Αριστουργήματα του παρελθόντος: Μια Ιστορία Έρωτα κι Αναρχίας (1973)

Σ' ένα από τα αποφθέγματα του Ιταλού αναρχικού Ερρικό Μαλατέστα, αναφερόταν στους "ανόητους" αναρχικούς οι οποίοι παρά τις ανιδιοτελείς κι ορθές τους προθέσεις, δυστυχώς προσπάθησαν με ανορθόδοξους κι αναποτελεσματικούς τρόπους να χτυπήσουν τον φασισμό. Η απειρία τους, η ανώριμη ορμή τους κι η ελλιπής τους ιδεολογία λειτούργησαν ως εμπόδια στους αντιφασιστικούς τους αγώνες αλλά η αγνή τους ψυχή και η φλογερή τους οργή απέναντι στο άδικο, τους κατατάσσει στο σύνολο των αγίων ηρώων που θυσιάστηκαν στην ατέρμονη μάχη κατά του φασισμού.

Για έναν απ' αυτούς τους άγιους ανόητους αναφέρεται η υπέροχη ταινία της Λίνα Βερτμίλερ, η οποία κερδίζει τον θεατή από το πρώτο της κιόλας λεπτό. Με φόντο την ιταλική ύπαιθρο συνοδευόμενη με ένα συνταρακτικό μοιρολόι, γεμίζει η οθόνη με τον τεράστιο τίτλο της ταινίας, "Ιστορία έρωτα κι αναρχίας, ή σήμερα το πρωί στις 10 στην οδό dei Fiori σ' έναν οίκο ανοχής..." (Film d'amore e d'anarchia, ovvero Stamattina alle 10 in Via dei Fiori nella Nota Casa di Tolleranza...). 

Η ιστορία μας γυρνάει στην φασιστική Ιταλία του 1932, όπου ένας δεκαπεντάχρονος νεαρός με το όνομα Αντέο Ζαμπόνι πυροβολεί ενάντια του Μπενίτο Μουσολίνι αλλά αστοχεί. Το αποτέλεσμα ήταν να λιντσαριστεί από τους φασίστες και να εκτελεστεί. Λίγους μήνες μετά, ένας άλλος αναρχικός που σκόπευε να σκοτώσει τον Μουσολίνι, δολοφονείται από την φασιστική αστυνομία. Ένας φίλος του που ήταν παρόν στην δολοφονία, εξοργίζεται κι αποφασίζει να παρατήσει τη ζωή στο χωριό και να πάει στην Ρώμη για να εκδικηθεί. Εκεί θα έρθει σ' επαφή με έναν "σύνδεσμο", ο οποίος θα τον βοηθήσει στην προσπάθειά του να δολοφονήσει τον Μουσολίνι. Ο σύνδεσμος δεν είναι άλλος από μία πόρνη με το όνομα Σαλώμη, η οποία καταφέρνει επιτυχώς να καμουφλάρει την αναρχική της φύση μέσα σε ένα άντρο ακολασίας, στην καρδιά της αστικής και φασιστικής τάξης. Πρώην σύντροφος του Αντέο, έχει κι εκείνη τους λόγους της να συμμετάσχει στην δολοφονική απόπειρα του Μουσολίνι. Όμως το σχέδιο στραβώνει όταν ο νεαρός χωρικός ερωτεύεται μία άλλη πόρνη, γεγονός που θα τον οδηγήσει σε μια συγκλονιστική μάχη μεταξύ Έρωτα κι Αναρχίας.

Στον πρωταγωνιστικό ρόλο, ο Τζιανκάρλο Τζανίνι εντυπωσιάζει με την εκπληκτική του ερμηνεία. Το εκφραστικό του βλέμμα σ' αντίθεση με το "κέρινο" προσωπείο του, εξωτερικεύει εντυπωσιακά τα κρυφά του συναισθήματα. Θεωρώ πως η ερμηνεία του είναι τόσο συγκλονιστική που θυμίζει αρκετά τις αξεπέραστες εκφραστικές πόζες των ηθοποιών του βωβού κινηματογράφου. Τα λόγια του ζεστά και λιτά, κερδίζουν αμέσως τον θεατή, ο οποίος συνδέεται εύκολα μαζί του. 

Αντιθέτως οι φασίστες της ιστορίας είναι αρκετά φανφάρες αποδεικνύοντας περίτρανα πως πίσω από τα πολλά και τρανταχτά λόγια κρύβονται προσωπικότητες κενές με σκοτεινές βλέψεις. Το ίδιο ισχύει και για τις περισσότερες ιερόδουλες της ταινίας, με εξαίρεση την Τριπολίνα (Λίνα Πολίτο) η οποία ξεχωρίζει αμέσως με την διακριτική της στάση αλλά και το υπέροχο εκφραστικό της βλέμμα. Οι δυο νεαροί πρωταγωνιστές ερωτεύονται μετά από ένα πλούσιο γεύμα κι υπό τη συνοδεία του μελαγχολικού τραγουδιού "Amara me" (Αγάπησε με) που ερμηνεύεται από μια άλλη πόρνη. Θεωρώ πως είναι μία από τις πιο ερωτικές σκηνές του παγκοσμίου κινηματογράφου (απολαύστε τη σκηνή εδώ)

Οι διάλογοι της ταινίας είναι επίσης εξαιρετικοί, αφήνοντας την αίσθηση πως η σκηνοθέτης έχει μελετήσει αρκετά τα γραπτά του Ερρίκο Μαλατέστα και του Πέτρο Κροπότκιν, προσφέροντάς μας μέσα από τους διαλόγους των πρωταγωνιστών τις πιο δυνατές τους σκέψεις. Περισσότερο απ' όλους τους διαλόγους, λάτρεψαν αυτόν του νεαρού με έναν φασίστα κάτω από το άγαλμα του Μάρκου Αυρήλιου (πόσες αριστουργηματικές σκηνές έχουν γυριστεί σ' αυτήν την πλατεία της Ρώμης) όπου εκδηλώνεται ο υπόγειος φόβος των φασιστών για μια πιθανή άνοδο των αναρχικών και των κομμουνιστών. Ένας φόβος που φανερώνεται και σε άλλες συζητήσεις που ακολουθούν καθώς προσπαθούν να βρουν τρόπους για να καλύψουν την βρώμικη δουλειά τους. 

Σκηνοθετικά, η δημιουργός προσφέρει υπέροχες περιπλανήσεις στα γραφικά στενά της Ρώμης, αποδεικνύοντας μας πως αυτή η συγκεκριμένη πόλη (όπως κι οι περισσότερες ιταλικές πόλεις) κουβαλάει μια διαχρονική γοητεία. Οι εικόνες του 1973 μοιάζουν απόλυτα με την σημερινή όψη της πόλης, αφήνοντας μια αίσθηση πως η Ρώμη δε πρόκειται να αλλάξει ποτέ στο πέρασμα των αιώνων.  Κι όσον αφορά την Ρώμη, βρήκα αρκετά λυρική τη σκηνή που ο νεαρός πρωταγωνιστής περπατάει μεσάνυχτα στους δρόμους της και την συμπονάει για την κατάντια της (τον φασισμό). 

Πέρα όμως από τις συγκλονιστικές ερμηνείες, τους ουσιώδεις διαλόγους και τα εκπληκτικά πλάνα, η ταινία φημίζεται και για την μαγευτική μουσική του αγαπημένου μας Νίνο Ρότα, ο οποίος συνέθεσε για τη συγκεκριμένη ταινία το θρυλικό "Τραγούδι της Οργής" (Canzone arrabbiata). 

Κλείνοντας το κείμενο θα ήθελα να προσθέσω τους στίχους του καθώς μέχρι σήμερα το γνώριζα μόνο για τη μελωδία του. Όμως μέσα απ' αυτήν την ταινία απέκτησε εντός μου την πραγματική του αγωνιστική υπόσταση. 

Τραγουδώ για τους δυστυχισμένους, 

για μένα τραγουδώ. 

Τραγουδώ για τούτο το φεγγάρι με οργή, κόντρα σε σένα 

κόντρα σ’ αυτούς που πλούσιοι είναι και δεν το ξέρουν, 

κόντρα σ’ αυτούς που την αλήθεια λεκιάζουν. 

Περπατώ και τραγουδώ για την οργή που με πνίγει. 

 Συλλογιέμαι τόσο κόσμο που στο σκοτάδι ζει, 

μέσα στης πόλης τη μοναξιά. 

Τις χίμαιρες των ανθρώπων συλλογιέμαι, 

κι όλα αυτά τα λόγια τα χιλιοειπωμένα. 

 Τραγουδώ για τους δυστυχισμένους, 

για μένα τραγουδώ. 

Τραγουδώ για τούτο το φεγγάρι με οργή, κόντρα σε σένα. 

Τραγουδώ για ‘κείνον τον ήλιο που θα ‘ρθει, 

που θ’ ανατείλει, 

που θα βασιλέψει. 

Για τις χίμαιρες, 

 για την οργή που με πνίγει τραγουδώ.

Μέσα απ' αυτήν την ταινία γνώρισα και την δημιουργό Λίνα Βερτμίλερ, η οποία είχε δηλώσει πως είναι μια ορκισμένη αναρχική που είχε γεννηθεί στους κύκλους της ιταλικής αριστοκρατίας, μια φεμινίστρια που της άρεσε να εξοργίζει τις ομοϊδεάτισσες της με την απεικόνιση της θηλυκής σεξουαλικότητας και μια πολιτικοποιημένη δημιουργός που δεν δίσταζε να περάσει το εκλεπτυσμένο σχόλιό της μέσα από τις κωμικοτραγικές της ταινίες, φτάνοντας στο σημείο να διεκδικήσει το όσκαρ σκηνοθεσίας για το "Seven Beauties" (πρώτη γυναικεία υποψηφιότητα στο συγκεκριμένο κινηματογραφικό θεσμό). Έχοντας δει κι άλλα έργα της, θεωρώ πως είναι μία από τις πιο αυθεντικές πολιτικοποιημένες φωνές του ευρωπαϊκού σινεμά. 

Όσο για το "Μια Ιστορία Έρωτα και Αναρχίας", θεωρώ πως είναι ένα σπάνιο ανατρεπτικό αριστούργημα που περνάει ένα ισχυρό μήνυμα για την απειλή του φασισμού ή οποιουδήποτε ολοκληρωτικού καθεστώτος. Επίσης είναι ένα υμνητικό άσμα σε όσους αντιστάθηκαν στο φασισμό και θυσιάστηκαν για την ελευθερία και την δικαιοσύνη. Είναι ένα αξεπέραστο κινηματογραφικό διαμάντι που ισορροπεί δεξιοτεχνικά ανάμεσα στην πολιτική τραγωδία και την ανατρεπτική κωμωδία αποθεώνοντας τελικά τον έρωτα ως την απόλυτη δύναμη ζωής.

Βαθμολογία: 10/10