Μασσαλία, η γαλλική πόλη με το ελληνικό ταμπεραμέντο

Από τα μέχρι τώρα ταξίδια μου, κατατάσσω την Μασσαλία στην κατηγορία των πόλεων που ενώ τις επισκέπτομαι με προκατειλημμένη διάθεση, τελικά τις αποχωρίζομαι με μεγάλη δυσκολία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η Μασσαλία μου είχε δημιουργήσει αρκετές επιφυλάξεις εξαιτίας της εγκληματικότητα που την μαστίζει εδώ και δεκαετίες. Μάλιστα, λίγους μήνες πριν την επίσκεψη μου εκεί, είχε προηγηθεί ένα ακραία αιματηρό ξεκαθάρισμα λογαριασμών των συμμοριών της πόλης, το οποίο είχε προκαλέσει την αγανάκτηση των κατοίκων της κι είχε εντείνει την ανησυχία μου για τη διαμονή μου εκεί. Όμως, από τις πρώτες μας επιφυλακτικές περιπλανήσεις, η ανησυχία μου άρχισε να σβήνει και να αντικαθίσταται από έναν ενθουσιασμό που όλο και περισσότερο φούντωνε. Μετά από τρεις μέρες, ήμουν σε θέση να δηλώσω με απόλυτη βεβαιότητα πως είμαι τρελά γοητευμένος και μαγεμένος με αυτήν την πόλη. 

Η Μασσαλία είναι η μεγαλύτερη πόλη της Κυανής Ακτής κι η δεύτερη μεγαλύτερη της Γαλλίας, με 2 εκατομμύρια κατοίκους. Θεωρείται πως είναι μια από τις αρχαιότερες πόλεις της Ευρώπης κι ένα από τα ισχυρότερα λιμάνια της Μεσογείου για πολλούς αιώνες. Επίσης, η Μασσαλία υπήρξε γενέτειρα σπουδαίων ανθρώπων στο χώρο των τεχνών αλλά και πηγή έμπνευσης γι' άλλους. Στην πόλη αυτή γεννήθηκαν ο χορογράφος Μορίς Μπεζάρ, ο ποιητής Εντμόν Ροστάν κι ο συγγραφέας Αντονέν Αρτό κι ενέπνευσε τους ζωγράφους Σεζάν, Μπρακ και Ρενουάρ. Τέλος, δεν γίνεται να παραλείψω πως κέρδισε την καρδιά του κοσμογυρισμένου Νίκου Καββαδία. 

Η Μασσαλία πέρασε πολλές περιόδους άνθησης και παρακμής. Τα τελευταία χρόνια προσπαθεί να αναιρέσει το βεβαρημένο της ιστορικό κι επιδιώκει να προβάλλει ένα πιο σύγχρονο κι ανανεωμένο πρόσωπο. Όμως, πίσω από τη σημερινή της "νεανική" κι εναλλακτική της όψη, κρύβεται μια μακραίωνη ιστορία με ελληνικές καταβολές, που κάνουν τους Μασσαλιώτες περήφανους μέχρι και σήμερα. Οι αρχαιοελληνικές ρίζες της πόλης είχαν καθοριστική επίδραση στη διαμόρφωση της «ναυτικής» της ταυτότητας. 

Η ιστορία της Μασσαλίας ξεκινάει από το 600 π.Χ, όταν η πόλη ιδρύθηκε από Έλληνες Φωκαείς. Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Πρωτέας έφυγε από την πατρίδα του την Φώκαια, αναζητώντας κατάλληλες τοποθεσίες στη Μεσόγειο για να ιδρύσει εμπορικούς κόμβους. Φτάνοντας στον κόλπο του Λακιντόν, ανακάλυψε μια πρόσφορη περιοχή όπου κατοικείτο εκείνη την εποχή από διάφορες φυλές Λιγουρίων. Ο Πρωτέας προσκλήθηκε από τον αρχηγό μιας φυλής, που μετά από ένα συμπόσιο, του πρόσφερε το χέρι της κόρης του Γκυπτίς σε γάμο. Εκείνος δέχτηκε και εγκαταστάθηκε με την σύζυγό του σε έναν λόφο βορειότερα, ο οποίος μετατράπηκε στον ιδρυτικό πυρήνα της μεγάλης μητρόπολης.

Η Μασσαλία εξελίχθηκε σε μεγάλη εμπορική αποικία, με πάνω από χίλιους κατοίκους, που γέννησε πολλές σημαντικές προσωπικότητες, όπως τον γεωγράφο κι εξερευνητή Πυθέας (4ος αιώνας π.Χ) και τον θαλασσοπόρο Ευθυμένη τον Μασσαλιώτη. Για πολλά χρόνια υπήρξε ένα δραστήριο εμπορικό κέντρο διανομής κρασιού και σκλάβων μεταξύ των Γαλατών και των Ρωμαίων. Όμως, το 49 π.Χ. έχασε την ανεξαρτησία της μετά την κατάληψη της πόλης από τον Ιούλιο Καίσαρα. Εκείνην την περίοδο, τα ίχνη της αρχαιοελληνικής πόλης αντικαταστάθηκαν από έναν πιο σύγχρονο ρωμαϊκό οικισμό, ο οποίος με τη σειρά του δεν κατάφερε να διατηρηθεί μέχρι σήμερα. Κάποια απομεινάρια από τους δυο μεγάλους πολιτισμούς της αρχαιότητας που σφράγισαν την ιστορία της περιοχής, έσβησαν οριστικά τόσο από την παραμέληση των τοπικών αρχών όσο κι από τους βομβαρδισμούς από τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. 

Μετά την πτώση της Ρώμης η Μασσαλία έπεσε διαδοχικά στα χέρια Βησιγότθων, Οστρογότθων και Φράγκων. Τους επόμενους αιώνες, η πόλη βίωσε διαδοχικά περιόδους σημαντικής οικονομικής ακμής αλλά και βαθιάς κρίσης, όπως π.χ. όταν έχασε πάνω από τον μισό πληθυσμό της κατά την φονική επιδημία της βουβωνικής πανώλης την περίοδο 1347-1349. Το 1792 ήταν μία από τις πόλεις που δέχτηκαν με τον μεγαλύτερο ενθουσιασμό τη Γαλλική Επανάσταση, στέλνοντας πολλούς στρατιώτες στο Παρίσι. Από τα πολεμικά εμβατήρια των συγκεκριμένων ανδρών προήλθε αργότερα ο διάσημος γαλλικός εθνικός ύμνος, η επονομαζόμενη "Μασσαλιώτιδα". Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ένα μεγάλο κομμάτι της πόλης ισοπεδώθηκε από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών και των Ιταλών, οι οποίοι αναγκάστηκαν να αποζημιώσουν και να συνεισφέρουν στην μεταπολεμική της ανοικοδόμηση. Από το 1962 η πόλη έγινε το μεγαλύτερο κέντρο εισόδου μεταναστών στην Ευρώπη, καθώς από το λιμάνι της πέρασαν τουλάχιστον 1.000.000 μετανάστες, κυρίως από την Αλγερία. Σήμερα η  Μασσαλία έχει το μεγαλύτερο ποσοστό αλλοδαπών μεταναστών από οποιαδήποτε άλλη πόλη στη Γαλλία. Σχεδόν το 1/3 του πληθυσμού της αποτελείται από Αφρικανούς κι Άραβες, με σημαντικά ποσοστά Ρώσων, Ισπανών, Ιταλών, Τούρκων, Αρμενίων, Εβραίων και Κινέζων, προσφέροντας μια πολυπολιτισμική αύρα στις γειτονιές της.

Οι περιπλανήσεις μας στην πανέμορφη πόλη της Μασσαλίας ξεκίνησαν από το διασημότερο αξιοθέατο και σήμα κατατεθέν της πόλης, τη Βασιλική Notre Dame de la Garde, η οποία στέκει στην κορυφή ενός λόφου πάνω από το παλιό λιμάνι. Το κτίσμα πρόκειται για μια νεοβυζαντινή εκκλησία με χαρακτηριστική επένδυση από λευκό ασβεστόλιθο, πράσινο ψαμμίτη και γκρι μάρμαρο, της οποίας την αρχιτεκτονική επιμελήθηκε ο Henri Jaques Esperadieu. Ξεκίνησε τη λειτουργία της με τη μορφή που έχει σήμερα τον Ιούνιο του 1864 αφού αντικατέστησε το ναό που βρισκόταν προηγουμένως εκεί από το 1214. Από κοντά μοιάζει αρκετά με οχυρό, καθώς βρίσκεται σε ένα υπερυψωμένο προαύλιο, του οποίου η πρόσβαση γίνεται μέσω μιας ανακλινόμενης ξύλινης γέφυρας. Το οικοδόμημα που βρίσκεται εντός των ψηλών τειχών, αποτελείται από τρία μέρη. Πρώτα συναντάμε μια ρωμαϊκή κρύπτη, την οποία προσπεράσαμε αμέσως καθώς δεν είχε κάτι αξιόλογο να δούμε. Ακριβώς από πάνω της στέκει ο νεοβυζαντινός ναός με την εκπληκτική ψηφιδωτή του διακόσμηση. Μείναμε αρκετή ώρα εντός του ναού εντυπωσιασμένοι από τα υπέροχα ψηφιδωτά, τα ναυτικά αναθήματα που θα αναφερθώ παρακάτω και τα πορτραίτα πλοίων που είναι κρεμασμένα στους τοίχους. Το κτηριακό σύμπλεγμα ολοκληρώνεται με το καμπαναριό ύψος 41 μέτρων, στην κορυφή του οποίου στέκει ένα χρυσό άγαλμα της Παναγίας, ύψους άνω των 11 μέτρων. Όταν έχει καλό καιρό, το άγαλμα μαζί με το καμπαναριό λειτουργούν ως ένα είδος φάρου για τους ναυτικούς.

Η ύπαρξη των ναυτικών αναθημάτων που είναι κρεμασμένα στο εσωτερικό του ναού, είναι μια θρησκευτική συνήθεια που προέρχεται από την ύπαρξη μιας παλαιότερης εκκλησίας που βρισκόταν στη θέση της σημερινής βασιλικής από τον 12ο αιώνα. Εκείνη την εποχή, οι περισσότεροι από τους κατοίκους της Μασσαλίας ήταν συνδεδεμένοι με κάποιο τρόπο με τη θάλασσα, οπότε οι ναυτικοί έφερναν στην εκκλησία κομμάτια από εξαρτήματα πλοίων και βυθισμένων ναυαγίων για να κερδίσουν κάποια θεϊκή προστασία για τα ταξίδια τους. Αυτή η θρησκευτική παράδοση έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα, γι' αυτό υπάρχει αυτή η πλούσια συλλογή μοντέλων από παλιά και σύγχρονα πλοία, αεροπλάνα και ελικόπτερα διάσωσης, η οποία αιωρείται από την οροφή της βασιλικής.

Καθώς ο λόφος είναι ο ψηλότερος στο κέντρο της πόλης, προσφέρει την καλύτερη θέα της Μασσαλίας. Από εκεί ψηλά αντικρίσαμε το νησιωτικό σύμπλεγμα που προστατεύει την είσοδο του Παλιού Λιμανιού, το φημισμένο πανεπιστήμιο της πόλης Aix-Marseille University, τα δύο φρούρια που προστατεύουν την είσοδο του λιμανιού, το διάσημο μουσείο Μεσογειακού Πολιτισμού Mucem, το θρυλικό στάδιο Βελοντρομ κι ένα σωρό άλλα αξιοθέατα που μας περίμεναν να τα επισκεφθούμε.

Από το λόφο που βρίσκεται η Βασιλική Notre Dame de la Garde, κατηφορίσαμε στο Παλιό της Λιμάνι, το οποίο θεωρείται ως το δεύτερο πιο αναγνωρισμένο σημείο της πόλης κι υπήρξε φόντο όλων των σημαντικών γεγονότων που έχουν σημειωθεί εκεί. Το σημαντικότερο αξιοθέατο του Παλιού Λιμανιού είναι τα δύο οχυρά που έλεγχαν κάποτε την είσοδό του και τα τείχη τους που σχεδιάστηκαν για να αποκρούουν τόσο τις εχθρικές επιθέσεις από τη θάλασσα όσο και τις έντονες δραστηριότητες των ίδιων των κατοίκων της πόλης. Σήμερα, το Παλιό Λιμάνι είναι το σημείο που συγκεντρώνονται οι κάτοικοι της Μασσαλίας για επίσημους εορτασμούς, κοινωνικές διαμαρτυρίες αλλά και για καθημερινές στιγμές χαλάρωσης. Εξάλλου, το σύγχρονο εμπορικό λιμάνι της πόλης μεταφέρθηκε λίγο πιο έξω από τον αστικό ιστό, μειώνοντας αισθητά την κίνηση του παλιού λιμανιού, το οποίο σήμερα φιλοξενεί σκάφη αναψυχής και ψαράδικα κι οι παλιοί αποθηκευτικοί του χώροι έχουν μετατραπεί σε μοντέρνους χώρους εστίασης.

Στην είσοδο του Παλιού Λιμανιού βρίσκεται ένα σύγχρονο κι άκρως ενδιαφέρον μουσείο με εκπληκτικό αρχιτεκτονικό ύφος, το οποίο παρόλο που φαίνεται παράταιρο με το τοπίο, έχει δέσει εντυπωσιακά κι αρμονικά με τα μνημεία που βρίσκονται γύρω του. Το Musée des Civilisations de l’Europe et de la Méditerranée, ή αλλιώς Mucem, εγκαινιάστηκε στη Μασσαλία την περίοδο που η γαλλική πόλη διετέλεσε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2013 και αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον μουσειακό ίδρυμα παγκόσμιων προδιαγραφών. Η θεματολογία του εστιάζει στους πολιτισμούς των μεσογειακών χωρών και στην αλληλεπίδρασή τους μέσα από το εμπόριο, κάτι που έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτισμικής ταυτότητας, της ιστορίας και της παράδοσης των ευρωπαίων κρατών που βρέχονται σήμερα από τη Μεσόγειο θάλασσα. Οι εκθεσιακές συλλογές του είναι πλούσιες κι ο τρόπος παρουσίασης τους προσφέρει μια εντυπωσιακή διάδραση με το κοινό. Έχω την αίσθηση πως είναι ένα από τα μουσεία που έχω προσφέρει αρκετή ώρα περιπλανήσεων στις αίθουσες του.

Απέναντι από το Mucem βρίσκεται ο επιβλητικός καθεδρικός ναός Major, ο οποίος είναι το μεγαλύτερο θρησκευτικό οικοδόμημα της πόλης κι είναι αφιερωμένος στην Παναγιά. Ο καθεδρικός ναός χτίστηκε μεταξύ 1852 με 1893 στην άκρη της συνοικίας Panier κι εντυπωσιάζει με το ασυνήθιστο και περίτεχνο νεοβυζαντινό του στυλ. Η εξωτερική του όψη ξεχωρίζει με τα έντονα αραβικά στοιχεία κι η είσοδός του με την περίτεχνη λιθοδομή και τον ψηφιδωτό διάκοσμο στους θόλους της.

Μέσω μιας αερογέφυρας που ξεκινάει από το Mucem περάσαμε στο παλιό οχυρό του Saint-Jean, το οποίο υπήρξε κλειστό για το κοινό για πολλά χρόνια. Πλέον έχει αναστηλωθεί, μετατρέποντάς το σε μέρος στο οποίο μπορεί κανείς να περιπλανηθεί και να απολαύσει τη θέα στη θάλασσα και τους μεσογειακούς κήπους που το περιβάλλουν. Από το 2013 τα τρία τμήματα του φρουρίου, ο πύργος King Rene, το κτίριο DRASSM και το κτίριο Georges Henri Riviere χρησιμοποιούνται για μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις.

Παίρνοντας μια άλλη αερογέφυρα (κατά κάποιο τρόπο συνέχεια της αερογέφυρας που ξεκινάει από το Mucem) βρεθήκαμε στο λόφο που φιλοξενεί την παλιά συνοικία της Μασσαλίας, την περίφημη Le Panier με την μποέμικη αύρα της και τα πολύχρωμα σοκάκια της, τα οποία είναι γεμάτα γκράφιτι, θέατρα, ζεστά μπιστρό και καταστήματα φορτωμένα με αντίκες και σπάνια αντικείμενα για μανιώδεις συλλέκτες. Θα μπορούσαμε άνετα να παρομοιάσουμε τη συγκεκριμένη συνοικία με την Πλάκα και τα Αναφιώτικα της Αθήνας κι όχι άδικα. Επίσης, εικάζεται ότι στην πλατεία Place de Lenche με τα όμορφα καφέ της, η οποία έχει μια κατηφορική κλίση με θέα προς το παλιό λιμάνι και τον απέναντι λόφο με τη βασιλική της Notre Dame de la Garde, εγκαταστάθηκαν οι Αρχαίοι Έλληνες. Αυτό που με εντυπωσίασε στη συγκεκριμένη συνοικία είναι ο νεανικός της παλμός, τα καλαίσθητα γκράφιτι που προσπαθούν να εναρμονιστούν με τις γήινες αποχρώσεις των σπιτιών, τη ζεστασιά των ανθρώπων που έχουν ανοίξει όμορφα και γουστόζικα μαγαζάκια στα στενά σοκάκια της και μια έκπληξη που μας βρήκε στην Place de la Charité, η οποία φιλοξενεί το Μουσείο Μεσαιωνικής Αρχαιολογίας και Τεχνών της Αφρικής, της Ωκεανίας και της Αμερικής. Στο συγκεκριμένο μουσείο φιλοξενείται η μεγαλύτερη αιγυπτιακή συλλογή που υπάρχει στη Γαλλία, μετά την αντίστοιχη που στεγάζεται στο μουσείο του Λούβρου. 

Το "La Vieille Charité", όπως ονομάζεται το συγκεκριμένο μουσείο, είναι ένα από τα πιο σημαντικά ορόσημα της Μασσαλίας. Αρχικά χτίστηκε τον 17ο αιώνα ως φιλανθρωπικό ίδρυμα για τους φτωχούς σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Pierre Puget, αλλά με την πάροδο του χρόνου εξελίχθηκε. Σήμερα φιλοξενεί ένα πολιτιστικό συγκρότημα που προσελκύει επισκέπτες από όλο τον κόσμο. Τις τελευταίες δεκαετίες, το La Vieille Charité έχει μετατραπεί σε ένα ζωντανό πολιτιστικό κέντρο, προσφέροντας ένα ευρύ φάσμα εκθέσεων τέχνης, μουσείων και πολιτιστικών εκδηλώσεων. Επίσης φιλοξενεί διάφορες περιοδικές εκθέσεις, παραστάσεις και εκπαιδευτικές εκδηλώσεις καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Αυτός ο συνδυασμός ιστορίας, πολιτισμού και τέχνης καθιστά το La Vieille Charité έναν μοναδικό χώρο που συνδυάζει το παρελθόν με το παρόν, προσφέροντας μια εμπλουτιστική εμπειρία για όλους τους επισκέπτες.

Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός του La Vieille Charité αντανακλά τις καλλιτεχνικές και πολιτιστικές επιρροές της εποχής. Το κομψό μπαρόκ ύφος του, με τις συμμετρικές γραμμές και την περίτεχνη λιθοδομή, είναι ένα τέλειο παράδειγμα της μεγαλοπρέπειας του 17ου αιώνα. Η διάταξη του κτιρίου επικεντρώνεται γύρω από μια μεγάλη αυλή, που περιβάλλεται από στοές, και στεφανώνεται από έναν όμορφο τρούλο, καθιστώντας το ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό θαύμα στην καρδιά της Μασσαλίας. Με την πάροδο των αιώνων, το La Vieille Charité έχει υποστεί αρκετές ανακαινίσεις για να διατηρήσει την ιστορική και αρχιτεκτονική του ακεραιότητα. Η πιο πρόσφατη αποκατάσταση στα τέλη του 20ού αιώνα εξασφάλισε ότι το κτίριο παραμένει σύμβολο της δέσμευσης της πόλης για τη διατήρηση της πολιτιστικής της κληρονομιάς. Ως σύμβολο φιλανθρωπίας και πολιτισμού, το La Vieille Charité υπήρξε μάρτυρας της μεταμόρφωσης της Μασσαλίας κατά τη διάρκεια των αιώνων. Από το ταπεινό ξεκίνημά του ως καταφύγιο για τους φτωχούς μέχρι τον σημερινό του ρόλο ως πολιτιστικό ίδρυμα, το κτίριο αποτελεί υπενθύμιση της πλούσιας ιστορίας και της ανθεκτικότητας της πόλης. Σήμερα, χρησιμεύει όχι μόνο ως μουσείο και πολιτιστικός χώρος, αλλά και ως ζωντανή μαρτυρία της εξελισσόμενης ταυτότητας της Μασσαλίας. 

Βγαίνοντας από τα δαιδαλώδη σοκάκια της Le Panier, βρεθήκαμε μπροστά στο Ιστορικό Μουσείο της Μασσαλίας, το οποίο ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1983 με σκοπό να φιλοξενήσει τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής που προέκυψαν από εκσκαφές για την ανέγερση του εμπορικού κέντρου. Στην αρχή, το μουσείο φιλοξένησε τα ευρήματα που είχαν ανακαλυφθεί στη συγκεκριμένη ανασκαφή, με το παλαιότερο να χρονολογείται από τον 6ο αι. π.Χ.. Όμως σήμερα, η εκθεσιακή του συλλογή περιλαμβάνει ιστορικά αντικείμενα που χρονολογούνται μέχρι τον 18ο αι. Η ύπαρξη του συγκεκριμένου μουσείου ξεκινάει από το 1967, όταν άρχισε δηλαδή η κατασκευή του εμπορικού κέντρου Bourse. Στις τότε εργασίες αποκαλύφθηκε ένα τμήμα του παλιού λιμανιού κι απομεινάρια του λίθινου τείχους που υψωνόταν γύρω απ' αυτό, τα οποία διατηρήθηκαν κι αναδείχθηκαν. Σήμερα, ο συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους στη Μασσαλία. Αυτό που με κέρδισε στο συγκεκριμένο μουσείο ήταν το βίντατζ ύφος του που θύμιζε αρκετά την αισθητική των 80s, ο άπλετος χώρος που αναδεικνύει τα εκθέματα κι άνεση του κοινού να κινηθεί ανάμεσα σ' αυτά, η ψηφιακή προβολή που δείχνει τη μορφή του αρχαίου λιμανιού βοηθώντας μας να κατανοήσουμε τα απομεινάρια που βρίσκονται στον προαύλιο χώρο κι η καλοσυνάτη ευγένεια του προσωπικού. 

Επιστρέφοντας προς το παλιό λιμάνι, διασχίσαμε την "Rue Canebierre", η οποία είναι ένας από τους πιο ιστορικούς δρόμους της Μασσαλίας μήκους ενός περίπου χιλιομέτρου. Κατασκευάστηκε το 1666 όταν αποφασίστηκε η επέκταση της πόλης και μετατράπηκε σε σημεία συνάθροισης της υψηλής κοινωνίας με καφέ και πολυτελή καταστήματα. Στο Παλιό Λιμάνι περάσαμε κάτω από το Norman's Big Umbrella, ένα έργο τέχνης μεγάλης κλίμακας του αρχιτέκτονα Norman Foster, το οποίο είναι ένας πελώριος καθρέφτης από ανοξείδωτο ατσάλι 46 μέτρα μήκους και 22 πλάτους, ο οποίος αιωρείται 6 μέτρα πάνω από τα κεφάλια των περαστικών. Με την παρουσία του αυτή δημιουργεί ένα πολυεπίπεδο περιβάλλον καθώς οι περαστικοί που περνούν κάτω απ' αυτόν, βλέπουν τα ανεστραμμένα είδωλα τους. Στην αρχή, οι κάτοικοι της πόλης δεν το είδαν με καλό μάτι τη συγκεκριμένη κατασκευή. Όμως, δέκα χρόνια μετά, θεωρούν πως είναι πια ένα αναπόσπαστο κομμάτι της Μασσαλίας. 

Η βόλτα μας συνεχίστηκε ως την άλλη άκρη του Παλιού Λιμανιού, όπου βρίσκεται το φημισμένο δημόσιο ερευνητικό πανεπιστήμιο Aix-Marseille University. Το συγκεκριμένο πανεπιστήμιο προέκυψε μετά την ένωση των Πανεπιστημίων Paul Cezanne, University of the Mediterranean και University of Provence το 2012. Πρόκειται για το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο στη Γαλλία και όλο το γαλλόφωνο κόσμο, με 70.000 σπουδαστές κι αποτελείται από 5 βασικά campus και άλλα περιφερειακά. Στην παγκόσμια κατάταξη των πανεπιστημίων βρίσκεται στη θέση 101-150 κι είναι περήφανο που πολλοί από τους απόφοιτούς του έχουν διακριθεί παγκοσμίως σε διάφορους τομείς της νομικής, της πολιτικής, της οικονομίας και της λογοτεχνίας. Πολλοί εξ αυτών έχουν βραβευθεί με Νόμπελ και Πούλιτζερ. Περνώντας από τις πύλες του συγκεκριμένου πανεπιστημίου, νιώθεις μια ανανεωτική φρεσκάδα και μια νεανική αισιοδοξία από τους φοιτητές που περιφέρονται στον προαύλιο χώρο του, ο οποίος θεωρώ πως είναι η ομορφότερη βεράντα του Παλιού Λιμανιού. Εκεί βρίσκεται και το Palais du Pharo, ένα παλιό ανάκτορο του 1858 που χτίστηκε για τον Ναπολέοντα Γ' που σήμερα έχει μετατραπεί σε συνεδριακό κέντρο. 

Την επόμενη μέρα ξεκινήσαμε τις περιπλανήσεις μας από ένα εναλλακτικό αξιοθέατο, το οποίο είναι αρκετά διάσημο για τους απανταχού ποδοσφαιρόφιλους. Αναφέρομαι στο επιβλητικό στάδιο Βελοντρόμ, έδρα της ομάδας Olympique de Marseille. Αρχικά, το γήπεδο είχε τη δυνατότητα να φιλοξενεί 60.000 θεατές, αλλά μετά τις ανακαινίσεις που έγιναν για τους αγώνες του FIFA EURO 2016, η χωρητικότητά του περιοριστηκε στους 40.000. Το Βελοντρόμ το αντίκρυσα για πρώτη φορά όταν βρισκόμουν στην κορυφή του λόφου της Notre Dame de la Garde. Το μέγεθός του εντυπωσιάζει τόσο από μακριά όσο κι όταν βρίσκεται κανείς  από κάτω του. Με έπιανε συνεχώς ένα δέος κάθε φορά που σήκωνα το κεφάλι μου και κοιτούσα το βαρύ του καμπυλωτό στέγαστρο. Επίσης, θέλω να επισημάνω πως η Olympique de Marseille έχει την καλύτερη μπουτίκ ομάδας απ' όσες έχω επισκεφθεί μέχρι σήμερα. 

Από το Βελοντρόμ πήραμε το μετρό και κινηθήκαμε βορειοανατολικά, αναζητώντας ένα ακόμη ιστορικό μνημείο της πόλης κι ένα από τα ομορφότερα πάρκα της Γαλλίας, το υπέροχο Palais Longchamp. Το συγκεκριμένο οικοδομικό κομψοτέχνημα χτίστηκε για να γιορτάσει την άφιξη του νερού στην πόλη και είναι ένα σπουδαίο αρχιτεκτονικό επίτευγμα, με τα σιντριβάνια και τους μνημειώδεις καταρράκτες του να εκπλήσσουν μέχρι σήμερα τους επισκέπτες. Η πρωτοβουλία για μεταφορά του νερού στην πόλη, προήλθε μετά από μια επιδημία χολέρας που έπληξε την πόλη το 1845 λόγω έλλειψης πηγών. Για την υλοποίηση του έργου επιλέχθηκε ο μηχανικός γεφυρών και δρόμων Franz Mayor de Montricher, οποίος κατάφερε τον 16ο αιώνα να κατασκευάσει  ένα κανάλι 85 χιλιομέτρων για να φέρει νερό από τον ποταμό Durance που έχει τις πηγές του στις Άλπεις. Τελικά, με τη συμμετοχή του αρχιτέκτονα Henri-Jacques Espérandieu, κατασκευάστηκε ένα κανάλι μήκους 93 χιλιομέτρων, ανοίχτηκαν υπόγεια περάσματα κι ορθώθηκαν 18 γέφυρες και υδραγωγεία. Επίσης χρειάστηκαν σχεδόν 15 χρόνια σκληρής εργασίας, για να χτιστεί ο πύργος νερού, ο οποίος ολοκληρώθηκε το 1869 και γιορτάστηκε με την κατασκευή του Palais Longchamp, στο ομώνυμο οροπέδιο, για το οποίο σχεδιαστικά υπεύθυνος ήταν ο Henri-Jacques Espérandieu. 

Το οικοδόμημα που σχεδιάστηκε στη κορυφή του λόφου είναι εντυπωσιακό. Μου είχε κεντρίσει την προσοχή μέσα από φωτογραφίες που είχα δει πριν το επισκεφθώ, όμως η επιβλητική του όψη από κοντά είναι απερίγραπτη. Από κάθε πλευρά της δεξαμενής νερού, ξεκινούν δύο ανοιχτές κιονοστοιχίες, οι οποίες οδηγούν σε δύο μουσεία. Στην αριστερή πτέρυγα, φιλοξενείται το Μουσείο Καλών Τεχνών Musée des Beaux-Arts, με πίνακες, σχέδια και γλυπτά του 17ου και 18ου αιώνα, το οποίο ιδρύθηκε το 1801 και είναι το παλαιότερο μουσείο στη Μασσαλία. Στη δεξιά πτέρυγα, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Museum d’Histoire Naturelle, το οποίο βραβεύτηκε με τον τίτλο του Μουσείου πρώτης κατηγορίας (first-class museum) το 1967, χάρη στις συλλογές του. Από τη μεριά που κοιτάει το οικοδόμημα προς την πόλη, υπάρχει ένας εντυπωσιακός καταρράκτη ενώ από την άλλη πλευρά απλώνεται ένα θεόρατο πάρκο. 

Όταν το μνημείο εγκαινιάστηκε το 1869, επιλέχθηκαν αρκετοί γλύπτες για να το διακοσμήσουν με έργα τέχνης. Στην κορυφή του καταρράκτη δεσπόζει ένα σύμπλεγμα με τα γλυπτά τεσσάρων μεγάλων ταύρων, τριών γυναικών και μιας κεντρικής φιγούρας που αντιπροσωπεύει τον ποταμό Durance, ενώ οι άλλες μορφές αντιπροσωπεύουν τα σταφύλια, το σιτάρι και τη γονιμότητα. Πίσω από το σύμπλεγμα που ορθώνεται πάνω από τον καταρράκτη, βρίσκεται ένα τεχνητό πέτρινο σπήλαιο διακοσμημένο με λαξευμένους σταλακτίτες και στιβαρές Καρυάτιδες. Στην είσοδο του μνημείου ορθώνονται ως φύλακες τα γλυπτά λιονταριών και τίγρεων του γλύπτη ζώων Antoine Louis Bayre, ενώ το επιβλητικό σιντριβάνι στο κέντρο, δημιουργήθηκε από τον Jules Cavelier.

Πίσω από το Palais Longchamp βρίσκεται το υπέροχο πάρκο του. Πρόκειται για ένα κλασικό κήπο à la française, ο οποίος περιλαμβάνει έναν αγγλικό κήπο τοπίου, με δαιδαλώδη σοκάκια και πολλά δέντρα, συμπεριλαμβανομένου ενός πλάτανου 150 ετών, μιας βελανιδιάς και μιας φτελιάς Σιβηρίας, ηλικίας 120 ετών. Στον κήπο υπάρχει κι ένα αστεροσκοπείο, το οποίο θεωρείται το παλαιότερο επιστημονικό κτίριο στη Μασσαλία και χρονολογείται από το 1864. Το αστεροσκοπείο είναι εξοπλισμένο με ένα από τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια στον κόσμο (περίπου 80 εκατοστά σε διάμετρο) και λειτούργησε ως μεγάλο ερευνητικό εργαστήριο για περισσότερα από 140 χρόνια. Σήμερα, οι έρευνες έχουν μεταφερθεί στην τεχνόπολη Château-Gombert.

Ένα τελευταίο αξιοθέατο που με εντυπωσίασε στη Μασσαλία είναι οι μνημειακές σκάλες Saint-Charles που βρίσκονται στο σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης, οι οποίες χτίστηκαν το 1920. Ο γλυπτός της διάκοσμος έχει επιρροές από την Μπελ Εποκ και είναι αφιερωμένος στις αποικιακές κτίσεις της Γαλλίας. Στο πλάτωμα που βρίσκεται στο τελείωμα των σκαλιών, απλώνεται πιάτο ολόκληρη η Μασσαλία. 

Η Μασσαλία κατάφερε να με αποχαιρετήσει με έναν άκρως ποιητικό τρόπο. Βγαίνοντας σούρουπο από το Mucem, το βοριαδάκι μας πρόσφερε ένα κατακόκκινο ηλιοβασίλεμα. Μαγεμένοι απ' αυτό το θέαμα, σταθήκαμε με άλλες παρέες στην προβλήτα του μουσείου για να θαυμάσουμε τα υπέροχα χρώματα που σχηματίζονταν στον ορίζοντα, έχοντας μπροστά μας την είσοδο του Παλιού Λιμανιού, το λόφο με τη Βασιλική της Notre Dame de la Garde, και την απέναντι ακτή με το Palais du Pharo. Όλη η πόλη, άψογα τοποθετημένη σε ένα ισορροπημένο πλάνο, το οποίο εκφράζει απόλυτα αυτήν την ισορροπία που έχει άψογα εφαρμοστεί σ' αυτήν την νοτιοανατολική γαλλική γωνία, όπου το παρελθόν συνυπάρχει με το παρόν, το ελληνικό ταμπεραμέντο με τη γαλλική κουλτούρα κι οι πολιτισμοί της Μεσογείου με την ιδιοσυγκρασία των Γάλλων.