ μέχρι τώρα αντιληφθεί το μέγεθος της αγριότητας ή των αριθμών των θυμάτων, αλλά κυρίως δεν περίμεναν ότι θα μπορούσε η ανάγνωση της αφήγησης της Βγερούς ή η αναπαράσταση της στο θέατρο θα τους «άγγιζε» ή «θα τους μιλούσε» τόσο «πειστικά» και «λυτρωτικά» για το σήμερα. Νομίζω πως η τέχνη είναι ο καλύτερος τρόπος για να καταπολεμήσει κανείς την λήθη και την αμνησία κι αυτό γιατί μέσω της τέχνης, είτε αυτή είναι η λογοτεχνία, το θέατρο, ο κινηματογράφος, η μουσική μπορεί κανείς να «αισθανθεί» το παρελθόν, μπορεί κανείς να μεταδώσει την «ιστορικότητα της ανθρώπινης εμπειρίας».

Η αναζήτηση του παρελθόντος μας μπορεί να λειτουργήσει ως «καύσιμο» για μία ώθηση προς το μέλλον;

Ασφαλώς. Ίσως είναι και το μόνο καύσιμο. Πάντα πίστευα και συνεχίζω να πιστεύω πως η γνώση ή καλύτερα η αίσθηση του παρελθόντος θα μας βοηθούσε να κατανοήσουμε και να αξιολογήσουμε καλύτερα τους εαυτούς μας, και την επικαιρότητα, θα μας βοηθούσε να επαναπροσδιορίσουμε ποιοι είμαστε και τι θέλουμε να γίνουμε και σαν άνθρωποι και σαν κοινωνία. Και πάντα πίστευα πως ο καλύτερος τρόπος για να το πετύχεις αυτό, όπως ήδη σας έχω πει, είναι η λογοτεχνία ή η τέχνη γενικότερα. Εκ των υστέρων – μετά τη συγγραφή της νουβέλας “Βγερού γλυκά φανού”- συνειδητοποιώ πως αυτή η πίστη αυτή είναι το κοινό χαρακτηριστικό και των άλλων δύο έργων που έχω γράψει. Στο «Μοργκεντάου» ένα παράνομο ζευγάρι συνδιαλέγεται με το παρελθόν διαμέσου ενός φανταστικού-πραγματικού προσώπου της νοικοκυρά του διαμερίσματος και στο άλλο θεατρικό στο «Πόσο καλό είναι το φως» δύο παρέες, δυο γενιές αυτή των πατεράδων μας και η δικιά μου γενιά συνδιαλέγονται δίχως ποτέ να συναντιούνται. Τα λογοτεχνικά κείμενα βέβαια δεν φιλοσοφούν δεν ερμηνεύουν ούτε προτείνουν από μόνα τους, απλά αφηγούνται ιστορίες. Οι ιστορίες όμως απαντούν στα ερωτήματα που τους θέτεις.

Πρώτη δημοσίευση: aplotaria.gr

Το ραδιοφωνικό μας διαμαντάκι...

Από τη στιγμή που δέχθηκε την πρόσκλησή μου ο Γιωργής Σαράτσης, να παραβρεθεί σε μία από τις εκπομπές του Αριστοτέλη Τσαγκαρογιάννη (ad_hoc), ήμουν βέβαιος πως κάτι όμορφο κι ενδιαφέρον θα βγει μέσα από τη δίωρη ραδιοφωνική μας συζήτηση. Οι προσδοκίες μου φάνηκαν μικρές μετά το τέλος της εκπομπής. Ο Γιωργής έβγαλε τον καλύτερό του εαυτό προσφέροντάς μας μία ιδιαίτερη ραδιοφωνική βραδιά σε μας που ήμασταν μέσα στο στούντιο αλλά και σε όσους μας άκουσαν την Παρασκευή.

Οι δύο ώρες φάνηκαν λίγες στο να ξεδιπλωθούν όλοι οι προβληματισμοί και οι ανησυχίες μας καθώς βαδίζουμε προς ένα μέλλον σκοτεινό κι αβέβαιο αλλά και η θέληση στο να συμβάλλουμε για να αλλάξει κάτι τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.

Τι φταίει για τη σημερινή μιζέρια;

Τι είναι αυτό που μας κρατάει στάσιμους και μας αναγκάζει σε απότομη οπισθοδρόμηση προς τη βαρβαρότητα;

Γιατί χάνονται χρόνο με το χρόνο τα ιδανικά που μας είχαν κληρονομήσει η Ιστορία και οι παραδόσεις;

Είναι τελικά επίκαιρος ο Επίκουρος;

Είμαι βέβαιος πως δόθηκαν ουσιώδεις απαντήσεις κατά τη διάρκεια της εκπομπής. Όσοι θέλουν να την απολαύσουν ξανά αλλά κι όσοι δεν μπόρεσαν να την ακούσουν, έχουν την ευκαιρία αρκεί να πατήσουν εδώ ή να την ακούσουν μέσω youtube. Μέσα απ' αυτήν την ανάρτηση μπορώ να σας προσφέρω ένα εννιάλεπτο κομμάτι της εκπομπής, το οποίο πραγματικά αξίζει να δείτε.

Κλείνοντας θέλω να ευχαριστήσω τον Γιωργή για την υπέροχη βραδιά και τον Αριστοτέλη για το βήμα που μας έδωσε. 

Τελικό συμπέρασμα, το μέλλον μας ανήκει αρκεί να το διεκδικήσουμε!

Ταπεινό ρέκβιεμ μιας χαμένης αξιοπρέπειας...

Μία ακόμη εθνική επέτειος...
Μία ακόμη μέρα με μπαλκόνια σημαιοστόλιστα και παιδάκια ντυμένα τσολιαδάκια κι αμαλίες. Όπως στολισμένη ήταν πριν από μια βδομάδα η οδός μπροστά από το Μέγαρο Μαξίμου για να υποδεχτεί έναν ακόμα Ευρωπαίο πολιτικό, που ήρθε στη χώρα μας με μοναδικό σκοπό να αγοράσει όσα φιλέτα άφησε γι' αυτόν η Γερμανία. Κι ενώ τα γαλλικά κρατικά κανάλια έπαιζαν την υποτιμητική λεζάντα, ότι ο Ολάντ έρχεται για "ψώνια" στην Αθήνα, εμείς εδώ τον υποδεχόμασταν ως σωτήρα και ισχυρό σύμμαχο. Η αξιοπρέπεια στο ναδίρ...
Η 28η Οκτωβρίου, χρόνο με το χρόνο, μετατρέπεται σε μία μέρα σιωπηλής συνείδησης για την αξιοπρέπεια που χάνεται σε έναν τόπο με αβέβαιο μέλλον και για την ένδοξη τότε αντίσταση του λαού μας, η οποία παίρνει όλο και περισσότερο μυθικές διαστάσεις όσο εμείς γινόμαστε πειθήνια κι άβουλα όντα της νέας κατοχής.
Από το σχολείο και την οικογένεια έχουμε μάθει να συσχετίζουμε το "Όχι" με τον Ι.Μεταξά, αγνοώντας το φόβο του δικτάτορα απέναντι στον ενθουσιασμό του ελληνικού λαού μόλις άκουσε από τα επίσημα χείλη του καθεστώτος για την αντίσταση ενάντια στην επέλαση του φασισμού. Ο ξεσηκωμός του ελληνικού λαού ενάντια στον ιταλικό φασισμό ήταν κι ένα υπόγειο μήνυμα ενάντια στον εγχώριο μεταξικό φασισμό.
Η συναισθηματική αντίθεση του δικτάτορα με τον ελληνικό λαό είναι πλέον τόσο κοινή με το φετινό μας καλοκαίρι που βροντοφωνάξαμε ένα αόριστο "όχι" ενάντια στην νεοφιλελεύθερη φασιστική επέλαση, κάνοντας τον πρωθυπουργό όχι μόνο να τρομάξει με το θάρρος μας αλλά και να υποκύψει στο τέλος στους νέους κατακτητές, προδίδοντας τόσο τις ιδέες του όσο και μας...
Αυτή είναι λοιπόν η διαφορά μας με τον Οκτώβριο του 1940, στο ότι δεν πολεμήσαμε όπως οι παππούδες μας. Στο ότι δεν αντισταθήκαμε όπως αντιστάθηκαν οι άνθρωποι τότε. Στο ότι η σημερινή "Αριστερά" δεν έλυσε την Ελλάδα από τα δεσμά του κατακτητή όπως έκανε η πραγματική Αριστερά του βουνού εκείνα τα χρόνια, που απελευθέρωσε τα 2/3 της χώρας μας και μετά προδόθηκε από τους υποτιθέμενους συμμάχους της, τους Άγγλους.
Υπάρχει μία λογική εξήγηση σ' αυτήν την αντίθεση αλλά και στην αδράνειά μας. Η άγνοια για την πραγματική Ιστορία, η οποία μας αποκόπτει από τα ιδανικά για τα οποίο πρέπει να μαχόμαστε.
Αν δεν γνωρίσουμε τους πραγματικούς ήρωες τους οποίους θα μπορούσαμε να έχουμε ως πρότυπα, θα παραδειγματιζόμαστε από τους άχρηστους που μας πλασάρει το σύστημα.
Αν δεν μάθουμε ποτέ τα λάθη του παρελθόντος, θα αναγκαζόμαστε να τα ζούμε ξανά και ξανά...
Γι' αυτό σε κάθε εθνική επέτειο, συλλογίζομαι και βρίσκω καλύτερους τρόπους για να τιμήσω τους πεσόντες και τους ήρωες αυτού του τόπου...

Το αγκάθι της Τέταρτης Εντολής

Η Τέταρτη Εντολή γράφτηκε για να εξυπηρετήσει την επικίνδυνη επιβολή των γονιών απέναντι στην προσωπικότητα του παιδιού τους. Η υποχρεωτική εκτίμηση που απαιτεί απέναντι στο πρόσωπο των γονιών κρύβει τον φόβο της ανθρώπινης ανασφάλειας και της ατομικής αδυναμίας. Επιβάλλονται συναισθήματα τα οποία πολλές φορές δεν τα νιώθουμε ενώ οι υποχρεώσεις και οι πράξεις παύουν να έχουν ανιδιοτελή φύση. Αλλά το κυριότερο όλων είναι πως δίνεται εξουσιοδότηση στους γονείς να μην αφήσουν το παιδί τους να πλάσει τον χαρακτήρα που θέλει μετατρέποντάς το σε ένα απαθές κι άβουλο πλάσμα. Όσο πιο αδύναμος είναι ο νέος άνθρωπος τόσο περισσότερο παραμένει εγκλωβισμένος στα δίχτυα της οικογένειάς του. Όσο πιο πολλοί απρόσωποι άνθρωποι υπάρχουν τόσο πιο στάσιμη γίνεται η κοινωνία στην οποία ζούμε.

Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου, ατιμάζοντας τη ψυχή σου και το σώμα σου. Μ' αυτή τη στάση κανείς δε μένει ικανοποιημένος. Οι γονείς ξεσπούν πάνω στο παιδί τους όλα αυτά που έζησαν από τους δικούς τους γονείς ενώ το παιδί αποκτά μία κενότητα την οποία θα περιμένει να την καλύψει, υποθετικά, με τις δικές του επιβολές στους δικούς του απογόνους.

Η επιβολή των γονιών και η τυφλή υποταγή των παιδιών απέναντι στις απαιτήσεις τους, έχουν πολλές επιπτώσεις. Η κυριότερη είναι η έλλειψη επικοινωνίας. Δεν υπάρχουν γέφυρες σύνδεσης των προσώπων. Αυτό εμποδίζει στην έκφραση συναισθημάτων. Προσπαθούμε να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε αλλά δεν έχουμε τις κατάλληλες βάσεις για να το πράξουμε σωστά. Γεμίζει το μυαλό μας εικόνες κι όνειρα που θέλουμε να πραγματοποιήσουμε αλλά δεν έχουμε ένα χέρι βοήθειας για να τις υλοποιήσουμε. Έτσι μένουμε πίσω, και ατομικά και ως κοινωνία. Αν κοιτάξουμε γύρω μας θα δούμε πως ζούμε σε μία κοινωνία μοναχική χωρίς μέλλον. 

Κι αφού βλέπουμε το πρόβλημα γιατί δεν αναζητούμε την λύση; Ο λόγος είναι ότι φοβόμαστε να δούμε την αλήθεια κατάματα. Η ανασφάλεια που νιώθουμε μας αποτρέπει να γδυθούμε μπροστά σε έναν καθρέφτη για να δούμε τις ατέλειές μας. Προτιμούμε τη ψευδαίσθηση που μας ταΐζουν και την άχαρη ασφάλεια της οικογένειας, ζώντας σε έναν κόσμο ψεύτικο. Και η ζωή κυλάει χωρίς να το παίρνουμε χαμπάρι. Χωρίς να τη ζούμε πραγματικά...

Αυτές τις μέρες έπεσε στα χέρια μου το εξαιρετικό βιβλίο της Alice Miller το Σώμα δεν ψεύεδεται ποτέ (εκδόσεις Ροές), στο οποίο αναφέρεται στην παραδοσιακή, οπισθοδρομική και επικίνδυνη σχέση των γονιών με τα παιδιά τους. Ένα θέμα αρκετά σημαντικά διότι ο χαρακτήρας μας πλάθεται τα πρώτα χρόνια της ζωής μας και η κοινωνική μας συμπεριφορά ξεκινάει μέσα από την οικογένειά μας. 

Είναι γνωστό πως κανείς δε γεννήθηκε ως τέλειος γονέας. Αυτό όμως δεν είναι δικαιολογία στο να μείνουμε στάσιμοι. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε λάθη δικών μας ανθρώπων ώστε να μην τα επαναλάβουμε εμείς όταν θα ρθει η ώρα να γίνουμε γονείς. Πρέπει να προσφέρουμε χρόνο στον εαυτό μας, ώστε να βγάλουμε προς τα έξω όλα τα απωθημένα και τις σκοτεινές πτυχές του παρελθόντος για να τα λύσουμε. Μόνο έτσι θα αφήσουμε τα βάρη που μας κρατούν πίσω εγκλωβισμένους και να αρχίσουμε να χτίζουμε γέφυρες με τους ανθρώπους γύρω μας. 

Η κοινωνία πρέπει να ξεφύγει από τις αγκυλώσεις εντολών περασμένων αιώνων. Καλό είναι να σταματήσουμε να τα βλέπουμε όλα με το πρίσμα της πολιτικής και με την ψυχρότητα των αριθμών. Έχουμε περάσει σε μία νέα εποχή στην οποία πρέπει να θέσουμε στο κέντρο τον άνθρωπο. 

Όλη αυτή η δίνη που έχει προκληθεί τα τελευταία χρόνια θα σταματήσει και το ίζημα θα αρχίσει σιγά σιγά να κάθεται κάτω. Είναι στο χέρι μας να γίνει πιο σταθερό στο να μπορέσουμε να πατήσουμε καλύτερα. Καλό λοιπόν είναι αυτή η νέα επιφάνεια να μην έχει αγκάθια του παρελθόντος και κυρίως να μην έχει το αγκάθι της Τέταρτης Εντολής...

Η δική μας έξοδος

του Γιώργου Σαράτση

Διανύουμε τις πρώτες ζεστές ημέρες του Ιούλη. Κάποια πρωινά, το φως του ήλιου είναι τόσο έντονο που με δυσκολία μπορείς να κρατήσεις τα μάτια σου ανοιχτά. Τα αφόρητα απ’ την κάψα μεσημέρια διαδέχονται την κατευναστική δροσιά της νύχτας. Πόσα και πόσα δεν έχουν γραφτεί για την ομορφιά του ελληνικού καλοκαιριού. Ακόμα κι η περιβόητη Ευρώπη, η κόρη του Αγήνορα και της Τηλέφασσας, καλοκαίρι φαίνεται να συνάντησε τον μεταμορφωμένο σε ταύρο Δία, απολαμβάνοντας την βόλτα της στην ελληνική εξοχή.
Δεν ξέρω τι συνέβαινε στο παρελθόν, αλλά πάνε πέντε σχεδόν χρόνια που οι εποχές γλιστρούν μέσα απ’ τα χέρια μας χωρίς να τις γευόμαστε. Λες και ηττηθήκαμε από την λαίλαπα της πολιτικής ασχήμιας και θεωρήσαμε ουσιώδη τα ανούσια και σημαντικά τα ασήμαντα. Ζαλισμένοι από σενάρια καταστροφής, το ενδιαφέρον μας στράφηκε στην κακεντρέχεια των διεθνών καταπιεστών, περιορίζοντας την έφεσή μας στην ομορφιά της ζωής.
Οι οθόνες κατακλείστηκαν από δύσμορφα πρόσωπα εκπροσώπων των ευρωπαϊκών κρατών που συνεδριάζουν για το μέλλον μας. Οι περισσότεροι μοιάζουν άνθρωποι αποκομμένοι απ’ τη ζωή, άψυχοι, σα να γεννήθηκαν γέροι μαζί με τα καθωσπρέπει ρούχα τους και τα χοντρά γυαλιά τους. Κι αναρωτιέμαι, ποιος τους διόρισε όλους αυτούς και τους έδωσε το δικαίωμα να καθορίζουν τις τύχες μας; Και για να μιλήσω πιο ανθρώπινα, ποιος από τους ευρωπαίους εταίρους μοιάζει να έχει νιώσει τον έρωτα, την ομορφιά των εποχών ή τις εσώτερες “διαπραγματεύσεις” των συναισθημάτων του;
Η Ευρώπη πάρθηκε μία φορά και προσφέρθηκε από τον πατέρα των θεών και των ανθρώπων πρωτίστως στους Έλληνες. Στο χέρι μας είναι να αντισταθούμε στον βίαιο εκπατρισμό της. Η δική μας έξοδος μπορεί να μην είναι από το ευρώ και την κοινή ευρωπαϊκή πολιτική, αλλά θα είναι σίγουρα από την κλειστοφοβία που προσπαθεί εντέχνως εδώ και χρόνια να μας επιβάλει η κακή, ψυχρή κι ανάποδη νοοτροπία των βορείων. Η υπεραξία αυτού του τόπου παραμένει η ομορφιά των εποχών και η ανάγκη μας να την ζήσουμε μέχρι τέλους. Ο δικός μας πλούτος δεν προσμετράται με χρηματοπιστωτικές μονάδες, στατιστικά νούμερα και grexits. Ο πλούτος μας εδράζει στην καρδιά μας και αντικατοπτρίζεται που και που στα μάτια μας και στο χαμόγελό μας!

Πηγή: Αποτύπωμα

Κάτοπτρα αριστερών ηγεμόνων

του Γιώργου Ν. Οικονόμου
(διδάκτορος Φιλοσοφίας)

Ο όρος «κάτοπτρα ηγεμόνων» (speculum principis) χρησιμοποιείται για τα κείμενα του Μεσαίωνα που απευθύνονταν ή αφιερώνονταν στους ηγεμόνες (βασιλείς, πρίγκιπες, αυτοκράτορες) υπό μορφή εγκωμίου ή παραινετικών προτάσεων και τους προέτρεπαν σε πράξεις και συμπεριφορές που ταίριαζαν στο αξίωμά τους.
Οι ρίζες αυτού του γραμματειακού είδους θα μπορούσαν να αναζητηθούν στους αρχαίους συγγραφείς που έγραψαν έργα περί βασιλείας ή παραινετικές επιστολές σε ηγεμόνες, όπως η «Εβδομη επιστολή» και η «Πολιτεία» του Πλάτωνα με το ιδεώδες του βασιλέως-φιλοσόφου, η «Κύρου παιδεία» και ο «Ιέρων» του Ξενοφώντα ή ακόμη οι επιστολές του Ισοκράτη «Προς Νικοκλέα», «Προς Δημόνικον», «Προς Φίλιππον».
Ο Πλάτων και ο Ξενοφών λ.χ. θεωρούν κλειδί της ορθής διακυβέρνησης την εκπαίδευση του μονάρχη.
Οπως ήταν φυσικό, τα «κάτοπτρα ηγεμόνων» ευδοκίμησαν σε μοναρχικά καθεστώτα, πράγμα που εξηγεί την άνθησή τους κατά τον Μεσαίωνα και συνεπώς κατά τους βυζαντινούς χρόνους, ήδη από την αρχή της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Ο δουλοπρεπής τόνος των «κατόπτρων ηγεμόνων» αντανακλά την έλλειψη ελευθερίας και κριτικής στα αυταρχικά καθεστώτα και επιπλέον την απουσία εναλλακτικής λύσης την οποία αυτά καλλιεργούν. Ηδη ο χριστιανός επίσκοπος Ευσέβιος Καισαρείας τον 4ο μ.Χ. αιώνα θέτει τα θεμέλια για τη δικαιολόγηση και διαιώνιση της απόλυτης βασιλικής εξουσίας, με τον «Εκατονταετηρικό», γραμμένο για τον πρώτο Βυζαντινό αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Α΄.
Θεωρεί τον αυτοκράτορα εικόνα του Θεού επί της γης και τη βασιλεία του εικόνα της «ουράνιας βασιλείας». Εκτοτε, σχεδόν κάθε Βυζαντινός αυτοκράτορας θα έχει το δικό του «κάτοπτρο» γραμμένο συνήθως από κάποιον αφοσιωμένο ιερωμένο ή αυλικό. Ετσι καθιερώθηκε η ιδεολογία τής «ελέω θεού βασιλείας» που διήρκεσε μέχρι τον 20ό αιώνα.
Στις σύγχρονες αντιπροσωπευτικές ολιγαρχίες ανθεί ένα άλλο είδος «κατόπτρων», που απευθύνεται σε κομματικούς ηγεμόνες και κυβερνητικούς γραφειοκράτες. Τα σύγχρονα «κάτοπτρα» γράφονται από διανοούμενους, δημοσιογράφους, πανεπιστημιακούς που πρόσκεινται στα κόμματα και σκοπό έχουν να προπαγανδίσουν τις υποτιθέμενες ιδέες, ικανότητες και αρετές του εκάστοτε ηγεμόνα και του κόμματος.
Το ίδιο συμβαίνει και στην Αριστερά. Μετά δε τον σχηματισμό της κυβέρνησης Αριστεράς - Ακροδεξιάς, στην οποία συμμετέχουν πολλοί πανεπιστημιακοί, μερικοί κονδυλοφόροι φθάνουν στο σημείο να εγκωμιάζουν και να υποστηρίζουν ακόμη και ανθυπο-ηγεμόνες της κυβέρνησης. Κάποιοι ταυτίζονται ακόμη και με την προβληματική πρόεδρο της Βουλής και τον φλύαρο νάρκισσο υπουργό Οικονομικών.
Καινούργιες ομάδες από κόλακες και οσφυοκάμπτες διανοούμενους πλημμυρίζουν τα ραδιόφωνα και τα έντυπα, τους διαδρόμους και τα σαλόνια της εξουσίας. Κάποιοι λ.χ. προσπαθούν να εντάξουν τις κινητοποιήσεις των πλατειών το 2011 στο αφήγημα της κομματικής Αριστεράς, μερικοί ταυτίζονται με την κυβερνώσα τακτική και άλλοι με την εσωτερική αριστερή κομματική αντιπολίτευση.
Οι μεν ευνοούν την ευρωπαϊκή πορεία της κυβέρνησης, οι δε θυσιάζουν στην αντι-ευρωπαϊκή ρήξη. Οι περισσότεροι είναι βεβαίως αντικαπιταλιστές, αντιμνημονιακοί, με διαφοροποιήσεις – υπέρ του ευρώ ή υπέρ της δραχμής. Συνάπτουν συμμαχίες ή συμβόλαια ανοχής, δίνουν με αρκετή αυτοπεποίθηση συμβουλές και παραινέσεις στους αριστερούς ηγεμόνες, αγνοώντας πως αυτοί τους αγνοούν παντελώς.
Θα μπορούσε να γίνει λόγος για «ιδρυματικό σύνδρομο» των αριστερών διανοουμένων, χωρίς να σημαίνει πως έχουν την αποκλειστικότητα.
Ουδείς φυσικά διανοούμενος της Αριστεράς αναρωτιέται ποιος θα χειριστεί μια μελλοντική δυστοπία, η οποία από ό,τι φαίνεται δεν είναι καθόλου απίθανη, αν ληφθούν υπ’ όψιν οι λανθασμένες ενέργειες της κυβέρνησης Αριστεράς - Ακροδεξιάς, που επί τέσσερις μήνες παραμένει εγκλωβισμένη στις θανάσιμες αντιφάσεις της: από τη μία οι ανεδαφικές δημαγωγικές προεκλογικές υποσχέσεις και από την άλλη οι απειλές της εσωτερικής κομματικής αντιπολίτευσης, από τη μία αριστερός λαϊκισμός και ακροδεξιός εθνικισμός και από την άλλη αναποτελεσματικότητα στα οικονομικά μεγέθη (με κυρίαρχη τη φοροδιαφυγή), νέκρωμα της αγοράς, διαφυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό, στασιμότητα στην αναδιάρθρωση των θεσμών, στο μεταναστευτικό και δημιουργία ανασφάλειας στην κοινωνία.
Η στάση αυτή σημαίνει ανευθυνότητα, ένδεια και ευτελισμό των αριστερών διανοουμένων, αφού ταυτίζονται ρητώς με την εξουσία και τους εξουσιάζοντες και ούτε καν την εκπαίδευση του αριστερού ηγεμόνα προτείνουν.
Ο ρόλος της διανόησης δεν είναι το χάιδεμα της εξουσίας, αλλά η διαρκής κριτική της και η ταυτόχρονη ενημέρωση της κοινωνίας. Από ό,τι φαίνεται είναι δύσκολο για τους αριστερούς διανοουμένους να σπάσουν τα «κάτοπτρα ηγεμόνων», να απελευθερωθούν από εξουσιαστικές αντιλήψεις, κομματικές ιδεολογίες, από την ολιγαρχική διακυβέρνηση και να ανοιχτούν στον δημοκρατικό δρόμο, να ενημερώσουν την κοινωνία για τα λάθη, τις αδυναμίες, τις ανακολουθίες, την ανικανότητα της εξουσίας, να την προετοιμάσουν για το δύσκολο μέλλον.
Η Ιστορία της χώρας αποδεικνύει πως οι περισσότεροι διανοούμενοι ήταν πάντα παρακοιμώμενοι της εξουσίας, είτε της θρησκείας, του εθνικισμού και της Εκκλησίας, είτε των κομμάτων, του κρατισμού και των ισχυρών ΜΜΕ, που τους εξασφάλιζαν εξουσία και δημοσιότητα, ηθικά και υλικά προνόμια, θέσεις στα πανεπιστήμια, στον κομματικό και τον κρατικό μηχανισμό.
Για τον λόγο αυτό δεν υπήρξε ποτέ στην Ελλάδα ένα σημαντικό ρεύμα χειραφετικής σκέψης, ει μη μόνον εθνικιστικά ιδεολογήματα, θρησκευτικές ιδεοληψίες, θεολογικές αναλύσεις, λαϊκιστικά φληναφήματα και αριστερές ρητορείες.
Στο πλαίσιο αυτό, τα αριστερά «κάτοπτρα» συμβάλλουν στην ιδεολογία της ανάθεσης, στην πολιτική αλλοτρίωση και ετερονομία, δημιουργώντας εφησυχασμό και ψευδαισθήσεις πως οι ηγεμόνες και το κόμμα θα φέρουν το αίσιο μέλλον. Καθιερώνουν έτσι και διαιωνίζουν την ιδεολογία τής «ελέω κόμματος ολιγαρχίας».

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Η ξεχασμένη αξία των μουσείων...

Ευελπιστώ να ανήκω στην τελευταία γενιά που δεν εκπαιδεύτηκε σωστά σχετικά με την αξία των μουσείων και του ρόλου τους στην κοινωνία. Πέρα από την άγνοια σχετικά με τους θησαυρούς που φυλάσσονται μέσα τα μουσεία, είχαμε αποκτήσει μία αποστροφή στην ύπαρξή τους και μία άρνηση σε κάθε πρόταση επίσκεψης στους χώρους αυτούς.

Ευτυχώς με τα χρόνια αναζωπυρώθηκε η αγάπη μου με τους χώρους αυτούς. Οι συχνές μου επισκέψεις σε περιοδικές εκθέσεις που διοργανώνονταν σε μεγάλα μουσεία της πρωτεύουσας καθώς και οι περιπλανήσεις μου σε μουσειακούς χώρους άλλων χωρών, με έπεισαν για την αναγκαιότητα αυτών των χώρων στην καθημερινότητά μας.

Η αλήθεια είναι πως χαίρομαι όταν βλέπω ανθρώπους μέσα σε εκθεσιακούς χώρους, μόνους τους να κάθονται απέναντι από έναν πίνακα ή ένα γλυπτό και να αναλογίζονται το ρόλο του έργου μέσα στον κόσμο της τέχνης και στην ιστορία ενός λαού. Μέσα απ' αυτόν τον εσωτερικό διάλογο με το έργο αναζητούμε κι εμείς τον ρόλο μας μέσα στην κοινωνία. 

Οι περιπλανήσεις μέσα σ' αυτούς τους ήσυχους και κλειστούς χώρους, μας φέρνουν πιο κοντά με την ιστορία του κάθε τόπου. Εκείνες τις στιγμές παύει η γνώση να είναι γραπτή κι άυλη. Η Ιστορία στέκεται μπροστά μας, έτοιμη να μας πιάσει από το χέρι για να μας ταξιδέψει πίσω στο χρόνο, σε τόπους άγνωστους και σε παραδόσεις ξεχασμένες. Ένα ταξίδι που χάνεται όταν βολτάρουμε άσκοπα, αδιάφορα και βιαστικά μέσα στα μουσεία. 

Έναν ακόμα σημαντικό ρόλο που έχουν τα μουσεία, είναι η συμφιλίωση που επιδιώκουν με άλλους λαούς. Παρατηρώντας τα εκθέματα άλλων χωρών, ερχόμαστε πιο κοντά σε ξένους πολιτισμούς, σε διαφορετικά έθιμα και σε άγνωστες θεωρίες. Γνωρίζοντας έτσι τους άλλους λαούς, μειώνουμε το χάσμα που υπάρχει ανάμεσά μας σβήνοντας έτσι μίση, έριδες και προκαταλήψεις. 

Τα μουσεία δεν είναι τα νεκροταφεία της τέχνης και και των ιστορικών αρχείων. Τα μουσεία είναι ζωντανή οργανισμοί. Είναι το μυαλό και η συνείδηση των τόπων μας που έχουν ανάγκη του οξυγόνου που τους προσφέρουμε εμείς με την παρουσία μας και την επισκεψιμότητά μας. Είναι μηχανές του χρόνου, έτοιμες να μας ταξιδέψουν στο παρελθόν αλλά και να μας ωθήσουν προς το μέλλον. Τα μουσεία διευρύνουν τους ορίζοντές  μας. Δε θα μπορέσουμε να το κατανοήσουμε αν δε το ζήσουμε. 

Ας το τολμήσουμε λοιπόν...

Τα ιερά λείψανα και ο χωρισμός κράτους-Εκκλησίας

της Σίας Αναγνωστοπούλου

Εγώ ειμί η Αλήθεια. Με αυτή την ευαγγελική ρήση τίθενται ρητά τα όρια ανάμεσα στον κοσμικό και τον θρησκευτικό χώρο. Αν ο θρησκευτικός χώρος ορίζεται από τη μία και μοναδική Αλήθεια, η οποία δεν επιδέχεται καμιά διαπραγμάτευση, καμιά συζήτηση, ο κοσμικός χώρος ορίζεται από πολλές και συγκρουόμενες θεωρήσεις, από πολλά και διαφορετικά συμφέροντα, από πολλές και αντίπαλες ιδεολογίες. Αν ο θρησκευτικός χώρος ορίζει ποίμνιο, στη βάση της πίστης και της υποταγής στον Θεό, ο κοσμικός χώρος ορίζει ομάδες-τάξεις, ορίζει πολίτες που διαπραγματεύονται, διαλέγονται, συγκρούονται με την κοσμική εξουσία, στη βάση συμφερόντων, ιδεολογιών, πολιτικών. Σε αυτά τα μείζονα θέματα απάντησε ο Διαφωτισμός και τα εμπέδωσαν οι επαναστάσεις, τουλάχιστον στην Ευρώπη — της Ελλάδας συμπεριλαμβανόμενης. Τις τελευταίες μέρες στη χώρα μας, και εν μέσω επειγόντων προβλημάτων, ανέκυψε και το «ζήτημα των λειψάνων», ή καλύτερα το πώς διακρίνεται το ποίμνιο από το σώμα των πολιτών.
Αναμφισβήτητα, οι πιστοί μπορούν να προσκυνούν τα λείψανα της αγίας Βαρβάρας ή οποιουδήποτε αγίου, όταν ορίζονται ως ποίμνιο, μέσα στον χώρο της Εκκλησίας, γιατί στον δικό της χώρο ορίζεται επί της γης το ποίμνιο. Η Εκκλησία και οι λειτουργοί της ορίζουν τους κανόνες και τους τρόπους συλλογικής έκφρασης (προσκύνημα λειψάνων, εικόνων κλπ.) του θρησκευτικού αισθήματος του ποιμνίου, μέσα στους χώρους που βρίσκονται υπό τη δικαιοδοσία της. Η πολιτεία δεν μπορεί και δεν πρέπει να αναμιγνύεται σε αυτούς. Όταν όμως γίνεται περιφορά λειψάνων σε νοσοκομεία ή άλλους δημόσιους χώρους, που βρίσκονται στη δικαιοδοσία της πολιτείας, τα πράγματα αλλάζουν. Στον δημόσιο χώρο το κράτος είναι υποχρεωμένο να εξασφαλίσει τα δικαιώματα των πολιτών του, και στο νοσοκομείο ειδικότερα να εξασφαλίσει τους πλέον ορθολογικούς όρους ίασης των ασθενών-πολιτών. Ο κάθε ασθενής διαχειρίζεται τον πόνο του με τους ιδιωτικούς τρόπους που του υπαγορεύει η πίστη ή η απιστία του — με προσευχή, με τάματα, με ό,τι κρίνει ο καθένας καλύτερο. Στο νοσοκομείο όμως απαιτεί από το κράτος να έχει τους καλύτερα εξοπλισμένους επιστημονικά γιατρούς, το καλύτερο νοσηλευτικό προσωπικό, τις καλύτερες δυνατές συνθήκες νοσηλείας. Οι ασθενείς στο νοσοκομείο δεν συγκροτούν ποίμνιο, είναι πολίτες. Η περιφορά λειψάνων στο νοσοκομείο ή σε οποιονδήποτε δημόσιο χώρο με τη συμβολή του κράτους, συνιστά ανοίκεια (για να μην πω ανατριχιαστικά μεσαιωνική) πράξη ταύτισης ποιμνίου-πολιτών, και μάλιστα σε έναν χώρο όπου ο ορθολογισμός, και όχι η πίστη, πρέπει να κυριαρχεί — κι αυτό οφείλει να το εξασφαλίζει το κράτος. (Το γεγονός μάλιστα ότι δεν πρόκειται για οποιοδήποτε δημόσιο ίδρυμα, αλλά για νοσοκομείο, με ανθρώπους ασθενείς, και ειδικά καρκινοπαθείς, βαραίνει πολύ θλιβερά την κατάσταση — δεν χρειάζεται να επιμείνω σ’ αυτό). Αν ο γιατρός κάνει τον σταυρό του πριν χειρουργήσει, είναι δικό του θέμα. Στο νοσοκομείο όμως έχει προσληφθεί με βάση τα πτυχία και την ικανότητά του, όχι την πίστη του.
Γιατί όμως ξέσπασε αυτή η άγρια κόντρα, όταν ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Φίλης, είπε τα αυτονόητα; Ξέσπασε γιατί στη χώρα μας δεν έγιναν ποτέ σαφή τα όρια ποιμνίου-πολιτών. Γιατί για να γίνουν σαφή πρέπει να πραγματοποιηθεί ο χωρισμός κράτους-Εκκλησίας· και σε αυτό το θέμα τα ιδεολογήματα, οι μισοειπωμένες «αλήθειες» της Ιστορίας μας, οι στρεβλώσεις περί του πώς συγκροτήθηκε το έθνος-κράτος περισσεύουν. Για την Αριστερά το ζήτημα χωρισμού κράτους-Εκκλησίας αποτελεί ένα από τα κορυφαία στοιχεία συγκρότησης της ταυτότητάς της. Ο χωρισμός δεν συνιστά, βέβαια, εχθρική πράξη απέναντι στην Εκκλησία, ούτε απέναντι στην ελληνικότητα των Ελλήνων. Καταρχάς, αποτελεί διάβημα προς την επανασυγκρότηση του δημόσιου χώρου, ένα διάβημα που έμεινε ημιτελές από τον 19ο αιώνα και ευνόησε τις πάσης φύσεως πελατειακές και αδιαφανείς σχέσεις. Δεύτερον, σε μια εποχή όπου η Αριστερά παλεύει να ορίσει και να κινητοποιήσει το συλλογικό, πολιτικό υποκείμενο αντίστασης απέναντι στις νεοφιλελεύθερες δυνάμεις, είναι εκ των πραγμάτων υποχρεωμένη, σεβόμενη τα θρησκευτικά αισθήματα των πολιτών και τους χώρους έκφρασής τους, να λειτουργήσει ως δύναμη διαπαιδαγώγησης και χειραφέτησης των πολιτών και όχι ως συν-εκφραστής, μαζί με την Εκκλησία, της θρησκευτικότητάς τους. Η θρησκεία μπορεί να αποτελεί ένα από τα στοιχεία ταυτότητας αυτού του υποκειμένου αντίστασης, δεν μπορεί όμως το συλλογικό, πολιτικό υποκείμενο να συνορίζεται εξ αδιαιρέτου από την Εκκλησία και το κράτος. Η θρησκεία δεν είναι φορέας –είναι ένα από τα στοιχεία— της ελληνικότητας των Ελλήνων. Και σ’ αυτό πρέπει η Αριστερά να είναι ξεκάθαρη. Αν το δόγμα του νεοφιλελευθερισμού κατόρθωσε να μετατρέψει το πολιτικό σώμα σε κοινότητα-ποίμνιο, με βάση πολιτισμικά ή/και θρησκευτικά χαρακτηριστικά, η μάχη της Αριστεράς είναι ακριβώς για το αντίθετο.

Πηγή: https://enthemata.wordpress.com/2015/05/16/iera/

Του Βελλεροφόντη σήμερα...

Του Αγίου Γεωργίου σήμερα. Μία μέρα που η μισή Ελλάδα γιορτάζει και η άλλη μισή εύχεται. Εξάλλου δεν είναι τυχαίο το όνομα Γεώργιος, ούτε ασήμαντη είναι η ιστορία του ονόματος αλλά και η όψη του αγίου. Και για να μην σας μπερδεύω δεν είναι ο Άγιος Γεώργιος στην παραπάνω φωτογραφία αλλά ο Βελλεροφόντης. Ποιος είναι όμως ο Βελλεροφόντης;

Ο Βελλεροφόντης ή αλλιώς Βελλεροφών είναι ήρωας της ελληνικής μυθολογίας. Υπήρξε γιος του βασιλιά της Κορινθίας Γλαύκου και της Ευρυνόμης. Μετά τον θάνατο του Βέλλερου εξορίζεται στην Τίρυνθα στην αυλή του βασιλιά Προίτου. Εκεί τον ερωτεύεται η βασίλισσα Σθενέβοια. Εκείνος όμως την αρνήθηκε κι αυτή τον κατηγόρησε στον άνδρα της. Ο Προίτος τον έστειλε λοιπόν στον πεθερό του στην Μικρά Ασία. Μαζί με τον Βελλεροφόντη έστειλε κι ένα γράμμα σφραγισμένο στο οποίο έγραφε πως πρέπει να φονευθεί. 

Ο πεθερός το βρήκε ως ευκαιρία και του ανέθεσε τρεις δουλειές.  Πρώτα να αντιμετωπίσει τους Σόλυμους οι οποίοι ήταν μία βάρβαρη ληστρική φυλή ανατολικά του βασιλείου της Λυκίας. Ο ήρωας τους κατατρόπωσε. Στη συνέχεια τον έβαλε να αντιμετωπίσει τις Αμαζόνες τις οποίες κι αυτές συνέτριψε. Τέλος τον έβαλε να αντιμετωπίσει την Χίμαιρα, ένα μυθικό τέρας του οποίου το μπροστινό μέρος ήταν λιοντάρι και το πίσω δράκοντας. Με τη βοήθεια του Πήγασου ο Βελλεροφόντης το σκότωσε. 

Όμως οι ραδιουργίες δε σταμάτησαν εκεί. Ο Βελλεροφόντης είχε να αντιμετωπίσει αρκετούς επιφανείς ανθρώπους της Λυκίας που ήθελαν να τον δολοφονήσουν. Αφού τους σκότωσε όλους, ο βασιλιάς δεν είχε άλλη επιλογή από το να τον παντρέψει με την κόρη του Αμφίκλεια και να του παραδώσει τον θρόνο. 

Μετά από τόσες επιτυχίες, ο Βελλεροφόντης έγινε αλαζόνας. Η έπαρσή του μάλιστα ήταν τόσο μεγάλη που αποφάσισε να ανέβει με τον Πήγασο στον ουρανό και να αναζητήσει στις κορυφές του Ολύμπου τα παλάτια των θεών. Ο Δίας ενοχλήθηκε τόσο με τη στάση του που του έριξε κεραυνό ρίχνοντάς τον από το άλογό του. Η πτώση του στη γη ήταν σφοδρή αφήνοντάς τον παράλυτο μ' αποτέλεσμα να χάσει και τον θρόνο και τον Πήγασος. Μετά απ' αυτό ο ήρωας επέστρεψε στην Ελλάδα και περιπλανιόταν φτωχός και δυστυχισμένος μέχρι τον θάνατό του.

Η ιστορία του Βελλεροφόντη είναι άκρως γοητευτική και διδακτική. Φυσικά από την μορφή του Βελλεροφόντη που σκοτώνει το τέρας πήρε η νέα θρησκεία την έμπνευση για να πλάσει τις μορφές των δύο αγίων μαχητών, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Δημητρίου. 

Αυτά λοιπόν για τη σημερινή εορταστική ημέρα. Τις ευχές μου! 

Η (αληθινή) ζωή του Μπράιαν

του Άρη Χατζηστεφάνου

-Είστε όλοι διαφορετικοί 

-Είμαστε όλοι διαφορετικοί 

-Εγώ δεν είμαι 

Από την ταινία «Ζωή του Μπράιαν». 

Μια ταινία που εξακολουθεί να ενοχλεί την Εκκλησία αλλά και την ευρωπαϊκή Αριστερά και θα έπρεπε όλοι να θυμόμαστε τις… άγιες τούτες μέρες. 

Για πάρα πολλά χρόνια, το Πάσχα σήμαινε για εμένα μια ιδιαίτερη ιεροτελεστία.
Καθώς όλοι επέστρεφαν στη θαλπωρή της οικογένειας και της εκκλησίας και παρακολουθούσαν τα πάθη του θεανθρώπου από κλασικά αριστουργήματα του κινηματογράφου όπως ο «Ιησούς από τη Ναζαρέτ» του Φράνκο Τζεφιρέλι, εμείς με μια παρέα φίλων νοικιάζαμε από το βιντεοκλάμπ τη «Ζωή του Μπράιαν» των Μόντι Πάιθον.
Υστερα από λίγα χρόνια είχαμε αποστηθίσει τους διαλόγους ενώ οι πιο φανατικοί επισκεφθήκαμε και το κάστρο όπου πραγματοποιήθηκαν τα γυρίσματα της ταινίας στην Τυνησία.
Το γεγονός ότι το BBC και το ITV είχαν αρνηθεί να μεταδώσουν την ταινία, θεωρώντας ότι αποτελεί βλασφημία προς τον χριστιανισμό, καθώς και η ολοκληρωτική απαγόρευση προβολής που είχαν επιβάλει οι κυβερνήσεις της Νορβηγίας και της Ιρλανδίας, καθιστούσε την ταινία εκ των ων ουκ άνευ θέαμα για τις ημέρες του Πάσχα.
Και ύστερα ήρθε η ίδια η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία να μας τα τινάξει όλα στον αέρα.
«Η ζωή του Μπράιαν», υποστήριξε πριν από μερικά χρόνια ο Ρίτσαρντ Μπάριτζ, καθηγητής Θεολογίας και πρύτανης του King’s College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, «αποτελεί εξαιρετικό φόρο τιμής στον Ιησού» και είναι «ιστορικά πολύ πιο ακριβής από αρκετές ταινίες» για τη ζωή του Χριστού.
Καθώς δεν είμαστε σε θέση να αποδείξουμε εάν υπήρξε ο Χριστός και πολύ περισσότερο εάν είχε τη μορφή ενός επαναστάτη, όπως τον αντιλαμβανόταν ο Ν. Καζαντζάκης, ενός θεανθρώπου, όπως τον θέλει η χριστιανική θρησκεία, ή ενός… Μπράιαν, σκεφτήκαμε να εξετάσουμε τις ιστορικές αλήθειες που παρουσιάζει η ταινία (Spoiler Alert: Οσοι δεν έχουν δει την ταινία, να το κάνουν πρώτα και ύστερα να συνεχίσουν την ανάγνωση).
Η περίφημη σκηνή του λιθοβολισμού δεν θα μπορούσε να έχει πραγματοποιηθεί –τουλάχιστον όχι υπό την επίβλεψη Ρωμαίων στρατιωτών- καθώς δεν υπήρχε σχετική ποινή στο νομικό σύστημα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Ο λιθοβολισμός όμως ήταν ευρύτατα διαδεδομένος στον εβραϊκό ποινικό κώδικα –σε βαθμό που εφαρμοζόταν ακόμη και εναντίον πολύ κακών ηθοποιών. Για την ακρίβεια, ο λιθοβολισμός ήταν μία από τις τέσσερις τιμωρίες της εποχής: αν δεν είχες τη «χαρά» να λιθοβοληθείς μπορούσαν να σου κόψουν το κεφάλι με σπαθί, να σε στραγγαλίσουν ή να σε βάλουν να πιεις λιωμένο ατσάλι.
Ιστορικά ακριβής είναι, ώς ένα βαθμό, και η στιγμή που ο άτυχος Μπράιαν καλείται να γράψει στον τοίχο το σύνθημα «Ρωμαίοι πηγαίνετε σπίτια σας», αλλά αντί για το σωστό Romanes eunt domus, γράφει Romani ite domum.
Σύμφωνα με έρευνα του «Guardian», στην εποχή του Ιησού ήταν σύνηθες να υπάρχουν λάθη ορθογραφίας, συντακτικού και γραμματικής στα πρώτα «γκράφιτι» αλλά ακόμη και σε επιγραφές. Τα περισσότερα παραδείγματα έχουν βρεθεί στην Πομπηία καθώς η λάβα κάλυψε και προστάτευσε τους τοίχους της πόλης.
Τις περισσότερες φορές πάντως που η συγκεκριμένη ταινία αναφέρεται σε μια σοβαρή συζήτηση είναι για τον σεχταρισμό που παρατηρούνταν στην επαναστατική και αντιιμπεριαλιστική Αριστερά της εποχής.
Το Ιουδαϊκό Λαϊκό Μέτωπο (JPF) βρισκόταν σε ανοιχτή σύγκρουση με το Λαϊκό Μέτωπο της Ιουδαίας (PFJ) αλλά και το Ιουδαϊκό Μέτωπο του Λαού, ενώ κανένας δεν ανεχόταν την παρουσία του (μονομελούς) Λαϊκού Μετώπου.
Ενδελεχείς μελέτες απέτυχαν να αποδείξουν αν υπήρχαν τόσο υψηλά επίπεδα σεχταρισμού στην επαναστατική Αριστερά της εποχής -γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι Μόντι Πάιθον απλώς προέβαλαν στο παρελθόν τις διασπάσεις της βρετανικής Αριστεράς της δεκαετίας του '70. 
Μιλώντας πάντως για σοβαρές παραπομπές στη «Ζωή του Μπράιαν» δεν θα παραλείψω και μια αναφορά του σημερινού υπουργού Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη σε πάνελ για την κρίση χρέους, στο οποίο είχαμε βρεθεί πριν από χρόνια. Αναφερόμενος στην Ευρωπαϊκή Ενωση έκλεισε την ομιλία του με την παρακάτω στιχομυθία από την ταινία:
- Και τι έκαναν για εμάς οι Ρωμαίοι; αναρωτιόταν ο αρχηγός του Λαϊκού Μετώπου της Ιουδαίας.
- «Υδραγωγείο», «αποχετευτικό σύστημα» «άρδευση», «δρόμους», «ασφάλεια τις νύχτες» είναι μερικές από τις απαντήσεις που λαμβάνει.
- Ωραία, και εκτός από υδραγωγείο, αποχετευτικό σύστημα, άρδευση, δρόμους, ασφάλεια κ.λπ. τι άλλο έκαναν οι Ρωμαίοι για εμάς, επιμένει ο αρχηγός της οργάνωσης.
- Εφεραν την ειρήνη, ακούγεται από το βάθος.
- Ειρήνη; Σκασμός.
Ενας εύσχημος και αναμφίβολα ευφυέστατος τρόπος να εξωραΐσεις την Pax Romana και το ευρωπαϊκό imperium –το οποίο με το πέρασμα του χρόνου μεταφέρθηκε από τη Ρώμη προς το Βερολίνο.

Πηγή: http://www.efsyn.gr/arthro/i-alithini-zoi-toy-mpraian

Σε τόπο με μέλλον αβέβαιο...

Στα παιδικά κι εφηβικά μου χρόνια η περίοδος της Μεγαλοβδομάδας είχε ένα μυστήριο που με μάγευε. Ένιωθα την κατάνυξη γύρω μου κι ας μη πίστευα. Όμως το συναίσθημα των πιστών με συνέπαιρνε κι εμένα στα μυστικά τους πάθη που εναπόθεταν κάθε Μεγάλη Πέμπτη πάνω στη ξύλινη μορφή του Εσταυρωμένου. 

Πολλές φορές αναζητούσα τον θεό μέσα στις εκκλησίες αλλά τελικά τον βρήκα στον ουρανό. Το διαπίστωσα ένα δροσερό βράδυ Μεγάλης Πέμπτης καθώς στεκόμουν στον προαύλιο χώρο της Νέας Μονής (στην Χίο). Είχα πάει από τη νότια πλευρά του ναού όπου ήταν πιο σκοτεινά και κοιτούσα από το παράθυρο τον κατάμεστο εσωτερικό χώρο της εκκλησίας. Το φως τον κεριών αντανακλούσε πάνω στο χρυσό φόντο των ψηφιδωτών προσφέροντας έτσι ένα μυστικιστικό φωτισμό από την οροφή προς τους πιστούς. Μάταια όμως. Κανένα κεφάλι δεν υψωνόταν να δει αυτό το δώρο που πρόσφερε εκείνη η στιγμή. Έκανα λίγα βήματα πίσω και κοίταξα την δικιά μου "οροφή". Ήταν γεμάτη από χιλιάδες αστέρια που τρεμόπαιζαν προσπαθώντας έτσι να υποδηλώσουν την παρουσία τους στην αγχωτική και γρήγορη καθημερινότητά μας. Βρήκα ένα πεζούλι κι έκατσα πέρα από κάθε περιττό φωτισμό κι απόλαυσα τα άστρα. Αυτή ήταν η πιο όμορφη Μεγάλη Πέμπτη που έχω ζήσει...

Τα χρόνια όμως πέρασαν. Κι ενώ το ποίμνιο ανέμενε νοερά όλα αυτά τα χρόνια την Μεγάλη Κρίση, στις ζωές μας ήρθε τελικά μία άλλη, η οικονομική. Πλέον άρχισε να βλέπει ο καθένας το δικό του πρόσωπο να σχηματίζεται πάνω στον σταυρό. Ο Γολγοθάς έπαψε να μνημονεύεται μιας κι επανήλθε στις ζωές μας. Άλλοι στάθηκαν τυχεροί αντιμετωπίζοντας μία ομαλή ανηφόρα ενώ σε αρκετούς ο δρόμος ήταν επικίνδυνος κι απροσπέλαστος. Πολλοί τα παράτησαν στα μισά. Οι μέρες της Μεγαλοβδομάδας έχασαν σιγά σιγά την αίγλη τους. Το μυστήριο εξαφανίστηκε και τη θέση του πήρε η αγωνία για ένα μέλλον αβέβαιο. 

Το άσχημο είναι πως τίποτα δεν έχει αλλάξει. Μέχρι τον Ιανουάριο ζούσαμε ένα καθεστώς αντιδημοκρατικό κι επικίνδυνο. Μόλις άλλαξαν τα πρόσωπα στην πολιτική σκηνή (η οποία δεν έχει διαφοροποιηθεί ιδιαίτερα πέρα από τους πρωταγωνιστές) ο φόβος άρχισε να έρχεται από το εξωτερικό. Οι συνεχόμενοι εκφοβισμοί για χρεωκοπία κι εξόδους από την ευρωζώνη, έχουν φέρει μία απροσδιόριστη κι επικίνδυνη στασιμότητα στις ζωές μας, κι αυτό είναι απάνθρωπο διότι ο χρόνος κυλάει και οι μέρες ξεγλιστρούν αθόρυβα μέσα από τα χέρια μας. Ζούμε τα δικά μας πάθη και το χειρότερο είναι πως δε μπορούμε να προσδιορίσουμε το τέλος αυτών των δύσκολων καιρών που διανύουμε όλα αυτά τα χρόνια. Ο Εσταυρωμένος έχει πάψει να μας συγκινεί όσο κουβαλάμε το δικό μας σταυρό. Δεν μας εμπνέει πια. Η ελπίδα έχει αρχίσει να κουράζει. 

Δε μου μένει τίποτα άλλο από το να συσχετιστώ με τον ήρωα της ταινίας Στάλκερ (του Αντρέι Ταρκόφσκι) που τον υποδύεται εξαιρετικά ο Anatoliy Solonitsyn. Ένας συγγραφέας που έχει χάσει την έμπνευσή του και την όρεξη για δημιουργία, αναζητάει τη σωτηρία του σε έναν τόπο άγνωστο, σε ένα ταξίδι μοναχικό κι επικίνδυνο. Ένας οραματιστής που έχει χάσει το νόημα της ύπαρξής του αλλά δε το βάζει κάτω διότι αγαπάει τη ζωή κι αναγνωρίζει την αξία της. Πλέκει μόνος του ένα ακάνθινο στεφάνι και το τοποθετεί στο κεφάλι του έτοιμος να θυσιαστεί όχι για την σωτηρία της ανθρωπότητας αλλά για την δικιά του ισορροπία και γαλήνη. Υπάρχει όμως ελπίδα;

Ίσως όταν αρχίσουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας, ίσως...

Imagining the Balkans...

Πρωινό Σαββάτου απολαμβάνω μία ηλιόλουστη βόλτα στους άδειους δρόμους της Αθήνας λίγο πριν επισκεφθώ το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Κοντοστάθηκα στα σκαλιά της εισόδου αναλογιζόμενος την τύχη που είχα να απολαύσω μία ακόμη ενδιαφέρουσα έκθεση που φιλοξενεί το μουσείο με θέμα τον εθνικισμό στα Βαλκάνια. 

Η ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης έκθεσης είναι ότι οργανώθηκε με την συνεργασία έντεκα μουσείων της νοτιοανατολικής Ευρώπης με την επίβλεψη της Unesco, με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της βαλκανικής μνήμης αλλά και στην επούλωση αρκετών πληγών και παρεξηγήσεων που προκαλούν οι ιστορικές ανακρίβειες κι ο εθνικός φανατισμός. 

Πριν από την ξενάγηση, συγκεντρωθήκαμε στην ιστορική αίθουσα του κοινοβουλίου της Παλιάς Βουλής. Εκεί μας υποδέχτηκε ένας εξαιρετικός ξεναγός, ο οποίος μας προετοίμασε για την ιδιαιτερότητα της έκθεσης, για τους λόγους που διοργανώθηκε αλλά και στις δυσκολίες που συνάντησαν οι ιστορικοί κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του σχεδίου, διότι οι απόψεις της κάθε χώρας έθιγαν τις θέσεις μιας άλλης. Συγκεκριμένα η Ελλάδα είχε αρκετά θέματα να λύσει με τα Σκόπια, ενώ το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο αναγκάστηκε να απολογηθεί στον εγχώριο τύπο για την παρουσία των Σκοπίων στη συγκεκριμένη έκθεση (;). Ιδιαίτερη εντύπωση έκανε η στάση της Σλοβενίας, η οποία αποφάσισε να μη συμμετάσχει διότι θεωρεί τον εαυτό της ως χώρα της Κεντρικής Ευρώπης κι όχι των Βαλκανίων. 

Η έκθεση είναι αρκετά πλούσια σε στοιχεία κι αφορμές για προβληματισμούς. Ξεκινάει με τα καφενεία, όπου γίνεται μία σύγκριση στα βαλκανικά καφενεία με τα αντίστοιχα της κεντρικής Ευρώπης. Ο βασικός λόγος που ξεκινάει η βόλτα από κει είναι διότι θέλει να μας δείξει την σημαντικότητα αυτών των χώρων όπου συναθροίζονταν οι κάτοικοι των πόλεων για να ανταλλάξιυν απόψεων και πληροφοριών. Τα καφενεία ήταν οι καρδιές των πόλεων τόσο της Ανατολής όσο και της Δύσης. 

Στη συνέχεια η έκθεση μας παρουσιάζει φωτογραφίες από την καθημερινότητα των κατοίκων των Βαλκανίων. Οι φωτογραφίες είναι σκόρπιες και καλύπτουν όλη τη χερσόνησο. Η ύπαρξη αυτού του κολάζ δεν είναι τυχαία. Σκοπός της είναι να μας "μπερδέψει" για να αντιληφθούμε την ομοιογένεια των βαλκανικών λαών. Βλέπεις μία οικογενειακή φωτογραφία ενός Σέρβου παπά, στην οποία αν δεν υπήρχε η λεζάντα από κάτω, θα μπορούσε κανείς άνετα να θεωρήσει ελληνική την προέλευσή της. Το ίδιο συμβαίνει και με την φωτογραφία μιας νομαδικής οικογένειας που περιφέρεται στα βουνά ή ο πίνακας με μαθήματα ξιφασκίας. Μεγάλη εντύπωση όμως προκαλεί η στολή ενός Κροάτη στρατιώτη που φιλάει τα σύνορα της Ευρώπης με τα Βαλκάνια (από την μεριά της Ευρώπης), ο οποίος είναι ντυμένος με την αρβανίτικη φορεσιά. 

Αυτή όμως η ηρεμία ταρακουνήθηκε έντονα όταν ακολούθησαν διάφορες οικονομικές αφορμές που προκάλεσαν τις έριδες στο εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κι ενώ οι Οθωμανοί προσπαθούσαν να δημιουργήσουν ένα οικονομικό σύστημα μέσα στην αυτοκρατορία τους (τυπώνοντας χρήματα κτλ), οι Ρώσοι έδιναν το δικαίωμα στα ελληνικά καράβια να ταξιδεύουν ελεύθερα στις θάλασσες με την ρωσική σημαία κάτι που οδήγησε στην ενίσχυση του ελληνικού εμπορίου και στην επικοινωνία των Ελλήνων με τους Δυτικούς, φέρνοντας έτσι τον ελληνικό διαφωτισμό. Την ίδια περίοδο η Ρουμανία είχε στενές σχέσης με την Γαλλία ενώ ένα μεγάλο κομμάτι των δυτικών Βαλκανίων είχε περάσει κάτω από την κυριαρχία της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας. Ο δυτικός τρόπος ζωής άρχισε να εισχωρεί στην καθημερινότητα των Βαλκανίων.

Παρακολουθώντας τις μεταβολές στις ζωές των Βαλκανίων, παρατηρούμε πως στα πορτραίτα οι άνδρες έχουν δυτική ενδυμασία ενώ οι γυναίκες επιμένουν στην παραδοσιακή. Ο λόγος αυτής της διαφοροποίησης είναι βάσιμος. Ο άνδρας ήταν αυτός που ασχολιόταν με το εμπόριο, οπότε είχε αυτός τις περισσότερες επαφές με τους δυτικούς κι έτσι η επιρροή ασκήθηκε περισσότερο πάνω του σε αντίθεση με την γυναίκα, η οποία ως μητέρα είχε ως βασικό σκοπό την διαπαιδαγώγηση των παιδιών της και φυσικά την διατήρηση των παραδόσεων. 

Στη δημιουργία των πρώτων Βαλκανικών κρατών, σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι διαφωτιστές. Κάθε χώρα είχε τους δικούς της. Η Ελλάδα είχε τον Ρήγα Φεραίο και τον Αδαμάντιο Κοραή, η Σερβία των Κάρατζιτς κ.ο.κ. Ο διαφωτισμός των νέων κρατών οδήγησε στις Μεγάλες Ιδέες και στον εθνικισμό. Μέσα από τους Βαλκανικούς πολέμους, οι χώρες απέκτησαν νέα εδάφη, νέους ήρωες και νέες στιγμές δόξας όπως η Μάχη του Κοσσυφοπεδίου για τους Σέρβους. 

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι τελείωσαν. Λαοί που ζούσαν τόσα χρόνια αρμονικά μεταξύ τους, τώρα έχουν να αντιμετωπίσουν μεγάλες διαφορές, μίση και διεκδικήσεις εδαφών μα πάνω απ' όλα έχουν ως προτεραιότητα να ενισχύσει η καθεμία το γόητρό της μέσα από πολιτιστικές εκδηλώσεις και αθλητικά γυμνάσια. Η αρχή του φασισμού...

Η βόλτα στην Ιστορία τελειώνει με μία γλυκιά κόντρα για την καταγωγή ενός τραγουδιού. Ένα τραγούδι που γράφτηκε την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και διαδόθηκε ταυτόχρονα σε όλες τις φυλές των Βαλκανίων, τραγουδήθηκε σε εικοσιδύο διαφορετικές γλώσσες (μέχρι και στον Λίβανο υπάρχει μία εκτέλεσή του) και τώρα η κάθε χώρα διεκδικεί την καταγωγή του. 

Οι κόντρες αυτές, μας αποδεικνύουν πως αν δεν πέφταμε στην παγίδα της διχόνοιας και του φανατισμού, θα μπορούσαμε σήμερα να ζούμε σε ένα πανέμορφο υπαίθριο πολιτισμικό μουσείο, τα Βαλκάνια. 

Η αξιοπρέπεια ενός απόμακρου κόσμου...

Ενώ τόσα χρόνια η Ελλάδα φιλάει κατουρημένες ποδιές υποτιθέμενων συμμάχων και φίλων για να παραμείνει σε μία ομάδα άδικη κι απάνθρωπη, μία μικρή παγωμένη χώρα που ακουμπάει στη πολική ζώνη, απομακρυσμένη από το καταναλωτικό τρόπο ζωής της αστικής Γηραιάς Ηπείρου, αποφάσισε χωρίς τυμπανοκρουσίες και φωνές να αποσύρει την υποψηφιότητά της για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ευρώ. Αναφέρομαι στην Ισλανδία, μία νησιωτική χώρα που κατάφερε πριν από λίγα χρόνια να γονατίσει τους τραπεζίτες και να δικάσει όσους ενεπλάκησαν στα οικονομικά σκάνδαλα που την οδήγησαν σε κρίση. Ήταν το μόνο φάρμακο που επούλωσε τις πληγές της κι έφερε την ευτυχία στους κατοίκους της. Ένα φάρμακο που πολλοί φοβούνται μέχρι σήμερα να εφαρμόσουν στην Ελλάδα...
Η Ισλανδία με τράβηξε μουσικά πριν από μία δεκαετία. Ανακαλύπτοντας τους Sigur Ros, τους Slowdive, την Bjork, τους Mum, τους Lali Puna κι άλλους, αναζήτησα τον τόπο που βγάζει τόσο όμορφες μελωδίες. Κι εκεί ανακάλυψα έναν τόπο μαγικό, καταπράσινο και γαλήνιο. Τοπία με απότομα βουνά και υπέροχους καταρράκτες. Ανθρώπους που ζουν μέχρι σήμερα μαζί με θρύλους ξωτικών και νεράιδων, προσφέροντάς τους μία αγνή νεότητα. Δρόμοι και οικισμοί που σέβονται το περιβάλλον αλλά και μία φύση που είναι έτοιμη να αγκαλιάσει όποιον της αφεθεί, με το γρασίδι σε καλεί να ξαπλώσεις πάνω του κι ο αέρας σου φέρνει μελωδίες στο αυτί για να σε νανουρίσει.
Η Ισλανδία είναι μία χώρα που δεν απασχόλησε ποτέ κανέναν και κανείς δεν ασχολήθηκε ποτέ μαζί της. Ζούσε ανάλαφρα κι αθόρυβα στον μικρόκοσμό της την ώρα που η Ευρώπη πνιγόταν στο αίμα. Ακόμα και οι τράπεζες που προσπάθησαν να την καταλάβουν γύρισαν πίσω ηττημένες. Ποτέ όμως δεν πανηγύρισαν αυτή τους την νίκη οι Ισλανδοί. Γιατί να πανηγυρίσουν εξάλλου για μία απλή λογική που δε μπορεί να εφαρμοστεί (κι όπως φαίνεται δε θα εφαρμοστεί ποτέ) στην Ελλάδα. Μία λογική που λέει πως η ζωή και η ευτυχία είναι πολυτιμότερη από το χρήμα και το κεφάλαιο.
Ψυχρό τοπίο με ζεστούς ανθρώπους αυτή η χώρα. Νιώθεις πως αυτοί οι άνθρωποι δεν νοιάζονται για τα λεφτά και τη δόξα. Το παν γι' αυτούς είναι η φύση και η ζωή. Σύγχρονη παγανιστές. Γι' αυτό και διάλεξα για φωτογραφία της σημερινής ανάρτησης ένα τοπίο που περιέχει την γαλήνη του πράσινου γρασιδιού, την ορμή της φύσης στη μορφή ενός μεγάλου καταρράκτη, τον σεβασμό του ανθρώπου προς τη φύση με δρόμους που υπακούν στη γεωλογική μορφή του τοπίου και στην διακριτική παρουσία του ανθρώπου στο περιβάλλον. Κι εκεί ανακαλύπτεις την ευτυχία που κάποιοι στην Ευρώπη αναζητούν σε νούμερα και υλικά αγαθά.
Χάρηκα πολύ με την είδηση πως η Ισλανδία απέσυρε την υποψηφιότητά της να ενταχθεί στην Ε.Ε. Χάρηκα διότι η στάση αυτών των ανθρώπων μου απέδειξε πως τελικά υπάρχει αυτή η ουτοπία που όλοι αναζητάμε. Βασιλεύει κάτω από πάγους αλλά χαρίζεται σε ανθρώπους με ζεστή καρδιά κι ανεβασμένο ήθος.
Συγχαίρω την Ισλανδία για την στάση της.

Το τέλος της ανθρώπινης φύσης...

Οι καταστροφές στην πληγωμένη κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού συνεχίζονται, αφήνοντας μας άφωνους θεατές ενός πολιτισμικού εγκλήματος. Μετά τις σοκαριστικές εικόνες από το αρχαιολογικό μουσείο και την βιβλιοθήκη της Μοσούλη, ήρθε η σειρά της ιστορικής τοποθεσίας του Νιμρούντ. 

Οι φανατικοί τζιχαντιστές μπορεί να είναι μία ορδή ανεγκέφαλων κι επικίνδυνων δίποδων όμως γνωρίζουν πολύ καλά αυτό που κάνουν και γιατί το κάνουν. Η ολοκληρωτική ισοπέδωση των περιοχών που έχουν καταλάβει, είναι η μόνη λύση για την τελική τους επικράτηση κι εγκαθίδρυση στον χώρο αυτό. Στην γυμνή κι επίπεδη επιφάνεια που θα αφήσουν πίσω τους θα χτιστεί η νέα τους κοινωνία. Οι μη αναστρέψιμες καταστροφές που προκάλεσαν στους πολιτισμικούς και ιστορικούς θησαυρούς της περιοχής θα αποτελέσουν ένα non paper για τις νέες γενιές. Έπειτα είναι κι αυτή η ριμάδα η λήθη που κάνει καλά τη δουλειά της κι επουλώνει τις πληγές του κόσμου, προκαλώντας μία επικίνδυνη αμνησία απέναντι στα λάθη τα οποία δυστυχώς ζούμε και ξαναζούμε. 

Αυτό όμως που με πονάει είναι πως εμείς ως όντα δεν μπορούμε να κατανοήσουμε την ασημαντότητά μας απέναντι στο χρόνο και στα απομεινάρια πολιτισμών που έζησαν στους τόπους που εμείς κατοικούμε σήμερα. Η παρουσία μας θα περάσει απαρατήρητη και θα χαθεί στο πέρασμα του χρόνου. Καταφέρνουμε όμως να νικάμε τον θάνατο και την επερχόμενη απουσία μας, αφήνοντας κάποιο έργο πίσω. Αυτά τα μνημεία στέκονται εκεί για να θυμίζουν στις επόμενες γενιές των πέρασμα αυτών των ανθρώπων που έζησαν πριν από μας, χιλιάδες χρόνια πίσω, και μεγαλούργησαν σε τέτοιο βαθμό που τους θαυμάζουμε μέχρι σήμερα. Η καταστροφή αυτών των "αποτυπωμάτων" δείχνει έλλειψη αγάπης για τη ζωή και μία θρασύτατη απάθεια απέναντι στον θάνατο. 

Δε το ζούμε πρώτη φορά. Την ίδια καταστροφή προκάλεσαν οι πρωτοχριστιανοί στους αρχαίους ναούς. Την ίδια μανία έδειξαν οι σταυροφόροι στην Κωνσταντινούπολη και τους Άγιους Τόπους. Παραδείγματα υπάρχουν πολλά. Φυσικά τότε δεν υπήρχαν οι μπουλντόζες κι άλλα σημερινά εξαρτήματα, οπότε οι ζημιές ήταν λιγότερο οδυνηρές από τις σημερινές. Για φανταστείτε όμως τους πρωτοχριστιανούς με μπουλντόζα στην Ακρόπολη. Σήμερα θα θαυμάζαμε τα θεμέλια του Παρθενώνα αν οι φανατισμένοι εκείνης της εποχής είχαν τον ίδιο καταστρεπτικό εξοπλισμό με τους σημερινούς τζιχαντιστές.Πρέπει να σταματήσει αυτό το έγκλημα και να εξαλειφθεί από προσώπου γης. 

Οφείλουν οι Αμερικανοί να σκύβουν το κεφάλι από ντροπή, σε κάθε πολιτισμική καταστροφή της Μεσοποταμίας, διότι εκείνοι άνοιξαν το πολεμικό μέτωπο πριν από δώδεκα χρόνια. Εκείνοι λεηλάτησαν για πρώτη φορά τα μουσεία του Ιράκ. Εκείνοι είναι που αφήνουν ελεύθερους τους φανατικούς να σβήνουν την Ιστορία ενός τόπου.

Πριν αναθεματίσουμε τους ισλαμιστές που καταστρέφουν τους θησαυρούς της Μεσοποταμίας, ας αναλογιστούμε τους υπεύθυνους αυτής της κατάστασης...

Συζητώντας για τον ρατσισμό και τις προκαταλήψεις.

Πριν από λίγους μήνες, μου έγινε η τιμητική πρόταση να μιλήσω στα Εξάρχεια για τον ρατσισμό και την προκατάληψη, βασιζόμενος σε ένα βιβλίο που έχω διαβάσει. Μου άρεσε η ιδέα κι αμέσως την δέχτηκα. Αυτά τα θέματα όμως θέλουν διάλογο, οπότε πόσο πιο όμορφη θα γινόταν η συνάντηση αν υπήρχαν δύο πρόσωπα να εκφράσουν τους προβληματισμούς τους, με τους οποίους θα δώσουν το πάτημα για μία εποικοδομητική συζήτηση; Η χαρά μου μεγάλωσε όταν ένας αγαπητός μου φίλος και πολλά υποσχόμενος συγγραφέας, δέχτηκε την πρότασή μου, ο Γιωργής Σαράτσης.
Το βιβλίο που επιλέχθηκε για να πατήσουμε πάνω τους προβληματισμούς μας είναι το εξαιρετικό "μ.Χ." του Βασίλη Αλεξάκη.
Θεωρούμε πως η ασέβεια και η ολική καταστροφή ιστορικών και σημαντικών μνημείων άλλων θρησκειών κι άλλων εθνικοτήτων στη χώρα μας, είναι μία μορφή ρατσισμού. Ίσως μία από τις πιο επικίνδυνες διότι η αλλοίωση που δημιουργείται στις αρχιτεκτονικές δομές μίας πόλης, οδηγούν στην καταστροφή πολλών ιστορικών στοιχείων της εκάστοτε κοινωνίας μ' αποτέλεσμα οι νέες γενιές να δέχονται μία παραποιημένη Ιστορία. Κι όπως είναι γνωστό η παραποίηση της Ιστορίας οδηγεί σε προκαταλήψεις.
Παραδείγματα υπάρχουν πολλά, τα οποία θα ακουστούν αύριο. Από την άλλη πρέπει να θυμήσουμε πως το γεγονός αυτό δεν είναι σύγχρονο. Υπάρχουν αναφορές αιώνων πριν για καταστροφές και λεηλασίες, με τις οποίες πολιτισμοί ολόκληροι σβήστηκαν από τους χάρτες και τις μνήμες των ανθρώπων. Όμως τότε η γνώση ήταν περιορισμένη και η πλειοψηφία του λαού έφερε μικρότερη ευθύνη. Σήμερα όμως η γνώση είναι ελεύθερη και οι ευθύνες μας τεράστιες.
Η άγνοια και η αδιαφορία είναι το όπλο του ρατσισμού και η τροφή των προκαταλήψεων.
Ας τις τερματίσουμε λοιπόν.

Η συνάντηση θα γίνει στο Revolt cafe-bar (Κωλέττη 25-27, Εξάρχεια, τηλ. 210-3800016) στις 18:30.