Η «κανονικότητα» στην πόρτα σου

Eπιδεικνύοντας πρωτοφανή αλαζονεία, «ποντάροντας» στη μιντιακή υπεροπλία, η κυβέρνηση φαίνεται ότι έχει χάσει το μέτρο της καταστολής, δημιουργώντας πλέον πολύ οριακές καταστάσεις, αν δεν έχουν ήδη ξεφύγει από τον έλεγχο.
Η υπέρμετρη κρατική βία ξεκίνησε από τους ήδη στοχοποιημένους του συντηρητικού αφηγήματος, αλλά πλέον αγγίζει και τους «νοικοκυραίους», όπως τους αποκαλούσαν χαρακτηριστικά. Είναι το κοινό που «κατανάλωσε» ήδη αρκετό «νόμο και τάξη» από τη ΝΔ: Προσλήψεις «γαλάζιων» ειδικών φρουρών, ανελέητο ξύλο και καθημερινά επικοινωνιακά σόου στα Εξάρχεια, χωρίς κανένα αποτέλεσμα, εισβολές σε Πανεπιστήμια, ξυλοδαρμοί και συλλήψεις φοιτητών και πολιτών στο σορό και με «συνοπτικές διαδικασίες», εκκενώσεις καταλήψεων και ξενώνων προσφύγων για τα κανάλια, διαπομπεύσεις πολιτών, βασανισμούς ακόμη και ΑμΕΑ, σεξουαλικές παρενοχλήσεις, βασανισμούς μέχρι και ΑμεΑ, βία, αυθαιρεσία, αυταρχικότητα… Μια καθεστωτική στρατηγική, μια «κανονικότητα» για την εδραίωση του φόβου και την ψευδαίσθηση της «τάξης» ενώ στην πραγματικότητα το έγκλημα «αλωνίζει».
Η επικοινωνία όμως καταρρέει υπό το βάρος της πραγματικότητας, όπως και το δόγμα του «νόμος και τάξη». Τη Δευτέρα, η ΕΛΑΣ επιχείρησε με ψευδείς ανακοινώσεις να συγκαλύψει το σοκαριστικό περιστατικό του αστυνομικού που εισέβαλε στην ΑΣΟΕΕ και σημάδευε φοιτητές με το όπλο του ενώ την Τρίτη συνέχισε τη «βεντέτα» με εισβολές των ΜΑΤ, υπό την κατακραυγή της ακαδημαϊκής κοινότητας.
Κι αν μέχρι σήμερα τα κυβερνητικά στελέχη επικαλούνταν υποκριτικά τους «νοικοκυραίούς», ήρθε και η σειρά τους… Με την στρατιωτικού τύπου απόβαση στα νησιά, οι κάτοικοι της Χίου και της Λέσβου ένιωσαν τι σημαίνει καταστολή. Για την ακρίβεια ένα μέρος αυτής. Γιατί το «ξύλο», όπως είχε ενημερώσει ο Βορίδης, είναι «στοιχείο αναγκαστικότητας» στην «κανονικότητα» της ΝΔ. Όλο και περισσότεροι βιώνουν και αντιλαμβάνονται πλέον αυτή την «αναγκαστικότητα».
Αφού επί μήνες εμπαίζει τις τοπικές κοινωνίες με τον δήθεν «διάλογο» για το προσφυγικό και αφού εγκλωβίστηκε στην καταστροφική της πολιτική που ήρθε σε απόλυτη αντιδιαστολή με την ξενοφοβική της δημαγωγία ως αντιπολίτευση και τον ακραία καταγγελτικό της λόγο για την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, η ΝΔ στέλνει τις δυνάμεις καταστολής. «Η εντολή ήταν «βαράτε στο ψαχνό»», είπαν κάτοικοι Χίου και Λέσβου στο Tvxs.gr… Ξύλο, τρομοκρατία και χημικά για όλους ανεξαιρέτως.
Η κυβέρνηση εφαρμόζοντας ένα «εσωτερικό Δουβλίνο» έχει αποφασίσει να «κάψει» τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου και ποντάρει στην ιδιοτέλεια όσων θέλουν το πρόβλημα μακριά από την πόρτα τους, «εγκλωβισμένο» στα νησιά, όπως ακριβώς η Ευρώπη χρησιμοποιεί την Ελλάδα ως «αποθήκη». Για να επιβάλει την πολιτική της, που πέρασε πραξικοπηματικά παρακάμπτοντας τη Βουλή, δεν διστάζει να μεταχειριστεί την σκληρή καταστολή της «κανονικότητας» που ευαγγελίστηκε.
«Εμείς φταίμε που τους ψηφίσαμε. Αυτό είναι Χούντα». «θέλουμε πίσω την ψήφο μας», φώναζαν οι κάτοικοι των δύο νησιών, καταγγέλλοντας την εξαπάτηση της ΝΔ. Κι αν κάποιοι, όλο και λιγότεροι πια, συνεχίζουν να ανέχονται αυτή τη βία, πιστεύοντας πως έτσι το πρόβλημα θα διατηρηθεί μακριά τους, να είναι σίγουροι ότι αργά η γρήγορα θα χτυπήσει και η δική τους πόρτα. Κανείς δεν γλιτώνει από την… «κανονικότητα».

Πηγή: Τα Μπλόκια

Φοβάμαι τον ανελέητο μικροαστισμό

του Κώστα Καναβούρη

Αναρωτιέμαι μερικές φορές: όταν μας κάθισε στον σβέρκο η χούντα, πόσοι ήταν εκείνοι που ένιωσαν – εκτός από τους συνήθεις «υπόπτους» της Αριστεράς που δέθηκαν πισθάγκωνα – ότι έχασαν κάτι. Ότι έχασαν κάτι καίριο από τη ζωή τους που ονομάζεται ελευθερία και δημοκρατία. Και πόσοι ήταν εκείνοι που δεν έχασαν τίποτα, όντας ήδη σκλαβωμένοι στον ανελέητο μικροαστισμό και – ακόμη χειρότερα – ένιωσαν καλύτερα αφού έλειψαν «οι ταραχές», οι τόσο ενοχλητικές στον μικρόκοσμό τους, αφού έλειψαν οι απεργίες και οι διαδηλώσεις που τους εμπόδιζαν να πάνε ήσυχα και αδιατάρακτα στις δουλειές τους και το ίδιο ήσυχα να επιστρέψουν το βράδυ στο σπίτι τους, στην «ζεστή οικογενειακή τους απελπισία/ που ξεχύνεται από χιλιάδες κατσαρόλες», όπως λέει και ο μεγάλος ποιητής και σκηνοθέτης Πιερ Πάολο Παζολίνι.
Τους ίδιους ανθρώπους φοβάμαι και σήμερα. Αυτούς τους ανθρώπους «της ελεεινής ευτυχίας» (πάντοτε Παζολίνι) που δεν έχουν να χάσουν τίποτα από κάθε περιστολή της ελευθερίας γιατί η ελευθερία βρίσκεται έξω από το πεδίο της ζωής τους. Που δεν έχουν να χάσουν τίποτα από κάθε – ακόμα και τον ελάχιστο – περιορισμό της δημοκρατίας, γιατί η δημοκρατία (όταν δεν τους ενοχλεί) απλώς δεν τους ενδιαφέρει. Δεν ανήκει στα στοιχειώδη βασικά του βίου τους. Τους φοβάμαι αυτούς που είναι πρόθυμοι να αδιαφορήσουν για τα πάντα και για όλους, που είναι πρόθυμοι στην απουσία κριτικού ελέγχου για όσα συμβαίνουν γύρω τους, τους πρόθυμους για απουσία γενικώς. Τους φοβάμαι επειδή είναι επικίνδυνοι. Δεν αρνούνται καν να μάθουν επειδή η γνώση τους είναι άγνωστη ανάγκη. Και πείθονται… ψέματα δεν πείθονται, απλώς είναι έτοιμοι να πιστέψουν όποιον τους ψιθυρίζει πως είναι περιούσιοι (κι ας τους διώχνει από τη δουλειά∙ άλλοι φταίνε), πως είναι οι εκλεκτοί (κι ας τους κόβει το μέλλον των παιδιών τους∙ άλλοι φταίνε), πως ο παράδεισος μιας τιποτένιας ζωής τους ανήκει (κι ας μην υπάρχει παράδεισος σε μια τιποτένια ζωή). Ναι, την φοβάμαι αυτή την τιποτένια πληρότητα του τίποτα, όπου τίποτα δεν υπάρχει για να χαθεί. Την φοβάμαι αυτή την καταβόθρα που καταπίνει χωρίς καμιά συναίσθηση ενοχής ή ταραχής, ελευθερία, δημοκρατία και προπαντός ανθρώπους.
Φοβάμαι την τερατώδη ασημαντότητα που γίνεται ένα πελώριο πάπλωμα θαλπωρής για όλους τους φασισμούς. Επειδή ακριβώς ο άνθρωπος του τίποτα δεν έχει να χάσει κάτι από τον φασισμό. Γιατί τίποτα δεν θα του λείψει.
Θυμάμαι κάποιο κείμενο του Λε Κορμπυζιέ, όπου εξηγεί γιατί σε ναζιστικό καθεστώς δεν μπορεί κάποιος να είναι καλός αρχιτέκτονας. Μπούρδες για τον ανελέητο μικροαστό που χτίζει ένα σπιτάκι «Και λέει καλά είμαι εδώ» (Μιχάλης Κατσαρός). Θυμάμαι τον στίχο του Διονύσιου Σολωμού «Τα σπλάχνα και η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν». Μπούρδες. Ο ανελέητος μικροαστός έχει τα σπλάχνα του χτισμένα. Και βλέπει την θάλασσα σαν παγωμένο μπετόν. Γιατί δεν έχει κανένα μυστικό που θα ξεχαστεί στο ακρογιάλι (Γιώργος Σεφέρης). Δεν του λείπει τίποτα όταν βάζει λουκέτο στο σχολείο του παιδιού του (ούτε καν φαντάζεται ότι εγκληματεί ψυχικά και νοητικά καταστρέφοντας την ψυχή και το μυαλό του παιδιού του), εμποδίζοντάς το από τη χαρά της γνωριμίας με τα παιδιά του κόσμου. Όμως ο άνθρωπος του τίποτα είναι περήφανος όταν το παιδί του παρελαύνει τραγουδώντας τον «Εθνικό Ύμνο». Γιατί ούτε καν του περνάει από το μυαλό ότι ο εκχυδαϊσμένος Διονύσιος Σολωμός, είναι μια απίστευτη απώλεια για την ελευθερία, την δημοκρατία και την γλώσσα (για την οποία τόσο πολύ φροντίζει. Ιδιαίτερα τα «αρχαία μας»). Δεν του λείπει ο Σολωμός. Δεν του λείπει η τραγωδία της σπατάλης των ανθρώπων. Δεν του λείπει η τραγωδία της σπατάλης της Δημοκρατίας και τη Ελευθερίας. Κι εγώ αυτούς τους ανθρώπους τους φοβάμαι.
Αυτή την φοβερή παράταξη ανθρώπων που δεν υπήρξαν ποτέ έκθαμβοι από την σκοτεινή ομορφιά της ανθρώπινης κατάστασης, αλλά μονάχα ψοφοδεείς και δειλοί μπροστά στο θάρρος που χρειάζεται αυτή η κατάσταση: το θάρρος να σκέπτεσαι. Και να μην το παραχωρείς, δίνοντας τη γη και το ύδωρ της ψυχής σου, σ’ εκείνους «που ξέρουν».
Αυτή (και αυτοί) είναι η μήτρα που γεννάει τον ναζισμό. Γι΄ αυτό τους φοβάμαι. Επειδή δεν πατούν αλλά ποδοπατούν τον «τάπητα των πολυκατοικιών» χωρίς να ξέρουν ότι είναι υφασμένος με το μεταξένιο αίμα των αθώων.

Πηγή: artinews.gr

2019: η διαρκής επέτειος των επαναστάσεων

του Άρη Χατζηστεφάνου

Οι λάτρεις των στρογγυλών αριθμών θα τιμήσουν το 2019 τις επετείους μεγάλων επαναστάσεων και εξεγέρσεων που άφησαν το στίγμα τους στον 20ό αιώνα. Κάποιες πραγματοποιήθηκαν στο όνομα μιας μεγάλης «αφήγησης» και κάποιες εναντίον της.

"Επανάσταση είναι η μάχη, μέχρι θανάτου, ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον"

Φιντέλ Κάστρο 

«Λέτε ότι “η τάξη βασιλεύει στο Βερολίνο!” Ηλίθιοι δήμιοι! Η “τάξη” σας είναι χτισμένη πάνω στην άμμο. Αύριο η επανάσταση θα υψωθεί ξανά και βροντώντας τα όπλα της με τις σάλπιγγες να αντηχούν θα αναγγείλει προκαλώντας σας τρόμο: ήμουν, είμαι, θα είμαι». Η Ρόζα Λούξεμπουργκ, λίγο μετά την ήττα της εξέγερσης των Σπαρτακιστών στο Βερολίνο, τον Ιανουάριο του 1919, και μερικά μόλις 24ωρα πριν από την εκτέλεσή της, με απόφαση των Γερμανών Σοσιαλδημοκρατών, προβλέπει την έλευση της επανάστασης.
Το όνειρό της δεν θα γίνει πραγματικότητα για τη Γερμανία. Ο 20ός αιώνας, όμως, θα φέρει αρκετές επιτυχημένες και λιγότερο επιτυχημένες επαναστάσεις, που φέτος θα γιορταστούν με επετείους για τα 40, τα 60 ή τα 70 χρόνια τους.
Η Κουβανική Επανάσταση, που συμπληρώνει 60 χρόνια από την ημέρα που ο δικτάτορας Μπατίστα εγκατέλειψε το νησί, γιορτάστηκε ήδη στην Αβάνα. Εξίσου δυνατά φώτα δημοσιότητας θα διεκδικήσει φυσικά και η Κινεζική Επανάσταση, για τα 70 της. Δύο επαναστάσεις που αμφισβήτησαν το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο της Δύσης, αλλά αντιμετωπίστηκαν με εντελώς διαφορετικό τρόπο από την Ουάσινγκτον στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου: η Κίνα, μετά τη διπλωματία του πινγκ πονγκ από το δίδυμο Νίξον - Κίσινγκερ, αντιμετωπίστηκε κυρίως σαν ανάχωμα απέναντι στην επιρροή της Σοβιετικής Ενωσης.
Αντίθετα, η Κούβα τιμωρήθηκε με ένα από τα πιο σκληρά και μακροχρόνια εμπάργκο στην ανθρώπινη ιστορία, ακριβώς λόγω της συμμαχίας της με την πρώην ΕΣΣΔ. Στην πρώτη περίπτωση, το σταδιακό άνοιγμα του Ντενγκ Χσιαοπίνγκ στην οικονομία της αγοράς θα δημιουργήσει, ύστερα από μερικές δεκαετίες, μια οικονομική υπερδύναμη που στηρίζεται όμως σε τρομακτικές ανισότητες και μεσαιωνικού τύπου εκμετάλλευση εργαζομένων από ξένες πολυεθνικές. Αντίθετα, στην αποκλεισμένη Κούβα τα πρώτα σημάδια ανισότητας θα κάνουν την εμφάνισή τους μόλις τα τελευταία χρόνια, μετά το μετριοπαθές άνοιγμα του Ραούλ Κάστρο στην οικονομία της αγοράς.
Το έτος 1979 θα έχει επίσης την τιμητική του φέτος, καθώς συμπληρώνονται σαράντα χρόνια από την Επανάσταση του Ιράν, της Νικαράγουας αλλά και της Γρενάδας. Και τα τρία γεγονότα, που σημειώθηκαν στη δεύτερη κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου, ανέτρεψαν αυταρχικά, δικτατορικά καθεστώτα τα οποία είτε επιβίωναν με τη στήριξη των ΗΠΑ ή είχαν τοποθετηθεί απευθείας από την Ουάσινγκτον (όπως στην περίπτωση του σάχη της Περσίας, που ανέλαβε την εξουσία μετά την ανατροπή του Μοσαντέκ με το αμερικανο-βρετανικό πραξικόπημα του 1953).
Ενώ όμως οι επαναστάσεις στη Νικαράγουα και τη Γρενάδα, που καθοδηγούνταν από αριστερά και μαρξιστικά κινήματα, έφεραν άμεσα κοινωνικές αλλαγές, στο Ιράν οι ισλαμιστές απομόνωσαν από την πρώτη στιγμή τις πιο προοδευτικές δυνάμεις, μετατρέποντας μια γνήσια κοινωνική επανάσταση σε θρησκευτική.
Η αντίδραση των ΗΠΑ πάντως ήταν λυσσαλέα και στις τρεις περιπτώσεις: Προκειμένου να απομονώσουν το Ιράν, πυροδότησαν και στήριξαν τον πόλεμο με το Ιράκ αλλά και το πραξικόπημα στη γειτονική Τουρκία. Στη Νικαράγουα ο Ρέιγκαν χρηματοδότησε και εκπαίδευσε τα τάγματα θανάτου των Κόντρας απέναντι στην επαναστατική κυβέρνηση των Σαντινίστας, ενώ το σοσιαλιστικό εγχείρημα της Γρενάδας τερματίστηκε ολοκληρωτικά με την αμερικανική στρατιωτική εισβολή του 1983.
Οπως παρατηρούσε μερικά χρόνια αργότερα ο Νόαμ Τσόμσκι, «όσο φτωχότερη και πιο αδύναμη είναι η χώρα […] στην οποία πραγματοποιείται έστω και η μικρότερη κοινωνική επανάσταση, τόσο πιο υστερική είναι η αντίδραση της Ουάσινγκτον. Αποκορύφωμα αποτέλεσε η μικροσκοπική Γρενάδα των 100.000 κατοίκων, η οποία, σύμφωνα με τον επιτελάρχη των ΗΠΑ, “σε περίπτωση σοβιετικής επίθεσης, θα παρεμπόδιζε τη μεταφορά πετρελαίου στη δυτική Ευρώπη, αφήνοντας τους συμμάχους των ΗΠΑ ανυπεράσπιστους”!».
Το 2019, όμως, φέρνει και τις επετείους εξεγέρσεων (που έλαβαν καταχρηστικά τον τίτλο της επανάστασης), οι οποίες θα τερματίσουν προηγούμενες επαναστάσεις. Σε αυτή την περίπτωση οι ΗΠΑ δεν είναι ο εχθρός αλλά πολύ συχνά υποκινητής και συνοδοιπόρος. Φέτος, συμπληρώνονται τριάντα χρόνια από τις «επαναστάσεις» του 1989 στην Ανατολική Ευρώπη που ξεκίνησαν από το αναίμακτο ντόμινο της Πολωνίας, της Ουγγαρίας, της Ανατολικής Γερμανίας, της Βουλγαρίας και της Τσεχοσλοβακίας και κατέληξαν στις βίαιες συγκρούσεις και την εκτέλεση του ζεύγους Τσαουσέσκου στη Ρουμανία, τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς.
Είναι, λοιπόν, το 2019 μια χρονιά με επετείους κερδισμένων ή χαμένων και αλλοιωμένων επαναστάσεων; Ισως το ίδιο το ερώτημα να χρειάζεται επαναδιατύπωση. «Οι μάχες της επανάστασης ξεχωριστά η κάθε μία καταλήγουν στην τυπική ήττα» έγραφε στο ίδιο κείμενο η Ρόζα Λούξεμπουργκ και συνέχιζε: «Η επανάσταση όμως είναι η μόνη μορφή “πολέμου” –κι αυτός είναι ένας αξιοπερίεργος νόμος της ιστορίας– στην οποία η τελική νίκη μπορεί να προετοιμαστεί μόνο με μια σειρά από “ήττες”».

Διαβάστε Ρόζα (εκδόσεις Πόλις) Ο Τζόναθαν Ραμπ μετατρέπει την επανάσταση της Γερμανίας και την εξέγερση των Σπαρτακιστών σε αστυνομικό μυθιστόρημα.

Πηγή: info-war.gr

Άκρα δεξιά: Ένα πλανητικό φαινόμενο

του Μικαέλ Λέβι

Παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια μια εντυπωσιακή άνοδο της αντιδραστικής, αυταρχικής ή/και φασιστικής άκρας δεξιά σε όλο τον πλανήτη : ήδη κυβερνάει τις μισές χώρες του κόσμου. Ανάμεσα στα πιο γνωστά παραδείγματα : Τραμπ (ΗΠΑ), Μόντι (Ινδία), Όρμπαν (Ουγγαρία), Ερντογάν (Τουρκία), Νταές (Ισλαμικό κράτος), Σαλβίνι (Ιταλία), Ντουτέρτε (Φιλιππίνες) και τώρα και Μπολσονάρο (Βραζιλία). Αλλά και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου έχουμε κυβερνήσεις που πλησιάζουν προς αυτή την τάση, έστω και αν δεν κολλάνε ακριβώς στον ορισμό : Ρωσία (Πούτιν, Ισραήλ (Νετανιάχου), Ιαπωνία (Σίνζο Άμπε), Αυστρία, Πολωνία, Βιρμανία, Κολομβία, κλπ. Στην πραγματικότητα, η διάκριση ανάμεσα στις δύο αυτές ομάδες είναι πολύ σχετική.

“Μετα-φασισμός” και όχι “λαϊκισμός”

Σε κάθε χώρα, αυτή η άκρα δεξιά έχει τα δικά της χαρακτηριστικά: σε πολλές περιπτώσεις (Ευρώπη, ΗΠΑ, Ινδία, Βιρμανία) “ο εχθρός” -δηλαδή ο αποδιοπομπαίος τράγος- είναι οι μουσουλμάνοι και/ή οι μετανάστες. Σε ορισμένες μουσουλμανικές χώρες, είναι οι θρησκευτικές μειονότητες (χριστιανοί, εβραίοι, γιεζίντις). Σε ορισμένες περιπτώσεις, επικρατεί ο ξενόφοβος εθνικισμός και ο ρατσισμός, σε άλλες, ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός, ή αλλιώς το μίσος για την αριστερά, το φεμινισμό, τους ομοφυλόφιλους. Παρά την ποικιλομορφία αυτήν, υπάρχουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά στην πλειονότητα των περιπτώσεων, αν όχι και σε όλες: αυταρχισμός, ολοκληρωτικός εθνικισμός –“Deutschland über alles» στις τοπικές του ποικιλομορφίες: “America First”, “O Brasil acima de tudo”, κλπ.-, θρησκευτική ή εθνικοφυλλετική αδυναμία ανοχής, αστυνομική/στρατιωτική βία ως μόνη απάντηση στα κοινωνικά ζητήματα και στην εγκληματικότητα. Ο χαρακτηρισμός «φασιστική» ή «ημι-φασιστική» μπορεί να εφαρμοστεί σε ορισμένες, αλλά όχι σε όλες. Ο Έντζο Τραβέρσο χρησιμοποιεί τον όρο «μεταφασισμός», που μπορεί να είναι χρήσιμος, καθώς εντοπίζει ταυτόχρονα και μια συνέχεια και μια διαφορά.
Αντίθετα, ο όρος «λαϊκισμός», που χρησιμοποιείται από μερικούς πολιτολόγους, από τα μίντια και ακόμα και από μια μερίδα της αριστεράς, στερείται απολύτως της δυνατότητας να απεικονίσει το φαινόμενο αυτό και το μόνο που πετυχαίνει είναι να σπέρνει σύγχυση. Εάν στη Λατινική Αμερική των δεκαετιών 1930 έως και 1960 ο όρος ανταποκρινόταν σε κάτι σχετικά συγκεκριμένο –στον βαργκισμό, στον περονισμό, κλπ.-, η χρήση του στην Ευρώπη από τη δεκαετία του 1960 και μετά είναι όλο και πιο θολή και ανακριβής.
Ο λαϊκισμός ορίζεται ως «μια πολιτική θέση που παίρνει το μέρος του λαού κατά των ελίτ», πράγμα που ισχύει για σχεδόν κάθε πολιτικό κόμμα ή κίνημα! Η ψευτο-έννοια αυτή, όταν εφαρμόζεται σε κόμματα της άκρας δεξιάς, οδηγεί -ηθελημένα ή αθέλητα- στο να τα νομιμοποιεί, να τα καθιστά αποδεκτά, αν όχι και συμπαθητικά (και ποιός δεν είναι υπέρ του λαού κατά των ελίτ;), αποφεύγοντας συστηματικά τις έννοιες που ενοχλούν: ρατσισμό, ξενοφοβία, φασισμό, άκρα δεξιά. Ο «λαϊκισμός» χρησιμοποιείται έτσι, ηθελημένα μυστικοποιητικά, από τις νεοφιλελεύθερες ιδεολογίες, για να δημιουργούν αμάλγαμα ανάμεσα στην άκρα δεξιά και στη ριζοσπαστική αριστερά, που χαρακτηρίζονται ως «δεξιός λαϊκισμός» και ως «αριστερός λαϊκισμός», αφού αντιτίθενται στις φιλελεύθερες πολιτικές, στην «Ευρώπη», κλπ.

Υποθέσεις

Πώς να εξηγηθεί αυτή η θεαματική άνοδος της άκρας δεξιάς, με τη μορφή κυβερνήσεων, αλλά και πολιτικών κομμάτων που μπορεί ακόμα να μην κυβερνούν, αλλά διαθέτουν πλατιά εκλογική βάση και επηρεάζουν την πολιτική ζωή των χωρών τους (Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Σουηδία, Δανία, κλπ.); Είναι δύσκολο να προτείνουμε μια γενική εξήγηση για τόσο διαφορετικά φαινόμενα, που εκφράζουν τόσο ειδικευμένες αντιφάσεις σε κάθε χώρα ή περιοχή του κόσμου. Όμως, καθώς πρόκειται για πλανητική τάση, πρέπει τουλάχιστον να εξετάσουμε κάποιες υποθέσεις.
Μια “εξήγηση”, απορριπτέα, θα ήταν αυτή που αποδίδει στις μεταναστευτικές ροές, ιδιαίτερα προς τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, την άνοδο των ριζοσπαστικών δεξιών. Οι μετανάστες είναι ένα βολικό πρόσχημα, μια άϋλη ιδέα, χρήσιμη για τις ξενόφοβες και ρατσιστικές δυνάμεις, αλλά καθόλου η “αιτία” της επιτυχίας τους. Εξάλλου, η άκρα δεξιά ανθίζει και σε πολλές χώρες -Βραζιλία, Ινδία, Φιλιππίνες…- όπου δεν τίθεται ζήτημα μετανάστευσης.
Η πιο προφανής εξήγηση, και αναμφίβολα βαρύνουσα, είναι πως η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, που είναι και μια διαδικασία βίαιης πολιτιστικής ομογενοποίησης, παράγει και αναπαράγει, σε παγκόσμια κλίμακα, μορφές ταυτοτικού πανικού (ο όρος είναι από τον Ντανιέλ Μπενσαΐντ), που οδηγεί σε εθνικιστικές και/ή θρησκευτικές εκδηλώσεις μη ανοχής και που ευνοεί και εθνοτικές και θρησκευτικές διενέξεις. Όσο περισσότερο τα έθνη χάνουν την οικονομική τους ισχύ τόσο περισσότερο διακηρύσσεται μια ύψιστη Δόξα στο Έθνος “πάνω απ’όλα”.
Μια άλλη εξήγηση θα ήταν η χρηματοπιστωτική κρίση του καπιταλισμού, που προκαλεί, από το 2008, οικονομική ύφεση, ανεργία, κοινωνική περιθωριοποίηση. Ο παράγοντας αυτός υπήρξε αναμφισβήτητα σημαντικός στο να καταστήσει δυνατή τη νίκη ενός Τραμπ ή ενός Μπολσονάρο, αλλά δεν έχει τόσο βάση στην Ευρώπη: σε πλούσιες χώρες, από αυτές που λιγότερο επλήγησαν από την κρίση, όπως η Αυστρία ή η Ελβετία, η άκρα δεξιά είναι πολύ ισχυρή, ενώ στις χώρες που χτυπήθηκαν περισσότερο από την κρίση, όπως η Ισπανία ή η Πορτογαλία, είναι η αριστερά και η κεντρο-αριστερά που έχουν την ηγεμονία και η άκρα δεξιά παραμένει περιθωριακή.
Οι διαδικασίες αυτές διεξάγονται σε καπιταλιστικές κοινωνίες όπου ο νεοφιλελευθερισμός κυριαρχεί από τη δεκαετία του 1980, διαλύοντας τις κοινωνικές σχέσεις και την αλληλεγγύη, βαθαίνοντας τις κοινωνικές ανισότητες, τις αδικίες και τη συγκέντρωση του πλούτου. Χωρίς να ξεχνάμε την εξασθένιση της κομμουνιστικής αριστεράς μετά από την κατάρρευση του λεγόμενου “υπαρκτού σοσιαλισμού”, χωρίς άλλες δυνάμεις της αριστεράς, πιο ριζοσπαστικές, να καταφέρουν να καλύψουν αυτόν τον πολιτικό χώρο.
Όλες αυτές οι εξηγήσεις είναι χρήσιμες, τουλάχιστον σε μερικές περιπτώσεις, αλλά είναι ανεπαρκείς. Δεν έχουμε ακόμα μια σφαιρική ανάλυση για ένα φαινόμενο που είναι παγκόσμιο και που διεξάγεται σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή.
Πρόκειται άραγε για επιστροφή στη δεκαετία του 1930; Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται: μπορούμε να βρούμε ομοιότητες ή αναλογίες, αλλά τα σημερινά φαινόμενα είναι αρκετά διαφορετικά από υποδείγματα του παρελθόντος. Ιδιαίτερα, δεν έχουμε -ακόμα- ολοκληρωτικά κράτη συγκρίσιμα με τα αντίστοιχα προπολεμικά. Η κλασική μαρξιστική ανάλυση του φασισμού τον ορίζει ως την αντίδραση του μεγάλου κεφαλαίου, με τη στήριξη της μικροαστικής τάξης, απέναντι σε μια επαναστατική απειλή του εργατικού κινήματος. Θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε εάν η ερμηνεία αυτή αποδίδει σωστά την άνοδο του φασισμού στην Ιταλία, στη Γερμανία και στην Ισπανία κατά τις δεκαετίες του 1920 και 1930. Αλλά, σε κάθε περίπτωση, δεν έχει τόσο βάση στο σημερινό κόσμο, όπου δεν βλέπουμε, πουθενά, κάποια “επαναστατική απειλή”. Χωρίς να μιλήσουμε καν για το προφανές γεγονός ότι το μεγάλο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο δεν εκφράζει μεγάλο ενθουσιασμό για τον “εθνικισμό” της άκρας δεξιάς -έστω και αν θα συμβιβαζόταν αν χρειαστεί…

Για το φαινόμενο Μπολσονάρο

Μερικά λόγια για το τελευταίο επεισόδιο αυτού του πλανητικού “φαιού κύματος”, δηλαδή για το φαινόμενο Μπολσονάρο στη Βραζιλία. Αυτό μοιάζει να είναι το πιο κοντινό στην κλασική μορφή του φασισμού, μέσα από τη λατρεία της βίας και το ενδογενές του μίσος για την αριστερά και το εργατικό κίνημα, αλλά -και σε αντίθεση με διάφορα ευρωπαϊκά κόμματα, από το αυστριακό FPO ώς το γαλλικό FN (που τώρα έγινε RN = Εθνική Συσπείρωση)- δεν διαθέτει ρίζες σε φασιστικά κινήματα του παρελθόντος, όπως στην περίπτωση της Βραζιλίας την AIB (Δράση Βραζιλιανής Ενσωμάτωσης) του führer Πλίνιο Σαλγκάδο της δεκαετίας του 1930.
Και αντίθετα από την ευρωπαϊκή άκρα δεξιά, δεν έχει κάνει τον ρατσισμό κύρια σημαία του. Ασφαλώς και έκανε δηλώσεις ρατσιστικού τύπου, αλλά δεν ήταν καθόλου αυτός ο κεντρικός άξονας της καμπάνιας του. Από την άποψη αυτή, μοιάζει περισσότερο με τον ιταλικό φασισμό της δεκαετίας του 1920, πριν τη συμμαχία με τον Χίτλερ.
Εάν συγκρίνουμε τον Μπολσονάρο με την ευρωπαϊκή άκρα δεξιά, βλέπουμε πολλές σημαντικές διαφορές:
1. Η σημασία της θεματικής της “πάλης κατά της διαφθοράς”, που είναι μια παλιά θεματική της συντηρητικής δεξιάς στη Βραζιλία, ήδη από τη δεκαετία του 1950. Ο Μπολσονάρο κατάφερε επίσης να χειραγωγήσει τη θεμιτή λαϊκή αγανάκτηση κατά των διεφθαρμένων πολιτικών. Η θεματική αυτή δεν είναι απούσα από την ευρωπαϊκή άκρα δεξιά, αλλά δεν κατέχει καθόλου την κεντρική θέση στα λόγια τους.
2. Το μίσος για την αριστερά, ή για την κεντρο-αριστερά (το βραζιλιάνικο PT -Εργατικό Κόμμα), ήταν μία από τις κύριες θεματικές κινητοποίησης του Μπολσονάρο. Αυτό το βρίσκουμε πολύ λιγότερο στην Ευρώπη, εκτός από τις φασίζουσες δυνάμεις στις τέως λαϊκές δημοκρατίες. Αλλά στην περίπτωση αυτή πρόκειται για έναν χειρισμό (διαβολοποίηση) που αναφέρεται σε πραγματική εμπειρία του παρελθόντος. Τίποτε το ανάλογο στη Βραζιλία: τα βίαια αντικομμουνιστικά λόγια του Μπολσονάρο δεν έχουν καμία σχέση με την τωρινή ή με παρελθούσα πραγματικότητα στη Βραζιλία. Είναι μάλιστα τόσο πιο εντυπωσιακό όσο ο ψυχρός πόλεμος έχει τελειώσει εδώ και δεκαετίες, η Σοβιετική Ένωση δεν υπάρχει πλέον, και το PT προφανώς και δεν έχει καμία σχέση με τον κομμουνισμό (με όποιον ενδεχόμενο ορισμό και να χρησιμοποιηθεί).
3. Αντίθετα από την ευρωπαϊκή άκρα δεξιά που καταγγέλλει τη φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, στο όνομα του προστατευτισμού, του οικονομικού εθνικισμού, κατά της “χρηματοπιστωτικής διεθνούς”, ο Μποσλονάρο παρουσίασε ένα οικονομικό πρόγραμμα υπέρ-φιλελεύθερο: περισσότερη αγορά, άνοιγμα στους ξένους επενδυτές, ιδιωτικοποιήσεις και πλήρη ευθυγράμμιση με τις βορειο-αμερικάνικες πολιτικές. Αυτό εξηγεί προφανώς και τη μαζική προσκόλληση των κυρίαρχων τάξεων στην υποψηφιότητά του, όταν έγινε σαφές πόσο μικρή δημοφιλία είχε ο υποψήφιος της παραδοσιακής δεξιάς (Γκεράλντο Αλκμίν).
Αυτά που είναι κοινά ανάμεσα σε Τραμπ, σε Μπολσονάρο και σε ευρωπαϊκή άκρα δεξιά είναι τρεις θεματικές αντιδραστικής κοινωνικο-πολιτιστικής κινητοποίησης:
1. Ο αυταρχισμός, η προσήλωση σε ένα Ισχυρό Άνδρα, έναν Αρχηγό, ικανό να “επαναφέρει την τάξη”.
2. Η κατασταλτική ιδεολογία, η λατρεία της αστυνομικής βίας, η έκκληση για επαναφορά της θανατικής ποινής και η διάθεση να δοθούν όπλα στον πληθυσμό για να “αμυνθεί κατά των εγκληματιών”.
3. Η αφαίρεση κάθε ανοχής προς τις σεξουαλικές μειονότητες, ιδιαίτερα τους ανθρώπους LGBTI. Είναι μια θεματική κινητοποιήσεων, με ορισμένη επιτυχία, από αντιδραστικά θρησκευτικά στρώματα, είτε καθολικά (στη Γαλλία) είτε νεο-ευαγγελικά (Βραζιλία).
Τα τρία αυτά ζητήματα, μαζί με τον “πόλεμο κατά της διαφθοράς”, υπήρξαν καθοριστικά για τη νίκη του Μπολσονάρο, ιδιαίτερα μέσα από τη μαζική διάδοση fake news από τα κοινωνικά δίκτυα (μένει να εξηγηθεί το γιατί τόσοι άνθρωποι πίστεψαν τόσο χοντροκομμένα ψέματα). Ωστόσο, εξακολουθούμε να μη διαθέτουμε μια πειστική εξήγηση για την απίστευτη επιτυχία, σε μερικές μόνο εβδομάδες, της υποψηφιότητάς του, παρά τη βία, τη βαναυσότητα των εμφυλιοπολεμικών του λόγων, του μισογυνισμού του, της απουσίας προγράμματος και της ξετσίπωτης απολογίας του της στρατιωτικής δικτατορίας και των βασανιστηρίων.

Συνεπής αντιφασισμός

Πώς να αγωνιστούμε; Δυστυχώς, δεν υπάρχει μαγική φόρμουλα για να καταπολεμήσουμε αυτό το νέο παγκόσμιο φαιό κύμα. Το κάλεσμα του Μπέρνι Σάντερς3 για ένα παγκόσμιο αντιφασιστικό Μέτωπο είναι μια εξαίρετη πρόταση. Πρέπει ταυτόχρονα να οικοδομήσουμε, και μέσα σε κάθε χώρα, πλατιούς συνασπισμούς για την υπεράσπιση των δημοκρατικών ελευθεριών.
Αλλά επίσης θα πρέπει να πάρουμε υπόψη μας ότι το καπιταλιστικό σύστημα, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης, παράγει και αναπαράγει διαρκώς φαινόμενα όπως ο φασισμός, τα πραξικοπήματα και τα αυταρχικά καθεστώτα. Η ρίζα αυτών των τάσεων είναι συστημική και η εναλλακτική πρέπει να είναι ριζική, δηλαδή αντισυστημική. Το 1938, ο Μαξ Χορκχάιμερ, ένας από τους κύριους στοχαστές της Σχολής της Φρανκφούρτης για την Κριτική Θεωρία, έγραφε: “Εάν δεν θέλετε να μιλήσετε για τον καπιταλισμό, τότε δεν έχετε τίποτα να πείτε για το φασισμό”. Με άλλα λόγια, ο συνεπής αντιφασίστας είναι ένας αντικαπιταλιστής.

Michael Löwy

Inprecor 657/658, novembre/décembre 2018 

Μετάφραση στα ελληνικά, από τα γαλλικά, ΤΠΤ.
1Μετάφραση ΤΠΤ από τα γαλλικά. Το πρωτότυπο δημοσιεύεται στο Inprecor 657/658, Νοέμβρη/Δεκέμβρη 2018.
2 Ο Michael Löwy είναι μέλος της 4ης Διεθνούς, κοινωνιολόγος και οικοσοσιαλιστής φιλόσοφος. Γεννήθηκε το 1938 στο Σάο Πάολο (Βραζιλία) και ζει στο Παρίσι από το 1969. Διευθυντής έρευνας (ομότιμος) στο CNRS και καθηγητής στην École des hautes études en sciences sociales, έχει συγγράψει πολλά βιβλία που έχουν δημοσιευτεί σε 19 γλώσσες, μεταξύ των οποίων: “Η θεωρία της επανάστασης στο νέο Μαρξ”, Παρίσι 1970, εκδ. Maspero, “Τοπία αλήθειας -εισαγωγή σε μια κριτική κοινωνιολογία της γνώσης”, Παρίσι 1975, εκδ. Anthropos, “Πατρίδες ή Πλανήτης; Εθνικισμοί και διεθνισμοί από τον Μαρξ ώς τις μέρες μας”, Λωζάννη 1997, εκδ.Editions Page 2, “Μπένιαμιν -προειδοποιήσεις πυρκαγιάς, ανάγνωση των θέσεων “για την έννοια της ιστορίας”, Παρίσι 2001, εκδ.Presses universitaires de France, “Ο Φραντς Κάφκα, ανυπότακτος ονειροπόλος”, Παρίσι 2004, εκδ.Stock, “Οικοσοσιαλισμός”, Παρίσι 2011, εκδ. Mille et une nuits, “Το σιδερένιο κλουβί: ο Μάξ Βέμπερ και ο βεμπεριανός μαρξισμός”, Παρίσι 2013, εκδ. Stock, συλλογή « Un ordre d’idées », « Επαναστατικές συγγένειες : τα κόκκινα και μαύρα άστρα μας » (σε συνεργασία με τον Ολιβιέ Μπεζανσενό), Παρίσι 2014, εκδ. Mille et une nuits, « Το πλασματικό ιερό -κοινωνιολογία και θρησκεία : φιλολογικές προσεγγίσεις », Παρίσι 2017, εκδ. Éditions de l’éclat (μαζί με τον Ερουάν Ντιαντέιγ₎. [Σημείωση του Inprecor]
3Αναφορά στο λόγο του Μπέρνι Σάντερς, στις 9/10/2018, “Building A Global Democratic Movement To Counter Authoritarianism”. Ο λόγος αυτός μπορεί να βρεθεί στην σελίδα: https://www.sanders.senate.gov/newsroom/press-releases/sanders-speech-at...

Πηγή: okdetpt.wordpress.com

Κάθε τέλος είναι μια νέα αρχή...

Πριν ακριβώς τρία χρόνια κι ενώ βρισκόμουν στο νησί για τις γιορτές, σε μια συνάντηση με τον Γιάννη Βούλγαρη, έγινε η πρόταση να αρχίσω να γράφω στην Απλωταριά. Μου ανέθεσαν ένα εβδομαδιαίο βήμα στις Δεύτερες Σκέψεις ενώ στην πορεία προέκυψαν κάποιες συνεντεύξεις με εκλεκτά πρόσωπα. Ως αναγνώστης της Απλωταριάς για πολλά χρόνια, ένιωσα ένα πρωτόγνωρο συναίσθημα περηφάνιας κι ευθύνης. Συναισθήματα που δεν μπορώ να περιγράψω. Όπως δεν μπορώ να περιγράψω τη στεναχώρια μου όταν πάρθηκε η απόφαση να κλείσει ο δεκαετής της κύκλος.
Σ' αυτό το μοναδικό ταξίδι συμπορεύτηκα με τους υπόλοιπους συντελεστές τρία ακριβώς χρόνια, από τον Γενάρη του 2016 μέχρι σήμερα. Μέσα σ' αυτά τα τρία χρόνια γνώρισα και δέθηκα με νέους ανθρώπους. Νέους φίλους στη ζωή και νέες παρέες στις μετέπειτα επισκέψεις μου στο νησί. Ο Γιώργος, η Δέσποινα, ο Βαγγέλης, η Μαρκέλλα, ο Αλέξανδρος, η Ερμιόνη, η Βασιλική, ο Αριστοτέλης, ο Κώστας... Αυτό ήταν το μεγαλύτερο δώρο που μου πρόσφερε η Απλωταριά και της είμαι πραγματικά ευγνώμων.
Μέσα σ' αυτά τα τρία χρόνια ήρθα σε εποικοδομητικούς διαλόγους αλλά κι έντονες αντιπαραθέσεις με αρκετό κόσμο. Απόλαυσα στιγμές προβληματισμού, μοιράστηκα ανησυχίες κι αγνοούσα επιδεικτικά αβάσιμες κραυγές μίσους και φόβου που προσπαθούσαν να με εξοργίσουν και να μ' αποπροσανατολίσουν. Πολλές φορές βρέθηκα στα όριά μου. Εκείνες τις στιγμές είναι που υπερίσχυε το πνεύμα της ομάδας καθώς εκεί που γονάτιζε ένας, μεμιάς εμφανίζονταν δεκάδες χέρια για να τον σηκώσουν ξανά ψηλά. Ένα πνεύμα συντροφικότητας κι άψογης συνεργασίας που σπανίζει στις μέρες μας. Αυτό το πνεύμα αγάπης, αλληλοσεβασμού και παρεΐστικης διάθεσης ήταν αξιοζήλευτο και μοναδικό. Αισθάνομαι τυχερός που το βίωσα μες στην ομάδα της Απλωταριάς.
Κλείνοντας θέλω να ευχαριστήσω μέσα από την καρδιά μου τον Γιώργο που μ' εμπιστεύτηκε και όλη την ομάδα που πρόσφερε όλα αυτά τα χρόνια μια ξεχωριστή πολυεπίπεδη φωνή στην Χίο. Την φωνή της αξιοπρέπειας και της ηθικής. Την φωνή της μνήμης και του πολιτισμού. Την ανθρώπινη φωνή.
Αυτά τα δέκα χρόνια αφήνουν μια πλούσια παρακαταθήκη στον τόπο μας. Μία πλούσια συλλογή πληροφοριών, εργασιών, φωτογραφιών κι ερευνών που είμαι βέβαιος πως θα εκτιμηθούν και θα αξιοποιηθούν στο μέλλον.
Ένας κύκλος κλείνει. Από τη μια αισθάνομαι τυχερός που είμαι ένα μικρό κομμάτι του αλλά από την άλλη με πνίγει μια απέραντη θλίψη. Η Απλωταριά θα αφήσει ένα μεγάλο κενό στον τόπο μας αλλά με την ιστορία της έχει ανοίξει έναν νέο δρόμο, ο οποίος είναι εκεί και μας περιμένει να τον διαβούμε ξανά. Και είμαι σίγουρος πως πολλοί από μας θα σμίξουμε σύντομα για να συνεχίσουμε αυτήν την όμορφη πορεία.
Καλή μας αντάμωση λοιπόν...

Τι έχουν να χωρίσουν οι μαθητές και οι νέοι των Βαλκανίων;

Οι μαθητές

Στα μισά σχολεία της πόλης Μπίτολα οι μαθητές ξεκίνησαν τη σχολική τους χρονιά χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα αφού τα σχολεία δεν είχαν να πληρώσουν τους λογαριασμούς. Στην πόλη Γκόστιβαρ η σχολική χρονιά ξεκίνησε με ελλείψεις σε προσωπικό και μη-λειτουργία των οχημάτων που μεταφέρουν μαθητές από απομακρυσμένα χωριά. Σε δεκάδες σχολεία των ίδιων περιοχών δεν υπάρχουν εκτυπωτές, προτζέκτορες, βιβλιοθήκες και εγκαταστάσεις υγιεινής.
Στην πόλη Κίτσεβο πριν λίγα χρόνια οι μαθητές έχασαν μαθήματα ενός μήνα γιατί μες στο καταχείμωνο, ο Δήμος δήλωσε ότι δεν έχει χρήματα για πετρέλαιο.
Στην Ελλάδα, μόνο το φετινό φθινόπωρο δεκάδες ήταν οι μαθητικές καταλήψεις πανελλαδικά (Λαμία, Πτολεμαϊδα, Αθήνα, Θεσσαλονίκη) για ελλείψεις εκπαιδευτικών ακόμα και σε μαθήματα κατεύθυνσης αλλά και κτιριακά ζητήματα, το εξεταστικό σύστημα. Οι καταλήψεις αυτές δεν έτυχαν φυσικά μεγάλης προβολής αλλά ένα απλό google search φτάνει...

Και οι φοιτητές

Στα Σκόπια στη φοιτητική εστία "Στιβ Ναούμοφ" τα πρώτα κρύα του Οκτώβρη βρήκαν τους φοιτητές χωρίς θέρμανση και ζεστό νερό για μπάνιο. Ζεστό νερό δεν υπάρχει, Νοέμβρη μήνα, ούτε στη φοιτητική εστία "Γκότσε Ντέλτσεφ" των Σκοπίων.
Προβλήματα υγιεινής αλλά και έλλειψης βασικών υποδομών όπως εύκολη πρόσβαση στο διαδίκτυο αντιμετωπίζουν και οι φοιτητές που μένουν στις φοιτητικές εστίες της Σόφιας.
Ταυτόχρονα, στη Βουλγαρία, τα χρέη των φοιτητών από τα φοιτητικά δάνεια που θεσπίστηκαν το 2010 για να καλύπτουν οι φοιτητές τα δίδακτρα των σπουδών τους και το κόστος της στέγασης έχουν ήδη ανέλθει σε 1,5 εκατομμύριο ευρώ.
Στην Ελλάδα οι φοιτητές σε διάφορες πόλεις (Χανιά, Κέρκυρα) κινητοποιήθηκαν καθώς η έλλειψη φοιτητικών εστιών και τα υψηλά ενοίκια λόγω τουρισμού καθιστά τη φοίτησή τους σχεδόν απαγορευτική. Αλλά και όπου υπάρχουν φοιτητικές εστίες τα προβλήματα δεν είναι μικρά. Στην Β' Φοιτητική Εστία Πανεπιστημίου Αθηνών οι φοιτητές καταγγέλλουν διακοπή της θέρμανσης λόγω απλήρωτων λογαριασμών, πτώση σοβάδων και έλλειψη συντήρησης. Από το 1976 έχει να συντηρηθεί και η παλιά φοιτητική εστία του ΕΜΠ ενώ αντίστοιχη είναι κι η κατάσταση στην φοιτητική εστία του ΑΠΘ.
Στην Αλβανία, την προηγούμενη εβδομάδα, στις 22 Νοέμβρη οι φοιτητές ξεσηκώθηκαν απαιτώντας μείωση των διδάκτρων, αύξηση των κρατικών δαπανών και δωρεάν συγγράμματα για τις σπουδές τους.
Συνολικά σε όλες τις βαλκανικές χώρες οι φοιτητές σπρώχνονται στον δανεισμό από τις τράπεζες για να ανταπεξέλθουν στα βάρη των σπουδών τους.

Η ανεργία των νέων είναι μία και είναι βαλκανική

Σε 42,87% υπολογιζόταν η επίσημη ανεργία των νέων στην Ελλάδα για το 2017. Μια θέση κάτω από τους ακατανόμαστους γείτονές μας όπου η ανεργία των νέων για το ίδιο έτος ανήλθε στο 46,87%. Από κοντά κι η Αλβανία κι η Σερβία με 30,2% και 33,7% αντίστοιχα. Στην κορυφή των Βαλκανίων βρίσκεται το Κόσοβο με την ανεργία των νέων να αγγίζει το 60%. Δεύτερη σε ποσοστό άνεργων νέων η Βοσνία-Ερζεγοβίνη με 55%. Αλλά πώς εργάζονται όσοι και όσες εργάζονται στις ίδιες χώρες; Η κατάσταση είναι παρόμοια. 10ωρα και 12ωρα, χωρίς πληρωμή υπερωριών, απλήρωτα δώρα χριστουγέννων και πάσχα, ανασφάλιστη εργασία χωρίς ένσημα, άλλοι μισθοί στα χαρτιά - άλλοι στην πραγματικότητα, πίεση και προσβολές από τα αφεντικά, εκμετάλλευση για μήνες και χρόνια από άλλους με την υπόσχεση της μελλοντικής πρόσληψης. Αυτά καταγγέλλουν οι νέοι/ες εργαζόμενοι/ες από όλες τις παραπάνω χώρες όποτε τους δίνεται ο χώρος να μιλήσουν. Αν κοιτάξει κάποιος στα μαγειρία, τις αποθήκες και το πίσω μέρος της τουριστικής γκλαμουριάς στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες τουριστικές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Μάλτα θα δει κακοπληρωμένους και κακοπληρωμένες Βαλκάνιους και Βαλκάνιες να δουλεύουν δίπλα-δίπλα, ατελείωτες ώρες για ένα μεροκάματο.

Και η μετανάστευση

Η ανεργία των νέων φυσικά θα ήταν πολύ μεγαλύτερη αν δεν είχαν αναγκαστεί να μεταναστεύσουν εκατοντάδες χιλιάδες νέοι και νέες των Βαλκανίων.
Η βαλκανική νεολαία δε γειτονεύει μόνο γεωγραφικά επειδή έτυχε να γεννηθεί σ' αυτή τη μεριά του κόσμου, γειτονεύει πλέον και στα μεγάλα αστικά κέντρα της Γερμανίας, της Αγγλίας και της Γαλλίας. Στις ίδιες πολυκατοικίες πάνω-κάτω, στα ίδια διαμερίσματα δίπλα-δίπλα, στις ίδιες γειτονιές με τα ίδια προβλήματα.
Σε περίπου 250.000 υπολογίζονται οι κάτω των 35 ετών Έλληνες και Ελληνίδες που αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό την τελευταία 8ετία ενώ 6 στους 10 δηλώνουν έτοιμοι/ες να αλλάξουν πόλη η χώρα για να βρουν δουλειά.
Κάπου 30.000 Βούλγαροι/ες εγκαταλείπουν τη χώρα τους ετησίως. Συνολικά από το 1990 πάνω από 1 εκατομμύριο έχουν μεταναστεύσει σε διάφορα σημεία του πλανήτη, το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων είναι νέοι και νέες.
Πάνω από τους μισούς νέους και νέες του Μαυροβουνίου δήλωσαν σε πρόσφατη έρευνα κοινωνικού ινστιτούτου ότι επιθυμούν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους ενώ μόνο πέρυσι 58.000 Σέρβοι και Σέρβες μετανάστευσαν στο εξωτερικό (και πάλι στην πλειονότητά τους νέοι και νέες).
Στη γειτονική Δημοκρατία της Μακεδονίας, πρόσφατη κοινωνική έρευνα αποκάλυψε ότι το 85% των τελειόφοιτων των πανεπιστημίων της χώρας δηλώνει ότι βλέπει το μέλλον του εκτός της χώρας του.
Το ίδιο ισχύει και για 7 στους 10 Αλβανούς/ες νέους/ες που μες στο 2018 δήλωσαν ότι θα ήθελαν να μεταναστεύσουν για κάποια χώρα της Ε.Ε.
Είναι καθαρό. Σ' αυτή τη γωνιά της γης τα κράτη κι οι κυβερνήσεις μας μας θέλουν διαιρεμένους και φτωχούς, τα αφεντικά μας μας θέλουν φθηνούς κι υπάκουους, το ΝΑΤΟ μας θέλει έτοιμους να πολεμήσουμε για τις μεγάλες ιδέες του. Για πόσο ακόμα θα τους κάνουμε τη χάρη;

Πηγή: Our Balkans

«Η ωριμότητα είναι το παν»: Μια συνέντευξη με τον Μπερνάρντο Μπερτολούτσι

Μια παλιά συζήτηση του Παύλου Νεράντζη με τον Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, τον μεγάλο Ιταλό σκηνοθέτη που έφυγε σήμερα από τη ζωή.

Είχα δει σχεδόν όλες τις ταινίες του ακόμη την εποχή που βρισκόμουν στην Ιταλία. Κάποτε τον είχα συναντήσει στη Μπολόνια και πολλά χρόνια αργότερα στη Θεσσαλονίκη. Αυτό που ξεχωρίζει στην κινηματογραφική του ματιά είναι ο λυρισμός, η διεισδυτικότητα και η κοινωνική κριτική. Οι πρωταγωνιστές του πάντα βρίσκονται μπροστά σε ρήξεις, προσωπικές ή/και πολιτικές και κοινωνικές. Είναι ο μοναδικός Ιταλός σκηνοθέτης που έλαβε βραβείο Όσκαρ σκηνοθεσίας. Το 2007 βραβεύτηκε στη Βενετία και το 2011 στις Κάννες.
Σήμερα, διαβάζοντας την είδηση του θανάτου του, θυμήθηκα αυτήν την παλιά, αλλά πάντα επίκαιρη συζήτηση, που έγινε στα μέσα της δεκαετίας του ’90.
Ο Μπερτολούτσι μιλά για τη ζωή του, το έργο του, για τον Παζολίνι και τον Φελίνι, για την τηλεόραση και τη σύγχρονη κοινωνία. «Βαδίζουμε -λέει ο Μπερτολούτσι- σε μια κοινωνία τρομακτική, όπου θα κυριαρχεί ο ένας και μοναδικός πολιτισμός».

• Τι είναι για εσάς το σινεμά; Τι σηματοδοτούν οι ταινίες σας; 

Κάνω ταινίες, γιατί δεν ξέρω ούτε να τραγουδώ, ούτε να χορεύω. Η μηχανή λήψης είναι ένα όργανο γνώσης. Είναι τρόπος για να γνωρίσεις τον κόσμο, να σκεφτείς. Οι ταινίες μου είναι κατά κάποιο τρόπο αποσπάσματα της ζωής μου. Άρχισα να κάνω ταινίες το 1962, πέρασαν 34 χρόνια, σκηνοθέτησα 13 ταινίες και από την αρχή είχα αυτή την αίσθηση. Οι ταινίες μου με βοήθησαν να γνωρίσω, να αγαπήσω, να εμβαθύνω σε διαφορετικές κουλτούρες. Το σινεμά με πήγε στην Κίνα, τη Σαχάρα, στο Νεπάλ, με πήγε παντού. 

• Κάποτε είχατε πει σε μια συνέντευξη που παραχωρήσατε ότι «ο χρόνος των ταινιών μου μοιάζει με το χρόνο των ονείρων. Το σινεμά είναι φτιαγμένο από το υλικό των ονείρων». Βλέποντας, ωστόσο τις ταινίες σας διαπίστωσα ότι αναφέρονται στην πραγματικότητα. Χρησιμοποιούν τη γλώσσα της πραγματικότητας και ασκούν μάλιστα έντονη κριτική στην κοινωνία, την ιστορία. 

Όταν μία μηχανή λήψης μπαίνει μπροστά σ΄ ένα γεγονός, περιγράφει την πραγματικότητα. Συνεπώς ο κινηματογράφος είναι κατά κάποιο τρόπο η γλώσσα της πραγματικότητας. Ο Παζολίνι έλεγε ακριβώς αυτό: «Η πραγματικότητα χρησιμοποιεί το σινεμά για να εκφραστεί. Αυτό ισχύει και στη σχέση του κινηματογράφου με τον ηθοποιό. Κατ΄αρχήν υπάρχει ένα πρόσωπο που περιγράφεται στο σενάριο και στη συνέχεια ο ηθοποιός καλείται να υποδυθεί αυτόν το ρόλο. 
Εκείνο που επιχειρώ να κάνω είναι να αναμείξω, να συνδέσω το περιγραφόμενο πρόσωπο με την προσωπικότητα του ηθοποιού. Για να γίνω κατανοητός θα σας αναφέρω ένα παράδειγμα. Γυρνάμε μία εξωτερική σκηνή. Έχει ήλιο. Περνά ένα σύννεφο και το φως αλλάζει. Αυτό μ΄ αρέσει. Αυτό που συμβαίνει εκείνη τη στιγμή. Το απρόβλεπτο. Εάν ένας ηθοποιός φθάσει το πρωί, μετά από μία τρελή νύχτα με κουρασμένο πρόσωπο, αντί να τον μακιγιάρω, χρησιμοποιώ εκείνο το κουρασμένο πρόσωπο. Μπορεί ένα σενάριο να το έχω σκεφτεί και να το έχω επεξεργαστεί πάμπολλες φορές, αλλά μ΄ αρέσει να αναδεικνύω το απρόβλεπτο.  

• Μιλήσατε για τον Παζολίνι, ένα μεγάλο σκηνοθέτη. Στα πρώτα σας βήματα, ποιος ήταν ο πνευματικός πατέρας, ο δάσκαλος ; 

Υπάρχει ένας πατέρας-ποιητής που ζει στη Ρώμη, 85 ετών, πολύ αγαπητός σ΄ όλη την Ιταλία. Και μετά, υπάρχουν κι άλλοι «πατέρες». Ο πρώτος δάσκαλός μου στον κινηματογράφο ήταν ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι. Ήμουν βοηθός του σε ηλικία 20 ετών. Κοντά του ανακάλυψα το σινεμά. Ο Πιέρ Πάολο προερχόταν από τη λογοτεχνία, δεν ήταν κινηματογραφιστής, όπως ήμουν εγώ. Ο Παζολίνι επινοούσε, ανακάλυπτε το σινεμά. ΄Όταν τον έβλεπες να κάνει travelling, ήταν σαν να παρακολουθούσες την ανακάλυψη του carello. 

• Εργαστήκατε αρκετά κοντά στον Παζολίνι. 

Η πρώτη μου ταινία έγινε από μια ιδέα του Παζολίνι. Όταν αποφάσιζε να κάνει ένα πρώτο πλάνο, δεν το έκανε γιατί του το επέβαλε ο κινηματογράφος. Σου έδινε την εντύπωση ότι ανακάλυπτε το πρώτο πλάνο, ότι εκείνη τη στιγμή γεννιόταν το σινεμά. 

• Θέλω να μου πείτε με δύο λόγια τι αντιπροσωπεύει, τι εκφράζει για σας η κάθε ταινία σας. Ξεκινώντας από την «Πριν την Επανάσταση» του 1964 και την «Αγωνία» και… φθάνοντας μέχρι την «Κλεμμένη Ομορφιά». 

Το πρώτο φιλμ το σκηνοθέτησα το ΄62. Ήταν ο «Βίαιος θάνατος». 

• Αρχίσατε να κάνετε ταινίες, να γράφετε σενάρια σε ηλικία 13 ετών, όταν σταματήσατε να γράφετε ποιήματα. 

Έγραφα ποιήματα, αλλά κάποια στιγμή κατάλαβα ότι η ποίηση ανήκει στον πατέρα μου. Το «Πριν την Επανάσταση» είναι μία αυτοβιογραφική ταινία, που οφείλει να κάνει κάθε σκηνοθέτης στα πρώτα του βήματα. Είναι η ιστορία ενός νέου που έχει την ηλικία, που είχα εγώ τότε, με αστική καταγωγή, κομμουνιστής, «διασπασμένος» ανάμεσα στην καρδιά και τη λογική, ερωτευμένος με τη θεία του. Η ιστορία ενός νέου, όπως ήταν οι νέοι της δεκαετίας του ΄60. Έτσι επιχείρησα να εξωτερικεύσω τα προσωπικά μου βιώματα. Στη συνέχεια πέρασα μια μακρά περίοδο απραξίας. Ήθελα να βάλω βόμβες στους κινηματογράφους, γιατί δεν μου επέτρεπαν να κάνω ταινίες. Μισούσα τον εμπορικό κινηματογράφο. Ήταν η δεκαετία του ΄60. Ωραία χρόνια. Τότε άλλαξε το σινεμά. Έγινε επανάσταση στον κινηματογράφο, όπως έγινε στη μουσική και στις άλλες τέχνες. 

• Ήταν η εποχή που κυριαρχούσαν οι ιδεολογίες σ΄ όλους τους τομείς της τέχνης. 

Κυριαρχούσε το πάθος της πολιτικής. Η ανάγκη να αλλάξουν όλα. Το ίδιο μήνυμα δίνεται και στην ταινία «Ο Σωσίας» το ΄68, που αναφέρεται στους νέους και στα συνθήματα της εποχής. Μία ταινία που βασίζεται σ΄ ένα διήγημα του Ντοστογιέφσκι, τον «Σωσία». Ακολουθεί «Η Στρατηγική της Αράχνης», που βασίζεται στο διήγημα του Μπόρχες και συμπίπτει με την εποχή που άρχισα να κάνω ψυχανάλυση.

• Γνωρίζω ότι κάνατε για αρκετό καιρό ψυχανάλυση. 

Έκανα, πράγματι, για πολύ καιρό. Δεν θέλω να πω για πόσο. Ντρέπομαι…. Όταν σκηνοθέτησα τη «Στρατηγική της Αράχνης», ένιωσα ν΄ ανοίγομαι, καθώς αντιλήφθηκα ότι ο κινηματογράφος δεν είναι μόνο μέσο έκφρασης, αλλά και επικοινωνίας. Είναι η ιστορία ενός νέου, που επιστρέφει στο χωριό του, εκεί όπου ζούσε ο πατέρας του, ήρωας του αντιφασιστικού αγώνα και ανακαλύπτει την αλήθεια σχετικά με το θάνατό του. Είχε δολοφονηθεί από φασίστες, αν και στην πραγματικότητα, όπως διαπίστωσε στη συνέχεια, ο πατέρας του ήταν ήρωας και προδότης. Είχε προδώσει για να γίνει ήρωας. Είναι μία ταινία στην οποία η φυσιογνωμία τους πατέρα προσεγγίζεται από μία ψυχαναλυτική, φροϋδική σκοπιά. 

• Ακολουθεί ο «Κονφορμίστας»…. 

Η ταινία στηρίζεται σ΄ένα ρομάντζο του Μοράβια, με χρονικό σημείο αναφοράς, τη δεκαετία του ΄30, κατά την οποία η φυσιογνωμία του πατέρα είναι ισχυρή. Ο «Κονφορμίστας» είναι ένα πρόσωπο που αισθάνεται τόσο διαφορετικό ώστε κάποια στιγμή θέλει να εξομοιωθεί με τους άλλους, που είναι φασίστες, γίνεται ο ίδιος φασίστας για να «πνίξει» την αίσθηση του διαφορετικού, που βιώνει. Ακολούθησε το «Τελευταίο Τανγκό στο Παρίσι», μία ταινία που απαγορεύτηκε στην Ιταλία, μετά από τρεις μήνες προβολής, στη διάρκεια των οποίων έσπασε ρεκόρ στις πωλήσεις εισιτηρίων. Απαγορεύτηκε για 15 χρόνια, από το 1973 έως το 1987, γεγονός που με λύπησε ιδιαίτερα. Στην ταινία αυτή περιγράφεται η σχέση ενός άνδρα και μιας γυναίκας, που θέλουν να επικοινωνήσουν, έξω από την κοινωνική τους ταυτότητα. Έτσι αναζητούν μια καθαρότητα στην επικοινωνία τους. Η ταινία είχε χαρακτηριστεί σκανδαλώδης, αλλά στην πραγματικότητα ήταν ρομαντική. Δύο άνθρωποι, ο Μάρλον Μπράντο και η Μαρία Σνάιντερ, συναντιούνται σ΄ ένα κενό δωμάτιο, κάνουν έρωτα και αποφασίζουν να ξανασυναντηθούν χωρίς να πουν ούτε τα ονόματά τους, ούτε ποιοι είναι. Κρατούν μυστικές τις ταυτότητές τους ώστε να επιτρέψουν μια ζωώδη επικοινωνία μεταξύ τους για να πετύχουν την καθαρότητα στη σχέση τους. 

• Ακολούθησε το «1900» μετά από μία περίοδο σιωπής. 

Όχι και μεγάλη. Πέρασαν τέσσερα χρόνια. Άλλωστε για το «1900» εργάστηκα πολύ τόσο στη φάση της προετοιμασίας όσο και της υλοποίησης. Η ταινία αναφερόταν στη γέννηση του σοσιαλισμού, του κομμουνισμού στην περιοχή μου, στην Εμίλια. Ήταν ένα επικό φίλμ, που το σκηνοθέτησα, γιατί ήθελα να θυμίσω στον κόσμο ότι οι παππούδες μας, δούλευαν, περπατούσαν, διασκέδαζαν, ζούσαν σ΄έναν τόπο, όπου η αγροτική κουλτούρα ήταν πλουσιότατη. Μία κουλτούρα, έναν πολιτισμό, που τη δεκαετία του ΄60 είχαμε αρχίσει να τον ξεχνούμε. Ήθελα λοιπόν, να αγωνιστών, ενάντια σ΄αυτήν τη λήθη, που σήμερα πλέον έχει λάβει τραγικές διαστάσεις, αφού το παρελθόν ακόμη και το πρόσφατο, έχει ξεχαστεί. Επόμενη ταινία μου «Το Φεγγάρι». Περνώ όπως βλέπετε, από ταινίες επικές, με πολιτικό περιεχόμενο, σε ταινίες εσωτερικές, όπως «Το Φεγγάρι», που αναφέρεται στην ιστορία μιας μητέρας και του γιου της, που έχουν μια δύσκολη σχέση… 

• Σε κάθε περίπτωση όμως, οι ταινίες σας, δείχνουν ότι ο Μπερνάρντο Μπερτολούτσι είναι στρατευμένος, όπως εννοούσαν στην Ιταλία τη στράτευση των διανοουμένων στη δεκαετία του ΄70. 

Στρατευμένος; (χαμογελά)… Αντιλαμβάνομαι τι εννοείτε. Ο κινηματογράφος εκφράζει την πραγματικότητα. Στις δεκαετίες του ΄60 και του ΄70, το σπουδαιότερο όχι μόνο για μένα, αλλά για όλους, ήταν η πολιτική, το πάθος που είχαμε για την πολιτική. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ. Συνεπώς άλλαξε και ο κινηματογράφος. Γιατί ο κινηματογράφος υπηρετεί την πραγματικότητα. 
Πράγματι οι ταινίες μου είναι κατά κάποιο τρόπο στρατευμένες. Με εξαίρεση όμως το «1900» που ήταν αφιερωμένο στο ΙΚΚ. (Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα), ποτέ δε σκέφθηκα ούτε και απαίτησα από το κοινό που είδε τις ταινίες μου, να ενταχθεί σε κάποιο κόμμα της αριστεράς, από την οποία και προέρχομαι. Θα ήταν μία ψευδαίσθηση. Ο κινηματογράφος είναι τμήμα ενός μεγάλου πολιτιστικού κινήματος, που είχε σημείο αναφοράς την αριστερά. «Η τραγωδία ενός γελοίου ανθρώπου» αναφέρεται στα «χρόνια του μολυβιού», τα χρόνια της τρομοκρατίας. Είναι η ιστορία ενός ανθρώπου, που δεν αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει γύρω του. Όπως εγώ και πολλοί που δεν καταλάβαιναν όσα διαδραματίζονταν την περίοδο εκείνη στην Ιταλία. 

• Ακολούθησαν «Ο τελευταίος Αυτοκράτορας», «Ο μικρός Βούδας» και το «Εγώ χορεύω μόνη μου» (Η Κλεμμένη Ομορφιά»). Πώς εξηγείτε αυτή τη στροφή από μία ταινία στρατευμένη, μία μεγάλη παραγωγή, σε μία ταινία συναισθηματική, αν είναι σωστός ο χαρακτηρισμός; 

Η τελευταία μου ταινία είναι λυρική, ποιητική. Είναι ένα φιλμ που μ΄ εκφράζει πολύ. Εγώ έχω αλλάξει, όπως άλλαξαν και τα πρόσωπα και το σινεμά. Διακατέχομαι από ένα φόβο. Να μην επαναλαμβάνομαι. Να μην κάνω ταινίες με ίδιο ή ανάλογο περιεχόμενο. Υπάρχουν συνάδελφοι τους οποίους θαυμάζω και εκτιμώ. Αλλά από τη στιγμή που βρήκαν το δρόμο τους, επαναλαμβάνουν την ίδια ταινία, αντιγράφουν τον εαυτό τους. Εμένα μου αρέσει να ριψοκινδυνεύω, να μπαίνω σε περιπέτειες ακόμη και σε χώρες που δε γνωρίζω, όπως συνέβη λ.χ. στην Κίνα. 

• Είπατε ότι ο κινηματογράφος, περιγράφει την πραγματικότητα. Το ίδιο όμως, κάνει και η τηλεόραση. 

Η πραγματικότητα δεν αποτυπώνεται μόνο μέσα από τη μηχανή λήψης, αλλά και από τα πρόσωπα που συμμετέχουν σ΄ αυτή. Η τηλεόραση, δυστυχώς, έχει μετατραπεί σε μία βιτρίνα, για να πουλά προϊόντα. Κυρίως η ιδιωτική τηλεόραση φρενάρισε μια εξέλιξη, αυτό που πραγματικά μπορούσε να δώσει η τηλεόραση. Η δημόσια τηλεόραση ακολούθησε τον ίδιο δρόμο λόγω του ανταγωνισμού όχι όμως προς τα πάνω, προς την ποιότητα, αλλά προς τα κάτω, την ευκολία. 

• Η τηλεόραση, ταυτόχρονα, έδιωξε το κοινό από τις κινηματογραφικές αίθουσες. Ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος βρίσκεται σε μια φάση παρακμής. 

Φταίει η τηλεόραση και ο χολιγουντιανός κινηματογράφος. Γι΄αυτό ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος, αγωνιά, βρίσκεται σε βαθύ κώμα. 

• Και πώς θα βγει απ΄αυτήν την κρίση; 

Ο Φελίνι, κουνώντας το κεφάλι του, έλεγε πως η τηλεόραση έχει γίνει πια ένα φυσικό γεγονός, όπως είναι η βροχή, ο άνεμος, το χιόνι. Πρέπει να την αποδεχθούμε και αν είμαστε ικανοί, να επιχειρήσουμε να την αλλάξουμε. Αντίθετα σ΄ό,τι αφορά το χολιγουντιανό κινηματογράφο, στην Ευρώπη τουλάχιστον, οφείλουμε να επιβραδύνουμε αυτό το φαινόμενο της αποικιοκρατίας. Και για έναν ακόμη λόγο. Ο πολιτισμός μεταφέρεται διαμέσου των οπτικοακουστικών μέσων. Και το σινεμά αγγίζει το θυμικό, την καρδιά του κόσμου. Θεωρώ λοιπόν, ιδιαίτερα σημαντικό να παραμείνουν οι κουλτούρες, τα ιδιαίτερα πολιτισμικά στοιχεία, η εθνική ταυτότητα κάθε λαού. Γιατί βαδίζουμε σε μια κοινωνία τρομακτική, όπου θα κυριαρχεί ο ένας και μοναδικός πολιτισμός. 

• Εννοείτε την αμερικανική κουλτούρα. 

Την αμερικανική, που δεν είναι μόνον αμερικανική. Είναι η κουλτούρα του καταναλωτισμού. 

• Μπορεί να μπει φραγμός, κατά τη γνώμη σας, σ΄αυτήν την τάση, φορολογώντας λ.χ. στην Ευρώπη όπως είπατε, τις παραγωγές του Χόλυγουντ; Μήπως έτσι θέτοντας «εκτός νόμου» τα πολιτιστικά προϊόντα αμερικανικής προέλευσης, τα διαφημίζουμε; 

Οι φόροι που θα εισπράττονται θα δίνονται σ΄ένα κοινό ταμείο για τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο με στόχο αφενός την ενίσχυση των δικτύων διανομής του και αφετέρου τη δημιουργία σχολών κινηματογράφου. 

• Σε ηλικία 23 ετών επικαλεστήκατε τον Παβέζε για να πείτε ότι η «ωριμότητα είναι το παν». Σήμερα σε ηλικία 55 ετών τι λέτε; Ποιο μήνυμα θέλετε να δώσετε ως σκηνοθέτης, ως άνθρωπος της τέχνης; 

Ωριμότητα… Ίσως ήμουν πιο ώριμος τότε, στα 23 μου χρόνια, παρά σήμερα. 

• Πράγματι; 

Αρκεί να σκεφτείτε τη λευκή γενειάδα του βασιλιά Λιρ, από τον οποίο και προέρχεται η απάντησή μου. Διότι και ο Παβέζε αναφερόταν στον Σαίξπηρ. Ο βασιλιάς Λιρ, όταν είναι πια εντελώς τρελός, λέει: «Η ωριμότητα είναι το παν».  

Πηγή: parallaximag.gr

The kids are alt-right (?)

του Λάμπρου Παπαδήμα

Τα τελευταία χρόνια έχουμε γίνει μάρτυρες μιας συστηματικής προσπάθειας της ακροδεξιάς να αποκτήσει ζωτικό χώρο στην εκπαιδευτική καθημερινότητα. Μεταχειριζόμενοι τους όρους της δημόσιας σφαίρας κυρίως (καθότι η προσπάθεια διείσδυσής τους σε συνδικαλιστικά ή θεσμικά όργανα κρίνεται ως αποτυχημένη), οι εκπρόσωποι αυτής της διεργασίας στήνουν διάφορα σόου, ποντάροντας στην αναπαραγωγή των γεγονότων μέσα από τα ΜΜΕ. Μέχρι στιγμής αυτή η τακτική δεν τους έχει προδώσει. Τηλεοπτικές εκπομπές, ενημερωτικές σελίδες, δημόσια πρόσωπα μέσω social media φροντίζουν για τη διάχυση των γεγονότων, πάντοτε με εκείνον τον περίτεχνο τρόπο που ως δια μαγείας φυσικοποιεί το ακραίο, χωρίς να δίνεται χώρος στην κριτική διερεύνηση. Η κριτική, άλλωστε, κοστίζει στην εποχή της κατανάλωσης.
Αγανακτισμένοι «γονείς» που προσπαθούν να εμποδίσουν τη φοίτηση προσφυγόπουλων στα σχολεία, διακριτική ή εμφανής συμπόρευση σε συντονισμένες ενέργειες ενάντια στα νέα αναλυτικά προγράμματα των Θρησκευτικών και της Ιστορίας είναι μερικά μόνο από τα παραδείγματα στα οποία ποντάρει η ακροδεξιά ώστε να ισχυροποιήσει την παρουσία της και να διεκδικήσει παρεμβατικό ρόλο. Λίγο πριν τις 17 Νοέμβρη, γίνεται γνωστό πως σημαντικός αριθμός ιδιωτικών σχολείων αποφάσισε να παραβιάσει την εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας που αφορούσε τον εορτασμό της επετείου του Πολυτεχνείου. Η Χρυσή Αυγή χαιρέτισε την απόφασή αυτή με ικανοποίηση. Τις προηγούμενες μέρες, εθνικιστικοί και φασιστικοί πυρήνες καλούσαν τους μαθητές σε μαζικές καταλήψεις. Το διεκδικητικό πλαίσιο περιλάμβανε: Μακεδονία, Β. Ήπειρο, υπόθεση Κατσιφά.
Δεν είναι και τόσο παρήγορο το γεγονός ότι αυτές οι υποκινούμενες κινητοποιήσεις ξεφούσκωσαν σχετικά σύντομα, καθώς είμαστε υποχρεωμένοι να προβληματιστούμε όχι μόνο με το γεγονός αυτό καθαυτό, αλλά και με τις πολλαπλές συνυποδηλώσεις του. Σε πανό μαθητικής κατάληψης στη Θεσσαλονίκη «αποκαλύπτεται» ο εχθρός εναντίον του οποίου στρατεύονται οι μαθητές: «Η Δημοκρατία πούλησε τη Μακεδονία». Ο εχθρός δεν είναι ένα «πουλημένο κόμμα», δεν είναι ένα σύνολο «άχρηστων πολιτικών» –είναι το ίδιο το πολίτευμα της Δημοκρατίας. Πολύ σοβαρό για να το κάνουμε γαργάρα.
Η προσπάθεια του ακραίου εθνικιστικού τόξου να οικειοποιηθεί χώρους όπου –μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον– η αντιπροσώπευσή του ήταν ισχνή δεν είναι καινούργιο φαινόμενο και δεν είναι μόνο ελληνικό. Η τελευταία, ωστόσο, προσπάθεια της κινητοποίησης μαθητικών μαζών σε έναν ακτιβιστικό –κατά τη βορίδεια ερμηνεία– αγώνα και, συνακόλουθα, η απουσία οποιασδήποτε συντονισμένης απάντησης απέναντι σε αυτό το ανοσιούργημα προδίδουν τουλάχιστον την έλλειψη αντανακλαστικών. Απέναντι στην προσπάθεια στρατολόγησης ενός μελλοντικού ακροατηρίου από την ακροδεξιά, η λύση του προσχηματικού κλεισίματος των σχολείων, λ.χ., ώστε να μεθοδευθεί η αποτυχία της κατάληψης είναι εύκολο να χρησιμοποιηθεί από την απέναντι πλευρά για να ενισχύσει τις ακραίες ροπές που προσπαθεί να καλλιεργήσει στη μαθητική νεολαία. «Μας φοβούνται – έχουμε δίκιο».
Η υποτίμηση, η αμηχανία και ο φόβος απέναντι στην πιο σκοτεινή σελίδα της ανθρωπότητας δεν είναι τα κατάλληλα οχυρά –κι έχει αποδειχθεί πολλαπλώς κι επανειλημμένως. Ούτε ο συντονισμός μιας αντίρροπης κινηματικής δράσης μπορεί να δώσει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα (εκτός αν ο στόχος είναι απλώς να κάνουμε την ακροδεξιά να σωπάσει).
Η εκπαίδευση, ωστόσο, δεν είναι ένας κοινωνικός χώρος όπως όλοι οι άλλοι· είναι ένας χώρος με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Μέσα στο πλαίσιό της, δεν θεωρείται επιτυχία η απομόνωση μιας ακραίας θέσης ή μιας μαθητικής ομάδας που την υποστηρίζει. Πίσω από μια ακραία θέση υπάρχει το παιδί / ο έφηβος που αναζητά τον χώρο έκφρασής του, εκείνη την ευκαιρία που θα τον κάνει να νιώσει σημαντικός, εκείνο το βήμα που θα του επιτρέψει να κάνει το άλμα από την εξαρτημένη ύπαρξη στην αυτόνομη οντότητα. Ο μαθητής που φωνάζει ότι η «Μακεδονία είναι ελληνική» βρήκε απλώς έναν πολύ επικίνδυνο τρόπο να φωνάξει «υπάρχω». Μιλώ ασφαλώς για όσους συνειδητά –όσο είναι δυνατόν σε αυτή την ηλικία– ασπάζονται αυτές τις απόψεις κι όχι για όσους ανακάλυψαν έναν φτηνό τρόπο για να χάσουν μάθημα. Απομονώνοντας λοιπόν αυτούς τους μαθητές, δικαιώνουμε μέσα τους κάθε σταγόνα από το δηλητήριο του φασισμού.
Μπορούμε να αποδομήσουμε κριτικά την ιδεολογία αυτών των μαθητών, χωρίς να αποδομήσουμε τους ίδιους ως υπάρξεις; Μπορεί το σχολείο να ορθώσει ένα τείχος απέναντι σε αυτό το κύμα; Πώς απαντά το σημερινό σχολείο στη θέση «η Μακεδονία είναι μία και ελληνική», όταν το μάθημα της Ιστορίας (όπως και όλα τα υπόλοιπα) αντιμετωπίζεται σαν ένας κατάλογος θεμάτων που απλώς πρέπει να αποστηθιστεί; Πώς μπορεί να απαντήσει στην αμφισβήτηση των νεκρών του Πολυτεχνείου; Με τις σχολικές γιορτές-αγγαρείες που είναι πλήρως αποκομμένες από το γνωστικό πλαίσιο; Πώς μπορεί να απαντήσει στα ρατσιστικά φαινόμενα απέναντι σε μαθητές άλλων χωρών; Πώς μπορεί να θέλει το σημερινό σχολείο να θέσει σε αμφισβήτηση τον παλιό κόσμο και τις αγκυλώσεις του, όταν διατηρεί λ.χ. τις στρατιωτικού τύπου μαθητικές παρελάσεις;
Φοβάμαι πως δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα αισιόδοξοι. Το σημερινό σχολείο αποτελεί ένα κοινωνικό προϊόν το οποίο βρίσκεται σε συγχρονία με τα προτάγματα των καιρών του. Το 1985, ο Neil Postman, στο βιβλίο του Διασκεδάζοντας μέχρι θανάτου – Ο δημόσιος λόγος στην εποχή του θεάματος, ανατέμνει το φαινόμενο μιας κοινωνίας όπου κυριαρχεί η ταχύτητα-ποσότητα της πληροφορίας και η απουσία της δυνατότητας αξιολόγησής της από το υποκείμενο. Ο κόσμος μας είναι δομημένος με τρόπο που εξυπηρετεί την ταχύτατα διαδεδομένη πληροφορία, με αποτέλεσμα να είναι ανεπαρκώς επεξεργασμένη από τον δέκτη. Το σχολείο της εποχής μας είναι ένα οικοδόμημα στο οποίο ο όγκος της πληροφορίας δεν προσφέρεται για κριτική επεξεργασία, αλλά για αποστήθιση, εκγύμναση δεξιοτήτων και κατανάλωση στις τελικές εξετάσεις. Αυτό έχει ως συνέπεια την υποβάθμιση της κριτικής ικανότητας και την αμηχανία μεγάλου ποσοστού των μαθητών όταν καλούνται να σκεφτούν έξω από το προκαθορισμένο πλαίσιο. Γόνιμο έδαφος για τον φασισμό, ο οποίος, καθώς πλασάρεται ως κάτι εύπεπτο, τρέφεται από τις ενστικτώδεις ορμές, τις οποίες και εκμεταλλεύεται για να προσελκύσει νέα θύματα-θύτες στο ιδεολογικό του σφαγείο.
Οι παραπάνω θέσεις χρησιμεύουν κυρίως ως προβληματισμοί για τα όρια και τις δυνατότητες μιας παρέμβασης στον χώρο της εκπαίδευσης, ενάντια στο νεοφασιστικό κύμα που έχει δείξει ήδη τα δόντια του. Το τι πρέπει να συμβεί εκτός σχολείων είναι κάτι τελείως διαφορετικό –και το αντιφασιστικό κίνημα, τα θύματα και οι συγγενείς θυμάτων του φασισμού δεν έχουν καμία ανάγκη υποδείξεων από τον γράφοντα.

Πηγή: skra-punk.com

Εκεί Πολυτεχνείο. Εδώ;

του Γιώργου Τούλα

Το Νοέμβριο του 1981 δεν θα τον ξεχάσω ποτέ. Ήμουν 15 χρόνων, πρώτη Λυκείου, πρώτο Λύκειο Τούμπας. Το ΠΑΣΟΚ ήταν ήδη ένα μήνα κυβέρνηση, η περίφημη Αλλαγή είχε έρθει. Ο εορτασμός του Πολυτεχνείου αποκτούσε αυτόματα ένα συμβολικό χαρακτήρα εκείνη τη χρονιά. Για όσους κατάγονταν από αριστερές οικογένειες που είχαν υποστεί διώξεις, όπως εγώ, ήταν αφορμή για να φανερώσει κανείς μια ευφορία από το νέο πνεύμα. Στο σχολείο είχε δοθεί γραμμή για μια γιορτή διαφορετική. Για πρώτη φορά μετά από τη μεταπολίτευση υπήρχε μια φαινομενική ελευθερία, ένα αίσθημα επαναστατικότητας στον ορίζοντα. Οι πρόβες της γιορτής ήταν συγκλονιστικές. Θεοδωράκης στη διαπασών, ηχητικά ντοκουμέντα, η φωνή της Δαμανάκη ραγισμένη, εικόνες με το τανκ που κολλούσαμε σε κόντρα πλακέ. Μέρες ετοιμασίας ατέλειωτες. Και στη γιορτή συγκίνηση μεγάλη. Κιλά δακρύων. Τα κορίτσια ήρθαν με τις ποδιές χωρίς λευκούς γιακάδες, σαν ένδειξη πένθους. Τα αγόρια φορούσαν κάτι αμπέχονα χακί. Στο γυμναστήριο δεν έπεφτε καρφίτσα. Δυο ώρες δεν ακούστηκε ούτε ψίθυρος. Κάποιοι καθηγητές, οι πιο συντηρητικοί αποχώρησαν με ελαφρά βήματα προς τα πίσω πριν τελειώσει η γιορτή. Οι Πασόκοι πρώτη γραμμή χειροκροτούσαν. Οι Αριστεροί ήταν επιφυλακτικοί με ότι συνέβαινε. Τα μεγάφωνα στην τσίτα. Χτυπούν το βράδυ στην ταράτσα τον Αντρέα. Οι στίχοι βάραιναν σα μολύβι. Ένα κορίτσι στο τέλος της γιορτής είπε από μικροφώνου για την πορεία. Ήταν η πρώτη πορεία που πήγα στη ζωή μου. Ξεκινήσαμε όλοι μαζί διασχίζοντας την Παπάφη και φωνάζοντας στον κόσμο που μας κοίταζε το περίφημο ‘’βγάλτε σημαίες στα μπαλκόνια’’. Φτάσαμε στο κέντρο αναψοκοκκινισμένοι. Είχε παγωνιά αλλά ένιωθα να φλέγομαι. Ενωθήκαμε με ένα τεράστιο πλήθος ανθρώπων στην Εγνατία. Περνώντας κάτω από τα μπαλκόνια μιας ‘’Βασιλικής Ενώσεως’’ ακούστηκαν δυνατά γιουχαρίσματα. Μια εποχή τέλειωνε και μαζί της τα απομεινάρια ενός σκοτεινού παρακράτους-μπαμπούλα που αργοπέθαινε. Σε λίγο έκλειναν και τα τελευταία γραφεία ακροδεξιών οργανώσεων και πάσης φύσεων νοσταλγών, ο Ελληνικός Κόσμος, η Ελεύθερη Ώρα ήταν πια απολιθώματα. Στα χρόνια που ακολούθησαν οι γιορτές στο σχολείο ήταν μικρές επαναλήψεις εκείνης της πρώτης πραγματικά διαφορετικής γιορτής. Που την κουβαλάω ακόμα μέσα μου.
Σαράντα πέντε χρόνια μετά. Εκτός από την αμυδρή συγκίνηση εκείνης της ανάμνησης ελάχιστα πράγματα με συνδέουν πια με την ημέρα. Η απογοήτευση από την κατάληξη των εκπροσώπων της εξέγερσης, ο εκφυλισμός της ευφορίας που δημιούργησε η επαναστατικότητα των πρώτων εξαγγελιών του ΠΑΣΟΚ εκείνης της εποχής, τα λόγια και τα έργα των κυβερνώντων στα χρόνια που ακολούθησαν, η χώρα και η ψευδαίσθηση της πλαστής ευημερίας της. H διαρκής αμηχανία της Αριστεράς. Και μετά, το τέλος. Η κρίση, η διάλυση, η μεγάλη ήττα. Και η φετινή επέτειος που μας βρίσκει με την επέλαση της ακροδεξιάς. Η Χρυσή Αυγή στις παρελάσεις, στις γειτονιές της Αθήνας κυνηγώντας μετανάστες, δολοφονώντας ανθρώπους, αμφισβητώντας την ύπαρξη νεκρών στο Πολυτεχνείο. Τα φαντάσματα επιστρέφουν με τρόπο νομιμοποιημένο, οι μνήμες σαν να έχουν εξασθενήσει εντελώς, όλα φαίνονται πια φυσικά και νομότυπα. Απειλές κατά καιρούς στρατιωτικών κινήσεων, φόβοι των Ελλήνων για εκτροπή στις δημοσκοπήσεις, ο φασισμός να θριαμβεύει στην καθημερινότητα. Ο πλανήτης να αποδεικνύει απερίσκεπτα ξανά το φασισμό, από τη Βραζιλία μέχρι την Ευρώπη. Σκοτεινιά. Τι απέμεινε από κείνο το Νοέμβρη του 1981; H φωνή της μάνας μου όταν έφευγα από το σπίτι για την πορεία: ‘’Να προσέχεις’’.
Νοέμβριος 2018. Αμηχανία. Οι δρόμοι κλείνουν από νωρίς. Το κέντρο άβατο. Η αμηχανία της Αριστεράς μετατράπηκε σε διακυβέρνηση. Με την ίδια συνταγή των άλλων. Βαφτίστηκε αλλιώτικα απλά. Παλαιοί ήρωες πήραν πόστα, άλλοι απλά αναχώρησαν. Στα σχολεία γιορτάζουν την επέτειο με ερωτηματικά. Τι είναι σήμερα το Πολυτεχνείο; Μια εικόνα πολύτιμη και λίγο ξεθωριασμένη πια σε ένα προσωπικό εικονοστάσι ή ένας τρόπος να ανακαλύψεις μια εποχή που είχε νόημα να αγωνίζεσαι;
Πηγή: parallaximag.gr

Ενός λεπτού... δημαγωγία

Ως ευκαιρία για ανέξοδη, αλλά άκρως επικίνδυνη δημαγωγία, αντιμετώπισε μεγάλο μέρος του πολιτικού συστήματος - και των ΜΜΕ - τον θάνατο του Βορειοπηρεώτη Κ. Κατσίφα στις Βουλιαράτες της Αλβανίας, δημουργώντας συνθήκες έντασης με τη γειτονική χώρα.
Ο ομογενής έχασε τη ζωή του μετά από ένοπλη συμπλοκή με τις αλβανικές δυνάμεις ασφαλείας. Το ελληνικό κράτος προχώρησε στις απαραίτητες επίσημες ενέργειες ζητώντας να διαλευκανθούν οι συνθήκες που οδήγησαν στον θάνατό του. Η πρόσβαση στα στοιχεία της υπόθεσης είναι πράγματι προβληματική, όμως ταυτόχρονα ο καθένας μπορεί να αναλογιστεί τι θα είχε συμβεί αν ένας ένοπλος Αλβανός είχε εμπλακεί σε αντίστοιχο επεισόδιο στην ελληνική επικράτεια.
Η υπόθεση προσφέρθηκε για εθνικιστική εκμετάλλευση και ηρωοποίηση. Ορισμένοι, εν μέσω παραληρήματος, έφτασαν μέχρι και στο σημείο να μιλούν για άμεση απάντηση με βομβαρδισμό. Δεν είναι τυχαίο ότι η Χρυσή Αυγή έσπευσε πρώτη να εκμεταλλευτεί τον θάνατο και είχε ζητήσει να τηρηθεί ενός λεπτού σιγή στη Βουλή. Τελικά σε αυτήν την κίνηση, κάνοντας λόγο για δολοφονία, προχώρησε ο αντιπρόεδρος της Βουλής, Ν. Κακλαμάνης, και μάλιστα αυθαίρετα, χωρίς καμία έγκριση από το αρμόδιο όργανο της Διάσκεψης των Προέδρων, γεγονός που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και πολλά ερωτήματα.
Η ΝΔ φαίνεται να συναγωνίζεται το νεοναζιστικό κόμμα στην εθνικιστική υπερβολή, διεκδικώντας και αυτή «μερίδιο» από τον θάνατο του 35χρονου. Σε κάθε περίπτωση, κανείς δεν έχει την πολιτική και θεσμική νομιμοποίηση από το Προεδρείο της Βουλής ούτε να βγάζει ετυμηγορία για τις συνθήκες του επεισοδίου, ούτε να εμπλέκει για επικοινωνιακούς λόγους την εθνική αντιπροσωπεία σε ένα κρίσιμο θέμα, ειδικά στα εύφλεκτα Βαλκάνια.

Πηγή: tvxs.gr

Έξω οι φασίστες από την Τεργέστη – Δυναμική απάντηση στην προσπάθεια εκμετάλλευσης των πεσόντων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου από την Casapound

Στο κενό έπεσε η προσπάθεια των νεοφασιστών της CasaPound να καπηλευτούν την επέτειο από τα 100 χρόνια της λήξης του Α’ παγκοσμίου πολέμου, που στην Ιταλία είναι και μέρα των ενόπλων δυνάμεων. Με αφορμή τους εορτασμούς στην Τριέστη, δυο χιλιάδες περίπου νεοφασίστες κατέφθασαν στην πόλη με τριάντα πούλμαν, προσπαθώντας να επιβάλουν την παρουσία τους, παίζοντας από ηχοσυστήματα προσαρμοσμένα στα οχήματα την “Άνοιξη” του Βιβάλντι, ανεμίζοντας ιταλικές σημαίες και ρίχνοντας καπνογόνα στα χρώματα της τρικολόρε. Ενδεικτική της σημασίας που απέδιδαν οι φασίστες στην εκδήλωση, είναι η παρουσία του εθνικού γραμματέα της οργάνωσης Σιμόνε ντι Στέφανο και του ιδρυτή της Τζανλούκα Ιανόνε, διακηρύσσοντας πως ήθελαν “να τιμήσουν τους νέους που έπεσαν στον πόλεμο” εξωραΐζοντας την ιμπεριαλιστική σφαγή των λαών.
Η πρόκληση αυτή δεν μπορούσε να μείνει αναπάντητη από τις αντιφασιστικές δυνάμεις, που με επικεφαλής τη μεγαλύτερη συνδικαλιστική οργάνωση της χώρας Cgil, αλλά και την Εθνική Ένωση Παρτιζάνων Anpi διοργάνωσαν αντιδιαδήλωση με συμμετοχή πλήθους πολιτικών και άλλων κοινωνικών οργανώσεων στην πλατεία Σαν Τζάκομο, με κεντρικό σύνθημα “Τεργέστη ελεύθεροι από φασισμούς”. Συνολικά 5.000 ή και 15.000 σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις συμμετείχαν στην αντιδιαδήλωση, ανάμεσά τους και άτομα του αναρχικού χώρου από τη Σλοβενία και την Κροατία όπως και αντιφασίστες από την Αυστρία. Την αντίθεσή τους στην παρουσία της Casapound εξέφρασαν και πολλοί κάτοικοι μέσα από αντιφασιστικά σύμβολα και σημαίες του Τσε Γκεβάρα που είχαν αναρτήσει στα μπαλκόνια τους. Η αστυνομία για άλλη μια φορά τήρησε πολιτική “ίσων” αποστάσεων, ουσιαστικά προστατεύοντας τους φασίστες, αποτρέποντας στους αντιπάλους τους να προσεγγίσουν το σημείο συγκέντρωσής τους, ενώ γενικά η πορεία ολοκληρώθηκε ειρηνικά.
Η Τεργέστη είναι μια πόλη με ταραγμένη ιστορία, καθώς την περίοδο της ενσωμάτωσής της στο ιταλικό κράτος διέθετε μια μεγάλη σλοβενική και κροατική μειονότητα, η οποία διώχτηκε απηνώς από φασισμό του Μουσολίνι, ακόμα και με δολοφονίες, με στόχο την ενσωμάτωση της μειονότητας στον ιταλικό εθνικό κορμό. Δεν είναι τυχαίο που το 1927 δημιουργήθηκε από Σλοβένους της πόλης η οργάνωση TIGR, που ως το 1940 ανέλαβε την ευθύνη για πλήθος εκτελέσεων και βομβιστικών ενεργειών κατά Ιταλών φασιστών και Γερμανών ναζί.
Σημαντική ήταν η παρουσία των μειονοτικών και στο παρτιζάνικο κίνημα του Τίτο κατά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, το οποίο και απελευθέρωσε την πόλη, βοηθούμενο από εξέγερση Ιταλών και Σλοβένων αντιφασιστών στις 30 Απρίλη 1945. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια η κυριαρχία επί της Τεργέστης θα αποτελούσε αντικείμενο διαμάχης μεταξύ Γιουγκοσλαβίας και Ιταλίας κι εν τέλει μετά από πολλές διπλωματικές περιπέτειες, η πόλη ενσωματώθηκε στην Ιταλία το 1954, ενώ τα περίχωρα πέρασαν στη Γιουγκοσλαβία. Σήμερα εντός πόλης κατοικούν περίπου 100.000 Σλοβένοι και 2 ως 3 χιλιάδες Κροάτες.

Με πληροφορίες και φωτό από our balkans. triesteallnews.it

Πηγή: Κατιούσα

Τι σημαίνει το πιθανό «διαζύγιο» Ερντογάν - εθνικιστών

του Κώστα Ράπτη

Το διεθνές ενδιαφέρον την Τρίτη ήταν στραμμένο στα όσα είχε να πει ο Ταγίπ Ερντογάν κατά την εβδομαδιαία συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματός του σχετικά με την υπόθεση Κασόγκι. Ωστόσο ήταν μία εγχώρια εξέλιξη αυτή που αναστάτωσε το Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης.
Την παράσταση κατάφερε να κλέψει ο ηγέτης του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP) Ντεβλέτ Μπαχτσελί ανακοινώνοντας τον τερματισμό της συμμαχίας με το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης σε ό,τι αφορά τις τουρκικές δημοτικές εκλογές του 2019.
Το αποτέλεσμα ήταν να σημειωθεί νέα υποχώρηση της λίρας κατά 3% μπροστά στον φόβο πολιτικής αστάθειας - και οι αγορές δεν κατευνάσθηκαν παρά μόνο αφού έγινε γνωστό ότι τα δύο κόμματα θα συνεχίσουν τη συνεργασία τους στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση.
Η Λαϊκή Συμμαχία, όπως ονομάστηκε η σύμπραξη ισλαμιστών και εθνικιστών, συγκροτήθηκε επισήμως στις αρχές του έτους και ήταν αυτή που επέτρεψε στον Ερντογάν να επανεκλεγεί στην προεδρία τον Ιούνιο και ταυτοχρόνως να εξασφαλίσει φιλική πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση. 
Επρόκειτο για μία ευφυή τακτική κίνηση, στον βαθμό που οι μεν εθνικιστές κινδύνευαν να βρεθούν εκτός κοινοβουλίου, μετά από τη διάσπασή τους, που οδήγησε στη δημιουργία του Καλού Κόμματος της Μεράλ Ακσενέρ, ο δε Ερντογάν έβλεπε την επανεκλογή του να διακυβεύεται, όπως καταδείκνυε και η οριακή επικράτηση του "Ναι" κατά το περσινό δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση.
Η αλλαγή του εκλογικού νόμου που επέτρεψε τη συγκρότηση συμμαχιών ήταν ένας τρόπος για να διευκολυνθούν και οι δύο πλευρές χωρίς να χρειαστεί αλλαγή του ορίου κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης του 10%, το οποίο κατεξοχήν στοχοποιεί την αυτοτελή πολιτική έκφραση του κουρδικού στοιχείου.
Από αυτή την άποψη τα εκλογικά αποτελέσματα δικαίωσαν τους εμπνευστές του τεχνάσματος, καθώς ο Ερντογάν εξασφάλισε το 52,6% των ψήφων στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, μολονότι το κόμμα του συγκέντρωσε στην κάλπη των βουλευτικών εκλογών μόλις το 42,6%. Αλλά οι επιδόσεις του MHP αποτέλεσαν πραγματική έκπληξη: οι εθνικιστές απέσπασαν το 11% της ψήφου, αποδεικνύοντας ότι δεν είχαν ανάγκη διάσωσης, αλλά μπορούσαν να λειτουργήσουν ως "ασφαλής" επιλογή έκφρασης της διαμαρτυρίας όσων συντηρητικών ψηφοφόρων δεν ήσαν έτοιμοι να στηρίξουν την αντιπολίτευση.
Μάλιστα το ΜΗΡ αναδείχθηκε και σε ρυθμιστή στην Εθνοσυνέλευση, εφόσον το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης διαθέτει μόνο 290 έδρες, ήτοι 11 λιγότερες από όσες απαιτούνται για την απόλυτη πλειοψηφία.
Φυσικά στο νέο συνταγματικό πλαίσιο, όπου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει τη δυνατότητα να κυβερνά με διατάγματα, οι εξουσίες της Εθνοσυνέλευσης έχουν περιοριστεί -όμως το MHP φρόντισε να υπενθυμίσει τον ρόλο του συντασσόμενο την Τετάρτη προς στιγμήν (πριν ανακρούσει πρύμναν στην επόμενη ψηφοφορία) με νομοθετική πρόταση της αντιπολίτευσης που αναιρούσε εν μέρει την θεσπισμένη από την κυβέρνηση αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης.
Τις τριβές μεταξύ εθνικιστών και ισλαμιστών τροφοδότησε το τελευταίο διάστημα αφενός η πρόθεση των κυβερνώντων να δώσουν αμνηστία σε ορισμένες κατηγορίες καταδίκων (προκειμένου να αποσυμφορηθούν οι φυλακές, μετά τις μαζικές συλλήψεις που ακολούθησαν το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016) και αφετέρου η απόφαση του τουρκικού Συμβουλίου της Επικρατείας να επαναφέρει στα σχολεία, παρά τις αντιδράσεις και του ίδιου του Ερντογάν, τον Όρκο των Μαθητών, που εκφωνούνταν επί 80 χρόνια μετά το 1933 και θεωρείται ότι αποξενώνει τις μειονότητες.
Την ίδια στιγμή, πλήθαιναν οι φήμες ότι το MHP προτίθεται να στηρίξει για μεν τη μητροπολιτική δημαρχία της Κωνσταντινούπολης τον βουλευτή του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και αντίπαλο του Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές Μουχαρέμ Ιντζέ, για δε την Άγκυρα τον επί 23 χρόνια δήμαρχο της με τη σημαία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης Μελίχ Γκιοκτσέκ, τον οποίο ο Ερντογάν εξώθησε προ μηνών σε παραίτηση. (Ο ίδιος ο Γκιοκτσέκ διέψευσε πάντως τα σενάρια εκλογικής καθόδου του με τη στήριξη του ΜHP).
Για την όλη αντιπολίτευση έχει μεγάλη σημασία η κατάκτηση στις επικείμενες δημοτικές εκλογές των κυριότερων δήμων, όπου και οι κυβερνώντες αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη φθορά. Μία τέτοια επιτυχία θα μπορούσε να αντιστρέψει την εικόνα ότι μέχρι τώρα ουδείς είναι σε θέση να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά την υποχώρηση της δημοτικότητας του Ερντογάν λόγω της οικονομικής κρίσης.
Αναλυτές υποστηρίζουν ότι το παιχνίδι του Μπαχτσελί δεν μπορεί να πάει μακριά, στον βαθμό που το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης μπορεί να συνάψει εναλλακτικές συμμαχίες στην Εθνοσυνέλευση - λ.χ. με το Καλό Κόμμα.
Σε κάθε περίπτωση, το πολιτικό σκηνικό της Τουρκίας γνωρίζει κραδασμούς. Η σύμπλευση εθνικιστών και ισλαμιστών δεν οδηγεί και σε αναίρεση των διακριτών πολιτικο-ιδεολογικών φυσιογνωμιών τους. Οι μεν υποψιάζονται ότι ο Ερντογάν πρόκειται, αλλάζοντας και πάλι γραμμή, να προχωρήσει σε νέα ανοίγματα προς το κουρδικό στοιχείο, οι δε διαπιστώνουν ότι τροφοδοτούν έναν όμορο πολιτικό χώρο που λειτουργεί ως αποδέκτης δυσαρεστημένων ψηφοφόρων του ΑΚΡ.

Πηγή: capital.gr

Από το μίσος στον φασισμό, ένας φραπές δρόμος

της Ζωή Χαλιδά

Το να είμαι φασίστας σημαίνει ότι πληρώ κάποιες υποκειμενικές ιδιότητες, οι οποίες δεν μπορούν να ενσωματωθούν σε ένα σύστημα, καθώς κάποιες από αυτές είναι αλληλοαποκλειόμενες και χαρακτηρίζουν άλλες μορφές δεσποτισμού ή φανατισμού. Αρκεί όμως να υπάρχει μια από αυτές τις ιδιότητες, για να προκαλέσει στη στιγμή ένα φασιστικό νεφέλωμα. Αφαιρέστε από τον φασισμό τον ιμπεριαλισμό και θα έχετε τον Φράνκο και τον Σαλαζάρ. Προσθέστε στον ιταλικό φασισμό έναν ριζοσπαστικό αντικαπιταλισμό και θα έχετε τον Έζρα Πάουντ. Προσθέστε τη λατρεία της κέλτικης μυθολογίας και θα έχετε έναν από τους πιο σεβάσμιους φασίστες γκουρού, τον Julius Evola. Αφαιρέστε τον φερετζέ της παθητικής στάσης από την σιωπηλή σας εχθροπάθεια για την ετερότητα του άλλου, κι ιδού το έγκλημά σας.
Ας περάσουμε όμως στη σαλονοτραπεζαρία του νεοέλληνα, για να διαπιστώσουμε πόσοι πολλοί φέρουν ιδιότητες φασίστα.
Ο νεοέλληνας λατρεύει την παράδοση. Όταν λέμε παράδοση δεν εννοούμε τη μαγειρίτσα του Πάσχα. Μιλάμε για κάτι πιο βαθύ, τον τραντισιοναλισμό, που είναι γηραιότερος του φασισμού. Η ναζιστική γνώση τρέφονταν από τραντισιοναλιστικά, σκοτεινά στοιχεία. Αρκεί να κοιτάξουμε το ευρετήριο κάθε φασιστικού κινήματος για να βρούμε τους τραντισιοναλιστές στοχαστές. Για τον νεοέλληνα η αλήθεια εξαγγέλθηκε μια και καλή, κι αυτός το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να ερμηνεύσει το σκοτεινό της μήνυμα. Δεν υπάρχει καμία ανοχή στις αντιφάσεις. Γι΄ αυτόν η αλήθεια, μεταφέρθηκε αναλλοίωτη ανά τους αιώνες, σε κενό αέρος. Η ακροδεξιά ΝΔ ενισχύει φανατικά τις παραδόσεις, ειδικά τις αδιέξοδες και κατασκευασμένες, διότι έχουν να κάνουν εν πολλοίς με τον εθνικισμό. Και μπορεί να μην πιστεύει ούτε η ίδια την ιστορική ακινησία, αλλά πιστεύει ότι στις περικεφαλαίες και τις χλαμύδες βρίσκεται μια κάποια πολιτική λύση έναντι της αριστερής κυβέρνησης. Όπως και να ‘χει ο νεοέλληνας, διαθέτοντας ελλειμματικό ορίζοντα, φτύνει κατάμουτρα τη γνώση, κλείνει τις πόρτες του στο μέλλον και ανάβει καντήλι στον τραντισιοναλισμό.
Λατρεύει την πράξη για την πράξη.
Ρωτήστε έναν νεοέλληνα να δείτε πως θα απαντήσει. Ειδικά άμα έχει ακούσει και το κατάλληλο δελτίο ειδήσεων. «Η πράξη είναι ωραία από μόνη της. Κοίτα το συναίσθημά σου και πράξε ανάλογα. Μόνο τότε είσαι ειλικρινής. Μόνο τότε είσαι ειλικρινής και κανονικός. Ειδάλλως, όταν το σκέφτεσαι είσαι κάλπικος και μη κανονικός. Η σκέψη; Είναι ύποπτη. Κάνει διακρίσεις κι εμείς φίλε είμαστε αδιάκριτοι.» Ο νεοέλληνας λατρεύει καθαυτή την πράξη. Ωμή χωρίς πρότερη σκέψη. Κι ας φτάνει μερικές φορές η πράξη του ως το λιντσάρισμα.
Είναι οπαδός της ύπαρξης μιας συνωμοσίας εναντίον του.
Για όσους νιώθουν στερημένοι μιας κοινωνικής ταυτότητας, το μοναδικό τους προνόμιο, αυτό που τους κάνει ξεχωριστούς, είναι ότι γεννήθηκαν στην ίδια χώρα. Κι οι μόνοι που μπορούν να δώσουν ταυτότητα στο έθνος είναι οι εχθροί του. Στο θολωμένο τους μυαλό έχει φτιαχτεί μια παγκόσμια συνωμοσία εναντίον τους. Νιώθουν πολιορκημένοι από τους ξένους, από τους άλλους, από τους διαφορετικούς. Δες πόσο διαφορετικοί είναι από εμάς! Διαφωνούν μαζί μας. Μας ζηλεύουν. Αν ήταν «δικοί μας» θα είχαν συγκατατεθεί με εμάς. Να φοβάσαι τους διαφορετικούς. Ο νεοέλληνας, με τη φαντασίωση ότι ανήκει στον καλύτερο λαό του κόσμου, προσπαθεί να κλείσει όλες του τις τρύπες. Κι όσο πιο σκοτεινή είναι μία θεωρία, τόσο μεγαλύτερη ικανοποίηση του προσφέρει να νιώσει μοναδικός. Μας εχθρεύονται επειδή μας ζηλεύουν. Εβραίοι, κίτρινοι, μαύροι, αλλόθρησκοι, μουρτάτες…
Ελεεινολογεί τους αδύναμους.
Ο νεοέλληνας φτωχός πλέον από ηθικές αξίες και κοινωνικά εφόδια, προκειμένου να διαχειριστεί τη δική του θέση, περιφρονεί αυτούς που μπορεί. Είτε με λεκτική είτε με σωματική βία, θα πατήσει όπου μπορεί για να υπερυψωθεί. Θα πατήσει στο παιδί, στον επαίτη, στον πρόσφυγα, στον σκύλο. Αυτή η συναισθηματική εναντιότητα σε άνισες καταστάσεις, του εξασφαλίζει έστω και στιγμιαία μια υποθετική ανωτερότητα. Η δύναμή του βασίζεται στην αδυναμία του άλλου. Διότι δεν γίνεται να υπάρχουν πατρίκιοι χωρίς να υπάρχουν και πληβείοι.
Αυτά, είναι κάμποσα χαρακτηριστικά ενός καλού φασίστα. Δεν βρίσκονται εύκολα όλα μαζεμένα σε ένα μόρφωμα ή σε ένα υποκείμενο. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι ο «άρτιος» φασίστας δεν είναι καθημερινός. Ο ατελής όμως βρίσκεται στη διπλανή μας πόρτα, στο διπλανό τραπέζι, στο διπλανό γραφείο. Πολύ πιθανόν βρίσκεται και μες το ίδιο μας το σπίτι. Η ντουλάπα καθενός και καθεμιάς κρύβει συχνά αναπάντεχους σκελετούς.

Πηγή: Το Κουτί της Πανδώρας

Δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα...

του Βασίλη Πάικου

Τζάμπα και βερεσέ εκείνη η τολμηρή απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου της περασμένης εβδομάδας. Εκείνη που, με ευρύτατη πλειοψηφία, καταδίκαζε την Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν, και ζητούσε την επιβολή κυρώσεων. Προχθές κατά την άτυπη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ οι αρχηγοί Κρατών και Κυβερνήσεων υποδέχτηκαν με ανοιχτές αγκάλες τον ούγγρο Πρωθυπουργό. Στην δε προηγηθείσα σύνοδο του ΕΛΚ οι ομόφρονές του αρχηγοί, μόνο που δεν τον σήκωσαν στα χέρια. Ταυτίστηκαν μάλιστα μαζί του σχεδόν καθ’ όλη την έκταση των επί του προσφυγικού απόψεών του. Ο δε επικεφαλής των ευρωδεξιών και επίδοξος Πρόεδρος της Κομισιόν Μάνφρεντ Βέμπερ, έσπευσε να ξεκαθαρίσει ότι δεν θα πρέπει να επικρατήσει τιμωρητική λογική (!) για τις Χώρες εκείνες που δεν σέβονται τους ευρωπαϊκούς κανόνες επί του προσφυγικού. Στην ίδια πάνω-κάτω γραμμή και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όπου υποστήριξε κι εκείνος, όπως οι σκληρότεροι της ευρωδεξιάς, τη λογική της Ευρώπης-Φρούριο. Εγκαλώντας μάλιστα τον Αλέξη Τσίπρα ότι δεν την συμμερίζεται…
Δεν έβγαλε βέβαια και τίποτα σπουδαίο η Σύνοδος Κορυφής του Ζάλτσμπουργκ. Ως ακριβώς ανεμένετο. Στην πραγματικότητα κατέθεσε τα όπλα, όλα τα όπλα, τα δικά της όπλα, που αν τα χρησιμοποιούσε θα μπορούσαν ίσως να φέρουν αποτέλεσμα. Αλλά όπως πάντα, κι αυτή η Σύνοδος κινήθηκε στη λογική του ελάχιστου κοινού παρονομαστή. Προκειμένου να μην διαταραχθούν οι ισορροπίες. Δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα οι ευρωπαίοι ηγέτες, δεν μπορούν να περιμένουν πια ούτε θαύμα. Καμιά συζήτηση για κυρώσεις (ούτε καν οικονομικές) σ’ εκείνους που περιφρονούν τους ευρωπαϊκούς κανόνες, που πάει να πει την αρχή της αλληλεγγύης, την δίκαιη (και με θεσμικές αποφάσεις προβλεπόμενη) κατανομή των προσφυγικών βαρών, αλλά και το διεθνές δίκαιο. Και καμιά απολύτως απόφαση επί του πρακτέου. Επομένως… μπαμ ηκούσθη στον αέρα. Γιατί αν περιμένουμε κάτι από τις προγραμματιζόμενες διεθνείς διασκέψεις επί του θέματος, ζήσε Μάη μου…
Και εν τω μεταξύ η ακροδεξιά καλπάζει σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Η φασίζουσα, ξενοφοβική, εθνικιστική ακροδεξιά, η ακραία ευρωσκεπτιστική έως ευθέως αντιευρωπαϊκή. Καλπάζει, και στις επερχόμενες ευρωεκλογές δεν αποκλείεται με τις επιδόσεις της να απειληθεί η ίδια η ύπαρξη της Ευρώπης. Φταίει το προσφυγικό, υποστηρίζουν κάποιοι. Αυτό είναι που φουντώνει την ακροδεξιά. Πρόκειται για την άποψη, την «βολική» σε κάθε περίπτωση, η οποία προβάλλεται από το δεξιότερο τμήμα του ευρωπαϊκού πολιτικού φάσματος. Εννοώντας, όσοι την υιοθετούν, ότι κατά τα άλλα δεν υπάρχει, ή δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα. Λησμονώντας ή παραβλέποντας το γεγονός ότι υπερενίσχυση των κομματικών μορφωμάτων του ακροδεξιού λαϊκισμού, εμφανίζεται και σε κράτη-μέλη τα οποία δεν αντιμετωπίζουν προσφυγικό-μεταναστευτικό πρόβλημα.
Ας μην γελιόμαστε, όσο κι αν το προσφυγικό συμβάλει πράγματι στην διόγκωση του φαινομένου, η ρίζα του κακού βρίσκεται στην επικράτηση στην Ευρώπη, τα τελευταία αρκετά χρόνια, του ακραίου νεοφιλελευθερισμού, και την εξ αυτού επιβολή της λογικής της λιτότητας. Με την ολοένα και μεγαλύτερη διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, με την διάρρηξη κάθε έννοιας κοινωνικής συνοχής, με την περιθωριοποίηση μεγάλης μερίδας των ευρωπαίων πολιτών. Την ίδια στιγμή που οι ευρωπαϊκοί θεσμοί εξακολουθούν να βρίσκονται και να λειτουργούν σε «απομονωμένα ανάκτορα» τόσο πέρα, τόσο μακριά από τους πολίτες και από τις ανάγκες τους. Δίχως μάλιστα την ελάχιστη δημοκρατική νομιμοποίηση.
«Χρειάζεται διπλό μέτωπο ενάντια στην ακροδεξιά, τον ρατσισμό και την μισαλλοδοξία, αλλά και τον νεοφιλελευθερισμό και τη λιτότητα που τους τροφοδοτεί» είπε στο Ζάλτσμπουργκ ο έλληνας Πρωθυπουργός. Και τα είπε όλα…

Πηγή: huffingtonpost.gr

Επαναχαράσοντας τα σύνορα στα Βαλκάνια

του Γιώργου Στάμκου

Πρέπει να θυμόμαστε ότι η γεωγραφία είναι γεγονός και όχι μοίρα. Δεν μπορούμε ν’ αλλάξουμε τη γεωγραφία, μπορούμε όμως, και πρέπει, ν’ αλλάξουμε τη μοίρα”. Κρίστοφερ Πάτεν, πρώην Επίτροπος για τις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ.
Τα δυτικά Βαλκάνια, βρισκόμενα ανάμεσα στους “γεωπολιτικούς οδοστρωτήρες” της Δύσης (ΗΠΑ και Ε.Ε.) και της Ανατολής (Ρωσία, Τουρκία, Κίνα κ.ά.), εισέρχονται εκ νέου σε μια “ζώνη αναταράξεων”, η οποία μπορεί τελικά να οδηγήσει τους πολιτικούς γεωγράφους να ξαναπιάσουν δουλειά επανασχεδιάζοντας τους χάρτες της περιοχής ή, από μία άλλη άποψη, να τους “οριστικοποιήσουν”.
Το γκρίζο καθεστώς, που επέβαλε το ΝΑΤΟ από τον Ιούνιο του 1999 στο Κόσοβο, δημιούργησε στους Αλβανούς αυτής της πρώην σερβικής επαρχίας την ελπίδα ότι η ανεξαρτησία, την οποία και ανακήρυξαν το 2008, θα ήταν το επόμενο και τελικό βήμα -με τις ευλογίες μάλιστα της Δύσης και ιδιαίτερα της Ουάσιγκτον. Για να εμποδίσουν μάλιστα την μελλοντική επιστροφή του Γιουγκοσλαβικού/Σερβικού Στρατού, οι Αλβανοί εξτρεμιστές προχώρησαν, αμέσως μετά την κατάπαυση του πυρός τον Ιούνιο του 1999, στη βίαιη εκδίωξη του σέρβικου εθνικού στοιχείου και στην καταστροφή ιστορικών και καλλιτεχνικών μνημείων του σέρβικου πολιτισμού. Χωρίς ανθρώπους και μνημεία, οι Σέρβοι δεν θα είχαν πλέον ερείσματα για να επιστρέψουν στο Κόσοβο... 
Από τους 220.000 Σέρβους και Μαυροβούνιους που ζούσαν στο Κόσοβο (κατοικημένο τότε κατά 80-85% από Αλβανούς) στις αρχές του 1999 απέμειναν λιγότεροι από τους μισούς. Οι εναπομείναντες Σέρβοι του Κοσόβου (περίπου 100.000) συνεχίζουν να έχουν υπό τον έλεγχο τους, εκτός από κάποιους μικρούς και διάσπαρτους θύλακες στο κεντρικό και ανατολικό Κόσοβο, όλο το βορειοανατολικό τμήμα της περιοχής (πάνω από το 10% της συνολικής της έκτασης), συμπεριλαμβανομένου και του βορείου τομέα της στρατηγικής σημασίας πόλης Κόσοβσκα Μίτροβιτσα, όπου κατοικούν 20.000 Σέρβοι, Βοσνιάκοι (Μουσουλμάνοι) και Ρομά (Τσιγγάνοι).
Η Κόσοφσκα Μίτροβιτσα (η πόλη ονομάζεται στα αλβανικά Mitrovica ή Mitrovicë και στα Σερβικά Косовска Митровица ή Kosovska Mitrovica) αποτελεί τη χαρακτηριστική περίπτωση μιας αυστηρά διαιρεμένης/διχοτομημένης πόλης των δυτικών Βαλκανίων. Στο βορρά ζουν κυρίως Σέρβοι, ορθόδοξοι στο θρήσκευμα, και στο νότο οι Αλβανοί, που είναι κυρίως μουσουλμάνοι. Ανάμεσα τους ο ποταμός Ίμπαρ, που ρέει ορμητικά, προσπαθεί να ξεπλύνει το μίσος μεταξύ τους. Η επικοινωνία μεταξύ των δύο τομέων είναι ελάχιστη, καθώς οι γέφυρες ελέγχονταν αυστηρά από τους Γάλλους στρατιώτες της KFOR και τα τελευταίαχρόνια από μία ευρωπαϊκή δύναμη αστυνόμευσης, ενώ τα επεισόδια και οι αιματηρές ταραχές είναι συχνό φαινόμενο. Το Μάρτιο του 2004 οι συγκρούσεις στη διηρημένη πόλη του Κοσσυφοπεδίου, Μιτρόβιτσα κράτησαν πολλές μέρες...
Η έλλειψη ειρηνικής συμβίωσης ανάμεσα στις δύο κοινότητες στο Κόσοβο, παρ’ όλη την παρότρυνση της διεθνούς κοινότητας προς αυτή την κατεύθυνση, έχει δημιουργήσει μια ρευστή ατμόσφαιρα, όπου ευδοκιμούν πολλά σενάρια για καντονοποίηση ακόμη και διαίρεση της επαρχίας. Τα σενάρια αυτά είναι παλιά και επανέρχονται κατά καιρούς στο προσκήνιο. Το Μάιο του 2001 ο πρώην πρωθυπουργός της Σερβίας Νεμπόισα Κόβιτς πρότεινε τη διαίρεση του Κοσόβου σε δύο τομείς (αλβανικό και σέρβικο), επειδή «ούτε οι Σέρβοι ούτε οι αλβανόφωνοι έχουν το χρονικό περιθώριο να περιμένουν την προσέγγιση με την Ευρώπη, ενώ η δημιουργία δύο τομέων θα μπορούσε να οδηγήσει στη συμφιλίωση των ιστορικών δικαιωμάτων των Σέρβων και των εθνικών δικαιωμάτων των Αλβανών».
Σύμφωνα με την πρόταση του Κόβιτς η περιοχή των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου θα προστατεύεται από τον στρατό και την αστυνομία του Βελιγραδίου, ενώ οι αλβανοκοσοβάροι, έχοντας πλέον το ανεξάρτητο κράτος τους, θα παραμείνουν υπό την προστασία της διεθνούς ειρηνευτικής δύναμης. Μ’ αυτόν τον τρόπο οι δύο πλευρές θα εγκαταλείψουν την ψευδαίσθηση ότι το Κόσοβο τους ανήκει ολοκληρωτικά και θα αποφύγουν την εμπλοκή τους σ’ έναν νέο πόλεμο από τον θα βγουν και οι δύο χαμένοι. Οι Αλβανοί ωστόσο δεν συμβιβάστηκαν με τίποτε λιγότερο από την ολοκληρωτική ανεξαρτησία, χωρίς απώλεια κανενός τμήματος του Κοσόβου. Ανακήρυξαν τελικά την ανεξαρτησία το 2008, η οποία αναγνωρίστηκε από σχεδόν 100 κράτη μέλη του ΟΗΕ, αλλά δεν μπόρεσαν να ανακτήσουν τον έλεγχο όλου του Κοσόβου και ειδικά του βορειοανατολικού σερβοκρατούμενου τομέα. Μάλιστα η οικονομική κατάσταση στο Κόσοβο είναι μονίμως τόσο άθλια ώστε το χειμώνα του 2014-15 περίπου 100.000 Αλβανοκοσοβάροι (ή το 7% του πληθυσμού της χώρας) εγκατέλειψαν την πατρίδα τους μέσα σε λίγες βδομάδες, περνώντας μέσα από τη Σερβία, και ζητώντας “άσυλο” σε ευρωπαϊκές χώρες. Σχεδόν κανείς τους δεν επέστρεψε στο Κόσοβο, ο συνολικός πληθυσμός του οποίου μειώθηκε από περίπου 2 εκατομμύρια. κάτοικοι το 1998 σε 1,5 εκατομμύριο σήμερα. 
Σύμφωνα με τη σέρβικη γεωπολιτική άποψη η κοιλάδα του ποταμού Ίμπαρ, που ξεκινά από το βορειοανατολικό Κόσοβο, αποτελεί τον βασικό δρόμο εισβολής προς την κεντρική Σερβία και γι’ αυτό το λόγο η διχοτομημένη πόλη Κόσοβσκα Μίτροβιτσα παίζει για τους Σέρβους το ρόλο των «Θερμοπυλών», που εμποδίζει την γεωπολιτική προώθηση προς την καρδιά της Σερβίας...
Στη γειτονική πΓΔΜ οι ένοπλες συγκρούσεις του 2001 μεταξύ Αλβανόφωνων και Σλαβομακεδόνων, που απείλησαν να βυθίσουν τη χώρα σ’ έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο, οδήγησαν δύο Σλαβομακεδόνες πανεπιστημιακούς να προτείνουν ένα τολμηρό σχέδιο για την «ειρηνική επίλυση» της τότε κρίσης. Οι δύο πανεπιστημιακοί, μέλη της Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών των Σκοπίων, πρότειναν μια επικίνδυνη ανταλλαγή: Οι Αλβανοί μπορούν να αποσχίσουν τα εδάφη τους στα δυτικά της χώρας, γύρω από τις πόλεις Τέτοβο, το Γκόστιβαρ και να ενωθούν με την Αλβανία. Σε αντάλλαγμα θα πρέπει η Αλβανία να παραχωρήσει στην ΠΓΔΜ την δυτική όχθη της Οχρίδας με την πόλη Πόγραδετς και την δυτική όχθη της Μεγάλης Πρέσπας, όπου κατοικεί μια σλαβομακεδονική και μια βλαχική μειονότητα. Επίσης οι Αλβανοί θα έπρεπε να εκκενώσουν την πρωτεύουσα και τις περιοχές γύρω από το Κουμάνοβο.
Ωστόσο και οι δυο πλευρές ξέχασαν ότι, εκτός από τους Σλαβομακεδόνες και τους Αλβανούς, ζουν και άνθρωποι άλλων εθνικοτήτων στην ίδια περιοχή. Εκτός από τους Τούρκους, τους Σέρβους και τους Βλάχους, στην πΓΔΜ διαβιεί και μια μεγάλη «μικρή» μειονότητα, αυτή των Ρομά (Τσιγγάνων), που υπολογίζεται σε 250.000-300.000 (!), αν και δεν υπάρχουν ακριβείς στατιστικές. Ο μεγάλος αυτός αριθμός εξηγείται από το γεγονός ότι σ’ αυτή τη χώρα συγκεντρώθηκαν οι εκδιωγμένοι Τσιγγάνοι από τις άλλες εμπόλεμες περιοχές της πρώην ενιαίας Γιουγκοσλαβίας. Για παράδειγμα στη Βοσνία ζούσαν πριν απ' τον πόλεμο 300.000 Ρομά, ενώ σήμερα δεν ξεπερνούν τις 15.000. Στο Κόσοβο ζούσαν πριν απ' τον πόλεμο 200.000 Ρομά, ενώ σήμερα παρέμειναν εκβιαστικά ούτε 8.000. Οι περισσότεροι Ρομά πρόσφυγες συγκεντρώθηκαν στη πΓΔΜ, στην πρωτεύουσα της οποίας διοικούν μια ολόκληρη γειτονιά. Όπως και στις άλλες περιοχές, δεν γίνεται και στα Σκόπια κανένας λόγος γι’ αυτούς, που θα είναι από τα πρώτα θύματα κάθε σεναρίου ανταλλαγής πληθυσμών. 
Ευτυχώς όμως ούτε οι Σλάβοι, ούτε και οι Αλβανοί υποδέχθηκαν θερμά τότε το σχέδιο ανταλλαγής εδαφών και πληθυσμών, που πρότειναν οι δύο Σλαβομακεδόνες πανεπιστημιακοί. Ο πρώην Πρόεδρος της χώρας Κίρο Γκλιγκόροφ είχε δηλώσει χαρακτηριστικά πως «πρόκειται για την πιο επικίνδυνη εναλλακτική λύση για τη χώρα μας, καθώς απειλείται η εδαφική της ακεραιότητα και το δικαίωμα των κατοίκων της, αλλά και των κατοίκων των γειτονικών χωρών, να ζουν εντός των συνόρων των δικών τους χωρών... Κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει μόνον με νέο Βαλκανικό Πόλεμο». 
Αλλά και οι Αλβανοί απέρριψαν την πρόταση μέσω της απάντησης του τότε πρόεδρου της Ακαδημίας Επιστημών της Αλβανίας, Ιλι Πόπα, πως οι Αλβανοί που ζουν στα Σκόπια δεν επιθυμούν την επαναχάραξη των κρατικών συνόρων, δεν επιθυμούν να δουν τη χώρα να κατακερματίζεται, αλλά επιθυμούν την ενίσχυση της ως κοινό κράτος Αλβανών και Σλάβων. «Οι Αλβανοί ζητούν να γίνουν σεβαστά τα δικαιώματά τους και δεν θέλουν την καταστροφή της χώρας στην οποία ζουν», είπε χαρακτηριστικά.
Υπάρχουν όμως και πιο απαιτητικές φωνές στην Αλβανία, που όχι μόνον υποστηρίζουν την αλλαγή των συνόρων, αλλά ζητούν και τη συνολική «γεωπολιτική διευθέτηση» του αλβανικού ζητήματος στα Βαλκάνια, με τη δημιουργία μιας Μεγάλης Αλβανίας. Δύο πρώην διπλωματικοί αξιωματούχοι του αλβανικού υπουργείου Εξωτερικών είχαν στείλει στις 20 Ιουνίου του 2001 στον τότε επικεφαλής της Ε.Ε. για Εξωτερική Πολιτική και Ασφάλεια, Χαβιέ Σολάνα, μια πολυσέλιδη επιστολή, όπου ζητούσαν διόρθωση των «ιστορικών λαθών» της Ευρώπης με αλλαγές στο γεωπολιτικό χάρτη της περιοχής, έτσι ώστε να περιέλθουν κάτω από μια κοινή κρατική «στέγη», όλοι οι Αλβανοί των Βαλκανίων. Οι δύο Αλβανοί πρώην διπλωμάτες ισχυρίζονται πως «κατά μήκος των συνόρων της Δημοκρατίας της Αλβανίας υπάρχουν εδάφη κατοικούμενα μόνον από Αλβανούς... Οι γείτονες των Αλβανών είναι Αλβανοί, άνθρωποι που μιλούν την ίδια γλώσσα και έχουν τον ίδιο πολιτισμό και αίμα. Κατά περίπτωση, τα εδάφη όπου ζουν συνιστούν την αυθεντική Αλβανία. Ενωμένα, αυτά τα εδάφη δε θα συνιστούσαν τη Μεγάλη Αλβανία, γιατί εντός των συνόρων της δε θα υπήρχε κανένα έδαφος, καμία περιοχή, που να ανήκει σε άλλους λαούς»…
Οι Αλβανοί, που αναμφίβολα βρίσκονται στην «καρδία» του βαλκανικού προβλήματος, αποτελούν την πιο αναθεωρητική εθνική ομάδα στα Βαλκάνια, η οποία υποστηρίζει θερμά την αλλαγή των σημερινών «πλασματικών» συνόρων στην περιοχή. Και δεν είναι οι μόνοι αυτοί.
Το Μάρτιο του 2001 είχαν συναντηθεί στην Ουάσιγκτον εκπρόσωποι του Πενταγώνου, του Λευκού Οίκου, της CIA, του Φόρεϊν Όφις, μαζί με τον Λόρδο Ντ. Όουεν, τον Χ. Κίσινγκερ κ.α. για συζητήσουν προτάσεις γεωπολιτικής «ανακατασκευής» των Βαλκανίων προς την κατεύθυνση δημιουργίας εθνικά καθαρών κρατών. Η εφημερίδα του Βελιγραδίου Γκλας δημοσίευσε στις 7 Ιουνίου του 2001 έναν σχετικό χάρτη με τα «νέα Βαλκάνια». Σύμφωνα μ’ αυτόν το βόρειο Κόσοβο θα ενωθεί με τη Σερβία και το υπόλοιπο τμήμα του, μαζί με το δυτικό τμήμα της πΓΔΜ θα ενωθεί με την Αλβανία, η οποία θα μετατραπεί έτσι σε μια «Ένωση Αλβανικών Χωρών».
Το υπόλοιπο σλαβομακεδονικό τμήμα της πΓΔΜ θα αποτελούσε μια κουτσουρεμένη, αλλά εθνικά πιο ομοιογενή, «Μακεδονία» (Βόρεια Μακεδονία, μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών). Η Σερβία (μαζί με το βόρειο Κόσοβο) και το Μαυροβούνιο (μαζί με την επίμαχη χερσόνησο Πρέβλακα), θα ενωθούν με τη Σέρβικη Δημοκρατία της Βοσνίας και θα σχηματίσουν μια «Ένωση Σερβικών Χωρών» με πληθυσμό γύρω στα 10 εκατομμύρια.
Η Ερζεγοβίνη, που βρίσκεται υπό τον έλεγχο των Κροατοβόσνιων, θα ενωθεί με την Κροατία κι έτσι η Μουσουλμανική Βοσνία θα γίνει ένα ανεξάρτητο μεν αλλά κράτος-τσέπης! Για να «τετραγωνιστεί ο κύκλος» του βαλκανικού προβλήματος το σχέδιο περιλάμβανε και αλλαγές εκτός πρώην Γιουγκοσλαβίας: παραχώρηση της Τρανσυλβανίας, που κατοικείται από 1,5 εκατομμύριο Ούγγρους, στην Ουγγαρία και της νοτιοανατολικής Βουλγαρίας, που κατοικείται από Τούρκους, στην Τουρκία. Ευτυχώς το σχέδιο αυτό για τα “Νέα Βαλκάνια”, που εκπονήθηκε την ίδια εποχή με το αμερικανικό σχέδιο για τη “Μεγάλη Μέση Ανατολή”, έμεινε μόνο στα χαρτιά και στις φαντασιώσεις των Βαλκάνιων εθνικιστών.
Έτσι τουλάχιστον νομίζαμε, ώσπου πρόσφατα αποκαλύφθηκε πως Αμερική (Τραμπ) και Ρωσία (Πούτιν) συζήτησαν ανοικτά το ζήτημα της επαναχάραξης και “διορθώσεις” των συνόρων στο Κόσοβο με την ανταλλαγή εδαφών μεταξύ Σερβίας και (αλβανικού) Κοσόβου ως οριστικού τρόπου επίλυσης ενός χρόνιου προβλήματος. Ο Σέρβος πρόεδρος Αλεξάντερ Βούτσιτς, έχοντας πλέον Ερντογανικού τύπου υπερεξουσίες στο εσωτερικό της Σερβίας, φέρεται πως συζήτησε παρασκηνιακά αυτό το ενδεχόμενο με τον πρωθυπουργό του Κοσόβου Χασίμ Θάτσι -πρώην ηγέτη του UCK και “μαύρο πανί” για τους Σέρβους εθνικιστές. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που διέρρευσαν στον Τύπο, Βούτσιτς και Θάτσι, συζήτησαν το ενδεχόμενο να ενσωματωθεί επίσημα το σερβοκρατούμενο βορειοανατολικό Κόσοβο στη Σερβία, ως αντάλλαγμα την επίσημη αναγνώριση του υπόλοιπου Κοσόβου από τη Σερβία, ως απαραίτητη προϋπόθεση για να διευκολυνθούν οι διαπραγματεύσεις Βελιγραδίου και Πρίστινας με την Ουάσιγκτον (ΝΑΤΟ) και τις Βρυξέλλες (Ε.Ε.). Στα πλαίσια αυτής της “διευθέτησης” η συνοριακή πόλη του Πρέσεβο, στη νοτιοδυτική Σερβία, που κατοικείται κατά 95% από Αλβανούς θα ενσωματώνονταν στο Κόσοβο.
Όχι όμως και η πλειονότητα των γύρω αλβανικών χωριών της στρατηγικής σημασίας κοιλάδας του Πρέσεβο, στη νότια Σερβία, που θα παρέμεναν ως μειονοτικά χωριά στο εσωτερικό της Σερβίας, όπως θα παρέμεναν ως μειονότητα και οι περίπου 40.000 Αλβανοί του Μπουγιάνοβατς και της Μέντβετζα. Ειδικά η κοιλάδα του Πρέσεβο, που συνδέει τον ποταμό Μοράβα με τον Βαρδάρη/Αξιό, και κατεπέκταση το Βελιγράδι με τη Θεσσαλονίκη, θεωρείται από τους Σέρβους ύψιστης γεωστρατηγικής σημασίας για να εγκαταλειφθεί ή να παραχωρηθεί. Σε αντιστάθμισμα της μικρής αλβανικής μειονότητας στη νότια Σερβία, οι Σέρβοι και οι σέρβικες κοινότητες του κεντρικού και νότιου Κοσόβου, ειδικά στις περιοχές Γκρατσάνιτσα, Νόβο Μπρντο, Γκνίλανε και Στρέπτσε, θα παρέμειναν πολίτες του Κοσόβου απολαμβάνοντας πλήρως τα μειονοτικά τους δικαιώματα που θα προστατεύονταν κι από την Ε.Ε.
Ειδικό καθεστώς αυτοδιοίκησης θα είχαν και τα μεσαιωνικά σέρβικά ορθόδοξα μοναστήρια του Κοσόβου. Το όλο σενάριο εδαφικού διαχωρισμού δεν είναι τόσο απλό όπως φαίνεται εκ πρώτης όψεως, αλλά παρουσιάζει πολυπλοκότητα “Κυπριακού” έχοντας πολλές παραμέτρους. Οι δε αντιδράσεις στο εσωτερικό και των δύο πλευρών, ειδικά μεταξύ των πιο εθνικιστών, υπήρξαν ιδιαίτερα έντονες κάνοντας λόγο για “προδοσία”, ακόμη και για “αφορμή έναρξης ενός νέου πολέμου” στα Βαλκάνια. Ορισμένοι μίλησαν για μια ακόμη “πρόταση του αέρα” που ρίχτηκε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας μόνο και μόνο για να “καεί”.
Σε κάθε περίπτωση στο ζήτημα του Κοσόβου παρατηρείται τελευταία έντονη κινητικότητα, που οφείλεται εν μέρει και στη Συμφωνία των Πρεσπών μεταξύ Αθήνας-Σκοπίων, ως τμήμα μιας διαδικασίας οριστικής διευθέτησης, σταθεροποίησης και ένταξης των δυτικών Βαλκανίων στο Ευρωατλαντικό σύστημα. Σημαντική “λεπτομέρεια”: Η σκοτεινή δολοφονία του μετριοπαθούς Σέρβου πολιτικού Όλιβερ Ιβάνοβιτς στις 16 Ιανουαρίου του 2018 στη βόρεια Μητροβίτσα, δεν είναι καθόλου άσχετη με τα παραπάνω. Ο Ιβάνοβιτς, Σέρβος του Κοσόβου και ηγέτης του μικρού σερβικού κόμματος SDP (Srbija, demokratija, pravda, δηλαδή Σερβία, Δημοκρατία, Δικαιοσύνη), ήταν υπέρ του διαλόγου με την Πρίστινα, κατά του εθνικισμού κι από τις δύο πλευρές, και υπέρ της ειρηνικής συμβίωσης Αλβανών και Σέρβων του Κοσόβου. Αν ζούσε και δεν είχε δολοφονηθεί, πιθανώς από σέρβικη παραστρατιωτική ομάδα, θα ήταν από τους πρώτους που θα αντιδρούσε και θα αντιστέκονταν δυναμικά σε όποιο σχέδιο διχοτόμησης του Κοσόβου και επαναχάραξης των συνόρων. Εκείνοι που επέλεξαν να τον “βγάλουν από τη μέση” σίγουρα δε θα το ήθελαν αυτό. 
Τελειώνοντας το όλο σχέδιο για την επαναχάραξη των συνόρων στα δυτικά Βαλκάνια, ξεκινώντας από το Κόσοβο, και την κατασκεύη «εθνικά καθαρών» κρατών, είναι χωρίς δεύτερη σκέψη άκρως επικίνδυνο και δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί παρά μόνον έπειτα από έναν νέο Βαλκανικό Πόλεμο. Το σχέδιο αυτό, που προβλέπει ανταλλαγές πληθυσμών και οι μοιρασιές εδαφών, δεν αποτελεί λύση. Αντίθετα καθιστά ανεξέλεγκτο το βαλκανικό πρόβλημα. Οι ΗΠΑ, η Ευρώπη και γενικώς η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να αναζητήσουν άλλες λύσεις για την περιοχή. Κλειδί για την ειρήνη στα σημερινά Βαλκάνια είναι ο σεβασμός απέναντι στις μειονότητες και παροχή ίσων ευκαιριών σ’ αυτές, και ταυτόχρονα ο σεβασμός των υπαρχόντων συνόρων και της εδαφικής ακεραιότητας των χωρών της περιοχής. Η λύση δεν είναι η αλλαγή των συνόρων, αλλά η αλλαγή της συμπεριφοράς των βαλκανικών λαών.

* Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος, ειδικός για τα Βαλκάνια, και δημιουργός του Ζενίθ

Πηγή: tvxs.gr