Αριστουργήματα του παρελθόντος: Tous les matins du monde (1991)

Για ποιον λόγο δημιουργήσαμε την μουσική; Για τον έρωτα; Για την απώλεια του έρωτα; Για την θλίψη; Για το χρυσάφι; Για τον ανταγωνισμό με τους άλλους μουσικούς; Η απάντηση βρίσκεται πολύ πιο βαθιά στη ψυχή μας και πολύ μακριά από τις επίγειες απολαύσεις. Η μουσική είναι το θείο δώρο που έχει κατακτήσει ο άνθρωπος. Είναι η νίκη πάνω στον θάνατο. Είναι η αθανασία τους αιωνιότητας. Είναι η ομορφιά όλων των πρωινών του κόσμου.
Γνώριζα το αριστούργημα "Tous les matins du monde" μέσα από την καταπληκτική μουσική του. Πόσα πρωινά απόλαυσα τον καφέ μου ακούγοντας ξανά και ξανά τους υπέροχες ήχους της βιόλας. Ο χώρος αμέσως γέμιζε με αγάπη, πόνο, θλίψη, νοσταλγία κι αστρικές αποδράσεις σε άλλους τόπους και χρόνους. Οι υπέροχες αυτές μελωδίες είχαν μετατρέψει την ταινία σε έναν κρυφό μου πόθο που περίμενα χρόνια να δω. Και η αλήθεια είναι πως το έργο ήταν πολύ πιο πάνω από τις προσδοκίες μου.
Η ιστορία αναφέρεται στην μυστηριώδη ζωή ενός καθηγητής βιόλας, ο οποίος έχασε τη γυναίκα του μία νύχτα που έπαιζε μουσική σ' έναν ετοιμοθάνατο φίλο του. Ο πόνος της συζυγικής απώλειας τον κλείνει σε ένα δωμάτιο στην μέση ενός αγρού. Μακριά από τα κοσμικά και τις γλοιώδεις κολακείες των αυλικών, επιμένει σε μία ζωή ασκητική, ωθώντας και της κόρες του σ' αυτόν τον τρόπο ζωής. Παρηγοριά του η φύση και η μουσική. Μόνος, βυθίζεται σε μελωδίες που ο ίδιος δημιουργεί καθημερινά. Παύει να εξυπηρετεί την Τέχνη. Γίνεται ο ίδιος Τέχνη.

Όλα αυτά θα διαταραχθούν όταν ένας νεαρός επισκέπτεται την έπαυλη ζητώντας να γίνει μαθητής του. Ο ίδιος αρνείται αλλά συγκινείται από το δράμα του νεαρού. Έτσι ξεκινάει ένας ανορθόδοξος τρόπος μουσικής εκπαίδευσης, ο οποίος θα τελειώσει άδοξα όταν ο δάσκαλος μάθει πως οι βλέψεις του νεαρού είναι να γίνει μουσικός στην αυλή του βασιλιά. Τον αποκαλεί διασκεδαστεί που εμπορευματοποιεί την τέχνη για λίγη δόξα και πλούτο από το παλάτι. Θα χρειαστεί να περάσουν πολλά χρόνια για να καταλάβει ο μαθητευόμενος πως τα σοφά λόγια του δασκάλου του κρύβανε την αλήθεια αλλά τα θαμπωμένα του μάτια τον κρατούσαν τυφλό σε επίγειες κι ανούσιες απολαύσεις.
Δεν είναι όμως η ιστορία που με οδήγησε να χαρακτηρίσω την ταινία ως ένα αξεπέραστο αριστούργημα. Πρώτα απ' όλα οι ερμηνείες όλων είναι καταπληκτικές. Ειδικά ο δάσκαλος με συγκλόνισε πολύ. Ένας άνθρωπος κλειστός σαν στρείδι αλλά με ένα βλέμμα γεμάτο συναίσθημα. Τα σφιγμένα του χείλη τα δικαιολογούσε στο ότι έχει επιλέξει να μιλάει μέσα από την μουσική. Και πράγματι κάθε κομμάτι που έπαιζε σου ξερίζωνε την καρδιά και σε πετούσε ψηλά στα ουράνια. Μαζί μ' αυτόν ακολουθούν με υπέροχες ερμηνείες τόσο οι δυο του κόρες όσο κι ο Ζεράρ Ντεπαρντιέ κι ο γιος του. Ένα υπέροχο στοιχείο στους ηθοποιούς είναι και οι βιόλες. Τα πρόσωπα που είναι σχεδιασμένα στην άκρη των μπράτσων των μουσικών οργάνων, τους δίνουν μία μεταφυσική ανθρώπινη μορφή. Βλέπεις τα σμιλευμένα πρόσωπα πάνω στο ξύλο και νιώθεις πως οι μελωδίες βγαίνουν κατευθείαν απ' αυτά. Έπειτα είναι οι διάλογοι που εξυψώνουν την ταινία. Λυρικότητα και λιτότητα. Λίγα λόγια που καταφέρνουν να σου περάσουν σοφίες και προβληματισμούς. Ειδικά ο δάσκαλος κάθε φορά που ανοίγει το στόμα του βγαίνει η αλήθεια με έναν τόσο ποιητικό κι αγνό τρόπο που δύσκολα σ' αφήνει ασυγκίνητο.
Ακολουθούν τα μαγευτικά πλάνα της ταινίας. Κάθε εικόνα κι ένας πίνακας του 16ου αιώνα. Μορφές σαν αυτές του Ρούμπενς και του Τιτσιάνο, φωτισμός παρόμοιος με τα έργα του Καραβάτζιο, νεκρές φύσεις εμπνευσμένες από έργα του Ρέμπραντ και τοπία όπως αυτά που είχε σχεδιάσει ο Μονέ. Ο σκηνοθέτης έχει μελετήσει πολύ όχι μόνο το στήσιμο των πλάνων αλλά και τις έντονες χρωματικές πινελιές που τονίζονται πολύ μέσα στα γήινα χρώματα των χώρων. Η υπέροχη αυτή μαεστρία του σκηνοθέτη προσφέρει μία αγιοποίηση στα πρόσωπα της ιστορίας κι αποθεώνει τις ιδιαίτερες στιγμές τους.

Τέλος είναι η μουσική της ταινίας. Είναι από τα πιο μαγευτικά soundtrack που έχω ακούσει. Κλείνεις τα μάτια και χάνεσαι σε νότες που έχουν γραφτεί για τον έρωτα, τον πόνο, την απώλεια, την θλίψη, την ζωή αλλά και τον θάνατο. Νότες που δεν είναι αποτυπωμένες πάνω σε κάποιο χαρτί αλλά κρυμμένες στα πιο βαθιά σημεία του νου και της καρδιάς. Γι' αυτό ο δάσκαλος τις κρατάει για τον εαυτό του. Είναι το κλειδί που τον οδηγεί σε άλλους κόσμους όσο βρίσκεται στη ζωή διότι γνωρίζει πως ο θάνατος σ' επιστρέφει ξανά στο τίποτα. Κλεισμένος στο δικό του κόσμο διατηρεί την ψυχή του αγνή κι άφθαρτη, γράφοντας στα παλιά του υποδήματα την αναγνώριση του από τον βασιλιά και τους αυλικούς του. Είναι ο αυθεντικός καλλιτέχνης που έχει εκλείψει . Ο άνθρωπος που πλέον έχει μετατραπεί σε ένα ον ουτοπικό κι εξαφανισμένο σ' έναν κόσμο του ανταγωνισμού και του κέρδους.
Η ταινία "Όλα τα πρωινά του κόσμου" ξεπερνάει τα όρια του κινηματογράφου.
Γίνεται μία σπάνια προσωπική εμπειρία για όποιον καταφέρει και χαθεί στα μουσικά της μονοπάτια και στα επικούρεια νοήματά της.
Γίνεται φόρος τιμής στην άφθαρτη ζωή των άγνωστων αγίων που έχουν περάσει ταπεινά κι αθόρυβα μέσα στο ρου της ιστορίας.
Γίνεται μία κραυγή για την Τέχνη που έχει δεκαετίες τώρα πεθάνει στο βωμό του κέρδους, της ματαιότητας και των δημοσίων σχέσεων.
Γίνεται το πιο όμορφο ξύπνημα για τα επόμενα πρωινά της ζωής μας...
Είναι μία ταινία-ύμνος!

Βαθμολογία: 10/10