Οι καλύτερες ταινίες του 2020

Παρόλο που η χρονιά κύλησε με κλειστές τις κινηματογραφικές αίθουσες, θεωρώ πως άφησε πίσω της μια γκάμα αξιόλογων ταινιών, από τις οποίες κάποιες τις λάτρεψα και θεωρώ πως αξίζουν τον τίτλο των κλασικών έργων που μπορούν να διατηρήσουν τη μαγεία τους στο πέρασμα του χρόνου. Δυστυχώς λόγω της πανδημίας, λίγες απ' τις φετινές ταινίες κατάφερα να απολαύσω στις σκοτεινές αίθουσες. Ευελπιστώ πως αυτή η δυσάρεστη συνέπεια των δυστοπικών καιρών μας θα πάψει να υφίσταται με τη νέα χρονιά. 

Όπως και πέρσι, έτσι και φέτος αρκετές πολυδιαφημισμένες ταινίες με απογοήτευσαν οικτρά όπως το "Βαμμένο Πουλί", ο "Φάρος" και το "Mank" που με ανάγκασε να το διακόψω στα μισά της προβολής καθώς το βρήκα αρκετά βαρετό, ενώ το "Tenet" του Κρίστοφερ Νόλαν, με άφησε αδιάφορο οπότε δεν εντάχθηκα ούτε στους θαυμαστές αλλά ούτε και στους δυσαρεστημένους. Ομολογώ όμως ότι απόλαυσα τη μάχη που έδωσαν τα δυο αυτά στρατόπεδα το καλοκαίρι.

Σε αντίθεση με τις άλλες χρονιές, φέτος υπήρξαν αρκετές ταινίες αξιόλογες που δυστυχώς δεν κατάφεραν να μπουν στη δικιά μου δεκάδα. Θα μπορούσα όμως να τις επισημάνω συνοπτικά εδώ καθώς αρκετές απ' αυτές θεωρώ πως αξίζουν να αναφερθούν. Πρώτα απ' όλα το "Κατηγορώ" του Ρομάν Πολάνσκι, με το οποίο άνοιξα την περσινή κινηματογραφική χρονιά στον κινηματογράφο Μακεδονικόν της Θεσσαλονίκης αλλά και την νέα αντιρατσιστική κι αντιτραμπική ταινία του Σπάικ Λι "Da 5 Bloods", η οποία είχε μια δυναμική πολιτική χροιά και μια διαφορετική οπτική ματιά στον πόλεμο του Βιετνάμ αλλά σα σενάριο με απογοήτευσε σε αρκετά σημεία της. Επίσης η νέα υπαρξιακή ταινία του Τσάρλι Κάουφμαν "Σκέφτομαι να Βάλω ένα Τέλος", ενώ ξεκίνησε με ενδιαφέρον και με εύστοχους προβληματισμούς, τελικά κατέληξε σε ένα χαοτικό φινάλε που δυσκολεύτηκα να κατανοήσω. Επίσης νιώθω τυχερός που πρόλαβα να δω σε κινηματογραφική αίθουσα το "1917" του Σαμ Μέντες, μια καθαρά πολεμική ταινία που ήταν γυρισμένη μόνο για σκοτεινές αίθουσες. Είμαι βέβαιος πως χάνει ένα μεγάλο κομμάτι από τη μαγεία της αν η προβολή της περιοριστεί στις μικρές οθόνες των τηλεοράσεων και των υπολογιστών. Επίσης μέσα στο '20 είδα ένα αριστουργηματικό animation του '19 για το οποίο δεν ήξερα αν μπορώ να το εντάξω στη δεκάδα καθώς είχε κυκλοφορήσει τον προπερασμένο Σεπτέμβριο. Όμως το παραθέτω εδώ διότι πραγματικά αξίζει, οπότε επιτρέψτε μου να αναφερθώ στο εξαιρετικό "Έχασα το Σώμα μου". Τέλος, κλείνω με το συγκινητικό γαλλικό animation "Τα Χελιδόνια της Καμπούλ" καθώς κι αυτό αξίζει το ενδιαφέρον του κινηματογραφόφιλου κοινού. Κι αφού κατεύνασα τις ενοχές μου για τις παραπάνω ταινίες που δεν τοποθέτησα στη φετινή δεκάδα, συνεχίζω με τις δέκα καλύτερες ταινίες της χρονιάς (για περισσότερη κριτική, πατήστε πάνω στους τίτλους των ταινιών).

10. Η Δίκη των 7 του Σικάγο

Παρότι είμαι επίμονος λάτρης του ευρωπαϊκού κινηματογράφου, ομολογώ πως παραδέχομαι τον αμερικανικό για τα δικαστικά του θρίλερ. Πόσο μάλλον όταν αυτά περιέχουν μια εκρηκτική πολιτική χροιά, επαναφέροντας χρόνια κοινωνικοπολιτικά προβλήματα τα οποία όχι μόνο δεν έχουν επιλυθεί αλλά μας φανερώνουν πως οδεύουμε σε σκοτεινότερες και περισσότερο δυστοπικές περιόδους. Η "Δίκη των 7 του Σικάγο" δεν είναι απλά μια ακόμη δικαστική υπόθεση αλλά ένα ιστορικό συμβάν που μας παρουσιάζει την δύναμη της λαϊκής οργής απέναντι στο άδικο αλλά και το ατέρμονο πάθος για την ελευθερία όταν το κράτος παραβιάζει το ίδιο του το σύνταγμα. 

Βαθμολογία: 7/10

9. Ο Προδότης

Αυτό που έχω διαπιστώσει τα τελευταία χρόνια είναι πως ο ιταλικός κινηματογράφος δεν έχει κανένα σκοπό να μας απογοητεύσει κάθε φορά που καταπιάνεται με σοβαρότητα κι ειλικρίνεια στο επίμαχο θέμα της μαφίας. Μετά το σκληρό αριστούργημα "Σκοτεινές Ψυχές", το εσωστρεφές "Dogman" και το πιο εμπορικό "Suburra", ήρθε η κινηματογραφική απόδοση της πολύκροτης "Δίκης Μάξι", της μεγαλύτερης που πραγματοποιήθηκε στη γειτονική μας χώρα καθώς οδήγησε στο εδώλιο 475 μαφιόζους, γράφοντας μ' αυτόν τον τρόπο τον επίλογο της περιβόητης Κόζα Νόστρα. Ο "Προδότης" είναι ένα ακόμη καλό δείγμα μαφιόζικης ταινίας με εξαιρετικές ερμηνείες, ρεαλιστική απεικόνιση του τότε κλίματος και των γεγονότων αλλά και μια άκρως ειλικρινή αφήγηση που δεν επιδιώκει ούτε να ωραιοποιήσει κάποια κατάσταση ούτε να ηρωοποιήσει κάποιο πρόσωπο. 

Βαθμολογία: 7/10

8. Corpus Christi

Υπάρχει ένας άγραφος κινηματογραφικός κανόνας που έμαθα μετά από πολλές επισκέψεις στις αγαπημένες μου σκοτεινές αίθουσες. Ένας κανόνας που πάντα επισημαίνω όποτε βλέπω πως εφαρμόζεται. Ο κανόνας αυτός λέει πως μέσα στη χρονιά υπάρχουν πολλές αξιόλογες ταινίες που περνούν απαρατήρητες διότι δεν έχουν τις μαρκετίστικες πλάτες άλλων παραγωγικών εταιριών που σιγοντάρουν λιγότερο ενδιαφέρουσες ταινίες. Το πολωνικό Corpus Chrsti είναι ένα απ' αυτά τα ταπεινά διαμαντάκια που διανύουν για λίγες βδομάδες τις σκοτεινές μας αίθουσες και προσφέρουν απλόχερα ενδιαφέρουσες θεματολογίες στους λίγους τυχερούς που επιλέγουν να πάνε να τα παρακολουθήσουν. Στη συγκεκριμένη ταινία, ο Πολωνός σκηνοθέτης Γιαν Κομασά αναλύει με έναν υποβλητικό ρεαλισμό τη δυσκολία της συγχώρεσης, η οποία απαιτεί την κατατρόπωση του εγωισμού αλλά και τις μορφές του εγκλεισμού είτε αυτός γίνεται με φυλακή είτε με τον συντηρητισμό που καλύπτει και πνίγει την κάθε κοινωνία. Γι' αυτούς τους λόγους, θεωρώ πως το Corpus Christi είναι ένα εξαιρετικό διαμαντάκι που γίνεται αφορμή για πολύωρες αναλύσεις μετά το πέρας της προβολής του. 

Βαθμολογία: 7/10

7. Γιοσέπ

Οι κλειστοί κινηματογράφοι της περασμένης χρονιάς στάθηκαν αφορμή να χάσουμε κάποια αξιόλογα κινηματογραφικά διαμάντια που δυστυχώς δε καταφέραμε να απολαύσουμε στις σκοτεινές αίθουσες. Ένα απ' αυτά είναι το ιδιαίτερο αντιφασιστικό "Γιοσέπ" που αναφέρεται σε ένα σκοτεινό κομμάτι της γαλλικής ιστορίας. Ένα γεγονός που δυστυχώς συμβαίνει ξανά στις μέρες μας με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των προσφύγων στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Αυτό φανερώνει πως όσο παραμένει ο κόσμος αδαής για την ιστορία του, τόσο εκείνη θα επαναλαμβάνεται ως φάρσα, αφήνοντας για μια ακόμη φορά πόνο και θάνατο με το πέρασμά της.Το "Γιοσέπ" το οποίο επιλέχτηκε στο επίσημο πρόγραμμα του 73ου Φεστιβάλ Κανών (που δεν διεξήχθη λόγω πανδημίας) κι απέσπασε το βραβείο κοινού και σεναρίου στις 26ες Νύχτες Πρεμιέρας, είναι μια πολιτική και βαθιά ανθρώπινη ταινία υψηλής αισθητικής και ειλικρίνειας. Μια ιστορία σκληρή αλλά συνάμα τρυφερή κι ελπιδοφόρα. 

Βαθμολογία: 8/10

6. Soul

Η κινηματογραφική μου σχέση με τη Pixar ξεκινάει από τότε που άρχισα να εκτιμώ και να αναζητώ συνεχώς τη μαγεία του καλού κινηματογράφου. Από το πολύ μακρινό πλέον πρώτο "Toy Story", φτάνω στο σήμερα για να συνειδητοποιήσω πως η συγκεκριμένη παραγωγή animation έχει ωριμάσει τόσο πολύ που πλέον δεν περιορίζεται σε ιστορίες διασκέδασης αλλά προχωράει σε θεματολογίες υψηλής ψυχανάλυσης και συναισθηματικής νοημοσύνης. Την πρώτη φορά που παρατήρησα αυτήν την εντυπωσιακή μεταστροφή, ήταν με το αξεπέραστο διαμαντάκι "Inside Out" αλλά και με το συγκινητικό "Coco". Αυτή τη φορά έρχεται με το "Soul" για να μας υπενθυμίσει πως μια ζωή την έχουμε κι οφείλουμε να απολαύσουμε τη κάθε μας στιγμή πριν είναι πια αργά, διότι όσο πιο νωρίς συνειδητοποιήσουμε αυτό το θαύμα που βιώνουμε καθημερινά τόσο πιο κερδισμένοι και πλήρεις φτάνουμε στο τέλος της ύπαρξής μας. Το "Soul" είναι ένα αριστούργημα που μιλάει κατευθείαν στη ψυχή. Βασικά είναι μια ωδή στη ψυχή του κάθε ανθρώπου. Κι επειδή η ψυχή του καθενός μας είναι άυλη, η ταινία στηρίζεται κυρίως στα ερεθίσματα της, τα οποία μπορούν να ταλαντευτούν με χρώματα και μελωδίες. Από την άλλη, εισχωρεί σε απίστευτα απαιτητικά μονοπάτια που πολύ φοβάμαι πως δύσκολα γίνονται κατανοητά στους εμπορικούς κινηματογραφικούς χώρους που κινείται η Pixar. Όμως το ότι η ταινία γίνεται αποδεκτή σε πιο απαιτητικά μυαλά, δεν την μειώνει καθόλου. Εξάλλου η Pixar το χει επεξεργαστεί αυτό με τις προηγούμενες ταινίες της κι έχει στρώσει το έδαφος τόσο για το "Soul" όσο και για τα επόμενα αριστουργήματα που μας επιφυλάσσει μελλοντικά. 

Βαθμολογία: 8/10

5. Ένα Ψηλό Κορίτσι

Έχουμε συνηθίσει να παρακολουθούμε αντιπολεμικές ταινίες με φόντο τα μέτωπα και με επίκεντρο το δράμα των θυμάτων που βρέθηκαν στα πεδία των μαχών. Σπανίως έχουμε στρέψει το βλέμμα μας στα μετόπισθεν τόσο σε αυτούς που πρωταγωνιστούν με τον ίδιο ζήλο για την πατρίδα όσο και σ' αυτούς που επιβιώνουν από το μακελειό αλλά κουβαλούν τα ψυχικά τους τραύματα για το υπόλοιπο της ζωής τους. Και φυσικά ποτέ δεν έχουμε ασχοληθεί με το δύσκολο έργο των γυναικών, των οποίων ο αγώνας συνεχίζεται για πολλά χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου. Πάνω σ' αυτό το τόσο ευαίσθητο θέμα και πατώντας πάνω στο βιβλίο "Ο Πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας" της νομπελίστριας Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, ο νεαρός Ρώσος σκηνοθέτης Καντερίμ Μπαλάγκοφ προσφέρει ένα σπάνιο αντιπολεμικό δράμα, το οποίο τιμήθηκε στο περσινό φεστιβάλ των Καννών με το βραβείο 'Ένα Κάποιο Βλέμμα" και με το βραβείο FIPRESCI. 

Βαθμολογία: 8/10

4. JoJo Rabbit

Είναι κάποιες σπάνιες κινηματογραφικές στιγμές που τελειώνει η προβολή μιας ταινίας αλλά η ύπαρξή της εξακολουθεί να εξελίσσεται μες στο μυαλό μας για πολλές ώρες. Βγαίνεις από τη σκοτεινή αίθουσα συγκινημένος και περιφέρεσαι στους δρόμους της πόλης προβληματισμένος μες στην περιδίνηση ανήσυχων σκέψεων που σου 'χει επιφέρει. Γελάς ξανά με τις εύστοχες κι αστείες ατάκες των ηθοποιών, βουρκώνεις με τις συγκινητικές στιγμές της ιστορίας και μουδιάζεις όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με τον μεγαλύτερο εχθρό σου, που δεν είναι άλλος από τον ίδιο σου τον εαυτό. Το JoJo Rabbit όχι μόνο ανήκει σ' αυτού του είδους τις ταινίες αλλά το ξεπερνάει καθώς σε πιάνει απροετοίμαστο με αυτό που σου επιφυλάσσει κατά τη διάρκειά του. Είναι μια ταινία που τολμά και παράγει αληθινό συναίσθημα το οποίο ενώ σου πλασάρεται αρχικά σε μορφή σάτιρας στο τέλος μετατρέπεται σε φιτίλι που οδηγεί σε μία ανεξέλεγκτη συγκινητική έκρηξη. 

Βαθμολογία: 9/10

3. Μάρτιν Ήντεν

Ο "Μάρτιν Ήντεν" είναι ένα κινηματογραφικό αριστούργημα που υμνεί την ατομική πρόοδο που συντελείται με προσπάθεια, μόχθο κι αξιοπρέπεια. Μόνο έτσι μπορεί ο καθένας να πιστέψει τον εαυτό του και παράλληλα να συνειδητοποιήσει τις ύπουλες κι ανήθικες καριέρες αρκετών που πάτησαν πάνω σε πλάτες άλλων για να αναγνωριστεί το κούφιο κι υποτυπώδες έργο τους. Και δυστυχώς στις μέρες μας υπάρχουν πολλοί τσίγκινοι τενεκέδες που κάνουν κρότο σε κάθε τομέα είτε πολιτιστικό, είτε πολιτικό, είτε φιλανθρωπικό. Είναι κρίμα που μόνο αυτοί ακούγονται, καθώς οι αληθινές κι ουσιώδεις πορείες κάποιων αυθεντικών ανθρώπων παραμένουν από τη φύση τους σιωπηλές και διακριτικές. Μέσα από την αυτοκαταστροφική μανία του πρωταγωνιστή, μένει ως δίδαγμα πως η απελπισία που πιάνει τον καθέναν όταν συνειδητοποιεί την ματαιότητα των πράξεών του, πρέπει να γίνεται κινητήριος μοχλός για την περαιτέρω προσωπική του βελτίωση. Εξάλλου όσο ξεχωρίζει κάποιος τόσο στενεύει ο κύκλος γύρω του. Είναι το τίμημα της προόδου. Αντιθέτως, αυτοί που πορεύονται με τους αυλικούς τους και κοκορεύονται για την ύπαρξή τους, δυσκολεύονται να συνειδητοποιήσουν πως δεν είναι τίποτα παραπάνω από βαρίδια που τους κρατούν σε μια μη δημιουργική στασιμότητα. Είμαι βέβαιος πως οι κοινωνίες θα ήταν καλύτερες αν υπήρχαν αρκετοί "Μάρτιν Ήντεν" κι ο κινηματογράφος θα ήταν πολύ πιο πλούσιος αν έβγαιναν αντίστοιχες πετυχημένες μεταφορές βιβλίων στη μεγάλη οθόνη όπως συνέβη μ' αυτήν την ταινία. 

Βαθμολογία: 9/10 

2. Ιστορίες από το Δάσος με τις Καστανιές

Οι "Ιστορίες από το Δάσος με τις Καστανιές" είναι μια πανδαισία συναισθημάτων ζεστών κι ανθρώπινων. Με μια ταπεινή διακριτικότητα περιγράφει το δράμα της προσφυγιάς με τα καραβάνια των ανθρώπων που διασχίζουν τα δάση έχοντας μια βαλίτσα στο χέρι αλλά και της μετανάστευσης τόσο με την δύσκολη επικοινωνία που έχουν οι κάτοικοι με τους ξενιτεμένους όσο και με τις βουβές φιγούρες που στέκουν στη θάλασσα και θλιμμένες αγναντεύουν τον ορίζοντα καθώς ετοιμάζονται να επιβιβαστούν. Είναι ένας φόρος τιμής για μια περίοδο που έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Ένας ύμνος για έναν τρόπο ζωής που χάθηκε στη λησμονιά του παρελθόντος, σβήνοντας πολλά στοιχεία ανθρωπιάς κι ευγένειας που κουβαλούσαν οι λαοί τότε. Παράλληλα είναι μια επισκόπηση της περιόδου που υψωνόταν το Σιδηρούν Παραπέτασμα, χωρίζοντας τους ανθρώπους σε δυο κόσμους, αναγκάζοντας αρκετούς να μεταναστεύσουν από τη μια μεριά στην άλλη πριν προλάβουν να εγκλωβιστούν στο μη επιθυμητό "στρατόπεδο". Είναι ένα μυσταγωγικό ποίημα για τη χαρμολύπη των αναμνήσεών μας, την αγάπη για τον τόπο μας, τη θλίψη του ξενιτεμού και για τον πόνο της απώλειας. 

Βαθμολογία: 9/10

1. Μια Κρυφή Ζωή

Ανακάλυψα τον μαγικό κινηματογραφικό κόσμο του Τέρενς Μάλικ τελείως τυχαία όταν πριν δυο δεκαετίες πήγα να δω το αντιπολεμικό αριστούργημα "Λεπτή Κόκκινη Γραμμή". Έκτοτε έγινα θαυμαστής της ματιάς του, της ευαισθησίας του αλλά της λυρικής περιγραφής που πετυχαίνει να την διαιωνίζει μέσα από τη σιωπή και τα βλέμματα των πρωταγωνιστών. Γι' αυτό το λόγο δεν με πτόησαν οι μέτριες κριτικές που διάβασα σε εγχώρια κινηματογραφόφιλα site κι έτρεξα αμέσως σε μια από τις λιγοστές σκοτεινές αίθουσες που φιλοξενούν την ταινία για να την απολαύσω. Κι η αλήθεια είναι πως παρά τις τρεις ώρες προβολής, βγήκα στο δρόμο συγκλονισμένος από τα πανέμορφα πλάνα της ορεινής αυστριακής φύσης, συγκινημένος από την τραγική ιστορία των δύο προσώπων και συνταραγμένος με το φινάλε που μου επιφύλασσε η ταινία. Η νέα ταινία του Τέρενς Μάλικ είναι ένας φόρος τιμής στους άγνωστους ήρωες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Σ' αυτούς που λησμονήθηκαν αμέσως μετά το θάνατό τους αλλά ευτυχώς κάποια ντοκούμεντα κατάφεραν να τους σώσουν από την λήθη. Παράλληλα είναι ένα λυρικό αντιφασιστικό αριστούργημα. Ένα από τα σπάνιας ομορφιάς κινηματογραφικά ποιήματα που έχω απολαύσει τα τελευταία χρόνια. 

Βαθμολογία: 9/10