Τρίτη 31 Μαρτίου 2015

Οι ποιητές σήμερα



του Γιώργου Σταματόπουλου

Οσοι, σήμερα, εξακολουθούν να γράφουν ποίηση ή ασχολούνται παθιασμένα με κάθε είδος λόγου και τέχνης είναι -νομίζω- οι μόνοι που αμφισβητούν τη μετάλλαξη που επιφέρει στον άνθρωπο μια θεωρούμενη ακατανίκητη εξουσία· οι ίδιοι (ή η τέχνη τους) είναι και αυτοί που αντιστέκονται σε κάθε είδους εξουσία, κυρίως σ’ αυτή που κυριαρχεί στις καθημερινές κοινωνικές σχέσεις. Οι υπόλοιποι, φιλελεύθεροι και αριστεροί, απλώς κοκορευόμαστε ότι ο δυτικός πολιτισμός έχει επιτύχει τη νομική και κοινωνική κατοχύρωση της ισότητας και έχει διακηρύξει πανηγυρικά τα οικουμενικά δικαιώματα. Μπα; Γιατί, τότε, συνεχίζονται οι πόλεμοι και οι καταστροφές που αυτοί επιφέρουν; Γιατί δεν επικρατούν η εμπιστοσύνη και η φιλία στις καθημερινές μας συναναστροφές, παρά η καχυποψία, το μίσος και η έχθρα;
Γιατί, ενώ μιλάμε για συλλογικότητες, εξακολουθούμε να καλλιεργούμε το ιεραρχικό και κατακτητικό εγώ και να αδιαφορούμε παγερά για τις τεράστιες ανισότητες, την πείνα, την ανεργία, την αυθαιρεσία των εξουσιών, την εγκληματικότητα και για όλα τα δεινά της ανθρωπότητας, τα οποία όμως (συνταγματικά) δεν υπάρχουν κατά τους ινστρούχτορες (φιλελεύθερους και αριστερούς); Διότι όλα τούτα ωχριούν μπροστά στα βαθιά, πολύ βαθιά, έσχατα στρώματα της ψυχοβιολογικής μας υπόστασης, εκεί που η λογική τα χάνει αντιμετωπίζοντας το άλογο, το ανερμήνευτο, στοιχειακό, αρχέγονο ορμέμφυτο, όπου μόνο η μουσική και ο χορός μπορούν να προσκληθούν (ο έρωτας και η ποίηση, επίσης).
Γι’ αυτό λοιδορούνται οι ποιητές και οι καλλιτέχνες. Διότι ψάχνουν σ’ αυτά τα βάθη που δυσαρεστούν κάθε νοικοκύρη ιδεών και ομάδες εξουσίας. Γι’ αυτό αντιμετωπίζονται με χλεύη και δυσπιστία, γι’ αυτό κατηγορούνται εύκολα ως αφελείς, αιθεροβάμονες και λοιπά, όπως π.χ. ως μη πραγματιστές (sic). Αμφιβάλλω βεβαίως εάν όσοι αυτοαποκαλούνται πραγματιστές γνωρίζουν την έννοια, τα προ, κατά και μετά δηλωτικά της.
Ας είναι· οι ποιητές ξέρουν· ας λοιδορούνται και ας πένονται· ας δακτυλοδεικνύονται και ας περιφρονούνται, αυτοί εξακολουθούν να σκάπτουν ένδον γιατί μόνο έτσι έρχεται στην επιφάνεια το φως που απαιτούν η συνύπαρξη, η ελευθερία της βούλησης και της έκφρασης· οι γυμνές -σκληρές και τρυφερές- λέξεις τους αποδιώχνουν τα πηχτά σκότη στα οποία ο νους δεν έχει πρόσβαση. Οι ποιητές προειδοποιούν: εάν δεν φωτιστεί ο άνθρωπος, το αρχέγονο στοιχείο είναι πιθανό να επικρατήσει και τότε όλα είναι πιθανά.
Η προτεσταντική ηθική διαχέεται πολύ εύκολα σήμερα διότι ουδείς γνοιάζεται, σπάνιοι διαβάζουν την περιπέτεια του ανθρώπου, την ιστορία του κι ευάριθμοι επίσης ανησυχούν για το μέλλον της χώρας, της Ευρώπης, της οικουμένης.
Οι ποιητές βάζουν πλάι πλάι το θυμικό και τον στοχασμό· αρθρώνουν την απελευθέρωση, συγκροτούν την ύπαρξη, παρότι αδυνατούν να ανατρέψουν καθεστώτα· μπορούν όμως να διασαλέψουν καθεστωτικές αντιλήψεις. Πατέρας των Ελλήνων ο Ομηρος θεωρείται· ένας ποιητής, όχι ένας πολιτικός. Εκτός αν διαφωνούμε και σ’ αυτό. Δεν πάει να διαφωνούμε με όποιον θέλουμε... Εν κατακλείδι: όσο οι άνθρωποι γράφουν ακόμη ποίηση υπάρχει ελπίδα.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Δευτέρα 30 Μαρτίου 2015

Επενδύσεις στις ανθρωποκτονίες



του Περικλή Κοροβέση

Οι Ευρωπαίοι εταίροι μας, τον παλιό καλό καιρό που είχαν αποικίες, απαγόρευαν κάθε βιομηχανική ανάπτυξη. Επρεπε να πουληθούν τα δικά τους τα προϊόντα και όλη η γεωργική παραγωγή των αποικιών ήταν σχεδιασμένη για να καλύπτει τις ανάγκες της μητρόπολης, άσχετα αν αυτό προκαλούσε λιμό στους ιθαγενείς. Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής ήταν η δημιουργία ενός τεράστιου μεταναστευτικού κύματος που εφοδίαζε τους αποικιοκράτες με φτηνό εργατικό δυναμικό. Δηλαδή, έγδερναν το βόδι δυο φορές. Οι πρώην αποικίες, ο λεγόμενος Τρίτος Κόσμος, μετά υπανάπτυκτος και στη συνέχεια υπό ανάπτυξη, είχε ανάγκη από επενδύσεις. Και δυο ήταν τα ατού του: φτηνό εργατικό δυναμικό που θα έριχνε το κόστος του παραγόμενου προϊόντος και, το άλλο, η απόλυτη ελευθερία της επενδύτριας εταιρείας που λειτουργούσε με δικούς της νόμους και δεν είχε κανέναν έλεγχο από το κράτος. Και όλα αυτά πριν από την παγκοσμιοποίηση. Κριτήριο των επενδυτών ήταν το ύψος της αμοιβής της εργασίας.
Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποια στοιχεία, αν και σύμφωνα με τη γνώμη άλλων ερευνητών είναι πολύ χαμηλότερα. Στην Ινδία το ωρομίσθιο είναι 51 λεπτά. Στο Βιετνάμ είναι 36 λεπτά. Και η χώρα που είναι πιο ανταγωνιστική από όλες είναι το Μπαγκλαντές με 31 λεπτά. Και να δούμε τι έγινε στις Ινδίες με την επένδυση της Union Carbide, ενός αμερικανικού κολοσσού, που ειδικεύεται στα φυτοφάρμακα και παράγει το παρασιτοκτόνο Sevin. Η Ινδία, κατά βάση αγροτική χώρα, και μια από τις μεγαλύτερες στον κόσμο, τόσο σε έκταση όσο και σε πληθυσμό, ήταν ο ιδανικός τόπος. Η παρουσία της Union Carbide εκεί χαιρετίστηκε από όλους σαν μια προσωπική επιτυχία της Ιντιρα Γκάντι που ήθελε να εκσυγχρονίσει τη χώρα της και να την οδηγήσει στην πρόοδο και την ανάπτυξη. Το εργοστάσιο εγκαταστάθηκε σε μια πανέμορφη περιοχή, στην Μποπάλ, φτωχή αγροτική περιφέρεια, και ο τοπικός Τύπος είδε να αναπτύσσεται η περιοχή. Και οι κάτοικοι ήταν ενθουσιασμένοι. Επιτέλους δουλειές με αμερικανικές προδιαγραφές. Μέχρι που κατάλαβαν ότι η γη τους είχε νεκρωθεί από τα απόβλητα του εργοστασίου. Αυτό που θα γίνει στη Χαλκιδική με τα ορυχεία χρυσού. Κάποιοι διαμαρτυρήθηκαν, αλλά ποιος τους άκουγε; Αρχισαν να πεθαίνουν άνθρωποι στο εργοστάσιο από τα χημικά, αλλά η επίσημη εκδοχή του θανάτου τους ήταν η ασθενική τους φύση. Και το 1984 γίνεται ένα ατύχημα και διαρρέει το φονικό αέριο MIC (μεθυλικό ισοκυάνιο) και σκοτώνει σχεδόν όλους τους κατοίκους της περιοχής. Σήμερα υπάρχουν περίπου 600.000 επιζήσαντες που έχουν ανάγκη ιατρικής περίθαλψης. Τιμωρήθηκε κανένας; Μόνο κάποιοι τοπικοί παράγοντες με συμβολικές ποινές. Τριάντα πέντε λεπτά φυλακή για κάθε νεκρό άνθρωπο. Και η υπόθεση ξεχάστηκε, αν και ακόμα στην περιοχή γίνονται τερατογενέσεις.
Ας πάμε και στο Πακιστάν, στην πρωτεύουσα Ντάκα. Εκεί υπάρχουν 2.500 εταιρείες που κατασκευάζουν ρούχα, επώνυμα, για τον αναπτυγμένο κόσμο. Ανάμεσά τους, η Primark, η Walmart και η Benetton. Πριν γίνει το μεγάλο έγκλημα του Απριλίου του 2013, υπήρχαν ήδη 500 νεκροί σε αυτά τα εργοστάσια και κανείς δεν έδωσε καμία σημασία. Και οι δουλειές προχωρούσαν κανονικά. Και όλοι οι καταναλωτές του αναπτυγμένου κόσμου φορούσαν επώνυμα ρούχα. Και τo κτιριακό συγκρότημα Rana Plaza, ένα οκταώροφο εργοστάσιο ενδυμάτων, στην καρδιά της πρωτεύουσας του Μπαγκλαντές, κατέρρευσε, σκότωσε 1.100 άτομα και τραυμάτισε άλλα 2.500. Το εργοστάσιο αυτό δούλευε για τις μεγάλες φίρμες που αναφέραμε παραπάνω. Ο ιδιοκτήτης διέφυγε στο εξωτερικό και εμείς ακόμα φοράμε τις ίδιες μάρκες. Τα ρούχα μας είναι βαμμένα με αίμα, αλλά δεν μας νοιάζει, αρκεί να είναι προσφορά και επώνυμα. Μήπως συμμετέχουμε στο έγκλημα για τη ματαιοδοξία της μάρκας;
Αγανακτούμε με τις κυβερνήσεις μας που βγήκαν από τη δική μας ψήφο. Εχουμε την ελευθερία να αλλάζουμε κυβέρνηση. Αλλά όχι την ελευθερία να αλλάζουμε κυβέρνηση. Αλλά όχι την ελευθερία να αλλάζουμε τον εαυτό μας. Προχθές Δεξιά, χθες ΠΑΣΟΚ, σήμερα Αριστερά. Πάντα κάποιος άλλος θα μας σώσει. Και υποστηρίζουμε αυτόν που κυριάρχησε μη τυχόν μπορέσουμε και βρούμε μια άκρη και για μας. Σαν νοοτροπία και σαν πνεύμα τι διαφέρει αυτό από τον κλασικό δωσιλογισμό; Και αυτοί να βολευτούν ήθελαν. Και επί πλέον δημιούργησαν και εθνική σχολή. Από τους 20.000 περίπου ένοπλους Ελληνες που υπηρέτησαν τον Χίτλερ, ως ελληνόφωνοι Γερμανοί, στη μεγάλη τους πλειονότητα συνέχισαν το θεάρεστο έργο τους ως στελέχη του μετακατοχικού κράτους. Και είναι το λιγότερο γελοίο, μια κυβέρνηση της Αριστεράς, να γιορτάζει την 25η Μαρτίου με χουντικό στιλ, τσολιάδες και καραγκούνες, ενώ θα μπορούσε να ήταν η ημέρα του Πλήθωνα του Γεμιστού και της παράδοσης που κράτησε τη γλώσσα μας και μας έδωσε εθνική συνείδηση. Τουλάχιστον για κάποιους που παίζουν ακόμα νταούλια.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Κυριακή 29 Μαρτίου 2015

Συν ένα...



Πέρσι ίδια μέρα έκλεινε ένας σημαντικός κύκλος για μένα. Μία δεκαετία στην οποία έμαθα να ζω μόνος και να πατάω γερά στα πόδια μου. Η περασμένη δεκαετία ήταν το τέλος της φοιτητικής μου ζωής και η αρχή της επαγγελματικής μου σταδιοδρομίας. Την περασμένη δεκαετία ανακάλυψα την αγάπη μου για την γραφή και τα ταξίδια. Ο κύκλος αυτός έκλεισε με μεγάλη επιτυχία κάτι το οποίο έγινε αντιληπτό όταν πέρσι κοίταξα πίσω μου και είδα δέκα χρόνια γεμάτα. Δέκα χρόνια με όμορφες εικόνες, με δύσκολες στιγμές, με ιστορικά γεγονότα και με προσωπικές στιγμές που με στιγμάτισαν, μου έδωσαν ένα μάθημα από τα παθήματά μου και με ώθησαν προς το καλύτερο.
Από σήμερα ανοίγει επίσημα ο επόμενος κύκλος. Η νέα δεκαετία. Η παραγωγική για το ανδρικό φύλο. Η σοβαρή. Ίσως μία σοβαρή επιστροφή προς την παιδικότητά μου. Για την νέα δεκαετία έχω ήδη στήσει γερές βάσεις και πάνω σ' αυτές θέλω να πατήσω για να χτίσω. Όχι μόνος αλλά με φίλους κι ανθρώπους που έχω κοντά μου. Με πρόσωπα που αγαπώ κι εμπιστεύομαι. Η μοναξιά χρειάζεται για τους στοχασμούς αλλά η συντροφικότητα και η αλληλεγγύη είναι απαραίτητες για την πρόοδο και την εξέλιξη του χαρακτήρα μας και για την επίτευξη των στόχων μας.
Όμως όπως λέει η γιαγιά μου, τα πολλά λόγια είναι φτώχεια. Οπότε θα ακολουθήσω την ίδια νοοτροπία που με συντροφεύει όλα αυτά τα χρόνια. Να μη λέω πολλά για να μπορώ να δίνω περισσότερη αξία σ' αυτά που κάνω μα πάνω απ' όλα για να ζω όσο πιο έντονα μπορώ, τη κάθε στιγμή!
Συν ένα λοιπόν με αισιοδοξία!

Σάββατο 28 Μαρτίου 2015

Εδώ ποτέ δε βρέχει...



Χρόνια είχα να ζήσω τόση μεγάλη διάρκεια βροχερών ημερών. Μία ευλογία της φύσης που για μας στην πόλη είναι κατάρα. Σιχτιρίζουμε κάθε φορά που πατάμε σε μία ξεκολλημένη πλάκα του πεζοδρομίου, η οποία αμέσως τινάζει βρωμόνερα τα παπούτσια και τα μπατζάκια μας. Βρίζουμε όταν περνάει ένα αμάξι με ταχύτητα δίπλα μας και μας λούζει με τα λασπόνερα της ασφάλτου. Γενικά οι διαδρομές στην πόλη γίνονται εφιάλτης τόσο στους πεζούς όσο και στους οδηγούς.
Γιατί τόσο μεγάλη η επιμονή της φύσης απέναντι στην ανθρώπινη αδιαφορία; Τι θέλει να ξεπλύνει απ' αυτόν τον βρώμικο τόπο; Τι αποζητά; Χωράφια εδώ δεν υπάρχουν και οι γλάστρες στα μπαλκόνια είναι πάντοτε ποτισμένες. Ποιος ο σκοπός της βροχής λοιπόν;
Η επιμονή της το μόνο που κατάφερε ήταν να δημιουργήσει μαζί με τις ψηλές για την εποχή θερμοκρασίες, μία ομίχλη που κάλυψε χθες την πρωτεύουσα προσθέτοντας μια ακόμη πινελιά μιζέριας στις ήδη κατσουφιασμένες μορφές της πόλης. Ούτε το βράδυ οι αστραπές έκαναν καμία δουλειά.
Κι όμως, περπατώντας χθες απόγευμα στη λεωφόρο Συγγρού, παρατηρούσα την εικόνα της πόλης που έσβηνε αρμονικά προς την θάλασσα. Και τότε θυμήθηκα τις όμορφες παλιές μέρες στην Χίο που η βροχή καθάριζε την ατμόσφαιρα και μπορούσαμε να δούμε τα αυτοκίνητα και τα σπίτια απέναντι στα μικρασιατικά παράλια. Οι χείμαρροι αποκτούσαν για λίγες μέρες μορφή και σαν τεράστια φίδια σύρονταν έξω από την πόλη και χύνονταν στη θάλασσα (πριν μπαζωθούν οι ρεματιές). Στα αυτιά μου πιάστηκαν πάλι οι νανουριστικοί ήχοι που δημιουργούνταν από τη βροχή καθώς έσκαγε στην ταράτσα του σπιτιού μου. Στα μάτια μου ήρθαν εικόνες από τις πρωινές νεφέλες στα βουνά της Ροδόπης και στην πλαγιά της παλιάς πόλης της Ξάνθης.
Η βροχή σήμερα φεύγει από την καθημερινότητά μας ηττημένη απέναντι στην αδιαφορία και τον εκνευρισμό των κατοίκων του λεκανοπεδίου, αλλά σε μένα, έστω στο τέλος της, μου υπενθύμισε πως η γαλήνη, η ανθρωπιά και η ηρεμία βρίσκονται χιλιόμετρα μακριά από την γούβα που δημιουργούν ο Υμηττός, η Πάρνηθα και η Πεντέλη... 

Παρασκευή 27 Μαρτίου 2015

Η τεχνολογία στην υπηρεσία των γλυπτών



του Νίκου Βατόπουλου

Σε εξέλιξη είναι το πρόγραμμα του Δήμου Αθηναίων για την αποκατάσταση 100 υπαίθριων γλυπτών στο κέντρο και σε γειτονιές της πόλης. Ηδη, έχουν ξεκινήσει τα έργα σε 36 γλυπτά, η αρχή μιας ευρείας παρέμβασης για την αναβάθμιση του δημοσίου χώρου, χρηματοδοτούμενης από το ΕΣΠΑ-Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αττική (συμβατικού προϋπολογισμού 732.649,50 ευρώ).
Η ισχύς αυτού του έργου εξηγεί την άμεση παρέμβαση του δήμου για τον καθαρισμό του αγάλματος του Παλαμά και λοιπών γλυπτών στο Πνευματικό Κέντρο, όπως και τις ορατές παρεμβάσεις στην περιοχή του Συντάγματος (σιντριβάνια και γλυπτά στην οδό Ερμού, μαρμάρινες γλάστρες στην πλατεία κ.λπ.). «Το έργο, που βρίσκεται σε εξέλιξη, προβλέπει τον καθαρισμό από συνθήματα και γκράφιτι, καθώς και την αντιμετώπιση φθορών και βλαβών με επιστημονικές μεθόδους και προσωπικό με υψηλή εξειδίκευση σε αντίστοιχα έργα συντήρησης και αποκατάστασης μνημείων και έργων τέχνης», δήλωσε στην «Κ» ο αντιδήμαρχος Αστικής Υποδομής, Γιώργος Αποστολόπουλος. 
Στο πρόγραμμα έχουν ενταχθεί γλυπτά μεγάλης καλλιτεχνικής και συμβολικής αξίας (Ξυλοθραύστης, Δισκοβόλος, Κολοκοτρώνης, Κάνινγκ, Παλαμάς, Ηπειρος στην Τοσίτσα, Σεφέρης στη Ζαλοκώστα, Βενιζέλος στο Πάρκο Ελευθερίας, Καποδίστριας, Εϋνάρδος και Σολωμός στον Εθνικό Κήπο, Κανάρης στην Κυψέλη κ.ά.), όπως και πολλά ακόμη, που είναι όμως και αυτά σημαντικά για τη νοηματοδότηση του αστικού χώρου. Στη λίστα των 100 γλυπτών περιλαμβάνονται, ακόμη, ενδεικτικά, οι προτομές της Μελίνας Μερκούρη και της Αλίκης Βουγιουκλάκη, η «Μητέρα» στο μαιευτήριο Ελενα, το σιντριβάνι της πλατείας Αμερικής, η «Εθνική Συμφιλίωση» στην Κλαυθμώνος, ο «Θησέας» στην Απ. Παύλου, το άγαλμα του Τρούμαν, ο Μυριβήλης στο Παγκράτι, η Μαρία Κάλλας στη Μιχαλακοπούλου, ο Σικελιανός στη Ρηγίλλης, ο Μακρυγιάννης στη Δ. Αρεοπαγίτου, ο Καβάφης στην πλ. Αιγύπτου, ο Περικλής στο Δημαρχείο και πολλά ακόμη.
Η επεξεργασία του προγράμματος προέρχεται από το Τμήμα Γλυπτών και Μνημείων της Διεύθυνσης Κοινοχρήστων Χώρων, στο οποίο προΐσταται η κ. Κατερίνα Τσατούχα, που συνυπογράφει την έκθεση μαζί με τον Αλέξανδρο Πουλούδη και τη Σοφία Ντιντιούμη.
Ο Δήμος Αθηναίων με δημόσιο μειοδοτικό διαγωνισμό ανέθεσε το έργο σε εργοληπτική εταιρεία που πληρούσε τους όρους του διαγωνισμού και προβλέπεται ότι ώς το τέλος του 2015 και τα 100 γλυπτά θα έχουν αποκατασταθεί. Ολα θα προστατεύονται με αντιγκράφιτι υλικό, ενώ προβλέπεται και χρόνος συντήρησης. «Καθώς τα συγκεκριμένα έργα -τα οποία χρονολογούνται από τον 19ο αι. έως σήμερα- έχουν καταπονηθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια από συνεχείς βανδαλισμούς, αλλά και από την ατμοσφαιρική ρύπανση, αυτό που προέχει αυτή τη στιγμή για τον δήμαρχο Αθηναίων και την Εταιρεία Ανάπτυξης και Τουριστικής Προβολής του Δήμου Αθηναίων (ΕΑΤΑ) είναι να επανέλθουν στην κατάσταση που πρέπει να είναι», σχολιάζει ο κ. Αλέξης Γαληνός, διευθύνων σύμβουλος της ΕΑΤΑ.
Ο δήμος επεμβαίνει σε γλυπτά πάνω στα οποία έχει αρμοδιότητα ώστε να μπορεί να τα εντάσσει στα δικά του προγράμματα. Γι’ αυτό και ορισμένα σημαντικά γλυπτά του Ζαππείου, τα οποία διαχειρίζονται τα Ολυμπιακά Κληροδοτήματα, δεν είναι εύκολο να περιληφθούν. Ο δήμος έχει περί τα 270 υπαίθρια γλυπτά (σε όλες τις βαθμίδες της ποιότητας) και έναν μικρότερο αριθμό σε αποθήκες. «Μείζον ζήτημα είναι να αντιμετωπίσουμε το θέμα της προστασίας, μακροπρόθεσμα και αποτελεσματικά», λέει ο κ. Ανδρέας Βαρελάς, αντιδήμαρχος Διαχείρισης Απορριμμάτων. Από τον Μάιο θα ενταχθούν περίπου 400 άνδρες και γυναίκες της Δημοτικής Αστυνομίας στην υπηρεσία του δήμου και αυτό πρέπει να είναι μία ευκαιρία για την προστασία του δημόσιου χώρου. «Πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά το θέμα της φύλαξης και της προστασίας», λέει ο κ. Ανδρέας Βαρελάς. «Θα πρέπει να εξετάσουμε την επιλογή απομάκρυνσης ορισμένων ή προφύλαξής τους ακόμη και με κιγκλίδωμα. Θα μπορούσε επίσης να υπάρξει μία εργολαβία που για ένα μεγάλο διάστημα, π.χ. πέντε ετών, θα αναλάμβανε με συνεργεία και επί εβδομαδιαίας βάσεως τη συντήρηση των γλυπτών. Κάτι πρέπει να γίνει».

Πηγή: Καθημερινή

Πέμπτη 26 Μαρτίου 2015

Γελώντας μαζί με τα πιτσιρίκια...



Κάθε Μάρτιο, λίγο πριν μπούμε στο θερινό πρόγραμμα των κινηματογραφικών προβολών, συνηθίζω να παρακολουθώ μία ταινία κινουμένων σχεδίων για να θυμηθώ τα παιδικά μου χρόνια. Πέρσι απόλαυσα τα Lego (διαβάστε εδώ). Τη τιμητική φέτος είχε ένα non-stop animation, το Σον το πρόβατο.
Ο λόγος που με τράβηξε η συγκεκριμένη ταινία ήταν το πανέξυπνο κι αρκετά υποσχόμενο τρέιλερ και η ικανοποίηση φίλων που πρόλαβαν να το δουν πριν από μένα. Και πράγματι η ταινία δεν με απογοήτευσε λεπτό.
Που βρίσκεται η επιτυχία αυτής της απολαυστικής περιπέτειας; Πρώτα απ' όλα στηρίζεται σε ένα πολύ έξυπνο σενάριο. Η έλλειψη διαλόγων είναι ιδιοφυής, ρίχνοντας έτσι τη προσοχή στη δράση και στην εικόνα. Παρά την απουσία των διαλόγων, η ταινία είναι γεμάτη από μηνύματα, τα οποία δύσκολα γίνονται όλα κατανοητά από τους μπόμπιρες, διότι οι δημιουργοί στόχευαν να κερδίσουν και το ενήλικο κοινό. Το ότι δεν επικοινωνούν οι άνθρωποι μεταξύ τους με λέξεις ίσως να είναι ένας ευφυής λόγος για να γίνει αντιληπτό το πως μας αντιμετωπίζουν τα ζώα που δεν μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μας. Μπορούν όμως ορισμένες φορές να μας κατανοήσουν. Αυτό δε σημαίνει πως με τη βουβή εξέλιξη της ταινίας δεν γέμισε η σκοτεινή αίθουσα από χαρούμενες φωνές πιτσιρικάδων, οι οποίες κάλυπταν επιτυχώς τα δικά μας γέλια σε κάθε έξυπνη κι ευχάριστη σκηνή.
Και μιας κι αναφερόμαστε στο χιούμορ της ταινίας, μπορώ να πω με βεβαιότητα πως καιρό είχα να απολαύσω ένα έργο με το χαμόγελο μονίμως σχηματισμένο στα χείλη.
Πέρα όμως απ' αυτό, η ταινία περνάει όμορφα μηνύματα τόσο για τους πιτσιρικάδες όσο και για τους μεγάλους. Εν μέρει προειδοποιεί πως πολλές φορές οι "επαναστάσεις" χωρίς σχέδιο και ευθύνες, μπορεί να οδηγήσουν σε δυσάρεστες καταστάσεις. Επίσης το σενάριο σατιρίζει την εφήμερη δόξα και την επιφανειακή αναγνώριση των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Η δόξα όμως και το εύκολο κέρδος δε φέρνουν πάντα τη χαρά. Η συναισθηματική κενότητα δεν γεμίζει με τα φλας και τις γεμάτες τσέπες. Επίσης ο αστικός τρόπος ζωής δημιουργεί αρκετά αδιέξοδα κι ενισχύει τα κόμπλεξ αρκετών ανθρώπων που επιλέγουν να ζήσουν με αυτούς τους ρυθμούς. Γι' αυτό αρκετοί ικανοποιούνται με τον πόνο των άλλων, όπως ο μπόγιας που νιώθει πάντα έναν ιδιαίτερο οργασμό όταν συλλαμβάνει ένα κακόμοιρο ζωάκι. Η ταινία όμως δεν εμμένει στο πρόβλημα αλλά αναζητάει λύσεις καταφέρνοντας πρώτα απ' όλα να αναδείξει την πληρότητα που έχει κάποιος άνθρωπος όταν κάνει αυτό που πραγματικά αγαπάει.
Όσο για τους χαρακτήρες, όλους τους είναι καταπληκτικοί όπως ο πιστός σκύλος, το επαναστατικό πρόβατο και το προβατάκι μπόμπιρας που μετατρέπεται σε σακίδιο πλάτης για να μην το πάρει χαμπάρι ο μπόγιας. Όμως το περισσότερο γέλιο το προσφέρουν τα γουρούνια λίγο πριν το δραματικό αποκορύφωμα της ταινίας
Το μόνο αρνητικό στοιχεία της ταινίας, είναι το μήνυμα που εξέλαβα πως όσο αντιδραστικοί, ριζοσπάστες κι επαναστάτες κι αν ήμαστε πάντα θα έχουμε ανάγκη έναν να βρίσκεται από πάνω μας για να μας καθοδηγεί και να μας φροντίζει. Οπότε δεν ήταν τυχαία η επιλογή των προβάτων.
Η ταινία αυτή θα αγαπηθεί τόσο από τους πιτσιρικάδες όσο κι από τους γονείς τους. Μα πάνω απ' όλα είναι μία σίγουρη απόλαυση για όσους την επιλέξουν για να περάσουν ένα χαλαρό απογευματάκι στις σκοτεινές αίθουσες. Τη συστήνω ανεπιφύλακτα προς όλες τις ηλικίες.
Όσον αφορά την βαθμολογία, δε μπορώ να την κρίνω όπως τις άλλες ταινίες που είδα φέτος.
Για το είδος της παίρνει άνετα ένα 8 στα 10. 

Τρίτη 24 Μαρτίου 2015

Ένας άδικος κι άνισος πόλεμος...


Μεγάλη εβδομάδα του 1999. Βράδια αξέχαστα που σημάδεψαν την παιδική μου ηλικία. Το κλείσιμο των σχολείων για τις γιορτές, μου έδινε το ελεύθερο να κοιμάμαι πιο αργά, παρακολουθώντας ταινίες που προβάλλονταν στην τηλεόραση. Όμως όταν η ώρα έφτανε δώδεκα τα μεσάνυχτα, ξεκινούσαν οι επαναλαμβανόμενες διακοπές του προγράμματος για να δούμε σε απευθείας σύνδεση τις εκρήξεις που φώτιζαν τους ουρανούς της Λευκής Πόλης των Βαλκανίων. 
Ο θάνατος από τα Βαλκάνια πότε δεν έφυγε. Κυκλοφορούσε κάθε βράδυ ελεύθερος και σκότωνε ανεξέλεγκτα τον άμαχο πληθυσμό της Σερβίας. Όμως την μέρα έβλεπες πρόσωπα φωτεινά να μιλάνε στις κάμερες, θέλοντας να μοιραστούν μαζί μας τις εμπειρίες τους. Θα μπορούσε να τους θεωρήσει κάποιος τρελούς. Δεν ήταν όμως αυτό. Ήταν η αγάπη τους για την πατρίδα και η γνώση τους για το άδικο αυτού του πολέμου. Το θάρρος τους ήταν υπεράνθρωπο. Τα βράδια έστηναν χορούς στις γέφυρες του ποταμού Σάββα για να μην γκρεμιστούν από τους πυραύλους. Κι όσο ηρωικές ήταν οι αντιδράσεις των Σέρβων, τόσο ύπουλα γινόντουσαν τα χτυπήματα των νατοϊκών. Ποιος από μας ξέχασε το Κεντρικό Πύργο της Σερβικής Κρατικής Τηλεόρασης να φλέγεται; Ποιος από μας δεν κατάλαβε το συμβολικό χτύπημα του ξενοδοχείου "Γιουγκοσλαβία" με θύμα έναν νεκρό; Ποιος δεν αγανάκτησε με τις ανατινάξεις δίπλα στα νοσοκομεία τα οποία ήταν γεμάτα τραυματίες κι άδεια από φάρμακα και είδη πρώτης ανάγκης. Ο πόλεμος του 1999 ήταν ο πρώτος που έζησα και κατανόησα. Ήταν το τέλος του Διεθνούς Δικαίου. Ήταν το ξεσκέπασμα του ιμπεριαλιστικού ρόλου του ΝΑΤΟ.
Δεκέμβριος 2008. Ήταν η πρώτη φορά που πέρασα βιαστικά από το Βελιγράδι καθώς ανέβαινα οδικώς προς την Βουδαπέστη. Ήταν ξημερώματα. Το φως του ήλιου έσκαγε πάνω στις εργατικές κατοικίες των προαστίων της πόλης. Στο βάθος διακρινόταν ο Κεντρικός Πύργος της Κρατικής Τηλεόρασης. Με χαιρετούσε περήφανος καθώς εγώ με αγουροξυπνημένο βλέμμα, του υποσχόμουν πως σύντομα θα περπατήσω κάτω από τη σκιά του.
Ιανουάριος 2012. Η υπόσχεσή μου καθυστέρησε να πραγματοποιηθεί. Το Βελιγράδι είναι μία πόλη ηρωική. Μέσα από τις στάχτες και τις πληγές του πολέμου κατάφερε να αναγεννηθεί μία ιδιαίτερη πόλη που τιμά το παρελθόν της και κοιτά με αισιοδοξία και υπερηφάνεια το μέλλον της. 
Σούρουπο μίας εκ των αλκυονίδων ημερών με βρήκε στα κάστρα της πόλης, να αγναντεύω την ένωση του Δούναβη με τον ποταμό Σάββα. Ακριβώς απέναντι στεκόταν ο Πύργος. Με χαιρετούσε με ρυθμικά φωτεινά σινιάλα από την κορυφή του. Του χαμογελούσα κι εγώ με μία πίκρα μιας και ήμουν μάρτυρας των άνανδρων επιθέσεων που δέχτηκε η χώρα του. 
Κάτω απ' τον Πύργο, σαν ρίζες ξεπρόβαλαν οι γέφυρες πάνω στις οποίες είχαν στηθεί οι ολονύκτιοι κυκλικοί χοροί. Κι αυτές στέκονταν ακόμα στη θέση τους χάρης στην προστασία που τους πρόσφεραν οι ίδιοι οι πολίτες. Οι αφανείς αυτοί ήρωες στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων εκείνα τα βράδια και σήμερα μπορούν να χρησιμοποιήσουν με καμάρι τα περάσματα αυτά που ενώνουν την παλιά πόλη του Βελιγραδίου με την νέα. 
Στις περιπλανήσεις μου, επισκέφθηκα το εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο "Γιουγκοσλάβια" και υποκλίθηκα σε διάφορα βομβαρδισμένα μεγαθήρια του παλιότερου καθεστώτος τα οποία στέκονταν αγέρωχα απέναντι από την αμερικανική πρεσβεία. 
Μάγκες οι Σέρβοι. Η αυθεντικότητά τους μ' έκανε να τους αγαπήσω πολύ, τιμώντας τους στο δεύτερο βιβλίο μου. 
Δεκαέξι όμως χρόνια μετά τον νατοϊκό βομβαρδισμό της Σερβίας και του Μαυροβουνίου (μη το ξεχνάμε κι αυτό), σφίγγεται ακόμα η καρδιά μου για τους 3.000 νεκρούς (στρατιώτες κι άμαχους), για τα 300 νοσοκομεία, σχολές και δημόσια κτίρια που καταστράφηκαν, για τις 45 γέφυρες που γκρεμίστηκαν, για τα σπίτια του άμαχου πληθυσμού που ισοπεδώθηκαν, μα πάνω απ' όλα για την καταστροφή 176 πολιτισμικών μνημείων και 23 μεσαιωνικών μοναστηριών. 
Το Βελιγράδι το ξαναείδα από ψηλά τον Φλεβάρη του 2014. Μία νέα γέφυρα είχε στηθεί πάνω από τον ποταμό Σάββα. Μάλιστα την αναδείκνυαν με φουτουριστικά φώτα τα οποία φαίνονταν από το αεροπλάνο. Δίπλα σ' αυτήν στεκόταν περήφανος ο λευκός ναός του Αγίου Σάββα και πιο κάτω τα φωταγωγημένα τείχη του κάστρου. Μία νέα υπόσχεση δόθηκε εκείνο το βράδυ...
Η Λευκή Πόλη όχι μόνο επέζησε αλλά καλπάζει με αισιοδοξία προς το μέλλον. Μα πάνω απ' όλα, δε ξεχνάει το παρελθόν της. 
Γι' αυτό αγαπώ το Βελιγράδι.

Δευτέρα 23 Μαρτίου 2015

Imagining the Balkans...



Πρωινό Σαββάτου απολαμβάνω μία ηλιόλουστη βόλτα στους άδειους δρόμους της Αθήνας λίγο πριν επισκεφθώ το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Κοντοστάθηκα στα σκαλιά της εισόδου αναλογιζόμενος την τύχη που είχα να απολαύσω μία ακόμη ενδιαφέρουσα έκθεση που φιλοξενεί το μουσείο με θέμα τον εθνικισμό στα Βαλκάνια. 
Η ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης έκθεσης είναι ότι οργανώθηκε με την συνεργασία έντεκα μουσείων της νοτιοανατολικής Ευρώπης με την επίβλεψη της Unesco, με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της βαλκανικής μνήμης αλλά και στην επούλωση αρκετών πληγών και παρεξηγήσεων που προκαλούν οι ιστορικές ανακρίβειες κι ο εθνικός φανατισμός. 
Πριν από την ξενάγηση, συγκεντρωθήκαμε στην ιστορική αίθουσα του κοινοβουλίου της Παλιάς Βουλής. Εκεί μας υποδέχτηκε ένας εξαιρετικός ξεναγός, ο οποίος μας προετοίμασε για την ιδιαιτερότητα της έκθεσης, για τους λόγους που διοργανώθηκε αλλά και στις δυσκολίες που συνάντησαν οι ιστορικοί κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του σχεδίου, διότι οι απόψεις της κάθε χώρας έθιγαν τις θέσεις μιας άλλης. Συγκεκριμένα η Ελλάδα είχε αρκετά θέματα να λύσει με τα Σκόπια, ενώ το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο αναγκάστηκε να απολογηθεί στον εγχώριο τύπο για την παρουσία των Σκοπίων στη συγκεκριμένη έκθεση (;). Ιδιαίτερη εντύπωση έκανε η στάση της Σλοβενίας, η οποία αποφάσισε να μη συμμετάσχει διότι θεωρεί τον εαυτό της ως χώρα της Κεντρικής Ευρώπης κι όχι των Βαλκανίων. 
Η έκθεση είναι αρκετά πλούσια σε στοιχεία κι αφορμές για προβληματισμούς. Ξεκινάει με τα καφενεία, όπου γίνεται μία σύγκριση στα βαλκανικά καφενεία με τα αντίστοιχα της κεντρικής Ευρώπης. Ο βασικός λόγος που ξεκινάει η βόλτα από κει είναι διότι θέλει να μας δείξει την σημαντικότητα αυτών των χώρων όπου συναθροίζονταν οι κάτοικοι των πόλεων για να ανταλλάξιυν απόψεων και πληροφοριών. Τα καφενεία ήταν οι καρδιές των πόλεων τόσο της Ανατολής όσο και της Δύσης. 
Στη συνέχεια η έκθεση μας παρουσιάζει φωτογραφίες από την καθημερινότητα των κατοίκων των Βαλκανίων. Οι φωτογραφίες είναι σκόρπιες και καλύπτουν όλη τη χερσόνησο. Η ύπαρξη αυτού του κολάζ δεν είναι τυχαία. Σκοπός της είναι να μας "μπερδέψει" για να αντιληφθούμε την ομοιογένεια των βαλκανικών λαών. Βλέπεις μία οικογενειακή φωτογραφία ενός Σέρβου παπά, στην οποία αν δεν υπήρχε η λεζάντα από κάτω, θα μπορούσε κανείς άνετα να θεωρήσει ελληνική την προέλευσή της. Το ίδιο συμβαίνει και με την φωτογραφία μιας νομαδικής οικογένειας που περιφέρεται στα βουνά ή ο πίνακας με μαθήματα ξιφασκίας. Μεγάλη εντύπωση όμως προκαλεί η στολή ενός Κροάτη στρατιώτη που φιλάει τα σύνορα της Ευρώπης με τα Βαλκάνια (από την μεριά της Ευρώπης), ο οποίος είναι ντυμένος με την αρβανίτικη φορεσιά. 
Αυτή όμως η ηρεμία ταρακουνήθηκε έντονα όταν ακολούθησαν διάφορες οικονομικές αφορμές που προκάλεσαν τις έριδες στο εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κι ενώ οι Οθωμανοί προσπαθούσαν να δημιουργήσουν ένα οικονομικό σύστημα μέσα στην αυτοκρατορία τους (τυπώνοντας χρήματα κτλ), οι Ρώσοι έδιναν το δικαίωμα στα ελληνικά καράβια να ταξιδεύουν ελεύθερα στις θάλασσες με την ρωσική σημαία κάτι που οδήγησε στην ενίσχυση του ελληνικού εμπορίου και στην επικοινωνία των Ελλήνων με τους Δυτικούς, φέρνοντας έτσι τον ελληνικό διαφωτισμό. Την ίδια περίοδο η Ρουμανία είχε στενές σχέσης με την Γαλλία ενώ ένα μεγάλο κομμάτι των δυτικών Βαλκανίων είχε περάσει κάτω από την κυριαρχία της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας. Ο δυτικός τρόπος ζωής άρχισε να εισχωρεί στην καθημερινότητα των Βαλκανίων.
Παρακολουθώντας τις μεταβολές στις ζωές των Βαλκανίων, παρατηρούμε πως στα πορτραίτα οι άνδρες έχουν δυτική ενδυμασία ενώ οι γυναίκες επιμένουν στην παραδοσιακή. Ο λόγος αυτής της διαφοροποίησης είναι βάσιμος. Ο άνδρας ήταν αυτός που ασχολιόταν με το εμπόριο, οπότε είχε αυτός τις περισσότερες επαφές με τους δυτικούς κι έτσι η επιρροή ασκήθηκε περισσότερο πάνω του σε αντίθεση με την γυναίκα, η οποία ως μητέρα είχε ως βασικό σκοπό την διαπαιδαγώγηση των παιδιών της και φυσικά την διατήρηση των παραδόσεων. 
Στη δημιουργία των πρώτων Βαλκανικών κρατών, σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι διαφωτιστές. Κάθε χώρα είχε τους δικούς της. Η Ελλάδα είχε τον Ρήγα Φεραίο και τον Αδαμάντιο Κοραή, η Σερβία των Κάρατζιτς κ.ο.κ. Ο διαφωτισμός των νέων κρατών οδήγησε στις Μεγάλες Ιδέες και στον εθνικισμό. Μέσα από τους Βαλκανικούς πολέμους, οι χώρες απέκτησαν νέα εδάφη, νέους ήρωες και νέες στιγμές δόξας όπως η Μάχη του Κοσσυφοπεδίου για τους Σέρβους. 
Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι τελείωσαν. Λαοί που ζούσαν τόσα χρόνια αρμονικά μεταξύ τους, τώρα έχουν να αντιμετωπίσουν μεγάλες διαφορές, μίση και διεκδικήσεις εδαφών μα πάνω απ' όλα έχουν ως προτεραιότητα να ενισχύσει η καθεμία το γόητρό της μέσα από πολιτιστικές εκδηλώσεις και αθλητικά γυμνάσια. Η αρχή του φασισμού...
Η βόλτα στην Ιστορία τελειώνει με μία γλυκιά κόντρα για την καταγωγή ενός τραγουδιού. Ένα τραγούδι που γράφτηκε την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και διαδόθηκε ταυτόχρονα σε όλες τις φυλές των Βαλκανίων, τραγουδήθηκε σε εικοσιδύο διαφορετικές γλώσσες (μέχρι και στον Λίβανο υπάρχει μία εκτέλεσή του) και τώρα η κάθε χώρα διεκδικεί την καταγωγή του. 
Οι κόντρες αυτές, μας αποδεικνύουν πως αν δεν πέφταμε στην παγίδα της διχόνοιας και του φανατισμού, θα μπορούσαμε σήμερα να ζούμε σε ένα πανέμορφο υπαίθριο πολιτισμικό μουσείο, τα Βαλκάνια. 

Κυριακή 22 Μαρτίου 2015

Ελεγξέ το - διάγραψέ το



του Άρη Χατζηστεφάνου

«Είναι ανήθικο να πληρώνεις ένα ανήθικο χρέος»,
Ερίκ Τουσέν

«Ο πελάτης δεν έχει υποχρέωση να πληρώσει εάν δεν λάβει το νόμιμο παραστατικό» διαβάζουμε σε κάθε κατάστημα. Γιατί λοιπόν ανεχόμαστε να πληρώνουμε ένα δημόσιο χρέος χωρίς να βλέπουμε ποτέ τον αναλυτικό λογαριασμό; Και κυρίως, γιατί το αίτημά μας αυτό εξοργίζει ανθρώπους από την άκρα Δεξιά μέχρι την επαναστατική Αριστερά;
Σε ένα εστιατόριο κάποιο γκαρσόνι αφήνει εμβρόντητη μια πενταμελή οικογένεια ανακοινώνοντάς της ότι πρέπει να πληρώσει έναν υπέρογκο λογαριασμό, ο οποίος αντιστοιχεί στο 120% του συνολικού εισοδήματός της. Οταν διαμαρτύρονται, τους κατηγορεί για λαϊκισμό, ενώ τους προσφέρει ένα διακανονισμό. Πριν προλάβουν να συνειδητοποιήσουν τι έχει συμβεί, το χρέος της οικογένειας προς το εστιατόριο έχει ξεπεράσει το 180% του εισοδήματός της. Κάποιοι από τους πελάτες που κάθονται σε διπλανά τραπέζια αρχίζουν κι αυτοί να διαμαρτύρονται καλώντας -πολύ σωστά- την οικογένεια να σηκωθεί και να φύγει χωρίς να πληρώσει ούτε ένα ευρώ. Οταν όμως η οικογένεια ζητά τον λογαριασμό, προκειμένου να αποδείξει το μέγεθος της απάτης και να δικαιολογήσει την αποχώρησή της, όλοι στρέφονται εναντίον της. Το γκαρσόνι την κατηγορεί για τριτοκοσμικό λαϊκισμό και την καλεί να επανέλθει στην πραγματικότητα, ενώ οι πελάτες, που προηγουμένως διαμαρτύρονταν, τώρα φωνάζουν ότι το να ζητάς τον λογαριασμό αποτελεί ανεπίτρεπτο ρεφορμισμό.
Μια παρόμοια ιστορία, καφκικής εμπνεύσεως, διαδραματίζεται εδώ και σχεδόν πέντε χρόνια στην Ελλάδα. Οσοι οραματίστηκαν τη δημιουργία μιας ανεξάρτητης επιτροπής λογιστικού ελέγχου (ΕΛΕ) του δημόσιου χρέους, η οποία θα είχε πρόσβαση σε επτασφράγιστα κρατικά αρχεία και θα ενημερώνει συνεχώς τους πολίτες για το έργο της, δέχτηκαν ομαδικά πυρά εκ δεξιών αλλά και εξ αριστερών.
Την ημέρα μάλιστα που η πρόεδρος της Βουλής, Ζωή Κωνσταντοπούλου, ανακοίνωνε την έναρξη του λογιστικού ελέγχου του χρέους, μαζί με την ευρωβουλευτή Σοφία Σακοράφα και τον ειδικό σε θέματα ελέγχου Ερίκ Τουσέν, ένας δημοσιογράφος μεγάλου τηλεοπτικού σταθμού ρώτησε εάν η επιτροπή μπορεί να δυναμιτίσει τις διαπραγματεύσεις με τους θεσμούς.
Οι ρόλοι είχαν αντιστραφεί πλήρως: η πρόεδρος ενός θεσμού της αστικής δημοκρατίας ζητούσε να ανοίξουν οι φάκελοι αμαρτωλών συμβάσεων, αλλά και επαχθών δανείων και η πρώτη σκέψη του δημοσιογράφου ήταν μήπως θα έπρεπε να αποκρύψουμε τυχόν αποκαλύψεις!
Θεωρητικά, σε μια υπερχρεωμένη χώρα, όπως η Ελλάδα, η έναρξη λογιστικού ελέγχου θα έπρεπε να προκαλεί αισθήματα πανικού πρώτα και κύρια στους ξένους δανειστές. Οπως απέδειξε όμως και η περίπτωση του Ισημερινού, όπου ο λογιστικός έλεγχος συνέβαλε στη διαγραφή του 70% του χρέους, οι πρώτες αντιδράσεις έρχονται πάντα από το εσωτερικό.
Στα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ Debtocracy, εκτός από τον Ερίκ Τουσέν, είχαμε την τιμή να γνωρίσουμε και έναν από τους επικεφαλής της ΕΛΕ του Ισημερινού και να ακούσουμε από πρώτο χέρι τις πιο κωμικοτραγικές ιστορίες.
Ο Ούγκο Αρίας θυμάται ακόμη πως όταν ζήτησε έγγραφα για τις δανειακές συμβάσεις ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας τον έστειλε σε μια αποθήκη του εθνικού νομισματοκοπείου μερικά χιλιόμετρα έξω από την πρωτεύουσα. Αντιμέτωπη κυριολεκτικά με ένα σωρό από πεταμένα χαρτιά, η ομάδα του Αρίας χρειάστηκε μία εβδομάδα για να διαπιστώσει ότι δεν υπήρχε τίποτα σχετικό με την έρευνά της και πως τα στοιχεία που είχαν ζητήσει βρίσκονταν από την πρώτη στιγμή στις αποθήκες της... κεντρικής τράπεζας.
Λίγες εβδομάδες αργότερα, αρκετά στελέχη του υπουργείου Οικονομικών, που είχαν τοποθετηθεί στις θέσεις τους από προηγούμενες κυβερνήσεις, άρχισαν να συγκεντρώνουν υπογραφές με αίτημα να απαγορευτεί διά παντός η είσοδος του Ούγκο Αρίας στις εγκαταστάσεις του υπουργείου. Παρά το γεγονός ότι ο επικεφαλής της ΕΛΕ βρισκόταν εκεί με προσωπική εντολή του προέδρου της χώρας, αποτελούσε persona non grata για τα στελέχη του σημαντικότερου υπουργείου της χώρας. 
Προκειμένου να αντιμετωπίσει αυτή την κατάσταση, ο πρόεδρος Ραφαέλ Κορέα μετέτρεψε όλους τους πολίτες σε συνένοχους στο «έγκλημα». Με εντολή του η επιτροπή άρχισε να δημοσιεύσει την πορεία των ερευνών, ακόμη και με τηλεοπτικές εκπομπές. Η κυβέρνηση κρατούσε στα χέρια της ένα πανίσχυρο όπλο, το οποίο όμως μπορούσε να λειτουργήσει μόνον εάν συμμετείχαν ενεργά στη διαδικασία και οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι. Ολοι αυτοί, δηλαδή, που έβλεπαν τη ζωή τους να καταστρέφεται από τη συνεχή γιγάντωση του δημόσιου χρέους.
Ο λογιστικός έλεγχος προκαλούσε πάντα πανικό στις πολιτικές και οικονομικές ελίτ καθεστώτων που είχαν διασπαθίσει πόρους του Δημοσίου καταφεύγοντας συνήθως και σε υπέρμετρο δανεισμό με λεόντειους όρους, από το εξωτερικό. Περισσότερο και από τους οικονομικούς κατακτητές ήταν πάντα οι οικονομικοί δωσίλογοι που έφερναν τις μεγαλύτερες αντιστάσεις.

Πηγή: http://www.efsyn.gr/themata/infowar

Σάββατο 21 Μαρτίου 2015

Το 1821 και οι σύγχρονοι Μέτερνιχ



Οι επαναστάτες όλης της Ευρώπης θα έδιναν τη μισή τους ζωή για ν’ απολαύσουν το θέαμα. Όμως, ο αμαξάς της δίτροχης άμαξας που γλιστρούσε στα σκοτεινά σοκάκια της Βιέννης εκείνη τη νύχτα, 13 Μαρτίου 1848, ακριβώς αυτό προσπαθούσε να αποφύγει: Τη δημοσιότητα. Κατάφερε να βγει χωρίς προβλήματα από την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας και να φτάσει απαρατήρητος στο προκαθορισμένο σημείο. Πέζεψε και μπήκε στην καμπίνα του αμαξιού. Ένα τεράστιο πανέρι βρισκόταν εκεί. Άνοιξε το σκέπασμα με προσοχή κι είπε με σεβασμό: «Εντάξει, εξοχότατε. Τώρα, είστε ασφαλής». Μέσα από το πανέρι, αδύναμος, φοβισμένος και γερασμένος, ξεπρόβαλε ο άνθρωπος που έτρεμε όλη η Ευρώπη: Ο πρίγκιπας Κλήμης Μέτερνιχ. Τα 75 του χρόνια δεν μπορούσαν να τον βοηθήσουν να κρύψει τον πανικό του. Μόνον όταν έφτασε στην Αγγλία αισθάνθηκε πραγματικά ασφαλής. 
Έτσι περιγράφει ο ιστορικός της εποχής την τύχη που επιφύλαξε στο Μέτερνιχ η Επανάσταση του 1848. Θυμηθήκαμε όμως τον Αυστριακό πρίγκιπα, διπλωμάτη και πολιτικό με την ευκαιρία της επετείου μιας άλλης Επανάστασης, αυτής του 1821 που πλησιάζει σε λίγες μέρες. Και της οποίας, όπως είναι γνωστό, ο Μέτερνιχ υπήρξε φανατικός πολέμιος και ορκισμένος εχθρός.
Ο Μέτερνιχ έγινε γνωστός και σαν «Δον Κιχώτης της νομιμότητας». Υπεράσπιζε με πάθος τη διαιώνιση των μεγάλων αυτοκρατοριών της εποχής σε βάρος κάθε ανυπότακτου λαού. Κήρυττε τη «διεθνή νομιμότητα» και την «ισορροπία της ισχύος» σαν μοναδικά αποδεκτές αρχές για την άσκηση πολιτικής. Και χαρακτήριζε τις επαναστάσεις εν γένει σαν πράξεις «ανιστόρητες» και «ενέργειες αγραμμάτων που δεν ξέρουν ούτε γραφή και ανάγνωση»!
Κατ’ αναλογία, δεν είναι το πνεύμα του Μέτερνιχ που δεσπόζει πάνω από τη σημερινή Ευρώπη; Δεν είναι η ιερή νομιμότητα των ευρωπαϊκών θεσμών, της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών, της χρεομηχανής, της χρηματοδεσποτείας και των αγορών, η μόνη ουσιαστικά συνθήκη που απέναντί της πρέπει να υποταχθούν οι λαοί και η Δημοκρατία;
Η Επανάσταση του 1821 απέχει κοντά 200 χρόνια. Κάθε ιστορική αναλογία κινδυνεύει να χαρακτηριστεί απλοϊκή και σχηματική. Μπορεί, όμως, κανείς να αρνηθεί ότι χωρίς επιβολή όρων από τους ίδιους τους λαούς, μόνο με τη διπλωματία, μοιάζει αδύνατον να υπάρξει μια άλλη προοπτική;
Μπορεί κανείς να πιστεύει ότι τα πράγματα σήμερα θα αλλάξουν στην Ευρώπη, χωρίς να είναι φανερό ποιοι είναι οι φίλοι και ποιοι οι εχθροί, ποιοι είναι οι σημερινοί φιλέλληνες και ποιοι οι σύγχρονοι Μέτερνιχ;
Μπορούμε να γιορτάζουμε το 1821 ξεχνώντας ότι δικαίωσή του θα σήμαινε να πάψει οριστικά το ατιμωτικό καθεστώς της ειδικής επιτήρησης και επιτροπείας από τρόικες, θεσμούς και τεχνικά επιτελεία;
Φέτος δεν θα δούμε τις άθλιες εικόνες των τελευταίων χρόνων, εκείνες των σιδερόφρακτων και αστυνομοκρατούμενων παρελάσεων που θύμιζαν τις αντίστοιχες της κατοχής. Είναι κι αυτό ένα βήμα. Αλλά το σημαντικότερο θα είναι ακριβώς η οριστική κατάργηση του καθεστώτος της αποικίας χρέους που ακόμα αλυσοδένει το λαό και τη χώρα. Θέλει δουλειά πολλή.

Πηγή: http://www.e-dromos.gr/editorial-255/ 

Παρασκευή 20 Μαρτίου 2015

O αντιεξουσιαστής και η κοινωνία



του Γιώργου Σταματόπουλου

Oσοι διαμαρτύρονται συγκεντρωμένοι σε δημόσιο χώρο οφείλουν να γνωρίζουν βαθιά τον λόγο διαμαρτυρίας τους και επίσης να είναι σε θέση να πείσουν την κοινωνία ότι έχουν κάποιο δίκιο. Εάν όλη σου η γνώση βασίζεται στην αμαύρωση ανδριάντων που συμβολίζουν την εξέγερση, την ποίηση και την ελευθερία, τότε κάτι δεν πάει καλά με τα κίνητρά σου, δείχνεις να μισείς ή να αδιαφορείς για τον πολιτισμό σου, την παράδοσή σου, με τους ποιητές και τους επαναστάτες, τους κύριους δηλαδή εκφραστές τής όντως αντιεξουσιαστικής (σ)τάσης της κοινωνίας. Λες ότι πρέπει να καταστραφεί ό,τι έχει ώς τώρα δημιουργηθεί; Προκαλείς τάχα τον κομφορμισμό όλων ημών; Την πίστη μας σε κατασκευασμένα είδωλα; Καταγγέλλεις μήπως τη φτωχή αισθητική μας και το ότι προσκυνάμε τα αγάλματα και την ύλη; Νομίζεις -επειδή το διάβασες (χωρίς να το εγκολπωθείς) σε κάποια αναρχικά βιβλία- ότι η καταστροφή είναι δημιουργία; Θεωρείς ότι η κοινωνία άπασα συγκροτείται μόνο από μαλάκες;
Πιθανώς να ‘χεις δίκιο, αγνοείς όμως ότι είσαι μέλος μιας κοινωνίας η οποία σπαράσσεται από ανισότητες και αδικίες, από αποκλεισμούς και βασανιστήρια εναντίον πολλών μελών της. Ο Κωστής Παλαμάς και ο Ρήγας Φεραίος δεν είναι απλές ιστορικές προσωπικότητες· είναι ονόματα-σύμβολα του ελληνισμού και των αγώνων που έχει διεξαγάγει διεκδικώντας το αυτεξούσιό του, τη γλώσσα του, το ήθος του, τη συνάφειά του με την οικουμενικότητα. Μη στρέφεις λοιπόν την πλάτη σου στα κοινωνικά στρώματα, στους προγόνους, στο αίμα, στην αισθητική, στην επανάσταση. Προκαλείς σύγκρυο στον ορθολογισμό αλλά και στο συναίσθημα, στην ίδια σου την αναρχία την οποία, απ’ ό,τι δείχνεις, ουδόλως έχεις προσεγγίσει πολιτικά-κοινωνικά-πολιτισμικά.
Ο αναρχικός άνθρωπος είναι κομμάτι της κοινωνίας, νοιάζεται γι’ αυτήν, παλεύει για τη συνοχή της, τη βελτίωσή της, την αναβάθμισή της, προσπαθεί για τη δημοκρατία εντός της πρωτίστως· δεν την περιφρονεί, δεν θίγει το σώμα της και το πνεύμα της, υπερασπίζεται την αλληλεγγύη μεταξύ των μελών της, ενισχύει ό,τι τη συνέχει. Μόνο μέσα από τη συνοχή της μπορεί κάποτε να αμφισβητήσει, να οργανωθεί, να εξεγερθεί. Η κοινωνία αγαπά τους αγωνιστές, τους ποιητές· τους τιμά γιατί παίρνει θάρρος και κουράγιο από την ύπαρξή τους σε τούτη τη γωνιά του πλανήτη. Δεν μπορείς εσύ λοιπόν να βεβηλώνεις την αξιοπρέπειά της, τα σύμβολά της, το σθένος της.
Αν αυτά είναι ψιλά γράμματα για τις πεποιθήσεις σου, για το είναι σου, κάπου αλλού πρέπει να ψάξεις και να ανακαλύψεις τον εαυτό σου, την πολιτική σου παρέμβαση, τις ορμόνες σου. Αμαυρώνουν τα σύμβολα της κοινωνίας οι εχθροί της ζωής, οι φίλοι του θανάτου, δηλαδή οι φασίστες. Δώσε μας την ευκαιρία, τη δυνατότητα, κάνε μας τη χάρη, όπως θες έκλαβέ το, να μπορούμε να συζητούμε, να προβληματιζόμαστε, να αγαπιόμαστε. Η εξουσία είναι (και) αλλού, όχι μόνο στο κράτος-τέρας. Ο αντιεξουσιαστής είναι ένας εξεγερμένος, όχι ένας μηδενιστής· φιλόβιος, όχι φιλοθάνατος.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Πέμπτη 19 Μαρτίου 2015

Ο σκοταδισμός της κουκούλας


Άραγε ποιά είναι η διαφορά που έχουν οι πρόσφατοι κουκουλοφόροι καταληψίες της Νομικής Σχολής με τους τζιχανιστές του Ισλαμικού Κράτους, όσον αφορά τη σχέση τους με την Τέχνη; Η απάντηση είναι σχεδόν καμία. 
Οι τζιχαντιστές είναι απαίδευτα όντα χωρίς αισθητική, χωρίς ανθρωπιά και χωρίς νοημοσύνη. Γι' αυτό κι αλληλοσφάζονται χωρίς έλεγχο, και γκρεμίζουν αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία των περιοχών που έχουν επιβληθεί. Βρίσκονται όμως σε μία κατάσταση πολέμου και σε ένα παρελθόν καταπίεσης και υπόγειας υποστήριξης από δυτικές χώρες, κάτι που τους ώθησε σήμερα να καταφεύγουν σ' αυτά τα έκτροπα. 
Οι κουκουλοφόροι που ζουν στη πρωτεύουσα μίας χώρας που δε βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση τι δικαιολογία μπορούν να προσάψουν; Μήπως αυτοί οι επαναστάτες της πλάκας. κρυμμένοι κάτω από κουκούλες και μαντήλια, έχουν πάρει την έννοια του αγώνα λάθος; Τι κερδίζουν με το να βρομίζουν κι άλλο την πρωτεύουσα με αφίσες και καμένους κάδους και να αμαυρώνουν τα ελάχιστα πλέον στολίδια της πόλης με σπρέι και βανδαλισμούς; 
Τι κέρδισαν με το να μουτζουρώσουν για μία ακόμη φορά το άγαλμα του Κωστή Παλαμά; 
Πως έδειξαν τον πολιτισμό τους με τον αποκεφαλισμό της Κυβέλης;
Γιατί έχουμε μάθει σ' αυτήν την κωλοκοινωνία να σπάμε κάθε τι που εξέχει από αγάλματα κι αρχιτεκτονικά μέλη όμορφων νεοκλασικών κτιρίων, τα οποία προσπαθούν με την παρουσία τους να προσφέρουν μία καλαισθησία στη μίζερη καθημερινότητά μας.
Τιμωρία γι' αυτά τα ανεγκέφαλα πλάσματα, δεν είναι η κράτηση σε κάποιο τμήμα ούτε ο τραμπουκισμός των αστυνομικών εις βάρος τους. Η τιμωρία τους πρέπει να είναι εποικοδομητική. 
Η τιμωρία τους θα πρέπει να είναι η υποχρεωτική βοήθεια τους σε έναν συντηρητή έργων τέχνης καθ'όλη τη διάρκεια της διαδικασίας καθαρισμού του γλυπτού σε περίπτωση που είναι αναστρέψιμη η κατάσταση ή στην καταναγκαστική παρακολούθηση και πρακτική εξάσκηση μαθημάτων γλυπτικής και μαρμαροτεχνικής για να εμπεδώσουν το μεράκι κάποιων συνανθρώπων μας σε πράξεις πολιτισμού αλλά και στην εμπέδωση των "κόμπων" που εμφανίζονται πάνω στις παλάμες των γλυπτών καθώς σμιλεύουν για μέρες το μάρμαρο με το γλωσσάκι και τον μαντρακά για να δημιουργήσουν ένα κομψοτέχνημα.
Ίσως έτσι καταφέρουν να εκτιμήσουν την Τέχνη και την καλαισθησία.
Ίσως έτσι καταλάβουν πως η παρουσία τους και οι πράξεις τους μόνο κακό κάνουν στην κοινωνία μας.
Πρέπει επιτέλους κάποιος να τους δείξει σ' αυτούς τους ανεγκέφαλους βανδάλους πως και τα αγάλματα πονάνε...

Τετάρτη 18 Μαρτίου 2015

Η Φρανκφούρτη φλέγεται...



Αξία δεν έχει τόσο η εξέγερση, όσο ο τόπος όπου πραγματοποιείται. Χιλιάδες κόσμος συγκεντρώθηκε στην καρδιά του σάπιου νεοφιλελεύθερου συστήματος για να διαδηλώσει ενάντια στη λιτότητα και την απάνθρωπη πολιτική που έχει επιλέξει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αφορμή στάθηκε το νέο κτίριο των κεντρικών γραφείων της Ε.Κ.Τ. το οποίο κόστισε 1,3 δις την ώρα που ο ευρωπαϊκός νότος στενάζει από δικά τους αυστηρά μέτρα.
Η διαδήλωση είναι έντονη κι αυτό δε φαίνεται μόνο στα περιπολικά που κάηκαν και στα χημικά που πέταξαν οι δυνάμεις καταστολής προς τον κόσμο. Η οργή είναι διάχυτη και φαίνεται από τους καθιστούς διαδηλωτές που αρνούνται να δώσουν τα στοιχεία τους στην αστυνομία που φρουρεί την πόλη μέχρι αυτούς που αναρριχηθούν πάνω στο κτίριο της Ε.Κ.Τ. για να κρεμάσουν πανό κατά τις λιτότητας. Σημάδι θετικό απέναντι στις προσδοκίες μου για την αφύπνιση των ευρωπαϊκών λαών.
Ο τίτλος της ανάρτησης δεν είναι υπερβολικός διότι η διαδήλωση δεν πραγματοποιείται σε ένα μόνο σημείο αλλά σε πολλές περιοχές της πόλης με τον αριθμό των τραυματιών να αυξάνεται συνεχώς. Φυσικά εκεί οι μάχες γίνονται σώμα με σώμα. Δεν υπάρχει κανένα παρακράτος να φορέσει κουκούλα για να σπάσει τρόλεϊ και να βεβηλώσει μικρές εκκλησίες, όπως γίνεται εδώ.
Η μεγαλύτερη όμως νίκη της σημερινής διαδήλωσης φάνηκε με την έλευση του προέδρου της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, ο οποίος τελικά έφτασε στα νέα γραφεία με... ελικόπτερο.
Μόνο που το ελικόπτερο έχει συσχετιστεί με πολλές πανωλεθρίες της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας.
Καιρό τώρα η Ευρώπη έχει αρχίσει και σείεται...

Τρίτη 17 Μαρτίου 2015

Δελφική γαλήνη...



Ο αέρας φυσάει δυνατά έξω από το μπαλκόνι μου. Είναι οι τελευταίες του προσπάθειες που κάνει μάταια κι αυτός ο χειμώνας για να απωθήσει το καλοκαίρι που σιγά-σιγά μπαίνει πάλι στην καθημερινότητά μας. Πόσα καλοκαίρια έχουμε ήδη ζήσει σ' αυτό το γρήγορο πέρασμα που λέγεται ζωή; Πόσα ηλιοβασιλέματα έχουμε απολαύσει σε παραλίες και νησιά; Κι από την άλλη πόσους χειμώνες έχουμε περάσει κουλουριασμένοι στον καναπέ ή στις σκοτεινές αίθουσες κινηματογράφων της πόλης.
Αυτές τις μέρες προσπαθώ να κρατήσω μία αποχή απ' όλα. Μία σιωπή στη μνήμη ενός αδικοχαμένου νέου και στην συνειδητή αποχή μου από τα λαϊκά δικαστήρια που ετοιμάζονται να κατασπαράξουν του ηθικούς αυτουργούς αυτού του θανάτου. Αυτές τις μέρες είδα αρκετούς να ξεσπάνε την οργή τους, μερικούς να κρατάνε μία λογική στάση και ελάχιστες περιπτώσεις να διαφημίζουν τα βιβλία τους μέσω τρίτων.
Δε θα μείνω σ' αυτό. Θα αρκεστώ στην όμορφη περιπλάνησή μου στο ενεργειακό τοπίο των Δελφών και την ανεξήγητη ασφάλεια των θεόρατων γκρεμών που με σκέπαζαν καθώς περπατούσα ανάμεσα στα ίχνη του τεμένους της Αθηνάς Πρόναιας. Κι ενώ περιπλανιόμουν μεταξύ του Θόλου και των δύο Θησαυρών (του Ιωνικού και του Δωρικού), το κλίμα χάλασε διότι ένας απερίσκεπτος κι εγωκεντρικός νεαρός κατάφερε να χαλάσει την γαλήνη του τοπίου, ουρλιάζοντας προς τον φύλακα του χώρου, ο οποίος δικαίως του απαγόρευε να στήσει μια καλλιτεχνική "εγκατάσταση" μέσα στον αρχαιολογικό χώρο. Αμέσως βγήκε στη φορά η ηλίθια περηφάνια του κάθε απαίδευτου συμπατριώτη μου. Γραφικές ατάκες όπως "Για δες ποιοι φυλάνε τον πολιτισμό μου" και "Δε θα μου πεις τι θα κάνω με τα αρχαία" κι άλλα πολλά, διέλυσαν όλη τη μαγεία που πρόσφερε απλόχερα το τοπίο. Η στάση του νεαρού μετατράπηκε σε μία απόλυτη εμπάθεια προς το πρόσωπό του. Με απώθησε παραπέρα.
Κι ενώ ο νεαρός Νεοέλληνας ούρλιαζε σαν εξοργισμένος ουρακοτάγκος, ένας ξένος επισκέπτης αυτού του τόπου αναπαυόταν διακριτικά πιο πέρα πάνω σε έναν λίθο, παραδίδοντας μ' αυτόν τον τρόπο  το πνεύμα του στην ηρεμία του τοπίου. Απομακρύνθηκα από τις ασεβείς φωνές του συμπατριώτη μου κι έκατσα σε μία απόσταση ασφαλείας από τον ηλικιωμένο επισκέπτη. Μου είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον η ευγένειά του απέναντι στο χώρο τον οποίο βρισκόταν. Δεν ήθελα να καταστρέψω την όμορφη στιγμή του. Καθόταν αμίλητος κάτω από ένα δέντρο και διάβαζε κάτι σημειώσεις. Σήκωσα αθόρυβα τον φακό της φωτογραφικής μου μηχανής και τον αποθανάτισα την ώρα που έκλεινε το σημειωματάριό του κι αφηνόταν στη απεραντοσύνη του δελφικού τοπίου.
Η ενέργεια που δεχόταν, εξέπεμπε προς όλες τις μεριές. Μία ελαφριά πίεση αισθάνθηκα στο στήθος. Προς στιγμής ένιωσα μία απέραντη ευτυχία. Χαμογέλασα.
Για κάποιους το κάλος της Αρχαίας Ελλάδας είναι ακόμα ζωντανό.
Κι ορατό...

Δευτέρα 16 Μαρτίου 2015

Παγιδευμένοι σε μιά Ά-σχετη χώρα



του Αντώνη Ανδρουλιδάκη

Κι εκεί που θέλαμε να τ’ αλλάξουμε όλα, μάλλον, σκοντάψαμε ξανά στον εαυτό μας. Σαν να ήταν ένα πατάκι, ένα χαλάκι για τα πόδια, παραπεταμένο κάπου στο πάτωμα. Λες και ότι συμβαίνει συχνά-πυκνά στον μικρόκοσμο της προσωπικής μας ζωής, απλώνεται και επηρεάζει ή και επηρεάζεται από ολόκληρη τη νεοελληνική συλλογικότητα, που παριστάνει το «υπερήφανον έθνος». 
Σε ένα ιδιόμορφο ασανσέρ, από το ατομικό και στο συλλογικό και ξανά πάλι πίσω, η νεοελληνική ταυτότητα μοιάζει εγκλωβισμένη σε ά-σχετες σχέσεις. Κι οι ομοιότητες ανάμεσα στον ατομικό και στον συλλογικό μας εγκλωβισμό σίγουρα δεν είναι τυχαίες και συμπτωματικές.
Ίσως, ένα άθροισμα εγκλωβισμένων εαυτών σε ά-σχετες προσωπικές σχέσεις, δεν μπορεί παρά να συστήνει μια εγκλωβισμένη κοινωνία σε μιαν ά-σχετη σχέση με την Ευρώπη.
Σαν ένας άνθρωπος παγιδευμένος σε μια σχέση απ’ όπου δεν μπορεί να ξεφύγει. Σε μια σχέση που δεν είναι ούτε στο ελάχιστο πια ευτυχής. Συχνά απογοητευμένος ή σε βαθιά σύγχυση, ανίκανος να εισπράξει την αγάπη και τον σεβασμό που πραγματικά του αξίζει και επιθυμεί.
Δεν το λέει στους άλλους, αλλά τον «καίει» μέσα του: «ε, και τι τώρα; Αυτό ήταν όλο;». Κάποιες φορές το εκμυστηρεύεται στις νύχτες του: «θα είμαι, ρε γαμώτο, πραγματικά ευτυχισμένος ποτέ;». Κι άλλες φορές παραπονιέται: «έχω κι εγώ το δικαίωμα να είμαι καλά. Δεν το έχω;» Όταν ξημερώσει τον ξαναπιάνει ο φόβος για το μέλλον που τον περιμένει αν μείνει σ’ αυτή τη δυστυχισμένη σχέση. Όταν φορτώνεται πολύ με ενοχές, φτάνει να αναρωτιέται αν έχει το «δικαίωμα», αν «αξίζει», να είναι και αυτός ευτυχισμένος. Και υπάρχουν πολλοί που προσφέρονται να ανταλλάξουν ενοχές, όπως περίπου σε άλλες κοινωνίες ανταλλάσσουν συλλογές με γραμματόσημα.
Βλέπεις, το δικαίωμα στη χαρά της σχέσης, υποκαταστάθηκε από το δικαίωμα στην κατανάλωση, τόσο που ξεχάστηκε κάπου πίσω στο παρελθόν, σαν χαρταετός σε κάποιο πατάρι.
Όμως το να νοιώθει κανείς εγκλωβισμένος σε μια σχέση, είναι, στη τελική, μια κατάσταση του μυαλού. Γιατί, κανείς δεν χρειάζεται «άδεια» για να εγκαταλείψει μια σχέση, μια δουλειά, μια φιλία, έναν γάμο ή μια οικονομική ένωση ας πούμε. Εν τούτοις, εκατομμύρια άνθρωποι, παραμένουν σε «δύσκολες» σχέσεις, που κυμαίνονται από τον συναισθηματικό κενό μέχρι και την κακοποίηση. Ολόκληρες κοινωνίες παραμένουν σε σχέσεις που κυμαίνονται από την απλή εκμετάλλευση ως την πλήρη λεηλασία.
Δικαιολογίες υπάρχουν πολλές. Προσφέρονται αφειδώς απ’ τα πρωϊνάδικα ως τα καθώς πρέπει έγκυρα media. Από την ανάγκη φροντίδας των παιδιών ή ενός άρρωστου συντρόφου, μέχρι την υπευθυνότητα, τον ρεαλισμό, τη σοβαρότητα και την επιδέξια νοικοκυροσύνη ή την απειλή της χρεοκοπίας και της ακραίας φτώχειας.
Η αμφιθυμία, η εσωτερική σύγκρουση, ανάμεσα στις ενοχές και στην διάθεση απεγκλωβισμού, δεν παράγει τίποτα περισσότερο παρά το «γαρ πολύ της θλίψεως» που με τη σειρά του «γεννά παραφροσύνη».
Όπως μερικά ζευγάρια όπου τα χρήματα γίνονται η συγκολλητική ουσία και ταυτόχρονα ο δυσβάσταχτος ζυγός, ενώ η σχέση σταδιακά και ανεπαίσθητα εκπίπτει σε μια μορφή στυγνής εμπορικής συμφωνίας. Μια σχέση ως οικονομικό αλισβερίσι το πολύ. Ή όπως κάποιες νοικοκυρές που φοβούνται την αυτονομία, μήπως καταλήξουν χωρισμένες μητέρες. Ή όπως κάποιοι σύζυγοι που φοβούνται πως η αυτονομία τους θα τους κοστίσει πολύ ακριβά σε διατροφές και λοιπά.
Άλλοι πάλι, ντρέπονται μπροστά στην πιθανότητα να εγκαταλείψουν μια σχέση, γιατί αυτό θα δείχνει την «αποτυχία» τους. Φοβούνται πως έτσι θα κλονιστεί η ίδια η ταυτότητα τους. Η εικόνα που έχουν οι ίδιοι, μέσω των Άλλων, για τον εαυτό τους. Ποιά ταυτότητα; Ποιά εικόνα; Άλλοι, τέλος νοιώθουν αρκετά ηλικιωμένοι για «τέτοια πράγματα». Οι δικαιολογίες, προς τον ίδιο μας τον εαυτό, για τη διαιώνιση του εγκλωβισμού είναι όσες και οι ανθρώπινοι φόβοι. Γιατί, σε όλα τα παραπάνω, ένα είναι το διάχυτο συναίσθημα: ο φόβος.
Όπως σ’ έναν άνθρωπος παγιδευμένο σε μια σχέση, που δεν μπορεί να ξεφύγει, ο φόβος στην πραγματικότητα υποκρύπτει τη μοναξιά που θέλουμε να αποφύγουμε.
Όπως συμβαίνει συχνά στις μακροχρόνιες σχέσεις, οι σύντροφοι δεν αναπτύσσουν τις ατομικές τους δραστηριότητες ή δεν αναπτύσσουν σχέσεις χωρίς τον/την σύντροφο τους. Βέβαια, στην προ-μεταπολιτευτική νεοελληνική πραγματικότητα η παλιά διευρυμένη οικογένεια με τον παππού και τη γιαγιά, τους θείους και τις θείες, τα ξαδέρφια και τα μπατζανάκια, τα σόγια μ’ έναν λόγο, ήταν μια μικρή κοινότητα σε διαρκή αλληλεπίδραση που δεν επέτρεπε το κλείσιμο στην πυρηνική/περίκλειστη οικογένεια.
Αντίθετα σήμερα οι γυναίκες τείνουν να έχουν κανα δυο φιλενάδες, ενώ είναι συνήθως πιο κοντά στους γονείς τους, ακολουθώντας την παράδοση. Οι άνδρες είναι πιο επικεντρωμένοι στην εργασία τους, αγνοώντας συνήθως τις συναισθηματικές τους ανάγκες, και στηριγμένοι μάλλον αποκλειστικά στη σύντροφο τους για υποστήριξη. Άλλωστε, τα στερεότυπα για την ανυπαρξία των συναισθηματικών αναγκών των αρσενικών, κρατούν ακόμη καλά.
Το πρόβλημα είναι, ότι μέσα στην νεοελληνική πραγματικότητα τόσο οι άνδρες, όσο και οι γυναίκες παραμελήσαμε την ατομική μας ανάπτυξη και εξέλιξη. Γυναίκες και άνδρες εγκαταλείψαμε τους φίλους μας, τα χόμπι και τις δραστηριότητες μας, για να υιοθετήσουμε –εξαρτησιακά- αυτές του συντρόφου μας.
Το συνδυαστικό αποτέλεσμα όλων αυτών επέφερε το φόβο της μοναξιάς και της απομόνωσης, σε όσους τολμούν έστω και να σκεφτούν την ιδέα να βρεθούν μόνοι τους, υποθηκεύοντας τις προοπτικές μιας πλήρους ενηλικίωσης, σε πλατιά στρώματα του πληθυσμού.
Για εκατοντάδες χιλιάδες νεοελλήνων, η κρίσιμη ταυτότητα τους είναι «ο σύζυγος» ή «η σύζυγος». «Ο κουβαλητής» ή «η νοικοκυρά». Ο άνδρας της τάδε ή η γυναίκα του δείνα. Για τους ανθρώπους αυτούς η πιθανότητα του απεγκλωβισμού, μοιάζει σαν μια αίσθηση απώλειας του ίδιου τους του εαυτού. Είναι μια κρίση ταυτότητας. Άλλο τόσο γι’ αυτούς που αν και χωρίζουν, η ταυτότητα τους επιμένει να προσδιορίζεται –κατά βάσιν- σαν «κηδεμόνας», αφού μόνο η ανατροφή των παιδιών μπορεί να είναι μια σημαντική πηγή αυτοεκτίμησης. Αλλά, πάνω απ’ όλα, η πιθανότητα απεγκλωβισμού, μοιάζει να απειλεί το πιο ουσιώδες νεοελληνικό ταυτοτικό χαρακτηριστικό: αυτό του καταναλωτή.
Η μεταπολιτευτική κοινωνική δομή, δεν επέτρεψε στους ανθρώπους να ζήσουν ποτέ μόνοι τους. Αφήσαμε το πατρικό σπίτι ή τον συγκάτοικο στο πανεπιστήμιο κατ’ ευθείαν για έναν γάμο ή έναν ρομαντικό έρωτα. Δεν αφήσαμε, ούτε στιγμή, το ένα κλαδί από το χέρι πριν πιαστούμε από ένα άλλο. Όμως η σχέση μας βοήθησε να φύγουμε από το σπίτι σωματικά, ενώ δεν ολοκληρώσαμε τη διαδικασία αυτή στο ψυχολογικό επίπεδο. Η μεταπολίτευση δεν παρήγαγε –ως επί το πλείστον- αυτόνομους ενήλικες. Γι’ αυτό κάθε πιθανή αίσθηση απεγκλωβισμού ενεργοποιεί το μισοτελειωμένο έργο της ενηλικίωσης. Οι φόβοι και οι ενοχές που είχαν απωθηθεί, που είχαν παρακαμφθεί, με τη βιαστική εμπλοκή στη σχέση ή στο γάμο, εμφανίζονται δραματικοί και θηριώδεις.
Η νεολληνική οικογένεια της μεταπολίτευσης δεν ενθάρρυνε κατάλληλα τον συναισθηματικό διαχωρισμό του παιδιού στη φάση ανάπτυξης της αίσθησης εαυτότητας, ίσως γιατί δεν ήθελε πεισματικά να «γεράσει». Κι ένας γονιός «δεν βγαίνει στη σύνταξη» όσο το παιδί του παραμένει ανήλικος. Ώσπου οι «ανήλικοι» έγιναν γονείς σε μια κοινωνία, σαν τη σημερινή, που αδυνατεί πλέον να προσφέρει έστω και τους ελάχιστους όρους για την απρόσκοπτη αυτονόμηση των σημερινών παιδιών.
Κάπως έτσι, βρεθήκαμε απλώς να αρνιόμαστε το πρόβλημα. Κάναμε την ανωριμότητα συνήθεια μας. Για χρόνια ολόκληρα εξορθολογίσαμε, ελαχιστοποιήσαμε και δικαιολογήσαμε απαράδεκτες συμπεριφορές συντρόφων, συνεργατών, φίλων αλλά και –κυρίως- πολιτικών εκπροσώπων μας και Ευρωπαίων εταίρων, για να «κρατηθούμε» με νηπιώδεις συλλογισμούς από μια κάποια «ελπίδα που έρχεται», «από κάποιον μέλλον που ξεκινά» ή από κάποιες περιστασιακά καλές εποχές που η «πιπίλα του νηπίου» πουλιόταν με 60 άτοκες δόσεις στον κάθε Κωτσόβολο.
Κάπως έτσι, πιστέψαμε επαναλαμβανόμενα ανεκπλήρωτες υποσχέσεις και επενδύσαμε ότι «δεν μπορεί» τα πράγματα κάποια στιγμή θα βελτιωθούν «αρκεί μονάχα να...» αρνούμενοι τον βαθύτερο πόνο, που θα μπορούσε να μας παρακινήσει να μπούμε, επιτέλους, σε μια αναγκαία διαδικασία συνειδητοποίησης και αλλαγής.
Αν χαρακτηρίζει κάτι τον ανθρωπολογικό τύπο της μεταπολίτευσης, αλλά και την κοινωνία στο σύνολο της, έναντι των υπόλοιπων ευρωπαϊκών, είναι η Έλλειψη Αυτονομίας. Γιατί ατομική αυτονομία σημαίνει να είναι κανείς ένα συναισθηματικά ασφαλές, ξεχωριστό και ανεξάρτητο πρόσωπο. Και βέβαια τα μη αυτόνομα άτομα, δεν μπορούν, κατά κανένα τρόπο, να οικοδομήσουν αυτόνομες συλλογικότητες.
Η έλλειψη αυτονομίας οδηγεί στην παγίδευση και στην αμφιθυμία. Μία έτσι και μία γιουβέτσι κατά το κοινώς λεγόμενον. Από τη μία πλευρά ποθούμε την ελευθερία και την ανεξαρτησία, και από την άλλη πλευρά, επιθυμούμε την ασφάλεια μιας σχέσης, ακόμα και ένα αυτή είναι ά-σχετη και προβληματική.
Αυτονομία, τέλος, δεν σημαίνει ότι δεν χρειαζόμαστε τους άλλους, αλλά ότι επιτρέπουμε στον εαυτό μας να βιώνει άφοβα μια υγιή σχέση μαζί τους, χωρίς φόβους και κινδύνους πιστωτικής ασφυξίας. Να μπορούμε να μην αισθανόμαστε χαμένοι και άδειοι αν τυχόν μείνουμε μόνοι. Να μην αισθανόμαστε υπεύθυνοι για τα συναισθήματα και τις ενέργειες των άλλων. Να μην παίρνουμε τα πράγματα, πάντα, τόσο πολύ, προσωπικά. Να έχουμε τις δικές μας απόψεις και αξίες, δίχως να είναι εύκολο να μας υποβάλλουν οι άλλοι τις δικές τους. Αυτονομία, τέλος, σημαίνει να μπορούμε να πάρουμε αποφάσεις μόνοι μας. Σαν ενήλικοι πολίτες, σαν οικογένειες ενηλίκων, σαν κοινωνία ενηλίκων πολιτών.
"Αν χρειάζεται ένα αρχικό σημείο εκκίνησης, για μια οποιαδήποτε αλλαγή, αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο από μια σφοδρή και καθολική πολιτισμική επανάσταση" λέει, σε μια συνέντευξη του, ο Δημήτρης Αποστολάκης των Χαίνηδων. Μια επανάσταση για την αυτονόμηση και την ενηλικίωση μας. Και μια τέτοια επανάσταση, προφανώς, δεν έχει τίποτα να κάνει με τις ιδεοψυχαναγκαστικές εμμονές των «υπεύθυνων» και «ρεαλιστών» νοεφιλελεύθερων εδώ ή στην Ευρώπη. Έτσι κι αλλιώς η αυτονομία, η ενηλικίωση, όπως και ο Έρωτας, ήταν πάντα μια ριψοκίνδυνη ιστορία για «μεγάλα παιδιά». Γι’ αυτό το ζητούμενο του ατομικού και συλλογικού μας απεγκλωβισμού δεν μπορεί παρά να περνά από μια επανάσταση των ψυχών.

Το άρθρο στολίζει το έργο του Ρομπέρτο Μάττα «Σκοτεινό Φως».

Πηγή: http://www.thepressproject.gr

Κυριακή 15 Μαρτίου 2015

Ο Μαρξ και η Ιστορία (132 χρόνια από τον θάνατό του)



Στις 14 Μαρτίου 1883, η πολυτάραχη και τόσο δημιουργική ζωή του γερμανού στοχαστή φτάνει στο τέλος της. Ο επιστήθιος φίλος του Φρίντριχ Ένγκελς τον αποχαιρετά χαρακτηρίζοντάς τον στον επικήδειο λόγο του ως «τον πιο συκοφαντημένο άνθρωπο της εποχής του».

Της Κατρίν Αλαμάνου

Ο Καρλ Μαρξ (1818-1883) είδε την Ιστορία ως μια διαλεκτική διαδικασία, στην οποία εσωτερικές δυνάμεις προκαλούν μεταβολή και τροποποίηση της συνολικής οικονομίας.
Η μεταβολή αυτή, που κινεί την Ιστορία, είναι το αποτέλεσμα της αντίφασης ανάμεσα σε μία θέση και την αντίθεση της. Η σύνθεση της θέσης και της αντίθεσης δημιουργούν μια νέα θέση, μια νέα μορφή. Έτσι ξεκινά εκ νέου η ίδια διαδικασία, η διαλεκτική διαδικασία.
Αυτή η διαλεκτική διαδικασία αντανακλάται σε αυτό που ο Μαρξ ονόμασε «τρόπο της παραγωγής», το σύνολο δηλαδή των σχέσεων ανάμεσα σε αυτούς που έχουν την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και σε εκείνους που τα χρησιμοποιούν.
Ως γνωστόν, η ανάλυση του Μαρξ επικεντρώθηκε στο καπιταλιστικό σύστημα. Εκεί κυριαρχεί η δύναμη του κεφαλαίου, υπάρχει πλήρης διαχωρισμός της εργασίας από την εργατική δύναμη, δηλαδή ο εργάτης αποξενώνεται από τα μέσα παραγωγής και ως επακόλουθο έρχεται η ταξική πάλη.
Ο Μαρξ σημείωσε έναν αριθμό σταδίων στην εξέλιξη της οικονομικής ιστορίας (και γι’ αυτό η θεωρία του εντάσσεται στις εξελικτικές σταδιακές θεωρίες), καθένα από τα οποία οδηγεί στο επόμενο, μέσα από την κατάρρευσή του, λόγω εγγενών εσωτερικών αντιθέσεων.
Στις κοινωνίες που δεν έχει επικρατήσει ο καπιταλισμός, δεν υπάρχει η ελεύθερη εργασία και η ανταλλαγή της ελεύθερης εργασίας με χρήμα. Επίσης, δεν υφίσταται διαχωρισμός της ελεύθερης εργασίας από τις αντικειμενικές συνθήκες της πραγματοποίησής της, δηλαδή από τα μέσα και το αντικείμενο της εργασίας.
Ως εκ τούτου, στο πρώτο προκαπιταλιστικό στάδιο ο Μαρξ παρατηρεί την ύπαρξη της «ελεύθερης μικρής γαιοκτησίας και της κοινής ιδιοκτησίας γης». Ο εργάτης ήταν ιδιοκτήτης και «κύριος των συνθηκών της πραγματικότητάς του», ενώ σκοπός της εργασίας ήταν η επιβίωση ή η διατήρηση του ατόμου και της οικογένειας.
Οι τύποι κατοχής γης στο πρώτο προκαπιταλιστικό στάδιο ήταν, η ανατολική κοινότητα στην οποία συνυπήρχαν ιδιωτική και κοινή ιδιοκτησία (ασιατική φυλετική ιδιοκτησία), το αρχαίο κοινωνικό σύστημα κρατικής ιδιοκτησίας και ο γερμανικός ή ο τύπος της φεουδαρχικής κτηματικής ιδιοκτησίας.
Αν και διαφορετικός ο ένας από τον άλλο, οι τρεις αυτοί τύπου είχαν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά:
Έγγειος ιδιοκτησία και αγροτική παραγωγή αποτελούσαν τις βάσεις της οικονομίας και το αντικείμενο της παραγωγής αποτελούσε αξία χρήσεως, σε αντίθεση με την παραγωγή ανταλλακτικών αξιών.
Η γη ιδιοποιήθηκε «όχι μέσω εργασίας, αλλά ως η προκαταρκτική συνθήκη εργασίας», την οποία το άτομο θεωρούσε απλώς ως δική του.
Η πραγματική ύπαρξη της κοινότητας προσδιοριζόταν από τον τύπο της ιδιοκτησίας των αντικειμενικών συνθηκών εργασίας.
Η εξέλιξη εξαρτήθηκε από την επιτυχημένη αναπαραγωγή και διατήρηση της σχέσεως ανάμεσα στο άτομο και την κοινότητα.
Τα όρια όμως σύντομα ξεπεράστηκαν. «Ο στόχος όλων αυτών των κοινωνιών είναι η διατήρηση τους, δηλαδή η παραγωγή ατόμων, που ως ιδιοκτήτες συνιστούν τις κοινωνίες, κατά τον ίδιο αντικειμενικό τρόπο υπάρξεως[…] Η αναπαραγωγή όμως αυτή ταυτόχρονα αποτελεί αναγκαστικά νέα παραγωγή και την καταστροφή του παλιού τύπου», έγραφε ο Μαρξ. Όπου εγκαθιδρύθηκε η ιδιωτική ιδιοκτησία «δημιουργήθηκαν ήδη συνθήκες που επιτρέπουν στο άτομο να χάσει την περιουσία του». Μια τέτοια διάλυση συνεπαγόταν και τη διάλυση της σχέσεως προς το χώμα –τη γη ή το έδαφος- ως φυσική συνθήκη παραγωγής» και κοινής ιδιοκτησίας. Οι μεταβολές αυτές θεωρήθηκαν από τον Μαρξ ως μέρος της ιστορικής διαδικασίας, που ήταν αποτέλεσμα των εσωτερικών αντιθέσεων των οικονομικών αυτών σχηματισμών. Η διάλυση της σχέσης προς τη γη, πρόκειται για αυτό που ο Μαρξ ονόμασε «ιστορική κατάσταση Νο 1».
Η ιστορική διαδικασία Νο 2 αρνήθηκε τη σχέση προς τα εργαλεία της εργασίας. Μια τρίτη μορφή, όμως, μπορούσε να υπάρξει, στην οποία ο άνθρωπος δεν είχε την ιδιοκτησία ούτε της γης ούτε των εργαλείων εργασίας, αλλά μόνο των μέσων συντήρησης. Στη χειρότερή της έκφραση η συνθήκη αυτή οδήγησε στη δουλεία και τη δουλοπαροικία, που και οι δύο τους βασίζονταν στην κυριαρχία. 
Ακολούθως, η διάλυση των παλιών μορφών οδήγησε βαθμιαία στην καπιταλιστική τάξη πραγμάτων, στην οποία το κεφάλαιο ενοποίησε την εργασία και τα εργαλεία της εργασίας που είχαν αποξενωθεί. 
Η ανάλυση του Μαρξ για το καπιταλιστικό σύστημα και τη διαδικασία της μεταβολής του ήταν περισσότερο λεπτομερειακή και συστηματική από ό, τι των προκαπιταλιστικών περιόδων και βασιζόταν σε ένα σύστημα σχέσεων, που προϋπέθεσε για κείνη τη μορφή της οικονομίας.
Το υπόδειγμα αυτό βασίστηκε στην εργασιακή θεωρία της αξίας, στην ανταγωνιστική λογική της οικονομίας της αγοράς, στη συμπεριφορά μεγιστοποιήσεων των εργοδοτών και στην απουσία ισχυρών θεσμών που να αντιστέκονται στη δύναμη της αγοράς. Η ανάλυσή του μπορεί να ιδωθεί μόνο ως μια θεμελίωση της προκριθείσας θεωρίας του, σύμφωνα με την οποία η οικονομική μεταβολή εξαρτάται από τις εσωτερικές αντιθέσεις του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος, όπως τελικά αντιπροσωπεύονται στον ταξικό αγώνα.

Μαρξ και νομοτέλεια

Για τον Μαρξ, στη σφαίρα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και του αντίστοιχου κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας εντοπίζονται οι απαρχές μια ιστορικής δυναμικής που εκτυλίσσεται κατ’ αναγκαιότητα και οδηγεί έτσι στην ανατροπή του καπιταλισμού και στη διαμόρφωση του κομμουνιστικού κοινωνικού σχηματισμού.
Πρόκειται ουσιαστικά για ένα δόλο της παραγωγής, που όπως ο καντιανός δόλος της Φύσης και ο χεγκελιανός δόλος του Λόγου, συνίσταται στην εκμετάλλευση των ειδικών σκοπών και συμφερόντων, προκειμένου να οδηγηθεί η Ιστορία προς την πραγμάτωση του καθολικού, και, ειδικότερα στην περίπτωση του Μαρξ, προκειμένου να οδηγηθεί η προ-Ιστορία της ανθρωπότητας προς την έκβασή της, δηλαδή προς τον κομμουνισμό ως αφετηρία της αληθινής Ιστορίας της ανθρωπότητας.
Δηλαδή, η ίδια η αστική τάξη, στην προσπάθειά της να προωθήσει και να πραγματώσει το ειδικό/ταξικό συμφέρον της, προετοιμάζει, ασφαλώς ακούσια, την υπέρβασή της. Διαμορφώνει τους αντικειμενικούς και υποκειμενικούς όρους της μετάβασης από το καπιταλιστικό παρόν στο κομμουνιστικό μέλλον της παγκόσμιας κοινωνίας.
Ο κομμουνισμός, λοιπόν, προτείνεται από τον Μαρξ ως «η λύση του αινίγματος της Ιστορίας» ή αλλιώς ως «το θετικό ξεπέρασμα της ατομικής ιδιοκτησίας […], και γι’ αυτό τον λόγο (ως) η πλήρης αποκατάσταση του ανθρώπου στον εαυτό του ως κοινωνικής, δηλαδή, ανθρώπινης ύπαρξης».
Αν όμως, σύμφωνα με τον Καρλ Μαρξ, η ίδια η Λογική της παραγωγικής διαδικασίας οδηγεί νομοτελειακά την Ιστορία προς την κομμουνιστική στιγμή της, τότε μπορεί να προβληθεί το επιχείρημα ότι το επαναστατικό υποκείμενο δεν είναι ελεύθερο να επιλέξει ανάμεσα σε ιστορικές εναλλακτικές, αλλά εξωθείται αναπόφευκτα, σαν από θεϊκό πλάνο, στην κομμουνιστική επανάσταση. Η μετάβαση από την καπιταλιστική κοινωνία σε μια κομμουνιστική κοινωνία χωρίς κράτος και τάξεις, διαμεσολαβημένη αναπόφευκτα από την δικτατορία του προλεταριάτου -ανεξάρτητα από το όποιο περιεχόμενο και τις επιμέρους μορφές που μπορεί να προσλάβει αυτό το ιδιόμορφο μεταβατικό καθεστώς- προβάλλεται από τον Μαρξ με όρους νομοτέλειας.
Πάντως, ακόμη κι αν ο Μαρξ έβλεπε όντως την Ιστορία μέσα από ένα αυστηρά ντετερμινιστικό πρίσμα, δηλαδή ως προέκταση της Φύσης, πρέπει επίσης να εκτιμηθεί ότι στο πλαίσιο της μαρξιστικής θεωρίας η ίδια η Φύση αντιμετωπίζεται ταυτόχρονα και ως κοινωνικό και ιστορικό προϊόν.

Πηγές:
-Elias, Tuma H, Ευρωπαϊκή Οικονομική Ιστορία-από το 10ο αιώνα ως σήμερα, τόμος 1, Gutemberg, Αθήνα, 1998, σ. 54-66.
-Χρύσης, Αλέξανδρος Α, Φιλοσοφία της Ιστορίας-Εισαγωγικές προσεγγίσεις από τους αρχαίους στον Marx, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα, 2004, σ. 207-233.

Πηγή: left.gr

Παρασκευή 13 Μαρτίου 2015

Η αξιοπρέπεια ενός απόμακρου κόσμου...


Ενώ τόσα χρόνια η Ελλάδα φιλάει κατουρημένες ποδιές υποτιθέμενων συμμάχων και φίλων για να παραμείνει σε μία ομάδα άδικη κι απάνθρωπη, μία μικρή παγωμένη χώρα που ακουμπάει στη πολική ζώνη, απομακρυσμένη από το καταναλωτικό τρόπο ζωής της αστικής Γηραιάς Ηπείρου, αποφάσισε χωρίς τυμπανοκρουσίες και φωνές να αποσύρει την υποψηφιότητά της για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ευρώ. Αναφέρομαι στην Ισλανδία, μία νησιωτική χώρα που κατάφερε πριν από λίγα χρόνια να γονατίσει τους τραπεζίτες και να δικάσει όσους ενεπλάκησαν στα οικονομικά σκάνδαλα που την οδήγησαν σε κρίση. Ήταν το μόνο φάρμακο που επούλωσε τις πληγές της κι έφερε την ευτυχία στους κατοίκους της. Ένα φάρμακο που πολλοί φοβούνται μέχρι σήμερα να εφαρμόσουν στην Ελλάδα...
Η Ισλανδία με τράβηξε μουσικά πριν από μία δεκαετία. Ανακαλύπτοντας τους Sigur Ros, τους Slowdive, την Bjork, τους Mum, τους Lali Puna κι άλλους, αναζήτησα τον τόπο που βγάζει τόσο όμορφες μελωδίες. Κι εκεί ανακάλυψα έναν τόπο μαγικό, καταπράσινο και γαλήνιο. Τοπία με απότομα βουνά και υπέροχους καταρράκτες. Ανθρώπους που ζουν μέχρι σήμερα μαζί με θρύλους ξωτικών και νεράιδων, προσφέροντάς τους μία αγνή νεότητα. Δρόμοι και οικισμοί που σέβονται το περιβάλλον αλλά και μία φύση που είναι έτοιμη να αγκαλιάσει όποιον της αφεθεί, με το γρασίδι σε καλεί να ξαπλώσεις πάνω του κι ο αέρας σου φέρνει μελωδίες στο αυτί για να σε νανουρίσει.
Η Ισλανδία είναι μία χώρα που δεν απασχόλησε ποτέ κανέναν και κανείς δεν ασχολήθηκε ποτέ μαζί της. Ζούσε ανάλαφρα κι αθόρυβα στον μικρόκοσμό της την ώρα που η Ευρώπη πνιγόταν στο αίμα. Ακόμα και οι τράπεζες που προσπάθησαν να την καταλάβουν γύρισαν πίσω ηττημένες. Ποτέ όμως δεν πανηγύρισαν αυτή τους την νίκη οι Ισλανδοί. Γιατί να πανηγυρίσουν εξάλλου για μία απλή λογική που δε μπορεί να εφαρμοστεί (κι όπως φαίνεται δε θα εφαρμοστεί ποτέ) στην Ελλάδα. Μία λογική που λέει πως η ζωή και η ευτυχία είναι πολυτιμότερη από το χρήμα και το κεφάλαιο.
Ψυχρό τοπίο με ζεστούς ανθρώπους αυτή η χώρα. Νιώθεις πως αυτοί οι άνθρωποι δεν νοιάζονται για τα λεφτά και τη δόξα. Το παν γι' αυτούς είναι η φύση και η ζωή. Σύγχρονη παγανιστές. Γι' αυτό και διάλεξα για φωτογραφία της σημερινής ανάρτησης ένα τοπίο που περιέχει την γαλήνη του πράσινου γρασιδιού, την ορμή της φύσης στη μορφή ενός μεγάλου καταρράκτη, τον σεβασμό του ανθρώπου προς τη φύση με δρόμους που υπακούν στη γεωλογική μορφή του τοπίου και στην διακριτική παρουσία του ανθρώπου στο περιβάλλον. Κι εκεί ανακαλύπτεις την ευτυχία που κάποιοι στην Ευρώπη αναζητούν σε νούμερα και υλικά αγαθά.
Χάρηκα πολύ με την είδηση πως η Ισλανδία απέσυρε την υποψηφιότητά της να ενταχθεί στην Ε.Ε. Χάρηκα διότι η στάση αυτών των ανθρώπων μου απέδειξε πως τελικά υπάρχει αυτή η ουτοπία που όλοι αναζητάμε. Βασιλεύει κάτω από πάγους αλλά χαρίζεται σε ανθρώπους με ζεστή καρδιά κι ανεβασμένο ήθος.
Συγχαίρω την Ισλανδία για την στάση της.

Πέμπτη 12 Μαρτίου 2015

Οι άφωνοι φτωχοί της πλούσιας γερμανικής δημοκρατίας



της Κάκη Μπαλή

«Μην μας λέτε υπερβολές για τη φτώχεια στην Ελλάδα, μην μας λέτε ότι έχουν αυξηθεί οι αυτοκτονίες, εδώ στη Γερμανία είναι τριπλάσιες» έλεγε στις 27 Φεβρουαρίου από το βήμα της γερμανικής Βουλής ο Κλάους Πέτερ Βίλις, ένας από τους Χριστιανοδημοκράτες βουλευτές που ψήφισαν κατά της παράτασης του ελληνικού προγράμματος. Τις επόμενες μέρες τον έκαναν... φίρμα οι εκπομπές πολιτικής σάτιρας σχολιάζοντας τα λόγια του με το: «Είδατε, εμείς οι Γερμανοί ακόμη και στις αυτοκτονίες τα πάμε καλύτερα από τους Έλληνες»!
Αυτή η πικρή ειρωνεία περισσεύει τα τελευταία χρόνια στο πολιτικό καμπαρέ, που έχει μακρυά παράδοση στη Γερμανία -και είναι σήμερα ίσως το μοναδικό πραγματικά ισχυρό βήμα για την ανάδειξη των κοινωνικών προβλημάτων, σε μια χώρα που ζει μια από τις καλύτερες οικονομικές περιόδους στην ιστορία της. Μόνο μέσα από τη σάτιρα... ψυχανεμίζεται το -μεγάλο- κομμάτι της γερμανικής κοινωνίας, που δεν βιώνει αυτά τα προβλήματα, ότι στη χώρα τους, με το σημερινό ρεκόρ απασχόλησης και με τα ξέχειλα ασφαλιστικά και δημόσια ταμεία, παράλληλα αυξάνονται η φτώχεια, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η απαξίωση της δημοκρατίας.
Αυτό που δεν ξεστόμισε από το βήμα της Βουλής ο Βίλις -κυρίως διότι θα ήταν παραδοχή της αποτυχίας του γερμανικού success story για έναν «χριστιανό» πολιτικό- ήταν ότι τα περί ελληνικής φτώχειας του φαίνονται υπερβολικά, διότι κάτι πολύ ανάλογο συμβαίνει και στη Γερμανία.
Στην τελευταία έκθεση περί φτώχειας διαπιστώθηκε ότι το 15,5% του γερμανικού πληθυσμού - 12,5 εκατομμύρια άνθρωποι- ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, ποσοστό επιεικώς απαράδεκτο για την τέταρτη πλουσιότερη χώρα του πλανήτη, με ένα από τα μικρότερα ποσοστά ανεργίας, που υποτίθεται ότι ορκίζεται στο όνομα της «κοινωνικής οικονομίας της αγοράς». Οι συντάκτες της έκθεσης επισημαίνουν ότι μόνο στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία, την Ιταλία και την Πορτογαλία ζουν αναλογικά περισσότεροι φτωχοί απ' ό,τι στη Γερμανία.

Τα τρικ της στατιστικής

Βέβαια, η φτώχεια είναι και στατιστικό μέγεθος - φτωχός θεωρείται όποιος ζει με λιγότερο από το 60% του μέσου εισοδήματος-, οπότε διαφέρει πάρα πολύ από χώρα σε χώρα. Φτωχή εθεωρείτο στη Γερμανία του 2013 μια τετραμελής οικογένεια που ζει με λιγότερα από 1.873 ευρώ τον μήνα. Ένα χρόνο νωρίτερα, όταν το μέσο εισόδημα ήταν ελαφρά χαμηλότερο, η ίδια οικογένεια δεν εθεωρείτο φτωχή. Οπότε αυτό που πραγματικά αναδεικνύει κάθε φορά η έκθεση για τη φτώχεια είναι πώς εξελίσσονται οι οικονομικές ανισότητες. Κι αυτές εξελίσσονται δραματικά, με ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας όχι απλώς να μην κερδίζει, αλλά να χάνει από την οικονομική ανάπτυξη.

Το πλουσιότερο 10% έχει επταπλάσιο εισόδημα από το φτωχότερο 10%!

Σύμφωνα με τον καθηγητή του πανεπιστημίου του Γκίσεν, ειδικό ερευνητή για θέματα φτώχειας, Ερνστ Ούλριχ Χούστερ, «τα τελευταία χρόνια μόνο το πλουσιότερο 10% του πληθυσμού είδε να αυξάνονται σημαντικά τα εισοδήματά του, ενώ το φτωχότερο 20% μέτρησε τις περισσότερες απώλειες». Αλλά και οι αναλυτές του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη διαπιστώνουν το ίδιο για τη Γερμανία, αν και σε μια διάρκεια 30 χρόνων.
Το 2013 το πλουσιότερο 10% του πληθυσμού είχε το επταπλάσιο εισόδημα από το φτωχότερο 10%. Το 1983 είχε το πενταπλάσιο, λέει ο ΟΟΣΑ. Και θεωρεί ότι αυτό έχει αρνητικές επιπτώσεις για το σύνολο της οικονομίας, καθώς οι πλούσιοι κατά κανόνα αποταμιεύουν αντί να ξοδεύουν -άραγε πόσα αυτοκίνητα και i-phone μπορεί να αγοράσει κάποιος; Αντίθετα οι φτωχοί έχουν όλο και μικρότερο εισόδημα, άρα όλο και χαμηλότερη αγοραστική δύναμη. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, εάν υπήρχε μια στοιχειωδώς δικαιότερη κατανομή του εισοδήματος, η γερμανική οικονομία θα αναπτυσσόταν με ρυθμό ένα επιπλέον 6%.

Ανάπτυξη χάρη στη φτώχεια;

Κάποιοι Γερμανοί ερευνητές προχωρούν ένα βήμα παραπέρα από τη σχετικά... ουδέτερη ανάλυση του ΟΟΣΑ για την οικονομική ανισότητα και επιμένουν ότι το αναπτυξιακό και κυρίως το εργασιακό θαύμα της Γερμανίας οφείλεται ακριβώς στη διεύρυνση της φτώχειας. Η καθηγήτρια Εργατικού Δικαίου του πανεπιστημίου του Ντούισμπουργκ Χέλγκα Σπίντλερ, για παράδειγμα, υποστηρίζει ότι «η εξέλιξη της φτώχειας δεν έχει αυτόματα να κάνει με την οικονομική ανάπτυξη, αλλά με το αν τα αυξανόμενα κέρδη φτάνουν στους εργαζόμενους». Και η στατιστική λέει ότι δεν φτάνουν.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της γερμανικής κυβέρνησης, στη δεκαετία του 1990 το 17% των εργαζομένων ήταν χαμηλόμισθοι, ενώ σήμερα είναι το 23%. Ειδικά στους κλάδους του εμπορίου και των ξενοδοχείων - εστιατορίων - καφέ - μπαρ ο μέσος μισθός είναι εξαιρετικά χαμηλός. Και υπάρχουν σχεδόν τρία εκατομμύρια άνθρωποι οι οποίοι είναι «φτωχοί παρά το γεγονός ότι είναι πλήρως εργαζόμενοι». Το 2008, όταν η ανεργία ήταν πολύ υψηλότερη και η Γερμανία βυθιζόταν στην ύφεση, οι φτωχοί με πλήρη απασχόληση ήταν κατά 25% λιγότεροι, σύμφωνα με τα στοιχεία της γερμανικής στατιστικής υπηρεσίας.

Το εργαλείο του κατώτατου μεροκάματου

Η απάντηση που προσπαθεί να δώσει σ' αυτή την -κοινώς αποδεκτή ως- στρεβλή εξέλιξη η γερμανική κυβέρνηση, υπό την πίεση των σοσιαλδημοκρατών εταίρων της, είναι η θέσπιση του κατώτατου ωρομισθίου (8,5 ευρώ). Ο σχετικός νόμος τέθηκε σε ισχύ από την αρχή της χρονιάς και έκτοτε μια σειρά εργοδότες στους χαμηλά αμειβόμενους κλάδους κάνουν ό,τι μπορούν για να τον παρακάμψουν, νομότυπα και όχι, με την αντίστοιχη επιθεώρηση εργασίας -που δεν φημίζεται για την επαρκή στελέχωσή της- να τρέχει και να μην προλαβαίνει.
Ωστόσο, το πρόβλημα στη σύγχρονη γερμανική αγορά εργασίας δεν είναι μόνο η τεράστια διαφορά στις αμοιβές. Είναι η συνεχώς διευρυνόμενη «δεύτερη» αγορά εργασίας, με τις λεγόμενες «μίνι - δουλειές», τους κακοπληρωμένους ενοικιαζόμενους εργαζόμενους, τους δήθεν αυτοαπασχολούμενους, τα συμβόλαια περιορισμένου χρόνου. Σύμφωνα με την καθηγήτρια Σπίντλερ, το 50% όσων προσλαμβάνονται σήμερα υπογράφουν συμβόλαιο περιορισμένου χρόνου. Ακριβώς αυτοί οι εργαζόμενοι είναι που απειλούνται περισσότερο από τη φτώχεια.

Οι γυναίκες και η μερική απασχόληση

Μια άλλη, αρνητική, ιδιαιτερότητα της γερμανικής αγοράς εργασίας σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές είναι η ευάλωτη θέση των γυναικών σ' αυτή, που έχει να κάνει τόσο με τον υφέρποντα συντηρητισμό της γερμανικής κοινωνίας - μια μάνα που δουλεύει οκτάωρο θεωρείται περίπου άκαρδη καριερίστρια, ενώ και οι ώρες λειτουργίας των παιδικών σταθμών δεν είναι επαρκείς- όσο και με τον σκληρό ανταγωνισμό για τις θέσεις πλήρους απασχόλησης.
Υπολογίζεται, λοιπόν, ότι σχεδόν των 45% των γυναικών εργάζεται με μερική απασχόληση -20 ή και λιγότερες ώρες την εβδομάδα- και αμείβεται ανάλογα. Και για τις γυναίκες που το επιλέγουν, πάει καλά. Για όλες τις υπόλοιπες, που αναγκάζονται να δουλέψουν μισή μέρα για ένα διάστημα, π.χ. όσο τα παιδιά τους είναι μωρά, είναι πάρα πολύ δύσκολο να επιστρέψουν στην πλήρη απασχόληση. Γι' αυτό και οι πιο επιρρεπείς στη φτώχεια είναι οι γυναίκες -και ειδικά οι γυναίκες επικεφαλής μονογονεϊκών οικογενειών, που υπολογίζονται σε πάνω από 1,5 εκατομμύριο. Εάν μάλιστα δεν είναι και καλά καταρτισμένες, είναι αιωνίως καταδικασμένες στη φτώχεια.

Οι φτωχοί και η έλλειψη πολιτικής εκπροσώπησης

Η διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων στην ευημερούσα Γερμανία, η οποία κυβερνάται από έναν πραγματικά μεγάλο συνασπισμό -η αντιπολίτευση δεν διαθέτει ούτε το 20% των εδρών του ομοσπονδιακού κοινοβουλίου- και η οποία έχει βαθιά ριζωμένη την κουλτούρα της συναίνεσης, συνοδεύεται από μια ιδιόρρυθμη χειροτέρευση της ποιότητας και της αξιοπιστίας της δημοκρατίας. 
Μια μεγάλη έρευνα που έκαναν από κοινού το ινστιτούτο Μαξ Πλανκ, το ίδρυμα Bertelsmann και οι εταιρείες δημοσκοπήσεων για τις ομοσπονδιακές εκλογές του 2013 δείχνει ότι μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος δεν εκπροσωπείται πολιτικά. Όχι επειδή ψηφίζει κόμματα που δεν πιάνουν το όριο του 5% -άρα δεν μπαίνουν στη Βουλή- αλλά επειδή δεν πάει καν να ψηφίσει. Κατά κανόνα αυτοί που δεν πάνε να ψηφίσουν είναι οι φτωχότεροι.
Η έρευνα, που έγινε στις διαφορετικές γειτονιές 28 μεγάλων πόλεων, δείχνει ότι τηρουμένων των αναλογιών ανάμεσα στην π.χ. Κηφισιά του Μονάχου και στο Περιστέρι του Μονάχου η διαφορά στο ποσοστό εκλογικής συμμετοχής φτάνει το 29,5%. Δηλαδή, εάν στις πλουσιότερες γειτονιές πηγαίνει στις κάλπες το 75% των πολιτών, στις φτωχότερες πηγαίνει το 45% με 50%.
Σε κάποιες περιπτώσεις η ψαλίδα είναι ακόμη πιο μεγάλη. Για παράδειγμα στην Κολωνία, στη γειτονιά με τις βίλες του Χάνενβαλντ, η εκλογική συμμετοχή ήταν υπερδιπλάσια απ' ό,τι στο Κόρβαϊλερ με τις εργατικές κατοικίες, όπου ζουν δυο φορές περισσότεροι άνθρωποι χωρίς απολυτήριο Λυκείου και η ανεργία είναι τέσσερις ή πέντε φορές μεγαλύτερη. Εννοείται ότι μιλάμε για Γερμανούς πολίτες, όχι για μετανάστες χωρίς γερμανικό διαβατήριο -που αποτελούν την πλειονότητα των μεταναστών.
Οι ερευνητές δεν μπήκαν καν στη διαδικασία να μετρήσουν ποιοι ψήφισαν τι, αλλά απλώς ποιοι πήγαν να ψηφίσουν.

Κοινωνικός διχασμός και δυσπιστία

Οι ερευνητές μιλούν για «κοινωνικό διχασμό» της δημοκρατίας, για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που νιώθει ότι δεν εκπροσωπείται πολιτικά από κανέναν, που πιστεύει ότι δεν έχει νόημα να ψηφίσει, αφού έτσι κι αλλιώς κανείς δεν πρόκειται να υπερασπιστεί τα συμφέροντά του. Και ερμηνεύουν με αυτή την αίσθηση... ματαιότητας, με αυτή τη βαθιά δυσπιστία των φτωχότερων και των κοινωνικά αποκλεισμένων έναντι της γερμανικής δημοκρατίας, τα νέα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα που ανησυχούν -ίσως και να τρομάζουν- όλα τα πολιτικά κόμματα στη Γερμανία, από τη συντηρητική Χριστιανοκοινωνική Ένωση της Βαυαρίας μέχρι την Αριστερά.
Για παράδειγμα η συμμετοχή «κανονικών» ανθρώπων - όχι νεοναζί, όχι χούλιγκαν, όχι ορκισμένων ρατσιστών- στις διαδηλώσεις «ενάντια στην ισλαμοποίηση της Δύσης» και δη σε εκείνες τις πόλεις, που ψάχνεις τους μουσουλμάνους με το κιάλι, ερμηνεύεται σε έναν βαθμό από την ανάγκη αυτών που νιώθουν ότι δεν εκπροσωπούνται να δείξουν ότι υπάρχουν, ότι θέλουν να λαμβάνονται οι όποιοι φόβοι τους και ανησυχίες τους στα σοβαρά. Επίσης, ίσως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο για τους ψηφοφόρους της νεόκοπης Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD), που γεννήθηκε ως κόμμα διαμαρτυρίας στο «δεν υπάρχει εναλλακτική στο ευρώ» της καγκελαρίου Μέρκελ, είναι ότι σε ένα ποσοστό 20% έως 35% -ανάλογα με το ομόσπονδο κρατίδιο- έρχονται από τις στρατιές των πρώην μη ψηφισάντων.
Κι αν μέχρι τώρα οι «καθηγητάδες» της AfD δεν κατάφεραν να κινητοποιήσουν μεγαλύτερο ποσοστό από αυτούς που μέχρι τώρα δεν ψήφιζαν, κυρίως επειδή σε κάποιες περιοχές οι υποψήφιοί τους είναι «κυριλέ», με το άνοιγμα που κάνουν σε πιο «λαϊκά» πρόσωπα ενδέχεται στο μέλλον να τα καταφέρουν.
Η επιφανειακή εικόνα της Γερμανίας του σήμερα είναι το «τα πάμε πολύ καλά» που λέει κάθε φορά η καγκελάριος Μέρκελ, το «έχουμε σπάσει κάθε ρεκόρ απασχόλησης» που δείχνουν κάθε μήνα τα στοιχεία του γερμανικού ΟΑΕΔ. Αλλά κάτω από την επιφάνεια ο φόβος και η δυσαρέσκεια του νέου «πρεκαριάτου» βράζουν.

Πηγή: Αυγή

Τετάρτη 11 Μαρτίου 2015

Μας τα χάλασε προς το τέλος...


Χθες βράδυ βρέθηκα στην αίθουσα του κινηματογράφου Έλλη για να παρακολουθήσω τη νέα αμφιλεγόμενη ταινία του Φατίχ Ακίν. Οι λόγοι που με τράβηξαν να την δω είναι πολλοί. Πρώτα απ' όλα είναι το ιστορικό γεγονός στο οποίο αναφέρεται. Έπειτα είναι η αντίδραση των Τούρκων απέναντι στη στάση που κρατάει ο σκηνοθέτης απέναντι στην Γενοκτονία των Αρμενίων. Είναι κι αυτή η συμπάθεια που έχω προς το πρόσωπο του Φατίχ Ακίν, παρόλο που με απογοήτευσε πλήρως με το Soul Kitchen. Μα πάνω απ' όλα είναι η μεγάλη διαφορά που συνάντησα στις απόψεις μεταξύ των κριτικών και των θεατών. 
Η Μαχαιριά ξεκινάει δυνατά. Δεν έχει καθόλου κουραστική εισαγωγή. Κατευθείαν στο ψητό. Εξελίσσεται σε μία αρμενική πόλη στα βάθη της Ανατολίας, όπου οι Τούρκοι μαζεύουν σε έκτακτη επιστράτευση όλους τους χριστιανούς Αρμένιους και τους στέλνουν σε καταναγκαστικά έργα. Οι κακουχίες, οι άθλιες συνθήκες και η πείνα θα οδηγήσουν αρκετούς απ' αυτούς σε πρόωρο θάνατο. Οι υπόλοιποι θα σφαχτούν σε μία χαράδρα. 
Οι σκηνές είναι πραγματικά βίαιες. Ειδικά η σφαγή της ομάδας των Αρμενίων είναι τόσο σκληρή που ως θεατής νιώθεις την λεπίδα να γλιστράει βίαια πάνω στο λαιμό σου και το αίμα που πιτσιλάει τις ζεματιστές πέτρες του τοπίου να 'χεις την εντύπωση πως είναι το δικό σου. 
Ο ήρωας όμως πέφτει σε καλά χέρια τα οποία δε θέλουν να του πάρουν τη ζωή. Όμως του στερούν τη φωνή. Μουγκός πλέον περιπλανιέται στην αχανής Οθωμανική Αυτοκρατορία πρώτα για να επιβιώσει και ύστερα για να βρει τις κόρες του, όταν μαθαίνει πως είναι ζωντανές.
Από κει και πέρα η ταινία χαλάει απότομα. Κυλάει αργά, ανούσια και βαρετά. Μέχρι που έρχεται το τέλος το οποίο μπορεί να έχει δραματικό σκοπό αλλά για μένα γίνεται ανακουφιστικό μιας και με απαλλάσσει από τα ροχαλητά της σκοτεινής αίθουσας. Εκεί είναι που μου τα χάλασε κι ο Φατίχ Ακίν.
Η ουσία της ταινίας είναι στο πρώτο μέρος, στη φρίκη του πολέμου. Δυστυχώς πολλοί από τους θεατές βγήκαν από τις σκοτεινές αίθουσες, σιχτιρίζοντας τους Τούρκους για τις σφαγές και τον πόνο που προκάλεσαν στους λαούς που είχαν μέσα στην αυτοκρατορία τους. Για μένα όμως οι Τούρκοι ήταν το ίδιο θύματα με τους Αρμένιους και τους άλλους λαούς. Μέλη μιας παραπαίουσας αυτοκρατορίας έγιναν στρατιωτάκια των Βρετανών οι οποίοι όσο τους είχαν ανάγκη τους έδιναν όπλα κι ελευθερία για να σφάζουν κόσμο και με την πρώτη ευκαιρία τους άφηναν ανυπεράσπιστους στην οργή αυτών των λαών. Πολύ δυνατή σκηνή για μένα ήταν η επιστροφή κάποιων Τούρκων σε μία πόλη, τους οποίους υποδέχονται οι κάτοικοι με βρισιές και πέτρες. Την ώρα που ετοιμάζεται κι ο πρωταγωνιστής να πετάξει μία πέτρα βλέπει ένα πιτσιρίκι να ανέχεται αιμόφυρτο τον χλευασμό του κόσμου και την μάνα του να τον κοιτάει στα μάτια με το ίδιο ύφος που κοιτούσε εκείνος κάποτε τους Τούρκους δυνάστες του. Δυνατή αντιπολεμική σκηνή. Το βλέμμα αυτής της μάνας παγώνει μαζί με τον πρωταγωνιστή και μας τους θεατές κι όλους όσους προς στιγμή ένιωσαν μία δικαίωση απ' αυτήν την απάνθρωπη υποδοχή.
Μία ακόμη δυνατή στιγμή είναι όταν ο πρωταγωνιστής έχοντας χάσει οικογένεια, φίλους, σπίτι και πίστη στρέφεται προς τον ουρανό ρίχνοντας σιωπηρές κατάρες και πέτρες προς τον θεό. Σφίχτηκε η καρδιά μου. Ένιωσα την οργή του να ξεχειλίζει προς έναν θεό που πίστεψε και κάηκε. Η καλύτερη σκηνή της ταινίας για μένα κι από τις καλύτερες που έχω δει σε ταινίες αυτού του είδους
Η μαχαιριά κερδίζει για τις δυνατές σκηνές της, για τα αντιπολεμικά της μηνύματα, για την αξεπέραστη ερμηνεία του πρωταγωνιστή αλλά χάνει με την κοιλιά που κάνει από τη μέση και μετά μέχρι το τέλος. Μάλιστα σε κάποια στιγμή θυμίζει αρκετά σε αφηγήσεις του Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Τέλος και η μουσική δεν ταίριαζε με το ύφος της ταινίας, ανεξαρτήτως του ότι ήταν πολύ καλή. 
Αξίζει πάντως να δει κάποιος αυτή τη ταινία με καθαρό μυαλό χωρίς φανατισμούς (π.χ. οι βάρβαροι οι Τούρκοι κτλ) και μίση. Εξάλλου το μίσος είναι που οδήγησε σε τόσες καταστροφές και θανάτους. 

Βαθμολογία: 8/10

Τρίτη 10 Μαρτίου 2015

Μικρές εξομολογήσεις...



Είναι από τις σπάνιες μέρες που γυρνάω σπίτι και κλείνοντας την πόρτα πίσω μου, όλη μου η διάθεση γυρίζει τούμπα.
Ίσως να είναι οι εναλλαγές του καιρού, ήλιος το πρωί, τα βαριά συννεφιά το μεσημέρι κι ο απαλός ήλιος του απογεύματος;
Φταίνε άραγε, οι εξελίξεις που θέλω να παρακολουθήσω αλλά δεν καταλαβαίνω τίποτα. Δε ξέρω αν αξίζει να πανηγυρίσω ή αν πρέπει να το βουλώσω και με σκυμμένο το κεφάλι να πορευθώ σε έναν ακόμα δρόμο που δε χάραξα εγώ.
Να 'ναι οι ποικιλίες των ανθρώπινων σχέσεων τις καθημερινότητάς μας.
Δε ξέρω. Πραγματικά νιώθω το μυαλό μου να γλιστράει σε ένα βαθύ σκοτάδι, ευελπιστώντας πως στον πάτο θα υπάρχει μία οπή που θα με οδηγήσει κάπου αλλού.
Να όμως που δε θέλω να συμβιβαστώ ούτε σ' αυτό.
Με σφιγμένα χείλη ετοιμάζω το απογευματινό μου καφεδάκι. Έχω τραβήξει την κουρτίνα διάπλατα για να θαυμάσω τις αντικριστές ταράτσες.
Όσο καταστρεπτικό κι είναι το επίγειο τσιμέντο τόσο όμορφος φαίνεται ο αττικός ουρανός.
Κι όταν όλα σκοτεινιάζουν κάτω από το άναρχο δάσος των τηλεοπτικών δεκτών τόσο πιο φωτεινός δείχνει ο ουράνιος κόσμος.
Κι εγώ, γαληνεμένος στην άνεση του καναπέ μου θα αναρωτιέμαι αν από φόβο αγαπάμε τους ανθρώπους γύρω μας...
Κι εκεί κάπου στο βάθος του μυαλού μου θα ακούω την αυστηρή φωνή του Μανώλη Αναγνωστάκη να μου επισημαίνει πως "η αγάπη είναι ο φόβος που μας ενώνει με τους άλλους..."

Δευτέρα 9 Μαρτίου 2015

Η δίκη και το σώμα



του Γιώργου Σταματόπουλου

Ενας άντρας, λοιπόν, χτύπησε μία γυναίκα· έστω κι αν το είδαν εκατομμύρια τηλεθεατές, ουδεμία δίωξη ασκήθηκε εναντίον του βιαιοπραγήσαντος. Ουδόλως θορυβήθηκαν οι του δικαστηρίου, ότι ο χειροδικήσας ήταν εξέχον μέλος της νεοναζιστικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή και ότι η γυναίκα που δέχτηκε τη βάναυση επίθεση είναι η βουλευτίνα του ΚΚΕ Λιάνα Κανέλλη. Τι είναι ένα αθώο χαστουκάκι; Θυμάμαι την επόμενη μέρα του θλιβερού επεισοδίου πολλούς να χαίρονται μ’ αυτή τη βαναυσότητα· αφαίρεσαν πανεύκολα την πολιτική χροιά της επίθεσης (την εγκληματικότητα δηλαδή που απορρέει από τη ναζιστική ιδεολογία του Κασιδιάρη) και απόλαυσαν (!) την ταπείνωση (!) της Λιάνας Κανέλλη (που «δεν βάζει γλώσσα μέσα» και λοιπά φαιδρά και ανατριχιαστικά). Τι είδους δικαστές προέβησαν στην απαλλακτική τούτη απόφαση, ουδείς γνωρίζει. Το βέβαιο είναι ότι θεμελιώνει δεδικασμένο το οποίο με τη σειρά του βοηθά στο να γίνει ολισθηρός ο τόπος της δικαιοσύνης, όπως και αυτός της δημοκρατίας.
Θυμόμαστε επίσης ότι παρών στο απεχθές επεισόδιο ήταν ο νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος παρακολουθούσε τότε απαθής, χωρίς να κουνήσει το δαχτυλάκι του (αλλά η συμπεριφορά του, όπως και εκείνη του παρουσιαστή-οικοδεσπότη, δεν έχει καμία σημασία πλέον, παρότι ήταν απαράδεκτη). «Δεν στοιχειοθετείται επικίνδυνη σωματική βλάβη, αλλά απλή σωματική», απεφάνθησαν οι της έδρας και δεδομένου ότι δεν ασκήθηκε μήνυση εντός τριμήνου ζήτησαν την παύση της ποινικής δίωξης του άντρα που εθίγη τάχα, του Ηλία Κασιδιάρη, προφυλακισμένου σήμερα βουλευτή της εγκληματικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή.
Όλα μέλι-γάλα, λοιπόν. Ερμηνεύουμε το γράμμα του νόμου, ανταλλάσσουμε ως ανεξάρτητοι δικαστές δύο λόγια και στέλνουμε στον αγύριστο τον θηριώδη συμβολισμό της βίας και πόσο κακό κάνει στην ανθρωπότητα, το ήθος, τον πολιτισμό, τον σεβασμό. Εχει βέβαια ένα δίκιο η Λιάνα Κανέλλη, ότι ο Κασιδιάρης δεν αθωώθηκε, αλλά απλώς απηλλάγη, και ότι επίσης ο φασισμός αντιμετωπίζεται πολιτικά· η ουσία, όμως, για το ποιο είναι το μέτρον της Δικαιοσύνης παραμένει ανεξιχνίαστη για πολλούς αφελείς Ελληνες πολίτες.
Είναι βαθμίδα του πολιτισμού; Υπάρχει κάποιο δίκαιο μάτι, όπως έλεγε ο Μένανδρος, που βλέπει τα πάντα ή μήπως, όπως έλεγε ο Θρασύμαχος, το δίκαιο δεν είναι τίποτα άλλο παρά το συμφέρον του ισχυρού; Μάλλον είναι ψιλά γράμματα όλα τούτα για τα πολιτικά κόμματα και για την ευαισθησία της Αριστεράς, που προφανώς είχαν ανειλημμένες υποχρεώσεις και δεν παρέστησαν στη δίκη· ό,τι δεν τους αφορά δεν είναι πολιτικό και ας αλωνίζουν στην πολιτική ατμόσφαιρα οι χρυσαυγίτες και οι φίλοι τους...
Η δημοκρατία απαιτεί από τους πολίτες (κυρίως από τους εκπροσώπους) να ευρίσκονται σε συνεχή εγρήγορση, να έχουν ανακλαστικά κάθε φορά που διώκεται ή απειλείται το σώμα της, η λειτουργία της, η υπόστασή της. Πού να βρεθεί σήμερα τέτοια εγρήγορση; Ουδείς επαγρυπνά και ας λέει όποιος θέλει ότι δεν υπνώττει, ότι δεν διάγει αποκλειστικά δικές του μακάριες ώρες και ημέρες. Κάτι άλλο συμβαίνει με την αριστερή μας δημοκρατία, κάτι ανησυχαστικά ράθυμο και παγερό (και αδιάφορο;). 
Καλό θα ήταν να ζητηθεί ένα σχόλιο από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για την απόφαση του δικαστηρίου, έτσι, για την τιμή των όπλων... Αλλά και έξω από τον έντονο πολιτικό της χαρακτήρα αν δει κανείς τη δίκη, πάλι θα μελαγχολήσει. Επρεπε δηλαδή να της σπάσει τα δόντια της Κανέλλη ο Κασιδιάρης, να της αφαιρέσει κάνα μάτι, να της προκαλέσει κάνα εγκεφαλικό για να καταδικαστεί ως ένοχος; Δεν ταπείνωσε το ανθρώπινο σώμα με την πράξη του; Δεν το βεβήλωσε; Δεν το υποβίβασε; Δεν ασχήμυνε την ανθρώπινη ζωή; Τίποτα;

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών