Κατηγορώ...

Η φετινή χρονιά ξεκινάει με θεσσαλονικιώτικο ποδαρικό, καθώς απόλαυσα την πρώτη ταινία του '20 στην κατακόκκινη αίθουσα του κινηματογράφου Μακεδονικόν. Κι η αρχή έγινε με το αναμενόμενο "Κατηγορώ..." του Εμίλ Ζολά που μεταφέρθηκε στην μεγάλη οθόνη με την μαεστρία του Ρομάν Πολάνσκι. Έχοντας διαβάσει στα φοιτητικά μου χρόνια το σπουδαίο αυτό βιβλίο, ένιωσα μια νοσταλγία όταν έμαθα πως θα μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη. Παρακολουθώντας λοιπόν ξανά την ιστορία, συνειδητοποίησα πως θυμόμουν κάθε λεπτομέρεια της άδικης καταδίκης του λοχαγού Ντρέιφους και της μετέπειτα δίκης παρωδίας που προσπαθούσε να κρύψει τις αδυναμίες των υψηλά ιστάμενων αξιωματικών του γαλλικού στρατού εις βάρος ενός αθώου πολίτη. 

Για όσους δεν έτυχε να διαβάσουν το σπουδαίο αυτό βιβλίο, θα συνοψίσω την υπόθεση που μας γυρνάει στο 1895, όπου ένας νεαρός και πολλά υποσχόμενος λοχαγός, ο Άλφρεντ Ντρέιφους, κατηγορείται για κατασκοπεία υπέρ της Γερμανίας και καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη στο Νησί του Διαβόλου. Στην ταπεινωτική διαδικασία αφαίρεσης των αστεριών και λοιπών συμβόλων του λοχαγού Ντρέιφους, υπήρξε μάρτυρας ο εκπαιδευτής του Ζορζ Πικάρ, ο οποίος στη συνέχεια προάγεται στη μονάδα αντικατασκοπίας. Με την ανάληψη της νέας του αρμοδιότητας θα ανακαλύψει πως εξακολουθούν να διαρρέουν μυστικές πληροφορίες στους Γερμανούς. Ξετυλίγοντας το κουβάρι των αποδεικτικών στοιχείων που χρησιμοποιήθηκαν για να καταδικαστεί ο Ντρέιφους, θα συναντήσει αρκετές μηχανορραφίες άλλων αξιωματικών που προσπαθούν να σβήσουν τα λάθη που έκαναν στην πρώτη δίκη. Οι αποκαλύψεις θα δημιουργήσουν ένα επικίνδυνο δίλημμα στον νέο διοικητή της αντικατασκοπίας καθώς έρχεται στη δύσκολη θέση να επιλέξει μεταξύ της ηθικής και της πατρίδας από την μια  και με το συμφέρον και τις προσδοκίες των αξιωματικών του γαλλικού στρατού από την άλλη. Τελικά επιλέγει τον ηθικό δρόμο παρόλο που γνωρίζει πως η στάση του αυτή μπορεί να του στοιχίσει την καριέρα αλλά και τη ζωή.  

Η ταινία ξεκινάει κατευθείαν με την καταδίκη του λοχαγού Ντρέιφους. Οι λεπτομέρειες των πρώτων πλάνων φανερώνουν μια ενδελεχής μελέτη των λιθογραφιών εκείνης της εποχής που παρουσίαζαν το ιστορικό γεγονός, ειδικά το πλάνο που δείχνει τη καταστροφή του σπαθιού πάνω στο πόδι του αξιωματικού που σκίζει τα παράσημα και τα σήματα από τη στολή του Ντρέιφους. Σε συζητήσεις που ακολουθούν αποκαλύπτεται πως η καταδίκη αυτή πατούσε πάνω στην αντισημιτική στάση που επικρατούσε στη γαλλική κοινωνία αλλά και στα σώματα του γαλλικού στρατού. 

Καθ'όλη τη διάρκεια της ταινίας κυριαρχεί η ερμηνεία του Ζαν Ντιζαρντέν στο ρόλο του αξιωματικού Ζορζ Πικάρ, ο οποίος κερδίζει επάξια τις εντυπώσεις. Η μεταστροφή του από αμετανόητος αντισημίτης σε υποστηρικτή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας είναι άκρως συγκινητική και σε παρασέρνει σταδιακά κατά τη διάρκεια της ταινίας. Κι αυτό γίνεται εμφανές καθώς όσο προχωράει η ταινία τόσο πιο πολύ μαλακώνει η στάση του κι επανέρχεται η ανθρώπινη υπόστασή του. Κομβικό σημείο της μεταστροφής του είναι η στιγμή που παίζει πιάνο στο διαμέρισμά του αφού πρώτα το βρήκε άνω κάτω από τις έρευνες των γαλλικών αρχών. Είναι η στιγμή που αισθάνεται πως είναι μόνος εναντίον όλων μόνο και μόνο επειδή αγωνίζεται για το δίκαιο. 

Το ενδιαφέρον στην όλη ιστορία είναι πως ο πραγματικός πρωταγωνιστής της ιστορίας, ο Άλφρεντ Ντρέιφους τοποθετείται στο περιθώριο καθώς ο σκηνοθέτης επικεντρώνεται στον αντισημίτη αξιωματικό Ζορζ Πικάρ που ξεδιαλύνει σιγά σιγά την υπόθεση. Παρόλο όμως που ο Ντρέιφους βρίσκεται στο Νησί του Διαβόλου, η παρουσία του είναι αισθητή σε κάθε πλάνο και σε κάθε διάλογο. Επίσης είχε μεγάλο ενδιαφέρον η παρουσίαση των μεθόδων αντικατασκοπίας εκείνης της εποχής καθώς ήταν η πρώτη φορά που άρχισαν να χρησιμοποιούνται οι φωτογραφικές μηχανές και τα τηλέφωνα.

Η ταινία μου έδωσε την αίσθηση μιας έντονης συναισθηματικής φόρτισης στην μάχη του ανθρώπου ενάντια στο σύστημα που πολλές φορές είναι άδικο, ύπουλο κι απάνθρωπο. Ίσως αυτό να οφείλεται στη σκηνοθετική πινελιά του ίδιου του Ρομάν Πολάνσκι, ο οποίος δεκαετίες τώρα διώκεται από την αμερικανική δικαιοσύνη για απόπειρα βιασμού. 

Έπειτα ο Πολωνός σκηνοθέτης πατάει πάνω σε ένα στιβαρό σενάριο που βασίστηκε στο βιβλίο του Ρόμπερτ Χάρις "An Officer and a Spy" το οποίο στηρίχτηκε στο ιστορικό βιβλίο του Εμίλ Ζολά. Επίσης είχε ένα πλούσιο καστ ηθοποιών με καλοδουλεμένους διαλόγους. Με μια στρωτή κι άκρως ενδιαφέρουσα περιγραφή, μας παρουσιάζει ένα δικαστικό θρίλερ που όσο προχωράει η ώρα τόσο εντείνεται η αγωνία για την τελική έκβαση της μάχης της ανθρώπινης συνείδησης τόσο απέναντι σε κάθε μορφή κρατικής εξουσίας όσο και στον εθνικισμό που εκκολάπτεται κρυφά στη ψυχολογία των μαζών. Γι' αυτό το λόγο παρουσιάστηκε με μεγάλη ένταση το άρθρο "Κατηγορώ" του Εμίλ Ζολά στην ταινία. Ένα άρθρο που του στοίχισε ένα χρόνο φυλάκισης και πρόστιμο τρεις χιλιάδες φράγκα. Ίσως και τη ζωή του καθώς ο σπουδαίος αυτός Γάλλος συγγραφέας βρέθηκε νεκρός λόγω δηλητηρίασης από το τζάκι του παρόλο που πολλοί μιλούν πως έπεσε θύμα των πολέμιων του Ντρέιφους. 

Το "Κατηγορώ..." επανέρχεται σε μία περίοδο που ο εθνικισμός έχει φουντώσει ξανά στην Ευρώπη και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Δυστυχώς όμως το αντιλαμβάνεται μία μικρή μερίδα του λαού καθώς η πλειοψηφία έχει παρασυρθεί στο χειμαρρώδες μίσος που έχει αρχίσει να καταπνίγει πάλι ιδανικά κι αξίες που απ' ότι φαίνεται δεν κατάφεραν να μακροημερεύσουν στην Γηραιά Ήπειρο. Παρά την παλιομοδίτικη περιγραφή της, η ταινία βλέπεται με αμείωτο ενδιαφέρον ικανοποιώντας και τον πιο απαιτητικό κινηματογραφόφιλο. 

Βαθμολογία: 7/10