Γιώργος Χατζελένης: "Σκοπός της λογοτεχνίας στις μέρες μας είναι να καταφέρει να ανασκευάσει την πρότερη αυθεντική της ταυτότητα"

 

Συνέντευξη στη Στέλλα Πετρίδου

• Κύριε Χατζελένη, για ποιο λόγο αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή; Ποιο υπήρξε το βασικό ερέθισμα που καθόρισε την λογοτεχνική σας πορεία; 

Η συγγραφή δεν ήταν κατάληξη κάποιας συγκεκριμένης απόφασης, αλλά το αποτέλεσμα ορισμένων συγκυριών. Κατά κάποιον τρόπο, παρασύρθηκα από μια αλληλουχία συγκεκριμένων αναγκών που με πίεζαν να βρω τον κατάλληλο τρόπο επικοινωνίας για μια ουσιώδη, ανιδιοτελή κι εποικοδομητική ανταλλαγή καθημερινών σκέψεων και χρόνιων προβληματισμών. Η ανάγκη μου αυτή με ώθησε στη γραφή, η οποία θεωρώ πως για μένα είναι η πιο εύκολη κι αποτελεσματική διαδικασία μέσα από την οποία μπορώ να αναπτύσσω με υπομονή και ηρεμία την όποια επιχειρηματολογία μου. Επίσης, κατά τη γνώμη μου είναι μια πολιτισμένη κι ατάραχη διαδικασία «διαλόγου», καθώς έχω διαπιστώσει μέσα από αρκετές συζητήσεις που έχω συμμετάσχει ή παρακολουθήσει, πως το παθιασμένο ταπεραμέντο κι η ημιμάθεια που κυριαρχούν στις μέρες μας, μας έχουν στερήσει το χάρισμα ενός ορθού δια ζώσης ή κι εξ’ αποστάσεως διαλόγου που να κυριαρχούν ο σεβασμός κι η υπομονή. Όσον αφορά το βασικό μου ερέθισμα που με οδήγησε στην επιθυμία μου να γράψω, θα μπορούσα να πω πως ήταν η συγκίνηση που μου προκάλεσε το βιβλίο του Ηλία Βενέζη «Το Νούμερο 31328», το οποίο είχα διαβάσει το καλοκαίρι του 2004. 

• Πώς συνδυάζεται η συγγραφική σας δραστηριότητα με τις πολύ αξιόλογες σπουδές σας, αλλά και την επαγγελματική σας ενασχόληση; 

Η συγγραφική μου δραστηριότητα δεν σχετίζεται επ’ ουδενί με την επαγγελματική μου ενασχόληση. Παρόλα αυτά, η μια αλληλοσυμπληρώνει την άλλη, καθώς ένα μεγάλο μέρος των επαγγελματικών μου δραστηριοτήτων είναι μοναχικό, σιωπηλό κι επαναλαμβανόμενο, γεγονός που μου παραχωρεί τη δυνατότητα να μπορώ να πλάσω και να εμπλουτίσω μες στο μυαλό μου τις ιστορίες που επιθυμώ να περιγράψω. Αυτό έχει ως απόρροια, αρκετά μεσημέρια να επιστρέφω σπίτι φορτωμένος με σκέψεις, τις οποίες καταγράφω σε κάποιο σημειωματάριο για να τις επεξεργαστώ στον ελεύθερο, ανέμελο και δημιουργικό μου χρόνο. 

• Τι μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για εσάς; 

Το καθετί δύναται να αποτελέσει έμπνευση. Το ζήτημα είναι κατά πόσο μπορεί κανείς να το αξιοποιήσει και να δημιουργήσει βασιζόμενος σ’ αυτό. Στη δική μου περίπτωση, θεωρώ πως είναι τα ταξίδια που έχω πραγματοποιήσει, αλλά κι οι αξιομνημόνευτες συζητήσεις που έχω μοιραστεί με άλλους ανθρώπους. 

• Υπήρξε κάποιο γεγονός στη ζωή σας που νιώσατε την ανάγκη να το μεταφέρετε αυτούσιο στο χαρτί; 

Στα βιβλία μου συμπεριλαμβάνονται αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Το τελευταίο βιβλίο, στο οποίο αποτυπώνω τις περιπλανήσεις μου στα Δυτικά Βαλκάνια είναι κατάμεστο από γεγονότα και στιγμές που βίωσα μαζί με τους συνταξιδευτές μου τόσο στις όμορφες πόλεις της Αδριατικής όσο και στα κρυμμένα φρούρια, αλλά και στις απόκοσμες ομορφιές των φυσικών τοπίων που συναντήσαμε στα βαλκανικά βουνά. Όπως επίσης και τα συναπαντήματα κι οι στιχομυθίες με άλλους ανθρώπους που είχαν πράγματι κάτι να μας πουν, όπως η συνάντηση με τον ενενηντάχρονο κύριο Γεώργιο Μιχαήλοβιτς, τον τελευταίο Σέρβο στρατιώτη που εξακολουθεί να «υπηρετεί» στο συμμαχικό νεκροταφείο Ζέιτελνικ στη Θεσσαλονίκη. 

• Έχετε πρότυπα ως συγγραφέας; Στα γραπτά σας θα διαπιστώσει ο αναγνώστης επιρροές από άλλους αγαπημένους σας συγγραφείς; 

Κάθε εποχή διαθέτει και τις δικές της επιρροές, διότι με τα χρόνια ανακαλύπτω όλο και περισσότερους συγγραφείς που δε γνώριζα τόσο τους ίδιους όσο και τα πονήματά τους. Κάθε συγγραφέας που με στιγματίζει με το έργο του, ασκεί μια αδιαφιλονίκητη επιρροή τόσο στον τρόπο σκέψης μου, όσο και στον τρόπο γραφής μου. Όλα αυτά τα χρόνια που διαβάζω μανιωδώς, έχω επηρεαστεί από αρκετούς συγγραφείς όπως ο Μίλαν Κούντερα, ο Βίνφριντ Γκέοργκ Ζέμπαλντ, ο Γιώργος Μακρής, ο Βασίλης Αλεξάκης κι άλλοι. Στο τελευταίο μου βιβλίο επηρεάστηκα καθοριστικά από τους Κλαούντιο Μάγκρις, Πάτρικ Λη Φέρμορ και Τζαν Μόρις. 

• Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο σκοπός της λογοτεχνίας στις μέρες μας; Τι έχει να προσφέρει στον σύγχρονο άνθρωπο; 

Η λογοτεχνία, όπως και κάθε άλλη μορφή τέχνης, έχει ως απώτερο σκοπό την πνευματική γενναιοδωρία και την ψυχική ανάταση των αναγνωστών της. Όμως στις μέρες μας, έχω την αίσθηση πως η τέχνη έχει απολέσει τον σκοπό της μέσα από τις πράξεις και τις αποφάσεις κάποιων προσώπων, οι οποίοι έχουν θυσιάσει την ποιότητα και την ουσία στο βωμό του κέρδους, της ματαιοδοξίας, του εγωκεντρισμού και των δημοσίων σχέσεων που κυριαρχούν στους καλλιτεχνικούς κύκλους. Μαζί με την κοινωνική, οικονομική και πολιτική κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, έχουμε καταστεί μάρτυρες και της κρίσης που από την οποία διακατέχεται ο πνευματικός χώρος. Οπότε κατά τη γνώμη μου, σκοπός της λογοτεχνίας στις μέρες μας είναι να καταφέρει να ανασκευάσει την πρότερη αυθεντική της ταυτότητα. 

• Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι με την ολοένα και αυξανόμενη χρήση του διαδικτύου διαβάζουν βιβλία στις μέρες μας; 

Το αναγνωστικό κοινό ήταν πάντα περιορισμένο και συγκεκριμένο στην πάροδο των χρόνων. Δε γνωρίζω κατά πόσο το διαδίκτυο έχει επηρεάσει την παρούσα συγκυρία, διότι οι άνθρωποι που εμμένουν στην ανάγνωση βιβλίων εξακολουθούν να το πράττουν και στις μέρες μας, παρόλο που μια διόλου αμελητέα μερίδα της κοινωνίας έχει αποχαυνωθεί στις οθόνες των κινητών και των υπολογιστών. Θεωρώ πως για ορισμένους η κυριαρχία του διαδικτύου προσφέρεται περισσότερο ως πρόσχημα, παρά ως αιτιολογικός παράγοντας που τους αποτρέπει από το να διαβάσουν ένα βιβλίο. Προσωπικά, το διαδίκτυο έχει συμβάλλει αρκετά στο να ανακαλύψω νέους συγγραφείς κι ενδιαφέροντα βιβλία που δε γνώριζα. 

• Η κρίση αναμφίβολα έχει επηρεάσει σημαντικά τη λογοτεχνία. Μπορεί σήμερα ένας συγγραφέας να βιοποριστεί μόνο από τα έργα του; 

Η ελληνική λογοτεχνική αγορά είναι σημαντικά περιορισμένη κι οι περισσότεροι αναγνώστες εμπιστεύονται τους ξένους εμπορικούς συγγραφείς παρά τους εγχώριους δημιουργούς. Οπότε, θεωρώ πως είναι αρκούντως δύσκολο για έναν συγγραφέα να μπορεί να βιοπορίζεται μέσα από τα έργα του. Επομένως δε θεωρώ πως η οικονομική κρίση επιδρά αρνητικά στους συγγραφείς, αλλά οι επιλογές του αναγνωστικού κοινού κι η προώθηση που εκτυλίσσεται μέσα από τις λογοτεχνικές στήλες των εφημερίδων και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που ασχολούνται με τον χώρο του βιβλίου. 

• Έχετε ιδιαίτερη αδυναμία σε κάποιο από τα βιβλία σας; Κι αν ναι, γιατί; 

Παρόλο που κάθε μου βιβλίο είναι ξεχωριστό, θεωρώ πως όλα μαζί είναι ένα συνεχές κομμάτι της δημιουργικής μου πορείας, μ’ αποτέλεσμα να αδυνατώ να αγαπήσω κάποιο περισσότερο από τα υπόλοιπα. 

• Υπάρχει κάποιο βιβλίο σας, το οποίο θα προτείνατε οπωσδήποτε να διαβάσουν οι αναγνώστες; 

Δε συνηθίζω να προτείνω βιβλία μου σε αναγνώστες. Μου αρέσει όμως να προτείνω βιβλία άλλων συγγραφέων που λάτρεψα σε φίλους μου βιβλιοφάγους. 

• Ας μιλήσουμε τώρα για το τελευταίο σας βιβλίο, που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2021 τις εκδόσεις «Ενύπνιο» και φέρει τον τίτλο «Βαλκανευτές». Πρόκειται για ένα αρκετά πολυσέλιδο μυθιστόρημα, το οποίο στην ουσία περιγράφει τη δική σας προσωπική οδική απόδραση στα Δυτικά Βαλκάνια και των φίλων σας, παρόλο που δε στέκεται μόνο σ’ αυτό. Πείτε μας δυο λόγια για το περιεχόμενό του. 

Οι «Βαλκανευτές» γεννήθηκαν κατά τη διάρκεια του οδοιπορικού μου στα Δυτικά Βαλκάνια, την άνοιξη του 2016. Τα μέρη που επισκεφθήκαμε, οι άνθρωποι που συναντήσαμε αλλά κι οι πολύωρες συζητήσεις με τους φίλους μου μετατράπηκαν σε μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης για το εν λόγω βιβλίο. Ωστόσο, δε γνωρίζω σε ποιο είδος μπορώ να το κατατάξω, διότι είναι αυτοβιογραφικό αλλά και δεν είναι, είναι ταξιδιωτικό αλλά και δεν είναι, έχει δοκιμιακή χροιά αλλά και δεν έχει. Αυτό το αφήνω να το κρίνει ο εκάστοτε αναγνώστης που θα επιλέξει να το διαβάσει. Από πλευράς μου αυτό που επιδιώκω συγγραφικά μέσα απ’ αυτό το βιβλίο είναι να ταξιδέψω τους αναγνώστες στα μέρη που επισκέφθηκα και να μοιραστώ μαζί τους προβληματισμούς καθημερινούς, αλλά κι ατίθασες σκέψεις που ξεπήδησαν μέσα από τις πόλεις που επισκεφθήκαμε και τις σιωπηλές αλλά και ηχηρές ιστορίες που αυτές κουβαλούν τόσο στον πολεοδομικό όσο και στον ανθρώπινο ιστό τους. 

• Ποιο υπήρξε το βασικό ερέθισμά σας για να ξεκινήσετε τη συγγραφή του συγκεκριμένου έργου; 

Το ταξίδι στα Δυτικά Βαλκάνια υπήρξε το κυρίαρχο ερέθισμα για να αρχίσω τη συγγραφή του βιβλίου, αλλά κι οι παροτρύνσεις των δυο φίλων μου που διοργανώσαμε κι απολαύσαμε συντροφικά το συγκεκριμένο οδοιπορικό. 

• Οι άνθρωποι έχουν την τάση να δένονται με τα βιώματά τους, τα οποία στην πορεία τρέπονται σε αναμνήσεις. Κι όταν αυτές ξεθωριάζουν με τον καιρό και ξαποσταίνουν στα βάθη του χρόνου αφήνουν πάντα πίσω τους ένα αβάσταχτο κενό. Το βιβλίο σας αυτό πέρα από μυθιστόρημα, εμπεριέχει και το ταξιδιωτικό αφήγημα, τον ιστορικό χάρτη-οδηγό, αφήνει όμως κι αρκετό χώρο ανάμεσά τους για να προκύψει και η προσωπική ενδοσκόπηση. Κινείται επομένως μια διαδικασία αυτό -αντανάκλασης ή αλλιώς αυτοπροβληματισμού, προκειμένου να κατανοήσετε καλύτερα ως συγγραφέας – ταξιδιώτης το ποιος πραγματικά είστε, ποιες είναι οι αξίες και τα πιστεύω σας και γιατί τελικά όλα αυτά επιδρούν στις σκέψεις και στις πράξεις σας. Αυτό κατά συνέπεια περνάει και στον αναγνώστη, καθώς είναι ο αποδέκτης του βιβλίου σας. Εσείς ως συγγραφέας αυτού του βιβλίου πως θα το χαρακτηρίζατε με λίγες λέξεις; Ποιο είναι το πιο σημαντικό μήνυμα που θέλετε να περάσετε στον αναγνώστη; 

Τα ταξίδια για μένα είναι μια σωτήρια διαφυγή από την καθημερινή ρουτίνα, ένα παυσίπονο της μιζέριας, αλλά και της εσωστρέφειας που έχουν κυριαρχήσει ανησυχητικά στις μέρες μας. Όμως παρά την ευεργετική τους φύση, τα ταξίδια παραμένουν μια πρόσκαιρη απόδραση, μια ολιγοήμερη αίσθηση ελευθερίας που δυστυχώς εξαχνώνεται αυτομάτως με την επιστροφή μου στην κατάσταση από την οποία προσπάθησα να ξεφύγω. Όμως, εκείνες τις μέρες που περιπλανιέμαι σε άγνωρες πόλεις, αφήνω τα μάτια μου ελεύθερα να παρασυρθούν από τη γοητεία των νέων εικόνων και το μυαλό ανάλαφρο να αναζητήσει επιλύσεις σε χρόνιους καταχωνιασμένους προβληματισμούς στα πιο άδυτα σημεία του μυαλού μου. Παρακάμπτοντας για λίγες μέρες τις καθημερινές σκοτούρες κι υποχρεώσεις προσφέρω χρόνο στον εαυτό μου για εσωστρεφείς αναζητήσεις, μια διαδικασία πολύπλοκή που με την πείρα των ετών κατόρθωσα να διαχειρίζομαι ολίγον τι πιο αποτελεσματικά. Για να βγει όμως κάποιο ωφέλιμο συμπέρασμα μέσα απ’ αυτή τη δίνη των σκέψεων, οφείλω να αντιμετωπίσω τον εγωισμό μου, αλλά και τον πόνο που επιφέρει η αλήθεια. Παρήλθε αρκετός καιρός για να αντιληφθώ πως μέσα απ’ αυτό το εσώψυχο ξεγύμνωμα αναδύομαι πιο δυνατός και πιο ζωντανός. Οπότε για μένα τα ταξίδια δεν είναι μόνο λίγες μέρες διαφυγής κι αναψυχής, αλλά και μερικές μέρες πνευματικής ανανέωσης και ψυχικής ενδυνάμωσης. Ίσως αυτό να είναι και το βασικό μήνυμα που επιθυμώ να εμφυσήσω στους αναγνώστες του βιβλίου. 

• Γράφετε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου σας: «Ο κόσμος μόνο όταν τον μοιράζεσαι υπάρχει». Η μοναξιά κατά τη γνώμη σας υποσκάπτει την έννοια της ύπαρξης; Πώς μπορεί να επιτευχθεί η εσωτερική αναζήτηση της μυστικής πλευράς των πραγμάτων και των υποσυνείδητων γωνιών του δικού μας ψυχισμού με παρέα; 

Θεωρώ πως η μοναξιά είναι μια δυσάρεστη συνθήκη που επιβάλλεται εξαιτίας κάποιων εξωγενών συγκυριών στους ανθρώπους πάντοτε αθέλητα. Κατά συνέπεια δεν μπορώ να τη συσχετίσω με την έννοια της ύπαρξης. Αντιθέτως, η μοναχικότητα είναι μια συνειδητή επιλογή, μια ειλικρινής και θαρραλέα επιλογή ενδοσκοπικής εσωστρέφειας, για να ορθώσει ασφαλέστερα στεγανά απέναντι στην κοινωνική τοξικότητα, αλλά και για την επίτευξη της γνωριμίας με τον ίδιον εαυτό, ώστε να μπορεί μετέπειτα να επιλέγει ο ίδιος ορθά με ποιους ανθρώπους επιθυμεί να συναναστραφεί. Η εσωτερική αναζήτηση της μυστικής πλευράς των πραγμάτων και των υποσυνείδητων γωνιών, όπως πολύ σωστά αναφέρατε, είναι μια διαδικασία που ο καθένας μας οφείλει να τη διατελέσει μόνος του, θυσιάζοντας αρκετό και πολύτιμο χρόνο και διώχνοντας κάμποσα πρόσωπα από γύρω του μέχρι να φτάσει στην πολυπόθητη πηγή. Νιώθω τυχερός που έχω γνωρίσει κάποιους ανθρώπους που έχουν βιώσει τη δική τους προσωπική οδύσσεια και στέκονται πλέον θριαμβευτές στην πηγή αυτή ή έστω λίγα βήματα μακριά της. Άλλοι έχουν σκύψει κι έχουν γευτεί τη δροσιά της αυτογνωσίας κι άλλοι διστάζουν να έρθουν αντιμέτωποι με την αλήθεια και με τα φαντάσματα του παρελθόντος τους. Και οι δυο αυτές αντιδιαμετρικές περιπτώσεις ανθρώπων παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον κι αυτό αναδύεται στην επιφάνεια μόλις συναναστραφείς μαζί τους. Σε εκείνες τις μαγικές στιγμές κυριαρχεί μια ανιδιοτελής προσπάθεια κοινής εσωτερικής αναζήτησης, όπου ο ένας μοιράζεται εμπειρίες, γνώσεις και σκέψεις με τον άλλον προσπαθώντας μ’ αυτόν τον τρόπο να προβούν σε έναν συντονισμένο δρασκελισμό προς την πηγή. Οπότε νιώθω αν μη τι άλλο τυχερός που το ταξίδι αυτό ήταν μια συμβιωτική εμπειρία με δυο επιστήθιους φίλους που έχουν προσεγγίσει την πηγή της αυτογνωσίας και μαζί τους μοιράζομαι εδώ και πολλά χρόνια αυτούς τους καθημερινούς γλυκόπικρους εσωτερικούς προβληματισμούς. 

• Θεωρείτε απαραίτητη την ύπαρξη των φωτογραφιών στο συγκεκριμένο βιβλίο σας; Γιατί; 

Δε θεωρώ πως είναι απαραίτητη η παρουσία των φωτογραφιών στο βιβλίο, διότι η εικόνα κατευθύνει αρκετά τη φαντασία των αναγνωστών. Διαφορετική αίσθηση έχει η φανταστική σύλληψη ενός τοπίου μέσω της λεκτικής περιγραφής και αλλιώτικο να το βλέπεις μπροστά σου σε μια φωτογραφία. Όμως, η αλήθεια είναι, πως παράλληλα με τη συγγραφή θέλησα να τιμήσω και μια ακόμη αναπόσπαστη ταξιδιωτική μου συνήθεια κι αυτή είναι η φωτογραφία. Επίσης, είχα επηρεαστεί από τα βιβλία του Βίνφριντ Γκέοργκ Ζέμπαλντ, ο οποίος συνοδεύει τις συναρπαστικές περιγραφές του με τις ισορροπημένες φωτογραφικές του λήψεις. 

• Το βιβλίο σας απευθύνεται μόνο σε ενήλικες ή και σε έφηβους; 

Εξαρτάται από τις αξιώσεις του εκάστοτε αναγνώστη. Έχω αναμειχθεί σε υπέροχες συζητήσεις με αρκετά ώριμους εφήβους κι έχω απογοητευτεί από κάμποσους σοβαροφανείς ενήλικες. Οπότε δεν υπολογίζω την ηλικία του καθενός ως κριτήριο ανάγνωσης του βιβλίου. 

• Μιλήστε μας για το εκδοτικό σας σπίτι. Είστε ευχαριστημένος από τη συνεργασία σας με τις εκδόσεις «Ενύπνιο»; 

Τα προηγούμενα βιβλία μου είχαν κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη, αλλά με τους «Βαλκανευτές» μετακόμισα στις εκδόσεις Ενύπνιο. Αισθάνομαι τυχερός που ο εκδότης μου Στάθης Ιντζές με ενέταξε στην ομάδα των συγγραφέων και των ποιητών του οίκου του, διότι μέσα απ’ αυτόν τον εκδοτικό οίκο έχω γνωρίσει αξιόλογους ανθρώπους με ιδιαίτερους προβληματισμούς και με διάθεση για ειλικρινείς συνδιαλέξεις. Επίσης, υπάρχει μια συγκινητική αλληλοεκτίμηση μεταξύ των δημιουργών του εκδοτικού οίκου που οδήγησε στη δημιουργία απρόσμενων φιλικών σχέσεων. Αυτό για μένα είναι η πιο ανεκτίμητα ουσιώδης ανταμοιβή που μπορεί να σου προσφέρει απροσδόκητα η έκδοση ενός βιβλίου. 

• Έχετε ήδη παρουσιάσει το βιβλίο σας στην πρωτεύουσα, στη συμπρωτεύουσα και στη γενέτειρά σας τη Χίο. Σχεδιάζετε και άλλες παρουσιάσεις αυτού το προσεχές διάστημα; 

Έχω παρουσιάσει το βιβλίο τρεις φορές στην Αθήνα κι από μια φορά σε Θεσσαλονίκη και Χίο. Οι παρουσιάσεις αποτελούν μια απαραίτητη διαδικασία για να γνωστοποιηθεί και να διαδοθεί ένα νεοαφιχθέν βιβλίο. Όμως, σε κάθε παρουσίαση έρχομαι αντιμέτωπος με το κοινό κι αυτό με φορτώνει με δυσβάσταχτες ποσότητες άγχους. Είναι ένα τίμημα εντούτοις που οφείλω να υποστώ, καθώς επιθυμώ να στηρίξω και να προωθήσω τους «Βαλκανευτές». Η αλήθεια είναι πως θα ΄θελα να δρομολογήσω λίγες ακόμη παρουσιάσεις και σε άλλες πόλεις. Είναι μια σκέψη που θα επεξεργαστώ μες στο φθινόπωρο. 

• Μια ευχή σας για το μέλλον; 

Εύχομαι να κατορθώσουμε να βγούμε όσο το δυνατόν λιγότερο λαβωμένοι απ’ αυτήν τη σκοταδιστική περίοδο που έχει κυριαρχήσει τα τελευταία χρόνια και μας έχει εκτοξεύσει δεκαετίες πίσω. 

• Πριν κλείσουμε τη συζήτηση θα ήθελα να μας παραθέσετε ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο σας.

[…Παρατηρούσα τις κινήσεις τους στον άδειο χώρο του φρουρίου κι αναλογιζόμουν πόσο απαραίτητες είναι οι μοναχικές στιγμές στα ταξίδια. Με τα χρόνια είχα διαπιστώσει πως οι εντυπώσεις σε μοναχικούς ταξιδιώτες είναι πιο βαθιές και ζωηρές απ’ ότι στους κοινωνικούς ανθρώπους, διότι οι σκέψεις, οι εικόνες κι οι στιγμές απασχολούν περισσότερο τους πρώτους διότι κατακαθίζουν στην ψυχή τους κι αποκτούν μεγαλύτερες διαστάσεις στη σιωπή. Στην μοναξιά ωριμάζει η σκέψη κι αποκτά μια απόκοσμη ομορφιά. Μετατρέπεται σε συναίσθημα…] 

• Κύριε Χατζελένη, σας ευχαριστώ πολύ για τη συζήτησή μας και σας εύχομαι κάθε επιτυχία προσωπική και συγγραφική. 

Εγώ σας ευχαριστώ για την εποικοδομητική συζήτηση και για τη ζεστή σας φιλοξενία.

Πηγή: texnesonline.gr

"Δεν έχω άλλο σπίτι από το ταξίδι..."

Στην Ελλάδα, λέγεται ότι οι απλοί άνθρωποι αγαπούν την ποίηση και μιλάνε ποιητικά. Ο Αγγελόπουλος, μακριά από τα τετριμμένα, βρίσκει ποίηση στη φθορά, την προδοσία και την καταγράφει: Παιδιά αποξενωμένα από τον πατέρα τους, μια χώρα αποξενωμένη από την κληρονομιά της και πάνω απ’ όλα, την σιωπή γύρω του: Σιωπή της ιστορίας, του έρωτα και του Θεού. Όλα ιδωμένα μέσα από ένα βαθύ βλέμμα, που, όπως και αυτό του Τζόζεφ Κόνραντ, τελικά μας βοηθάει να δούμε… και να ζούμε.

Michael Wilimington (Los Angeles Times)

Oresteia Reversed

Μια πρωτοποριακή έκθεση θα φιλοξενηθεί από την Τρίτη 10 έως Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, καθώς θα συναντήσουμε τη μόνη αρχαία σωζόμενη τριλογία Ορέστεια του Αισχύλου σε μορφή κόμικς.
Στο Oresteia Reversed συμμετέχουν 22 σύγχρονοι καλλιτέχνες που δημιουργούν πρωτότυπες ιστορίες από την τριλογία με έμφαση στις Ευμενίδες. Καλλιτέχνες από τον χώρο των κόμικς και καλλιτέχνες με αφετηρία τις εικαστικές τέχνες, επανεξετάζουν έννοιες όπως Δίκαιο, Δικαιοσύνη, Πόλις, Πολίτης, Αυτοδικία, Νέμεσις, Ύβρις, Δημοκρατία, Ισονομία και Ισοτιμία, Προσωπική και Συλλογική Ευθύνη. 
Για τη συγκεκριμένη έκθεση, η ιστορικός τέχνης Νικόλ Λεβέντη αναφέρει: “Οι συμμετέχοντες δημιουργοί πειραματίζονται με χρώματα, έντονες φωτοσκιάσεις, ρεαλιστικό και υπερρεαλιστικό σχέδιο, αποδομούν την τραγωδία και εντοπίζουν σε αυτή διαχρονικά ζητήματα, τα οποία μεταφέρουν στο σήμερα και στο φανταστικό μέλλον μέσα από τις δικές τους ιστορίες. Οι νέες ιστορίες συχνά καθρεφτίζουν το σύγχρονο Ορέστη και υπενθυμίζουν ότι οι προβληματισμοί αυτοί είναι αέναοι μέσα στην κοινωνία και σε πολλές περιπτώσεις τη δομούν.”
Για τη συγκεκριμένη έκθεση είχα την τιμή να συνομιλήσω με τρεις από τους δημιουργούς που θα συμμετάσχουν.

Η Δέσποινα Μανώλαρου, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1988. Είναι τελειόφοιτη της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών. Κάποια άλλα ενδιαφέροντά της είναι η εικονογράφηση εντύπων και το comic, ενώ τελευταία πειραματίζεται με το animation. Οι επιρροές της πηγάζουν από το κόσμο της ποίησης, της ψυχολογίας, της βιολογίας και τη θρησκείας . Την ενδιαφέρει ιδιαίτερα η σύνθεση ποικίλων εικαστικών στοιχείων ώστε να δημιουργεί φανταστικούς κόσμους που εξερευνούν τα όνειρα, το υποσυνείδητο και τις διαφορετικές εκφάνσεις της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης.


1. Με ποια ιδέα της Ορέστειας εμπνευστήκατε για τη δημιουργία της ιστορία σας; 

Με απασχόλησε περισσότερο η έννοια της απόδοσης του δικαίου, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από το συμβολισμό των χθόνιων θεοτήτων Ερηνύων και τη μετατροπή τους σε Ευμενίδες. Η ιστορία μου δεν είναι κάτι περισσότερο από τη σουρεαλιστική μεταφορά μιας περιπέτειας του υποσυνείδητου που προσεγγίζει το ζήτημα της ύπαρξης ή μη προσωπικής ηθικής, και πως βάση αυτής αποτιμώνται από εμάς τους ίδιους οι συνέπειες συμπεριφορών που έχουν θεσπιστεί κοινωνικά ως παραβατικές ή άνομες. 

2. Τι αποκομίσατε από τη μελέτη της τραγωδίας και πόσο επίκαιρη είναι σήμερα;

Μελετώντας κανείς την Ορέστεια μπορεί να ανακαλύψει πολιτικούς, κοινωνικούς και φιλοσοφικούς προβληματισμούς διαχρονικού χαρακτήρα, εκπληκτικά επίκαιρους. Σημαντική κρίνω από μέρους μου τη αίσθηση ύπαρξης κοινού πυρήνα ανάμεσα σε ανθρώπινες δομές που ανήκουν σε διαφορετικό χρονικό και πολιτισμικό πλαίσιο. Έργα όπως η Ορέστεια, φαίνεται να καταργούν για λίγο το χώρο και το χρόνο, κρατώντας μόνο τον ανθρώπινο παράγοντα και ότι τον αφορά, θυμίζοντάς μας πως μόνο η τέχνη μπορεί να καταφέρει κάτι τέτοιο. 

3. Μέσα απ’ το έργο σας παρατηρούμε την μεταμόρφωση του εφιάλτη στη μορφή εντόμου. Ενώ έχει τη μορφή πεταλούδας που προϊδεάζει σε κάτι αθώο κι όμορφο ξεπετάγεται σαν ένα απροσδιόριστο αιμοβόρο τέρας. Εν μέρει δημιουργείται ένας κύκλος. Αυτός ο κύκλος έχει θετικό πρόσημο στο ότι όλα θα οδηγηθούν σε μια έκβαση της δικαιοσύνης είτε αυτή έρθει πρακτικά είτε ηθικά ή θα βιώνουμε ξανά την επανάληψη βίαιων κι άδικων πράξεων; 

Σκοπός μου ήταν να φωτίσω αυτό το ερώτημα, που με συνοδεύει και την ίδια από τη στιγμή που ξεκίνησα να δουλεύω πάνω στην Ορέστεια, αφήνοντας την απάντηση να τη δώσει ο καθένας όπως κρίνει καταλληλότερο. Τα ζητήματα ηθικής και δικαίου είναι εξάλλου σύνθετα και θα χρειαζόμασταν πολλές παραπάνω αφορμές για να προβληματιστούμε σχετικά, πόσο μάλλον για να τα απαντήσουμε. Ωστόσο, με μια δόση ρομαντισμού, θα ήθελα να επενδύσω στη διαδικασία της κάθαρσης. Μια πορεία από το σκοτάδι προς το φως, προωθούμενη περισσότερο από την αίσθηση ηθικού αυτοπεριοριορισμού, πάρα από την επιβολή βίαιου σωφρονισμού, που στη σύγχρονη μορφή του μάλλον τροφοδοτεί εντονότερα το κύκλο της βίας.

Η Αυγή Κανάκη γεννήθηκε το 1985, και σπούδασε φιλοσοφία της επιστήμης. Αρκετό καιρό μετά, αποφάσισε ότι προτιμάει να κάνει αυτό που πάντα ονειρευόταν: comics. Κάπως έτσι συμμετείχε ως inker στο WOMANTHOLOGY: HEROIC της IDW και ξεκίνησε την περιπέτειά της στον χώρο. Από τότε, λαμβάνει μέρος σε εκθέσεις όσο συχνά μπορεί και εργάζεται ως εικονογράφος και δημιουργός comics, σε συνεργασία με εκδοτικές, μουσικές και διαφημιστικές εταιρίες, από την Ελλάδα, την Ευρώπη και την Αμερική. Το 2017, σχεδίασε το πρώτο της graphic novel, το ΓΡΙΜΟΡΙΟ ΤΗΣ ΓΚΡΕΤΑ, ΒΙΒΛΙΟ 1: ΜΥΗΣΗ, το οποίο εκδόθηκε από την Jemma Press.



1. Με ποια ιδέα της Ορέστειας εμπνευστήκατε για τη δημιουργία της ιστορία σας; Τι αποκομίσατε από τη μελέτη της τραγωδίας και πόσο επίκαιρη είναι σήμερα;

Ποια ιδέα της Ορέστειας ενέπνευσε την δική μου ιστορία; Δικαιοσύνη, σωστά; Νομίζω περί αυτής της ιδέας πρόκειται. Διαβάζοντας την Ορέστεια ξανά τώρα για την έκθεση, είδα πράγματα που δεν έβλεπα μικρότερο. Η δικαιοσύνη είναι η εφαρμογή κάποιων διυποκειμενικα και μέσα από κάποιες διαδικασίες συμφωνημένων νόμων. Αλλά πάντα εφαρμόζεται υπό όρους οι οποίοι δεν έχουν αναγκαστικά να κάνουν με τους όποιους νόμους. Οι νόμοι δεν ισχύουν το ίδιο για όλους στην Ορέστεια. Και δεν ισχύουν το ίδιο για όλους και σήμερα. Από αυτή την άποψη είναι εξαιρετικά επίκαιρη σήμερα, μάλλον περισσότερο από ποτέ. Και μάλλον ήδη απέτυχα στο να απαντήσω ξεχωριστά τις πρώτες δυο ερωτήσεις.

2. Στο έργο σας οι Ερινύες ξεπετάγονται από τη θάλασσα με γυναικείες μορφές. Με έναν εύστοχο τρόπο συνδυάζεται την οικολογική καταστροφή με τις αμέτρητες άγριες επιθέσεις και δολοφονίες γυναικών κι ομοφυλόφιλων. Πιστεύετε πως η δικαιοσύνη θα μπορούσε να επικρατήσει μόνο μέσα από ριζικές δράσεις συνειδητοποιημένων γυναικών;

Τείνω να είμαι από αυτούς που νιώθουν ότι οι αλλαγές χρειάζονται μακρόχρονη προετοιμασία και όλων των ειδών τις δράσεις, των ριζικών συμπεριλαμβανομένων, πριν εδραιωθούν με νόμους η μπουν στο κοινωνικό συμβόλαιο. Όπως και να έχει όμως, όχι, δεν πιστεύω ότι η δικαιοσύνη θα μπορούσε να επικρατήσει μόνο στα χέρια γυναικών. Αν θέλουμε δικαιοσύνη, σε αυτό το κομμάτι της ιστορίας μας, απαιτείται βαθύς συλλογισμός από όλους σχετικά με τον ρόλο μας ως άτομα. Αυτόν που νιώθουμε ότι έχουμε αναλάβει επειδή έτσι έλεγε το σενάριο, σε αντιδιαστολή με αυτόν που επιθυμούμε. Στην προσωπική μας ζωή, στην κοινωνία μας και στον κόσμο ως φυσικό τόπο μέσα στον οποίο υπάρχουμε. Και μετά από αυτό, την αντιπαραβολή με την φυσική πραγματικότητα ενός πλανήτη και μιας ανθρωπότητας που είναι και οι δυο γεμάτοι ποικιλία και μυστήριο, και τους οποίους στην προσπάθεια μας να ελέγξουμε και να εκμεταλλευτούμε, τους καταστρέφουμε, αφού πρώτα τους έχουμε κατηγοριοποιήσει ως Άλλους στην συνείδηση μας. Χρειάζεται την κατανόηση των συνεπειών των πράξεων μας και την ανάληψη της ευθύνης για το τι μας συμβαίνει ως άνθρωποι, πολίτες, είδος. Είναι μεγάλο το θέμα και είναι πολύ γενική η απάντηση μου αλλά δεν θέλω να κουράσω περαιτέρω. Σε μια προσπάθεια να είμαι λιγότερο ασαφής, τονίζω το «ως άτομα». Γυναίκες, άντρες και όλοι όσοι βρισκόμαστε στο ενδιάμεσο, είμαστε χρήσιμες και αναντικατάστατες φωνές αν είναι να γίνει αυτή η δύσκολη κι επίπονη διεργασία. Δεν αρκεί μόνο αυτή βέβαια, αλλά νομίζω ότι είναι απαραίτητη προϋπόθεση.

Ο Γιώργος Μικάλεφ γεννήθηκε στην Κέρκυρα Δεκέμβρη του 1985. Οι ρίζες του κρατάνε από το Γκόζο της Μάλτας. Μεγάλωσε στη Γαρίτσα, δίπλα στο κλειστό εργοστάσιο «Καννάβεως, Λίνου και Ιούτης». Το 2003 μετακόμισε στην Πάτρα για σπουδές. Το 2004 παράτησε  τις σπουδές και τα δημοσιοϋπαλληλικά όνειρα της γενιάς του μετά από ένα άσχημο ατύχημα κι επέστρεψε στο “νησί του Πάσχα”. Ολικός αρνητής ενηλικίωσης, καθόταν στο δωμάτιο του και μουτζούρωνε σκηνές απ' την αυριανή ευτυχία του κόσμου. Ήρθε η ανάγκη για οπτικοακουστική έκφραση και με μια φτηνή βιντεοκάμερα στο χέρι «έκαιγε» φιλμ για δυο χρόνια. Αργότερα γεννήθηκαν λέξεις και οι underground εκδόσεις «Το Κόλο» αποκλειστικά σε ψηφιακό χαρτί. Από το 2010 άρχισε να ζωγραφίζει εντατικά και σύντομα ήρθα σε επαφή με την Εικαστική Κερκυραϊκή Ένωση η οποία τον αγκάλιασε. Απ’ τους ζωγράφους του νησιού δεν θα μπορούσε να μην αναφέρει τον Σπύρο Φρόνιμο που μας άφησε νωρίς και τον καλό του φίλο Ps Mavro που τον στήριξε και τον βοήθησε απ’ την αρχή. Αυτά τα χρόνια εργάστηκε λίγο ή πολύ ως τεχνικός τηλεοράσεων, ξενοδοχοϋπάλληλος, καφετζής, delivery και βοηθός τοπογράφου μέχρι τα 28 του χρόνια που η επιβαρυμένη υγεία του καθώς και η γυναίκα του, τον ώθησαν να τα παρατήσει και να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη ζωγραφική. Το Καλοκαίρι του 2014 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και από τότε ζωγραφίζει ακατάπαυστα. Ως τώρα έχει λάβει μέρος σε αρκετές ομαδικές εκθέσεις και έχει πραγματοποιήσει 6 ατομικές σε Κέρκυρα, Σπέτσες, Αθήνα και Πάτρα. Το Γενάρη του 2017 ξεκίνησε συνεργασία με τον Κώστα Εφήμερο και το The Press Project με αφορμή το “ημερολόγιο της Μυρτώς”. Kατά κάποιο τρόπο, έγινε σκιτσογράφος χωρίς να το καταλάβει. Απ’ το Γενάρη του 2018 συνεργάζεται με το μηνιαίο περιοδικό Πεζοδρόμιο Free Press με έδρα την Καρδίτσα, με δισέλιδη εικονογράφηση. Το 2018 κυκλοφόρησε και το πρώτο underground κόμικ του απ’ τις Εκδόσεις του Κάμπου με τίτλο “Ευγονική για Αρχάριους”.

1. Με ποια ιδέα της Ορέστειας εμπνευστήκατε για τη δημιουργία της ιστορία σας; 

Η γενικότερη ιδέα της κληρονομικής αράς που διαπνέει τους μυθολογικούς κύκλους απ’ όπου αντλεί η αρχαία τραγωδία το υλικό της, ήταν πάντα κάτι που μου κινούσε το ενδιαφέρον και «κούμπωσε» με την αληθινή ιστορία που διάλεξα να φέρω στο φως, καθώς πράγματι η «γενάρχης» εκστόμισε μια κατάρα κατά του απογόνου της λίγο πριν πεθάνει. Ειδικότερα όμως η έννοια της ενοχής που στην Ορέστεια αναπτύσσεται στο γιο εξαιτίας της μητέρας του και όσων αυτή τον ώθησε να κάνει ήταν αυτό που αναδύθηκε ως κυρίαρχη ιδέα και στη δική μου ιστορία όπου ο ήρωας εμφορείται από ενοχικά συμπλέγματα εξαιτίας των πράξεων της μητέρας του και καταδιώκεται από τις τύψεις - Ερινύες, όπως και ο Ορέστης. Ακόμα, η αντιφατική συνύπαρξη της αθωότητας και της ενοχής στον ίδιο άνθρωπο, όπως ο νεαρός που θέλει να απαλλάξει από τα δεινά τον ήρωα μου, σκοτώνοντας τον - «όσια πανουργών» παραφράζοντας τον στίχο της Αντιγόνης- και βρίσκεται αντιμέτωπος με τις δικές του Ερινύες. Η ιδέα, τέλος, της επερχόμενης θεϊκής δικαιοσύνης – η οποία ενσαρκώνεται με τρόπο άτεγκτο αλλά και με κάποια τρυφερότητα προς τον βασανιζόμενο γιο, με συγκίνησε βαθιά. Στη δική μου ιστορία ο θάνατος θα ήταν βέβαια μια σκληρή κατάληξη για τον ήρωα αλλά είναι παράλληλα και η μόνη λύτρωση, κι είναι κι αυτό μια ιδιόμορφη δικαιοσύνη, πέρα από τα ανθρώπινα. 

2. Τι αποκομίσατε από τη μελέτη της τραγωδίας και πόσο επίκαιρη είναι σήμερα; 

Η τριλογία υπενθυμίζει διαρκώς τη θνητότητα, τον περιορισμό του ανθρώπινου όντος κι αυτό είναι ένα δίδαγμα για τον σύγχρονο άνθρωπο που είτε θεωρεί τον εαυτό του αιώνιο και υπερδύναμο είτε αναλώνεται σε ένα κυνήγι επιβίωσης ή υλικών απολαύσεων ξεχνώντας να ζει. Παράλληλα όμως γοητεύει το γεγονός ότι ο Ορέστης που, ως τραγικός ήρωας, είναι τόσο ένοχος όσο και αθώος μαζί, στην πράξη δεν εκλέγει πώς θα ενεργήσει, η ίδια του η ύπαρξη –που είναι η μια μείξη του εγγενή χαρακτήρα του και των αξιών μέσα στις οποίες ανδρώθηκε- του υπαγορεύει τι θα κάνει : και το έγκλημα και την επιζήτηση της τιμωρίας του. Γι’ αυτόν και τα δύο είναι αναπόδραστα. Είναι ένα ζήτημα λοιπόν στη σύγχρονη κοινωνία των διαπρύσιων ηθικολόγων που ωστόσο συχνά αποδεικνύονται αήθεις, αυτή η ισχυρή πίστη στην ουσιαστική δικαιοσύνη που δεν υποδουλώνεται σε συμφέροντα και ωφελιμισμό. 

3. Στην απελπισία του ήρωα με την επικαιρότητα των ημερών του/μας παρατηρούμε και το ενοχικό σύμπλεγμα που κουβαλάει από τη μητέρα του. Μέσα από το έργο σας, παρουσιάζεται ένας επικίνδυνος δεσμός μάνας-γιου που δύσκολα σπάει στη χώρα μας. Κατά τη γνώμη σας πόσο και πως επηρεάζει ο ευνουχισμός που υφίσταντο τα παιδιά από τους γονείς τους με την κοινωνική και ηθική παρακμή των ημερών μας; 

Η Ελληνίδα μάνα στην παρούσα ιστορία αποδεικνύεται χειρότερη και από τον καρκίνο που τρώει τον πρωταγωνιστή καθώς η αρρώστια κράτησε μονάχα δυο χρόνια ενώ η τυραννική επιβολή της μητέρας πάνω στον γιο κράτησε σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Αυτός ο ιδιότυπος -αλλά συνήθης στις σχέσεις των ανθρώπων- δεσμός όντως τον ευνούχισε, δεν μπόρεσε να προστατεύσει τον εαυτό του από την τυραννία της ούτε όταν ακόμα αυτή φεύγει από τη ζωή: δεν ελευθερώνεται, αντίθετα σκλαβώνεται με ακόμα πιο μαρτυρικό τρόπο. Κι ενώ ο ίδιος μάλιστα όλη του τη ζωή –αυτό, μόνο υπονοείται στο σκίτσο- αγωνίστηκε για την ελευθερία του συνόλου, αυτό ήταν και το παράδειγμα του πατέρα του, δεν πέτυχε την προσωπική ελευθερία. Αυτή η μαρτυρική ανελευθερία εντός των οικογενειακών τειχών δεν μπορεί παρά να έχει αντίκτυπο και στη σκέψη και στη δράση του ατόμου και εκτός αυτών. Οι δούλοι αυτού του τύπου, επειδή ακριβώς νοσούν στην ψυχή, συχνά σκέφτονται χαιρέκακα, εκδικητικά, πράττουν σπασμωδικά, συμφεροντολογικά, σιωπούν με εγκληματική αδιαφορία ή ανοχή και διαιωνίζουν την ιδέα της σκλαβιάς δηλητηριάζοντας με αυτή κάθε υγιή θεσμό που πάει να γεννηθεί. Ο ήρωάς μου ωστόσο διαφέρει ως προς αυτό, ήταν ένας ξεχωριστός άνθρωπος που παρά την δουλεία του, διαπότισε την κοινωνική δράση του με ειλικρίνεια και άγιες προθέσεις.



Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Ρενέ Αγγελίδου (Fokshee), Δήμητρα Αδαμοπούλου, Δημήτρης Αναστασίου, Θωμάς Βαλιανάτος, BLEΣΣΕD, Γιάννης Γαλαίος, Γεωργία Ζάχαρη, Αυγή Κανάκη, Βάλια Καπάδαη, Θανάσης Καραμπάλιος, Θωμάς Κεφαλάς, Kristanz, Δέσποινα Μανώλαρου, Γιώργος Μικάλεφ, Mekl, Μάριος Μπόρας, No Budget Epics, Αλκυόνη Παπακωνσταντοπούλου (Poisoner), Μιχάλης Σιγάλας, Στέλλα Στεργίου, Νίκος Τσουκνίδας - Μαρία Καραζάνου, Ρομπέρτα Γιαϊτζόγλου Watkinson.

Επιμέλεια: Καλλιόπη Λιαδή, Εικαστικός, Καλλιτεχνική Σύμβουλος του Προγράμματος.

Εγκαίνια: Τρίτη 10 Σεπτεμβρίου στις 20:00.

Ώρες λειτουργίας: καθημερινά και Σαββατοκύριακα 18:00-22:00.

Είσοδος Ελεύθερη

Η έκθεση αποτελεί μέρος των δράσεων του ερευνητικού και καλλιτεχνικού προγράμματος Μεγάλες Αφηγήσεις_ Η Επιστροφή το οποίο διερευνά τη συνάντηση της Αρχαίας Ελληνικής Τραγωδίας με τις Πολιτικές Επιστήμες.

Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα www.ancientdrama.gr

Άνοιξε τα φτερά του ο Μπρούνο Γκανζ

Είναι λίγες οι προσωπικότητες των τεχνών που σε κερδίζουν με την ευγενική τους αύρα. Ο Μπρούνο Γκανζ είναι ένας απ' αυτούς. Τον λατρέψαμε μέσα από τις ταινίες του Βιμ Βέντερς και τον θεωρήσαμε δικό μας άνθρωπο με την εξαιρετική συνεργασία που είχε με τον κ.Θόδωρο Αγγελόπουλο. Ο μοναδικός ηθοποιός που τόλμησε να εξανθρωπίσει την μορφή του Χίτλερ και να κάνει ελκυστική την κάθοδο στην κόλαση οδηγώντας τον Τζακ του Λαρς Φον Τρίερ στο Καθαρτήριο του Δάντη. 

Ζούσε την κάθε του ερμηνεία, προσθέτοντας μια σχέση οικειότητας μεταξύ ερμηνευτικού ρόλου και κινηματογραφόφιλου θεατή. Μετά από κάθε ταινία που έπαιζε σκεφτόμουν έντονα του ατέρμονο ταλέντο του. Δε κρύβω πως γέλασα μέσα από την καρδιά μου όταν διαβάζοντας μια συνέντευξή του έπεσα στην παρακάτω αφήγηση: "Όταν γυρίζαμε Τα φτερά του έρωτα, αυτό που συνέβη ήταν σχεδόν ένα θαύμα. Ήταν φανταστικό να περπατάς και να ακούς τις σκέψεις των ανθρώπων. Βέβαια, το κάναμε εμείς οι ίδιοι και ήταν μέρος του γυρίσματος. Όμως, εγώ, ως ηθοποιός, ως Μπρούνο Γκανζ, μερικές φορές είχα την αίσθηση ότι έκανα κάτι εξαιρετικό και, κάποιες στιγμές, κάτι ουράνιο, υπερβατικό. Αλλά αυτό που με άγγιξε πιο βαθιά ήταν ότι για αρκετούς μήνες μετά την κυκλοφορία της ταινίας, οι άνθρωποι –και κυρίως οι γυναίκες – με αναγνώριζαν, στο Βερολίνο και αλλού, και με τα μάτια τους ορθάνοιχτα μού έλεγαν: «Είναι ο φύλακας άγγελος!» σαν να πίστευαν ότι πράγματι ήμουν άγγελος. Και οι άνθρωποι μέσα στα αεροπλάνα όπου επέβαινα λέγανε: «Α, δεν χρειάζεται να φοβόμαστε, γιατί με σας εδώ, τίποτα δεν μπορεί να συμβεί. Τώρα είμαστε ασφαλείς». Και δεν αστειεύονταν. Φυσικά, ήξεραν ότι ήμασταν πραγματικοί άνθρωποι αλλά κατά κάποιο τρόπο ένιωθαν διαφορετικά… είναι περίεργο. Δεν ξέρω τι συνέβη στ’ αλήθεια. Ήταν ένα υπέροχο συναίσθημα. Το λάτρευα. Γιατί αυτό σημαίνει πιο πολλά για μένα, από το να μου έλεγαν οι άνθρωποι «είσαι ένας πολύ καλός ηθοποιός» ή «λατρεύω τη δουλειά σου». Αν σου λένε όμως «Ω, είσαι ένας άγγελος!» είναι κάτι σαν θαύμα. Κατά κάποιο τρόπο έγινα πράγματι άγγελος. Και ποιος άλλος εκτός από μένα μπορεί να έχει μια τέτοια εμπειρία στη ζωή του;".
Λάτρεψα τη μορφή του μέσα από της περιπλανήσεις του στην ομιχλώδης προκυμαία της Θεσσαλονίκης και δάκρυσα όταν με πόνο ρώτησε την μάνα του γιατί οι άνθρωποι δεν ξέρανε πως να αγαπήσουνε. Ένα ερώτημα που μέχρι σήμερα βασανίζει και μένα.
Κλείνοντας θα ήθελα να θυμίσω μία ακόμη άποψη του Μπρούνο Γκανζ που διάβασα κι αγάπησα από μια συνέντευξή του. «Θα ήθελα πολύ να δω ένα φιλμ που να επικρατεί ησυχία, δηλαδή να μην ακούγεται τίποτα άλλο εκτός από τις συνομιλίες των ηθοποιών ή το φύσημα του ανέμου, λέει. Και όχι μόλις ο θεατής αισθάνεται συναισθηματικά αβεβαιότητα, να τον γεμίζει κανείς μέσω της μουσικής με συναισθήματα».
Γι' αυτές τις βουβές κινηματογραφικές αίθουσες, τις πλημμυρισμένες συναισθήματα και εικόνες, θα σε τιμάω αγαπημένες μας Μπρούνο Γκανζ για όλες αυτές τις μαγευτικές στιγμές που μας πρόσφερες μέσα από τις ερμηνείες σου.
Άνοιξε τα φτερά σου για να ακούς πλέον τις σκέψεις μας από κει ψηλά.
Καλό σου ταξίδι Μπρούνο Γκανζ. 

"Ξεχάστε με στη θάλασσα"

Σας εύχομαι υγεία και ευτυχία αλλά δεν μπορώ να κάνω το ταξίδι σας
Είμαι επισκέπτης
Το κάθε τι που αγγίζω με πονάει πραγματικά
κι έπειτα δεν μου ανήκει
Όλο και κάποιος βρίσκεται να πει "δικό μου είναι"
Εγώ δεν έχω τίποτε δικό μου είχα πει κάποτε με υπεροψία
Τώρα καταλαβαίνω πως το τίποτε είναι τίποτε
Ότι δεν έχω καν όνομα
Και πρέπει να γυρεύω ένα κάθε τόσο
Δώστε μου ένα μέρος να κοιτάω
Ξεχάστε με στη θάλασσα
Σας εύχομαι υγεία και ευτυχία.

Ανέκδοτο ποίημα του Θόδωρου Αγγελόπουλου γραμμένο το 1982, λίγο πριν τη συγγραφή του σεναρίου της ταινίας "Ταξίδι στα Κύθηρα"

Προμηθέας 2.0 – ομαδική έκθεση

Στις 2 Οκτωβρίου ανοίγει η Έκθεση Προμηθέας 2.0, η οποία εντάσσεται στο Καλλιτεχνικό και Ερευνητικό Πρόγραμμα Tragedy 2.0 Athens 2018 κι αποτελεί μέρος των δράσεων του Θεσμού «Αρχαίο Δράμα: Διεπιστημονικές και Δια-καλλιτεχνικές Προσεγγίσεις» που επιχειρεί «παράδοξες» συνέργειες τεχνών και επιστήμης, στοχεύοντας να ενδυναμώσει και να εμπλουτίσει την σύγχρονη πρόσληψη του Αρχαίου Δράματος, μέσα από τις εικαστικές και παραστατικές τέχνες στον 21ο αιώνα.
Η φετινή διοργάνωση, στο πλαίσιο της Πράξης «Καθιέρωση και Προβολή Διεθνών Θεσμών Σύγχρονου Πολιτισμού στην Αττική» που σχεδίασε και υλοποιεί το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, έχει ως τίτλο «Αρχαίο Δράμα και Ψηφιακή Εποχή».
Θα συμμετάσχουν 35 καλλιτέχνες, οι οποίοι προσπαθούν να προσεγγίσουν ερωτήματα και προβληματισμούς, όπως τι συμβαίνει όταν ο ποιητικός λόγος συναντιέται με τον ψηφιακό, αν θεωρείται απελευθέρωση ή περιορισμός η ανάπτυξη της τεχνο-επιστήμης, στο κατά πόσον η επιτάχυνση της διάχυσης της πληροφορίας συμβάλει στην καλύτερη επικοινωνία και την αλληλοκατανόηση αλλά και στο πώς προσφέρεται η γνώση και το φως.
Το κυριότερο όμως ερώτημα είναι αν υπάρχει ο Προμηθέας του σήμερα, αν είναι «Δεσμώτης» κι από ποιον.
Είχα την τιμή να συνομιλήσω με τους παρακάτω καλλιτέχνες που παίρνουν μέρος στην έκθεση. Ακολουθούν οι ενδιαφέρουσες απαντήσεις τους συνοδευόμενες με τα έργα τους που συμμετέχουν στην έκθεση.

Μάρκος Μπλάτσιος - Monster of Grace

Ο Μάρκος Μπλάτσιος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1981. Σπούδασε στην Α.Σ.Κ.Τ. Αθήνας από όπου και αποφοίτησε με «Άριστα» το 2008. Παρουσίασε την πρώτη του ατομική έκθεση ζωγραφικής με τίτλο “Key” τον Ιανουάριο του 2015 στη Gallery Genesis, όπου παρουσιάζει τον Ιανουάριο του 2018 τη δεύτερη ατομική του έκθεση με τίτλο “While”. Έχει λάβει μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις σε gallery της Αθήνας. Ζει και εργάζεται στην Αρτέμιδα Αττικής.

1) Παρατηρώντας την ιστορία της ανθρωπότητας, διαπιστώνουμε πως συνήθως υπερισχύει η αυτοκαταστροφική φύση του ανθρώπου. Παρ’ όλο που βιώνει τις συνέπειες των πράξεών του, επαναλαμβάνει παρόμοια λάθη. Τι εξήγηση δίνεται πάνω σ’ αυτό το ζήτημα;

Αν το δούμε αρχικά και σε ατομικό επίπεδο θα διαπιστώσουμε ότι ο καθένας μας έπειτα από ένα προσωπικό επίτευγμα αισθάνεται την ανάγκη να επιβραβεύσει τον εαυτό του συχνά με κάτι μη ωφέλιμο για τον ίδιο ή ακόμα και τους γύρω του. Για κάποιο λόγο αντισταθμίζει τον κόπο και το χρόνο του με κάποια απόλαυση που δεν είναι πάντα αθώα. Παράλληλα πρέπει να παρατηρήσουμε την χρήση που κάνει ο άνθρωπος ατομικά αλλά και συλλογικά μιας επινόησης ή ενός εργαλείου μόλις διαπιστώσει την δύναμη που του δίνει. Αν συνδυάσουμε τα παραπάνω ίσως οδηγηθούμε σε μία εξήγηση του κύκλου ακμής και παρακμής. 

2) Μ τα σημερινά δεδομένα που έχετε για τη σύγχρονη κοινωνία, ποια πλευρά πιστεύετε πως θα νικήσει; Η χρυσή ή η σιδερένια;

Όπως προανέφερα, ο άνθρωπος θέτει τον εαυτό του σε έναν αέναο κύκλο ακμής και παρακμής. Σήμερα νομίζω βρισκόμαστε σε παρακμή που θυμίζει, αναλογικά προφανώς, τον Μεσαίωνα. Τότε ο ανθρώπινος πολιτισμός αναγεννήθηκε από μικρές εστίες φωτιάς, που επιβίωσαν στο μακρόχρονο σκοτάδι, σήμερα οι εστίες είναι πολύ περισσότερες χωρίς να σημαίνει, ότι όλες οδηγούν σε αναγέννηση. Η μάχη συνεχίζεται και προς το παρόν μοιάζει να κερδίζει η σιδερένια μας πλευρά. 

3) Είναι απαραίτητη η παρουσία ενός νέου Προμηθέα σήμερα; Ποιο πιστεύετε πως θα ήταν το νέο αγαθό που θα πρόσφερε στην ανθρωπότητα;

Είναι σίγουρα απαραίτητη η παρουσία ενός Προμηθέα σήμερα και νομίζω προτιμότερο θα ήταν να μην πρόσφερε κάποιο νέο αγαθό, αντίθετα να αφαιρούσε κάποια «αγαθά». Έτσι ίσως θα απαλλασσόμασταν από τον αποπροσανατολισμό από τον οποίο πάσχουμε. Αν οι επιλογές μας γίνονταν με υγιή κριτήρια και ο χρόνος μας, εργασιακός και μη, αξιοποιούνταν με όσα και όσους πραγματικά αγαπάμε, δεν θα δεχόμασταν να παραχωρούμε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας για όποιο υλικό αντάλλαγμα. Και ίσως να μην είχαμε την «ανάγκη» της αυτοκαταστροφικής απόλαυσης σε αντιστάθμιση του κόπου μας.

Νατάσα Κοτσαμπάση - Aranî 

Η Νατάσσα Κοτσάμπαση γεννήθηκε στην Αθήνα το 1969. Σπούδασε ΓραφικέςΤέχνες και στη συνέχεια Φωτογραφία, στη Σχολή Γραφικών Τεχνών και Καλλιτεχνικών Σπουδών του Τ.Ε.Ι. Αθηνών. Από το 1993 διδάσκει Γραφιστική και Φωτογραφία σε δημόσιες και ιδιωτικές σχολές. Δίδαξε στο τμήμα Φωτογραφίας του Τ.Ε.Ι. Αθηνών το 2002- 2005. Εργάστηκε στη Διεύθυνση Δημοσιευμάτων, του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, του Υπουργείου Πολιτισμού από το 2015-2018. Συνεργάζεται με το Ελληνικό Κέντρο Φωτογραφίας HCP, όπου πραγματοποιεί σεμινάρια φωτογραφίας για εφήβους και παιδιά. Οργανώνει ομαδικά και ατομικά μαθήματα αναλογικής φωτογραφίας και σκοτεινού θαλάμου. Φωτογραφίες και κείμενα της έχουν δημοσιευτεί σε βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες εκθεσιακούς καταλόγους και διαδικτυακές σελίδες. Εχει κάνει ατομικές εκθέσεις, στο Φωτογραφικό Κέντρο Αθηνών, στο Κέντρο Δημιουγικής Φωτογραφίας ΕΝΝΕΑ, στην Ενωση Πτυχιούχων της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, στο Ελληνικό Κέντρο Φωτογραφίας, κ.α. Εχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις, στο Ιδρυμα Κακογιάννη /Αθήνα, LoosenArtGallery / Rome Italy, Φωτοσυγκυρία / Θεσσαλονίκη, Κέντρο Δημιουγικής Φωτογραφίας ΕΝΝΕΑ /Αθήνα, Διεθνής Μήνας Φωτογραφίας / Αθήνα, Μουσείο φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, Kiyosato Museum of Photographic Arts, Japan κ.α. Φωτογραφίες της ανήκουν στη μόνιμη συλλογή του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, του Kiyosato Museum of Photographic Arts, Japan. καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές.

1) Στην μυθολογία ο Προμηθέας έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς και τη πρόσφερε στους ανθρώπους. Στη σύγχρονη εποχή ποιο αγαθό πιστεύετε πως θα έφερνε στην ανθρωπότητα; Είναι απαραίτητη η παρουσία ενός νέου Προμηθέα σήμερα;

Στη σύγχρονη εποχή ο άνθρωπος έχει εξασφαλίσει όλα όσα μπορούν να συμβάλουν στην ευημερία του. Οι τέχνες, η φιλοσοφία, η επιστήμη, η τεχνολογία, η ιατρική, έχουν κατακτηθεί σε βαθμό που ο πολιτισμός να θεωρείται πως βρίσκεται στο απόγειο της ιστορίας του (και δεδομένος). Εντούτοις οι αντιθέσεις και οι ανισότητες καλά κρατούν, ιδίως στην σύγκριση των ανθρώπων μεταξύ των ανεπτυγμένων και “αναπτυσσομένων” χωρών. Αυτό που υπολείπεται είναι η ενδοσκόπηση και η στροφή στα ανθρωπιστικά ιδεώδη, που και αυτά ως δεδομένα, έχουν παραγκωνιστεί τεχνηέντως. Αλίμονο αν έχουμε ανάγκη από έναν Προμηθέα…, το αναγκαίο αγαθό είναι η Φρόνηση και η Δικαιοσύνη και κανένας Προμηθέας δεν είναι ικανός να τα προσφέρει, αν ο άνθρωπος δεν τα επαναφέρει στο προσκήνιο των προτεραιοτήτων του. 

2) Στο έργο σας παρουσιάζετε τη θετική και την αρνητική όψη της φωτιάς. Περιγράψτε μου ένα παρόμοιο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης το οποίο είναι θετικό κι αρνητικό ταυτόχρονα;

Το έργο μου έχει έναν συνδυαστικό, συνθετικό χαρακτήρα και όχι κατ’ ανάγκην αντιθετικό. Η φωτογραφία σχηματίζεται μοναδικά, από το φως αρνητική και μετασχηματίζεται απείρως, θετική. Μπορούμε να δούμε τις δύο όψεις ανεξάρτητα μα και μαζί, αλλά όχι μόνο στο έργο. Εν αρχή ην το χάος και ο λόγος, η γέννηση και το τέλος, η ψυχή και το σώμα, η ηδονή και η φρόνηση, η κίνηση και η ηρεμία, η ιδέα και η ύλη, ο χώρος και ο χρόνος, η μορφή και το περιεχόμενο, το φως και το σκοτάδι, το μηδέν και το ένα. Η το ένα ή το άλλο? και το ένα και το άλλο. Υπό αυτή την συνθήκη, το χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης είναι ο Νους.

Αγγελική Ξηροκώστα -Ego, Fear and Isolation (video art) 

Η Αγγελική Ξηροκώστα γεννήθηκε στην Αθήνα το 1978. Αποφοίτησε από την Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου του Πλίμουθ της Αγγλίας και είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων με ειδίκευση στις Ψηφιακές Τέχνες (Τεχνολογία και Πολιτισμός) των Πανεπιστημίων «University of the Arts London – Camberwell College of Arts» και «University of London – Goldsmiths College» του Λονδίνου. Έζησε και εργάστηκε ως εικαστικός στην Μεγάλη Βρετανία παίρνοντας μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και σε διάφορες χώρες της Ευρώπης όπως Αγγλία, Ιταλία και Αυστρία. Έχει εργαστεί ως εκπαιδευτικός τέχνης στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση επίσης και σε καλλιτεχνικά εργαστήρια παραδίδοντας μαθήματα τέχνης σε παιδιά και ενήλικες. Έχει ασχοληθεί με την δημιουργία ψηφιακού σκηνικού στο θέατρο και έχει συνεργαστεί με χορογράφους, ενδυματολόγους, ηθοποιούς και σκηνοθέτες για την υλοποίηση διαφόρων έργων. Παράλληλα ασχολείται με την συγγραφή θεωρητικών κειμένων σε θέματα αισθητικής και έχει πάρει μέρος σε εκδηλώσεις που αφορούν την τέχνη. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

1) Ορθώς δηλώνετε πως ο Προμηθέας είναι η μορφή της αμφισβήτησης απέναντι στην εξουσία. Με αυτό το σκεπτικό, πιστεύετε πως σήμερα οι άνθρωποι αμφισβητούν με σοβαρό κι αποτελεσματικό τρόπο αλλά και με λογικά επιχειρήματα την κάθε μορφή εξουσίας;

Σε μία Δημοκρατική κοινωνία, όπου η αρχή θεμελίωσης είναι η ελεύθερη βούληση του κοινωνικού υποκειμένου, ο σύγχρονος άνθρωπος υποκινείται από ένα παραγωγικό πλέγμα γνώσεων, το οποίο αντί να τον οδηγεί να βασιστεί στον εαυτό του, καθοδηγεί την κρίση του και όλο του το Εγώ. 
Με άλλα λόγια ο σύγχρονος άνθρωπος νομίζει ότι τολμάει να αντιταχθεί ενάντια στην οποιαδήποτε μορφή εξουσίας. Βιώνει την αυταπάτη της ατομικότητας μέσα από μία ψευδαισθητική διαδικασία. 
Πιστεύω ότι στην σύγχρονη εποχή, η αμφισβήτηση παίρνει την μορφή του «κους κους», εγκλωβίζεται στον λόγο και παραμένει φυλακισμένη μέσα στην απραξία.

2) Πως μπορεί ο μέσος άνθρωπος να απελευθερωθεί από τον φόβο που τον κρατάει κλεισμένο στο καβούκι του και μακριά από την καθαρή γνώση;

Ο άνθρωπος πρέπει να αγαπήσει όχι μόνο την φύση του, αλλά και την φύση γύρω του. Η σκέψη και ο λόγος του να μην εξαρτώνται από την βαρύτητα των κοινωνικών προκαταλήψεων. Να αντιλαμβάνεται την πληρότητα και την απλότητα της εξωτερικής φύσης. Να μάθει να βλέπει και να ακούει την δική του εσωτερική φύση. Να αφουγκράζεται την μοναδικότητά του και τις εσωτερικές του ανάγκες. Μόνο έτσι μπορεί να απελευθερωθεί από τον φόβο και την ανασφάλεια που τον κρατούν δέσμιο του εαυτού του. 

3) Είναι απαραίτητη η παρουσία ενός νέου Προμηθέα σήμερα; Ποιο πιστεύετε πως θα ήταν το νέο αγαθό που θα πρόσφερε στην ανθρωπότητα;

Πιστεύω πως ο «νέος» Προμηθέας του σήμερα είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, η εσωτερική δύναμη του ατόμου και η ανάγκη του για ελευθερία. 
Αν και η δική μου «δουλειά» σαν καλλιτέχνης είναι να παρατηρώ, δεν έχω να δώσω λύσεις. Θεωρώ πως υπάρχουν άλλοι ειδικοί που μπορούν να απαντήσουν σε ένα τέτοιο κοινωνικο – φιλοσοφικό ερώτημα. Παρ’ όλα αυτά πιστεύω σε ένα σύμπλεγμα αγαθών, το οποίο εμπεριέχει την σκέψη, την βούληση, το συναίσθημα, την λογική, την παιδεία. Ένα σύμπλεγμα, το οποίο μπορεί να ωθήσει τον άνθρωπο έξω από την απομόνωση και την αδυναμία του, μέσα από κάποιες εσωτερικές διαδικασίες.

Μιχάλης Καλλιμόπουλος - Στεκούμενος σε κολώνα

Ο Μιχάλης Γ. Καλλιμόπουλος γεννήθηκε το 1970 στην Αθήνα. Σπούδασε ζωγραφική στην Accademia di Belle Arti, Βενετία, Ιταλία (1991–1995) και γλυπτική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, Αθήνα (1997–2001). Το 2007 είχε την πρώτη του ατομική έκθεση «Εγώ Κατ’ Εμέ» στην γκαλερί Νέες Μορφές, Αθήνα με έργα γλυπτικής. Το 2013 και το 2016 είχε στην γκαλερί a.antonopoulou.art την δεύτερη και τρίτη ατομική του έκθεση, «Η Εικόνα Προς τα Μέσα» και «Ένας, κανένας και χίλιοι εκατό» με έργα ζωγραφικής, σχεδίου, φωτογραφίας, αλλά κυρίως γλυπτικής. Παράλληλα με την έχνη έχει χρηματίσει ως ζωγράφος σκηνικών στο Shakespeare’s Globe Theatre στο Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο και έχει συνεργαστεί ως εικονογράφος με το Μουσείο Ακρόπολης και το Μουσείο Γουλανδρή Κυκλαδικής Τέχνης, μεταξύ άλλων. Έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις στην Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη, με προεξέχουσα την ομαδική «No Country for Young Men» στην Bozar, Βρυξέλλες, Βέλγιο που έγινε σε επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου. Το εικαστικό του έργο φιλοξενείται στην συλλογή του Δάκη Ιωάννου, του Σωτήρη Φέλιου και σε άλλες. Είναι εκπαιδευτικός της τέχνης σε ενήλικες και παιδιά από το 1998. Το 2014 δημιούργησε το πρώτο στο είδος του Εργαστήριο Οπτικού Γραμματισμού για το ευρύ κοινό με τον τίτλο "Μαθαίνω να Βλέπω".

1) Με έναν εύστοχο τρόπο συνδέσατε την τέχνη της κλασικής περιόδου με την τεχνοτροπία της ρομαντικής περιόδου. Τα αγάλματα που στέκονταν πάνω στις κολώνες είχαν σκοπό να προσφέρουν ευχαρίστηση στους θεούς (το άγαλμα προέρχεται από την λέξη αγάλλομαι). Όμως η όψη του σύγχρονου ανθρώπου που σκυμμένος βλέπει την οθόνη του κινητού του αντί να κοιτά ψηλά στα άστρα, είναι μια εικόνα που θα πρόσφερε ικανοποίηση στους θεούς;

Συμφωνώ. Κι επίσης ετυμολογικά: δοξάζω και δοξάζομαι. Όπως έκανε ο Auguste Rodin με το έργο του «Ο Βαδίζων, σε κολώνα» (1901), το οποίο θέλω να σχολιάσω φτίαχνοντας τον δικό μου στυλίτη. Δοξάζεται μια καθημερινή στιγμή. Σήμερα είναι πολύ συνηθισμένη εικόνα σε δημόσιο χώρο είναι αυτή που στέκεσαι και σκρολλάρεις στο κινητό. Επαναφέροντας την τυπολογία του αγάλματος πάνω σε κολόνα στο χριστιανικό πλαίσιο του σήμερα, κανείς δεν περιμένει να συναντήσει τους θεούς. Το θέμα θα ήταν να βρίσκαμε μιαν αναλογία του έργου, όπως σωστά το ερμηνεύετε, με το τι είναι σήμερα ο Θεός. Υπάρχει ο ορθόδοξος χριστιανικός Θεός σε μια ερημιά όπου δεν ζούνε ορθόδοξοι; Οι πάροχοι κινητής τηλεφωνίας, πάντως στοχεύουν στην «πληθυσμιακή κάλυψη» αντί της γεωγραφικής που έχει κόστος αλλά όχι ζήτηση. Η καθολικότητα, οικουμενικότητα και διαχρονικότητα στην θεολογία είναι ένα πράγμα άυλο και αναπόδεικτο. Κι όμως είναι ιδιότητες που επιτέλους βλέπουμε να έχει πραγματοποιήσει το ασύρματο διαδίκτυο 

2) Όσο πιο έξυπνη η τεχνολογία τόσο πιο αποχαυνωμένοι γίνονται οι άνθρωποι σήμερα έχοντας παράλληλα τη ψευδαίσθηση πως είναι παντοδύναμοι. Αν ερχόταν σήμερα ο Προμηθέας θα κατάφερνε να σηκώσει ξανά τα βλέμματα των ανθρώπων;

Αφήστε, το κινητό μου είναι πια πιο έξυπνο από εμένα. Μάλιστα έχει ήδη αρχίσει το δούλεμα. Όταν με αποκαλεί «χρήστη», νομίζω με λέει πρεζάκι. Ο ηλίθιος (η ηλίθια) χρωστάνε την παντοδυναμία τους στο ότι δεν γνωρίζουν την ηλιθιότητά τους. Είναι ένα είδος Σωκράτη απο την ανάποδη. Δεν οίδαν ότι ουδέν οίδαν. Μιλώντας για βλακεία δεν μιλάμε για νοητική υστέρηση φυσικά, αλλά για την κοινωνιοπάθεια, την πολιτική-πολιτισμική απραξία και αντιπνευματικότητα. Δεν πρέπει να τα χρεώνουμε στην τεχνολογία. Η τεχνολογία απλά επιτείνει την αποβλάκωση πού ήδη ανακύπτει στα καπιταλιστικά πλαίσια στα οποία εμείς οι ίδιοι επιδιώκουμε το κοντόθωρα χρήσιμο και το άμεσα κερδοφόρο. Και έτσι μεγαλώνουμε και τα παιδιά. 

3) Είναι απαραίτητη η παρουσία ενός νέου Προμηθέα σήμερα; Ποιο πιστεύετε πως θα ήταν το νέο αγαθό που θα πρόσφερε στην ανθρωπότητα; 

Το αγαθό που σήμερα θα βοηθούσε δεν είναι νέο. Πρέπει να ξαναμπεί ο άνθρωπος στο επίκεντρο της ιστορίας. Σε πολιτικό επίπεδο πρώτον, και παράλληλα να ξαναμάθουμε να διδάσκουμε τον εαυτό μας. Δεν βλέπουμε με τα μάτια αλλά με το μυαλό. Ένας οπτικά εγγράματος πολίτης είναι ένα ισχυρό ιστορικό υποκείμενο. Ελάτε στην έκθεση και παρατηρήστε ποιός και ποιά θα γελάσει με τον Στεκούμενο. 
Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, τους συνεργάτες μου στην έκθεση «Προμηθέας 2.0» Καλλιόπη Λιαδή, Νικόλ Λεβέντη, και την γκαλερί A.Antonopoulou Art με την οποία συνεργάζομαι.

Μάρθα Τσιάρα - Έμπυρος Τέχνη

Η Μάρθα Τσιαρα γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στο Εργαστήριο του Χ. Μπότσογλου. Το 1994 με υποτροφία του ΙΚΥ παρακολούθησε μαθήματα «Μνημειακής Τέχνης» στην σχολή Academie de Beaux Arts στο Βέλγιο. Το 1999 ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στα Πολυμέσα στο Πανεπιστήμιο του Westminster στο Λονδίνο. Έχει πραγματοποιήσει έξι ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα την Κύπρο και την Αυστρία και έχει λάβει μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό. Η δουλειά της βρίσκετε σε πολλές ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές (Τράπεζα της Ελλάδος, Υπουργείο Εξωτερικών της Κύπρου κλ.) Από το 2000 εργάζεται στο ΤΕΙ Αθήνας στο τμήμα Γραφιστικής. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα επίσης ασχολείται με την εικονογράφηση παιδικών βιβλίων.

1) Αποδώσατε τη μορφή του δεσμώτη Προμηθέα με άυλη υπόσταση, μια επιλογή που του δίνει τη δυνατότητα να γίνεται ένα με το σύνολο. Με αυτό το σκεπτικό πιστεύετε πως όλοι κουβαλάμε μέσα μας έναν Προμηθέα ή είμαστε όλοι μαζί ως σύνολο ένας Προμηθέας;

Η άυλη μορφή του Προμηθέα στο έργο μου συμβολίζει περισσότερο την μόνιμη παρουσία του πόνου και της αγωνίας που βιώνει ο άνθρωπος που πήρε την ευθύνη. 
Με μια ευρεία έννοια όλοι κρύβουμε έναν Προμηθέα μέσα μας, απλά κάποιοι τον κρύβουμε πολύ καλά.

2) Μπορεί να υπάρξει ένας νέος Προμηθέας σε μία περίοδο όπου επικρατεί ο ατομικισμός κι η ιδιοτέλεια των ανθρωπίνων πράξεων;

Ο Προμηθέας είναι μια μορφή που θυσιάζεται για τους άλλους. Σε όλες τις εποχές υπήρχαν τέτοιες μορφές απο τον Χριστό μέχρι τον Τσε και παντα οι κοινωνίες αναδείκνυαν μια τέτοια μορφή που ένωνε το κοινό αίσθημα σε μια κατεύθυνση θυσίας, πίστης, δικαιοσυνης. Ακόμα κι όλοι οι ανώνυμοι άνθρωποι που λειτουργούν εθελοντικά και ανυστερόβουλα, ιδίως όσοι δεν επιδιώκουν την εξαργύρωση, αποτελούν μικρούς Προμηθείς. Οπότε Ναι πιστεύω πως παρά την ιδιοτέλεια που μας χαρακτηρίζει παντα υπάρχουν φωτεινοί φάροι αυτοθυσίας και μιλώντας προσωπικά τους έχω συναντήσει ανάμεσα σε ανώνυμους. 

3) Είναι απαραίτητη η παρουσία ενός νέου Προμηθέα σήμερα; Ποιο πιστεύετε πως θα ήταν το νέο αγαθό που θα πρόσφερε στην ανθρωπότητα;

Φαντάζομαι πως τα αιτήματα των ανθρώπων παντα είχαν τις βάσεις τους στην ειρήνη την υγεία και την ευτυχία. Σημερα πιό πολύ απο ποτέ, ζώντας μέσα σ’ ένα κόσμο που έχει πετύχει τεράστια επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα, φαίνεται τραγικό το ότι υπάρχει γύρω μας τόση ανισότητα, αδικία, πόλεμοι, αρρώστιες, φτώχεια. Η συνεχής ενημέρωση επίσης του τη συμβαίνει στον κόσμο, δεν μπορεί να μην δημιουργεί αισθήματα φόβου για το αύριο. Πιστεύω όμως ότι κανένας Προμηθέας δεν θα μπορουσε να μας σώσει. Πρέπει να πιστέψουμε πως όλοι κρύβουμε μέσα μας ένα μικρό Προμηθέα που θα κλέψει την αλήθεια, και τη δικαιοσύνη για έναν καλύτερο κόσμο

Νίκος Γιαβρόπουλος - Προμηθέας (video art)

Ο Νίκος Γιαβρόπουλος είναι εικαστικός καλλιτέχνης με έδρα την πολύπαθη Αθηνά, στο ενεργητικό του μετράει 12 ατομικές εκθέσεις καθώς και πολλές συμμετοχές σε φεστιβάλ και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα, Αυστρία, Η.Π.Α, Σουηδία, Δανία, Ιταλία, Η.Β, Γαλλία, Ινδία, Βραζιλία, Περού, Ολλανδία, Ρωσία, Βουλγαρία... Έχει επιμεληθεί 5 ομαδικές εκθέσεις σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Απέσπασε 2 βραβεία για καλύτερο Video Art το ένα στην Αθήνα στο φεστιβάλ Mediaterra-Φούρνος 1999 και το άλλο στο Λονδίνο στο Greek film video Festival 2013.

1) Παρουσιάζετε τον σιδηροδέσμιο Προμηθέα με καλυμμένα τα μάτια. Για ποιο λόγο προέβησαν οι δεσμώτες του σ’ αυτήν την κίνηση;

Δεν το ξέρω, η ερμηνεία του έργου πάντα ανήκει στον θεατή, αν σας είχα μπροστά μου θα σας ρωτούσα το ίδιο πράγμα... ίσως να τα έδεσε ο ίδιος για να μη βλέπει τα τηλεοπτικά παράθυρα, ίσως και οι δεσμώτες του πριν τον εκτελέσουν επειδή ενδιαφερόταν, ήταν διαφορετικός, ήθελε να βοηθήσει... ο δικός μου Προμηθέας ανήκει στην εποχή του ηλεκτρισμού! 

2) Η μυθολογία έχει συσχετίσει τον Προμηθέα με τον αετό που του έτρωγε καθημερινά τα σπλάχνα. Στο έργο σας, ως πτηνό επιλέγετε ένα κολίμπρι που εισχωρεί το ράμφος του σε ένα λουλούδι. Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε τους λόγους και τον συμβολισμό αυτής της επιλογής;

Καταλαβαίνετε πόσο αστεία είναι η σύγκριση ενός μεγαλοπρεπούς αετού με ένα πτηνό σε μέγεθος εντόμου; Οι θεοί, δηλαδή η ανθρώπινη εξουσία, επιβάλουν τιμωρίες σε αυτούς που παρακούν τον "θεϊκό" νόμο, αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο, σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας οι άξιοι για την αλλαγή, αυτοί που ξεχώριζαν, αυτοί που έφεραν με ένα τρόπο την αλήθεια, το φως, εξοντώθηκαν. Η Ελληνική ίσως μυθολογία να είναι η μόνη στον κόσμο που το είπε ανοιχτά αυτό και δίδαξε στο κοινό της τον φόβο της τιμωρίας, μια τιμωρία που εκτελούσε ο αετός του Δια! Στην εποχή μας η τιμωρία διδάσκετε από τους τηλεδικαστές της κακίας ώρας, αυτοί φέρουν το βάρος της εκτέλεσης της εξουσίας, από εκεί απορρέει και η αισθητική των πολλαπλών παραθύρων της σύνθεσης του βίντεο. 

3) Είναι απαραίτητη η παρουσία ενός νέου Προμηθέα σήμερα; Ποιο πιστεύετε πως θα ήταν το νέο αγαθό που θα πρόσφερε στην ανθρωπότητα;

Ένας καλλιτέχνης τιτάνας που έφτιαξε τον άνθρωπο από πηλό είναι ο Προμηθέας, έδωσε στον άνθρωπο την γνώση και την φωτιά και τον βοήθησε να αναπτύξει πολιτισμό, στην εποχή της απομυθοποίησης, της πεποίθησης ως αξίωμα, της στρεβλής σκέψης, της άναρθρης βίας και του αποπολιτισμού που διανύουμε, η ανάγκη να γίνει ο κόσμος μας μαγικός είναι επιτακτική. Φαντασθείτε στο περιβάλλον όπου η αγριότητα, τα δολοφονικά ένστικτα και η αδιαφορία κυριαρχούν να ξεπηδήσει μια τάση να ξανά μαγέψει η ζωή μας να επιστρέψουμε στον κόσμο της φαντασίας. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο από καλλιτέχνες, επιστήμονες, φιλοσόφους και όχι από φανατισμένους ιερείς, πολιτικούς της πλάκας και αστρολόγους. Η εποχή δεν έχει ανάγκη από μια πεφωτισμένη μονάδα (όλα αυτά μας έχει δείξει η ιστορία που καταλήγουν) έχει ανάγκη να κάνει τον κόσμο μας μαγικό, πολιτισμένο, όπως του αξίζει.




Πληροφορίες 

Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, Πειραιώς 206, (ύψος Χαμοστέρνας), Ταύρος, Τ.Κ. 177 78, Τηλ. 210 3418550 & 210 3418579
Facebook: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης – Michael Cacoyannis Foundation
Twitter: @MCF_MCacoyannis
Instagram: @mcf.gr | Hashtag: #MCF
Youtube: MCacoyannisF

Ημέρες και ώρες έκθεσης: 2-18 Οκτωβρίου 2018, καθημερινά (και Σαββατοκύριακα) 18:00-22:00. Η έκθεση πραγματοποιείται στα Φουαγιέ του 1ου και 2ου ορόφου και στο Viedeoroom
Εγκαίνια έκθεσης: Τρίτη 2 Οκτωβρίου, ώρα 19:30. Η έκθεση διαρκεί έως τις 18 Οκτωβρίου. 
Παρασκευή 5 Οκτωβρίου: Συμμετοχή στη Νύχτα Πολιτισμού του Athens Culture Net με δράσεις έως τις 02.00 της επομένης.

Είσοδος ελεύθερη.

Η Ουγγαρία του Όρμπαν δυσανασχετεί ακόμα και με μια έκθεση έργων της «κομμουνίστριας» Φρίντα Κάλο

Η κριτική εντάσσεται στο πλαίσιο μιας ευρύτερης διαμάχης για τον πολιτισμό και την πολιτιστική πολιτική μετά την εκλογή για τρίτη συνεχόμενη θητεία του εθνικιστή πρωθυπουργού Βίκτορ Ορμπάν τον Απρίλιο.
Υποστηρικτές του Ορμπάν και δημοσιογράφοι φιλικοί προς την κυβέρνηση έχουν υποστηρίξει τις περασμένες εβδομάδες πως, μετά την εξασφάλιση άλλης μιας θητείας από τον Ορμπάν, είναι τώρα η ώρα για μια στροφή στον πολιτισμό προς την κατεύθυνση συντηρητικών αξιών προκειμένου να τερματιστεί αυτό που αποκαλούν κυριαρχία αριστερών-φιλελεύθερων καλλιτεχνών.
Η δεξιά εφημερίδα Magyar Idok, σε άρθρο που δημοσίευσε στις 14 Ιουλίου με τίτλο «Πώς ο κομμουνισμός προωθείται χρησιμοποιώντας κρατικό χρήμα», ισχυρίζεται πως η έκθεση της Κάλο, όπως και άλλες γκαλερί, καλλιτέχνες και εκθέσεις, προωθούν τον κομμουνισμό.
«Δεν θα το πιστέψετε, όμως ο Τρότσκι εμφανίστηκε και πάλι στη Βουδαπέστη, αυτή τη φορά από το κρεβάτι της Φρίντα Κάλο», γράφει η εφημερίδα, αναφερόμενη στη σχέση της ζωγράφου με τον Λέον Τρότσκι, σημαντικής φυσιογνωμίας της επανάστασης των Μπολσεβίκων στη Ρωσία, κατά τη διάρκεια της εξορίας του, αργότερα, στο Μεξικό, όπου και δολοφονήθηκε το 1940.
Η Κάλο συνδεόταν με το κομμουνιστικό Κόμμα του Μεξικού και είχε διακοσμήσει το «κεφάλι» του κρεβατιού της με εικόνες των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Στάλιν και Μάο, σύμφωνα με το Μουσείο Φρίντα Κάλο του Μεξικού.
Η έκθεση της Κάλο, το διεθνές μιούζικαλ Μπίλι Έλιοτ και μια σειρά από παραστάσεις σε γκαλερί έχουν δεχθεί πυρά σε αλλεπάλληλα άρθρα της εφημερίδας.
Η εφημερίδα πρόσθεσε πως «δεν υπάρχει αισθητικό πρόβλημα» με την έκθεση της «Μεξικανής κομμουνίστριας ζωγράφου», την οποία επισκέπτονται έως και 3.000 άνθρωποι καθημερινά.
Η Εθνική Πινακοθήκη αρνήθηκε να κάνει οποιοδήποτε σχόλιο. Η Κάλο έγινε μία από τις πιο διάσημες ζωγράφους του 20ού αιώνα τις δεκαετίες που ακολούθησαν τον θάνατό της και η δουλειά της προσελκύει τεράστιο ενδιαφέρον.
Η έκθεση έργων της στη Βουδαπέστη συμπίπτει με μια έκθεση της Κάλο στο μουσείο Βικτόρια και Άλμπερτ του Λονδίνο που επικεντρώνεται στην ιστορία της ζωής της μέσω προσωπικών τεχνουργημάτων.

Νέα εποχή

Εντείνοντας τη διαμάχη για την πολιτιστική πολιτική, ο Ορμπάν δήλωσε στις 28 Ιουλίου πως επίκεινται μεγάλες αλλαγές στον τομέα αυτόν και πως η τρίτη εκλογική νίκη του «δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια εντολή για την οικοδόμηση μιας νέας εποχής».
«Μια εποχή καθορίζεται από πολιτιστικές τάσεις, συλλογικές πεποιθήσεις και κοινωνικά έθιμα. Αυτή είναι τώρα η αποστολή που βρίσκεται ενώπιόν μας: πρέπει να ενσωματώσουμε το πολιτικό σύστημα σε μια πολιτιστική εποχή», ανέφερε ο Ορμπάν ενώπιον εκατοντάδων υποστηρικτών του σε μια ομιλία-ορόσημο.
Εκπρόσωπος της κυβέρνησης αρνήθηκε να σχολιάσει όταν ρωτήθηκε για τις επικείμενες αλλαγές. 
Αφότου εξελέγη για πρώτη φορά ο Ορμπάν το 2010, το κυβερνών κόμμα Fidesz αναθεώρησε το Σύνταγμα της Ουγγαρίας, απέκτησε τον έλεγχο των κρατικών μμε, και επιχειρηματίες που πρόσκεινται στον Ορμπάν και στο Fidesz έχουν δημιουργήσει αυτοκρατορίες.
Ο Ορμπάν προκάλεσε με επιτυχία δυτικά φιλελεύθερα «ταμπού» κερδίζοντας τις εκλογές του 2018 με μια ισχυρή αντιμεταναστευτική εκστρατεία με επίκεντρο τη σημασία της εθνικής υπερηφάνειας και ενότητας, και μια «ισχυρή Ουγγαρία»
Μια ομάδα περίπου 60 καλλιτεχνών και ιστορικών Τέχνης υπέγραψαν ένα μανιφέστο στο οποίο καταγγέλλουν τη δημοσίευση από τη Magyar Idok του καταλόγου των «κομμουνιστών» καλλιτεχνών λέγοντας ότι οι κατηγορίες είναι ανυπόστατες.
Τον Ιούνιο, η Magyar Idok είχε δημοσιεύσει επίσης ένα άρθρο ενός φιλοξενούμενου σχολιαστή ο οποίος κατηγορούσε το μιούζικαλ «Μπίλι Έλιοτ» που παίζεται στην Κρατική Όπερα της Βουδαπέστης ότι προωθεί την ομοφυλοφιλία ανάμεσα στο νεαρό ακροατήριό της. Ο «Μπίλι Έλιοτ» βρίσκεται στο πρόγραμμα για δύο χρόνια, και μέχρι τώρα το έχουν παρακολουθήσει περισσότεροι από 100.000 θεατές.
Η Κρατική Όπερα ακύρωσε 15 από τις 44 παραστάσεις που είχε προγραμματίσει για τον Ιούνιο και τον Ιούλιο.
Ανέφερε σε μια ανακοίνωση στον ιστότοπό της πως οι παραστάσεις δεν ακυρώθηκαν λόγω της αμφισβήτησης στον Τύπο, σημείωνε όμως ότι το κοινό είχε χάσει το ενδιαφέρον του να δει την παράσταση μετά τα δημοσιεύματα αυτά.

«Να οικοδομηθεί μια συντηρητική κουλτούρα»

Ο Τάμας Φριτς, ένας δεξιός πολιτικός αναλυτής που έχει βοηθήσει στη διοργάνωση μαζικών συλλαλητηρίων υπέρ του Ορμπάν, είπε πως σκοπός ήταν «όχι να καταστραφεί η φιλελεύθερη κουλτούρα» αλλά να προσαρμοστεί το σύστημα ώστε να αντανακλά τη δεξιά συντηρητική πολιτική κυριαρχία, διατηρώντας παράλληλα τις αξίες των φιλελεύθερων τεχνών.
«Η αυτονομία μεμονωμένων θεσμών θα πρέπει να διατηρηθεί, αλλά νομίζω πως η κυβέρνηση… έχει το δικαίωμα να ευνοήσει και να υποστηρίξει σθεναρά και συνειδητά τη συντηρητική σκέψη, τους καλλιτέχνες, τα πολιτιστικά έργα», είπε ο Φριτς.
Ένας τρόπος θα ήταν να διοχετευθούν περισσότερα χρήματα σε ιστορικές ταινίες που θα προβάλλουν τα μεγάλα κεφάλαια της ουγγρικής Ιστορίας, είπε.
«Θα πρέπει να οικοδομηθεί μια συντηρητική κουλτούρα από μόνη της…. η οποία θα δείχνει την ιστορική δύναμη του ουγγρικού έθνους», είπε.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Οι πρόσφυγες της Μεσογείου και ο Αισχύλος

του Παντελή Μπουκάλα

Σ​​την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια» οι Ελληνες δεν έχουν ακόμα αυτό το όνομα. Ο Ομηρος, αν είναι όντως ένας ο ποιητής των δύο επών, για να δώσει την ταυτότητα του στρατού που κίνησε από την Ελλάδα και σήκωσε πόλεμο για την Ελένη, χρησιμοποιεί τα εθνώνυμα Αχαιοί, Αργείοι και Δαναοί, με τη συχνότητα χρήσης μειούμενη από το πρώτο στο τρίτο. Το όνομα «Ελληνες» απαντά μόνο μία φορά στα έπη, και συγκεκριμένα στην «Ιλιάδα» (ραψωδία Β, στίχος 684), για να προσδιορίσει όσους κατοικούσαν στην πόλη Ελλάδα, που βρισκόταν στη Φθία, είχε δε ηγεμόνα της τον Αχιλλέα: «Οι τ’ είχον Φθίην ηδ’ Ελλάδα καλλιγύναικα, / Μυρμιδόνες δε καλεύντο και Ελληνες και Αχαιοί». Στη μετάφραση του Δ. Ν. Μαρωνίτη (εκδ. Αγρα, 2011): «Κι όσους δική τους είχανε τη Φθία, και την Ελλάδα με τις όμορφες γυναίκες· όσοι αποκαλούνταν Μυρμιδόνες, Ελληνες και Αχαιοί, / σ’ αυτούς ο Αχιλλέας ήταν αρχηγός».
Τριπλή λοιπόν η γενικευτική ονομασία των αρχαίων Ελλήνων στα έπη, πριν αυτοαναγνωριστούν ως Ελληνες, τριπλή και των νεότερων: Ελληνες - Ρωμιοί - Γραικοί. Κάθε όνομα με το δικό του πλούσιο φορτίο ιστορίας, όπως οφείλουμε πια να αναγνωρίσουμε ελεύθεροι από κάθε είδους εμμονές ή συμπλέγματα, τώρα που αυτός τουλάχιστον ο ονοματολογικός πόλεμος φαίνεται πως έχει κοπάσει. Και λέω «φαίνεται», γιατί όλο και κάποια αναζωπύρωσή του παρακολουθούμε από καιρού εις καιρόν, αλλά με το όνομα της χώρας στο επίκεντρο, αν δηλαδή «πρέπει» να ονομαζόμαστε διεθνώς Hellas ή Greece (Grecia, Griechenland κ.ο.κ.). Προσθέτοντας το Yunanistan, πέφτουμε πάλι στην τριπλή ονομασία.
Τα ονόματα Αργείοι και Αχαιοί δεν μας ξενίζουν· οι συναφείς ονομασίες πόλεων και περιοχών, το Αργος και η Αχαΐα, μάς εξοικειώνουν αμέσως. Το όνομα Δαναοί από την άλλη, αν δεν εμπιστευτούμε το τρύπιο πιθάρι των Δαναΐδων, που δεν οδηγεί σε αυτόματες αναγωγές, πιθανότατα επισκέπτεται το μάτι ή το αυτί μας αποκλειστικά με όχημα τη φράση «φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας». Ετσι, αρχαιοπρεπώς, αποδόθηκαν σε μορφή παροιμίας όσα είπε ο ιερέας Λαοκόων στους Τρώες, για να τους προειδοποιήσει να μην εμπιστευτούν τον Δούρειο Ιππο που είχαν αφήσει πίσω τους οι πολιορκητές τους, όταν προσποιήθηκαν πως έφυγαν για την πατρίδα τους, καθοδηγημένοι από τον Οδυσσέα. Πηγή της φράσης είναι η «Αινειάδα» του Βιργίλιου (Βιβλίο 2, στ. 49): «Timeo Danaos et dona ferentes». Ιδού η προειδοποίηση στην πρόσφατη έμμετρη μετάφραση του Θεόδωρου Παπαγγελή (Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2018), μια σπουδαία εργασία-προσφορά: «Τον ίππο, Τεύκροι, μην εμπιστευθείτε. / Ο,τι κι αν είναι, εγώ τους Δαναούς και δώρα όταν φέρνουν τους φοβάμαι».
Οι Τρώες ονομάζονται και Τεύκροι, από το όνομα του μυθικού προγόνου των βασιλέων τους, που μετανάστευσε στην Τρωάδα από την κρητική Ιδη, αν και οι Αττικοί μυθογράφοι ισχυρίζονταν πως ήταν συμπατριώτης τους· άλλη μυθική παραλλαγή ωστόσο γενεαλογεί τον Τεύκρο ως γιο του φρυγικού θεού-ποταμού Σκάμανδρου και της νύμφης Ιδαίας. Μύλος; Το ’χει αυτό ο μύθος, που και έτσι όμως παραμένει διδακτικός, όσον αφορά τα εναλλακτικά εθνωνύμια αλλά και την προαιώνια και ατελεύτητη μετακίνηση των λαών και τη σύμμειξή τους.
Το κουβάρι είναι πυκνότερο στην περίπτωση του Δαναού, όπου σμίγουν ελληνικοί και αιγυπτιακοί μύθοι. Αν είχε σωθεί ακέραιη η «Δαναΐδα», ποίημα 6.500 στίχων άγνωστου δημιουργού, του 6ου αιώνα π.Χ., θα γνωρίζαμε μια πρώτη απόπειρα τακτοποίησης των σκόρπιων μυθικών στοιχείων. Τώρα για την ποιητική ανασύνταξη των μυθολογικών αφηγήσεων πηγή μας, υψηλότατης αξίας, είναι οι «Ικέτιδες» του Αισχύλου. Ο μέγας τραγωδός –όπως και οι άλλοι δύο κορυφαίοι ομότεχνοί του– δεν είναι ουδέτερος κληρονόμος της προφορικής και γραπτής μυθολογικής παράδοσης. Αποφασίζει τι θα προκρίνει και τι θα αφήσει στο περιθώριο. Αποφασίζει δηλαδή με ποιον τρόπο θα εκμεταλλευτεί το υπάρχον μυθολογικό υλικό, ώστε να το θέσει στην υπηρεσία των δικών του ιδεών, κοινωνικών, πολιτειακών ή θεολογικών. Αν ο μύθος ονομάζει Γελάνορα τον βασιλιά του Αργους, ο Αισχύλος επιλέγει το όνομα Πελασγός, ορίζει μάλιστα τη βασιλική εξουσία σχετική και όχι απόλυτη, υποχρεωμένη να αναζητεί τη λαϊκή επικύρωσή της.
Στις «Ικέτιδες», την αρχαιότερη από τις εφτά σωζόμενες τραγωδίες του Αισχύλου, το πυρηνικό θέμα είναι απλό: το δίκαιο των προσφύγων, όπως το ορίζει το σέβας στον παντοδύναμο Δία, τον «αφίκτορα», τον προστάτη των ικετών. Σε αυτόν προσεύχονται οι πενήντα κόρες του Δαναού, μόλις το καράβι τους αγκυροβολεί στο Αργος. Εχουν φτάσει μαζί με τον πατέρα τους τον Δαναό, βασιλιά της Αιγύπτου, που έφυγε από τη χώρα του γιατί δεν ήθελε να παντρέψει τις κόρες του με τους πενήντα γιους του αδελφού του τού Αίγυπτου· το ταμπού της αιμομιξίας είναι ένα μόνο από τα στοιχεία που θίγει το αισχυλικό δράμα. Ο πατέρας, γνώστης των ανθρωπίνων, δασκαλεύει τις κόρες πώς να φερθούν μπροστά στον Πελασγό, τον βασιλιά του Αργους. Οι συμβουλές του στη μετάφραση του Ιωάννη Γρυπάρη, η οποία, έστω με την ηλικία της δημοτικής της, δεν αυθαιρετεί σε σχέση με το πρωτότυπο και κατορθώνει την έμμετρη χάρη της:
«Λοιπόν βιαστείτε, και στ’ αριστερά σας χέρια / σεμνά κρατώντας τα κλαδιά της ικεσίας / –του Δία καμάρι– ν’ αποκρίνεστε στους ξένους / ταπεινά και κλαυτά κι όπως το θέλ’ η ανάγκη / σαν πρόσφυγες όπου είμαστε, και να τους πείτε / να μάθουν καθαρά πως καθαρός από αίμα / είν’ ο ερχομός μας· και θυμάστε πρώτ’ απ΄ όλα / όχι πολύ ξεθαρρετή να ’ναι η φωνή σας, / μα η όψη σεμνοπρόσωπη με ήσυχο βλέμμα / την άδολή σας να μηνά την ειλικρίνεια·/ κι ούτε ας προτρέχει η γλώσσα σου κι ούτε του μάκρου / να ξεσέρνεις τα λόγια σου, γιατ’ είναι, μάθε, / πάρα πολύ του τόπου εδώ δύσκολοι οι ανθρώποι· / θύμας να υποχωρείς, αφού είσαι της ανάγκης, / ξένη κι αποδιωγμένη. Και ποτές δεν πρέπει / να ’χουν οι πιο μικροί τη γλώσσα τους μεγάλη».
Οι Δαναΐδες, για να αποσπάσουν την προστασία του Αργους, αυτογενεαλογούνται σαν Αργείες. Είναι βέβαια «ξένες φυγάδες», από τη χώρα του Νείλου που «συνορεύει με τη Συρία». Το σπέρμα τους όμως κρατάει από την Ιώ, την ιέρεια του ναού της Ηρας στο Αργος, που την αγάπησε ο Δίας. Κεντρισμένη η Ιώ από τον Οίστρο που έστειλε καταπάνω της η ζηλιάρα η Ηρα, κατέληξε στην Αίγυπτο. Εκεί γέννησε τον Επαφο, που χρωστάει το όνομά του στο άγγιγμα του χεριού του πατρός Δία στην κοιλιά της μάνας του. Επαφος δε εγέννησε Λιβύαν, Λιβύα δε εγέννησε Βήλον, Βήλος δε εγέννησε τον Δαναό και τον Αίγυπτο.
Εισάκουσε τις ικεσίες των Δαναΐδων ο δήμος του Αργους και καλοδέχτηκε τις προσφυγεμένες. Οι δικοί μας πρόσφυγες θαλασσοδέρνονται στη Μεσόγειο ανεπιθύμητοι, με σωσίβιο το τρύπιο πιθάρι της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Γι’ αυτά όμως την άλλη Κυριακή.

Πηγή: Καθημερινή

Σε κίνδυνο το έργο της ψηφιοποίησης των κινητών αρχαιολογικών μνημείων, απειλή απόλυσης για τους 58 εργαζόμενους

Την απειλή της απόλυσης και του οριστικού τερματισμού του έργου της Ψηφιοποίησης των Κινητών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, που υλοποιείται από τη Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων, αντιμετωπίζουν για ακόμη μια φορά οι 58 εργαζόμενοι αρχαιολόγοι, όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση τους.
Γι' αυτό το λόγο, ο Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων (Σ.ΕΚ.Α.) προκηρύσσει 24ωρες επαναλαμβανόμενες απεργίες από αύριο, Τρίτη 26-06-2018 και μέχρι να διασφαλιστεί η συνέχιση της εργασίας για το σύνολο του προσωπικού. Στο κάλεσμά του, ο ΣΕΚΑ καλεί τους αρχαιολόγους να δώσουν βροντερό παρών έξω από το κτήριο του ΥΠΠΟΑ (Μπουμπουλίνας 20-22) στην παράσταση διαμαρτυρίας που θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη, 26 Ιουνίου, στις 12:00.

Τι αναφέρει η ανακοίνωση των εργαζομένων στο έργο της ψηφιοποίησης κινητών μνημείων

Την απειλή της απόλυσης και του οριστικού τερματισμού του έργου της Ψηφιοποίησης των Κινητών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, που υλοποιείται από τη Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων, αντιμετωπίζουν για ακόμη μια φορά οι 58 εργαζόμενοι αρχαιολόγοι.
Η σύμβασή τους λήγει στις 30 Ιουνίου και παρότι έγιναν εγκαίρως αυτή τη φορά οι απαραίτητες ενέργειες για την παράταση των συμβάσεων του συνόλου του προσωπικού από το Υπουργείο Πολιτισμού και είχε μέχρι προσφάτως επιβεβαιωθεί η συναίνεση του Υπουργείου Ανάπτυξης και Οικονομίας, η Διαχειριστική Αρχή του τελευταίου απέρριψε το αίτημα προκρίνοντας την παραμονή ελάχιστων εργαζόμενων για περιορισμένο χρονικό διάστημα και την εσπευσμένη ολοκλήρωση του έργου, χωρίς καμία προειδοποίηση ή προγραμματισμό.
Η ενέργεια αυτή θέτει σε κίνδυνο το ίδιο το έργο και την επιτυχή του έκβαση, καθώς δε θα είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί η επιτυχής, έγκυρη και ποιοτική μεταφορά των καταγραφών των κινητών μνημείων από την Ενδιάμεση Βάση Δεδομένων στο Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα (ΟΠΣ) -600.000 κινητά μνημεία θα μεταπέσουν στο ΟΠΣ εκ των οποίων τα 243.000 καταγράφηκαν πρωτογενώς και ψηφιοποιήθηκαν τα τρία τελευταία χρόνια-, το οποίο θα επιτρέψει τη διάχυση του πληροφοριακού και επιστημονικού έργου στο ευρύ ή και εξειδικευμένο κοινό.
Οι συμβασιούχοι αρχαιολόγοι που εργάζονται στο έργο από το Δεκέμβριο του 2012 με σταδιακές προσλήψεις, βάσει κριτηρίων ΑΣΕΠ, συνεχίζουν με ολιγόμηνες παρατάσεις, στην πλειοψηφία τους μηνιαίες, το σημαντικό έργο της ψηφιοποίησης και της τεκμηρίωσης χιλιάδων κινητών μνημείων, επιτρέποντας με τον τρόπο αυτό τη διάσωση και την προβολή τους σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Έχοντας ήδη παράξει σημαντικό έργο στον τομέα του πολιτισμού καταγράφοντας και ψηφιοποιώντας συστηματικά το πολιτιστικό απόθεμα της χώρας σε πανελλαδικό επίπεδο (, τα τελευταία δύο χρόνια οι υψηλά εξειδικευμένοι αρχαιολόγοι της Ψηφιοποίησης βιώνουν την επανειλημμένη ασφυκτική πίεση των λήξεων των συμβάσεων τους.
Με δεδομένο τον διαρκώς αυξανόμενο αριθμό των ακατάγραφων μνημείων που συσσωρεύεται σε αποθήκες και Μουσεία της χώρας και την αποδεδειγμένη πίεση των υποστελεχωμένων Εφορειών Αρχαιοτήτων να καλύψουν τις άμεσες ανάγκες σε καταγραφές, ώστε να αποτρέψουν τον ορατό κίνδυνο της αρχαιοκαπηλίας, το έργο της τεκμηρίωσης και ψηφιοποίησης έχει αποδειχτεί το σημαντικότερο εργαλείο για τη συστηματική καταγραφή των κινητών ευρημάτων με κοινό κώδικα σε εθνικό επίπεδο με σκοπό τη διασφάλιση της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Οι εργαζόμενοι της Ψηφιοποίησης, συμμετέχοντας ενεργά σε αυτό το κομβικής σημασίας έργο και καλύπτοντας πάγιες και διαρκείς ανάγκες στον τομέα του πολιτισμού, ζητούν από την πολιτική ηγεσία και τα άμεσα εμπλεκόμενα και συναρμόδια Υπουργεία να εγκύψουν στο πρόβλημα με ευαισθησία και υπευθυνότητα. Ζητούν να εξασφαλιστεί η συνέχιση ενός τόσο καίριου για το μέλλον και τη διεθνή προβολή της χώρας έργου και να ανανεωθούν άμεσα οι συμβάσεις εργασίας του συνόλου των εργαζομένων στο έργο της Ψηφιοποίησης. Το δικαίωμα στη σταθερή και μόνιμη εργασία είναι αναντίρρητο και αναφαίρετο για όλους.

Η ανακοίνωση του Συλλόγου Έκτακτων Αρχαιολόγων: 24ωρες επαναλαμβανόμενες απεργίες από τις 26-06-2018 για τους εργαζόμενους στο έργο της ψηφιοποίησης της ΔΔΕΑΜ

Ο Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων (Σ.ΕΚ.Α.) καλύπτοντας τους εργαζόμενους συναδέλφους στο έργο της ψηφιοποίησης της ΔΔΕΑΜ, προκηρύσσει 24ωρες επαναλαμβανόμενες απεργίες από τις 26-06-2018 και μέχρι να διασφαλιστεί η συνέχιση της εργασίας για το σύνολο του προσωπικού. 
Καλούμε τους συναδέλφους στο έργο αυτό να δώσουν βροντερό παρών έξω από το κτήριο του ΥΠΠΟΑ (Μπουμπουλίνας 20-22) στην παράσταση διαμαρτυρίας που θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη, 26 Ιουνίου, στις 12:00.
Ο ΣΕΚΑ στέκεται στο πλευρό των συναδέλφων στην ψηφιοποίηση και διεκδικεί
 · Καμία απόλυση εργαζομένου
 · Απρόσκοπτη συνέχιση της εργασίας για το σύνολο του προσωπικού
 · Να αναλάβει το ΥΠΠΟΑ τις ευθύνες του και να μη γίνονται οι εργαζόμενοι μπαλάκι ανάμεσα στα υπουργεία
 · Άμεσα μαζικές προσλήψεις όλων των ειδικοτήτων στο ΥΠΠΟΑ για την αντιμετώπιση της γιγαντωμένης υποστελέχωσής του
 · Μόνιμη και σταθερή εργασία για όλους

1968: όταν ο Μάης ακύρωσε τις Κάνες

του Άρη Χατζηστεφάνου

Δεν θα έβλεπα ποτέ μια καλή ταινία για πρώτη φορά στην τηλεόραση. 

Ζαν-Λικ Γκοντάρ 

Πριν από μισό αιώνα ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ πρωτοστάτησε στην ακύρωση του Φεστιβάλ των Κανών στέλνοντας μήνυμα αλληλεγγύης στους φοιτητές και τους εργάτες του Γαλλικού Μάη. Φέτος, η γαλλική γιορτή του κινηματογράφου απειλήθηκε από τις «αυτοκρατορικές» ορέξεις του Netflix. Και ο Γκοντάρ έκανε… την Κινέζα.
Στάρλετ και ηθοποιοί φλέρταραν ακόμη με τους φακούς των φωτογράφων στο κόκκινο χαλί του Φεστιβάλ των Κανών, όταν ορισμένα από τα ιερά τέρατα του ευρωπαϊκού κινηματογράφου μπήκαν ήσυχα σε μια από τις μικρότερες αίθουσες προβολής.
«Θα σας διαβάσω μια ανακοίνωση που συντάχθηκε χτες το βράδυ», είπε ο Φρανσουά Τριφό στους δημοσιογράφους που είχαν συγκεντρωθεί:
«Η Συνέλευση Πληροφόρησης και Δράσης του Γαλλικού Κινηματογράφου… με την εξουσία που της παρέχουν οι φοιτητές από τις 15 Μαΐου του 1968, ζητά από όλους τους σκηνοθέτες, παραγωγούς, διανομείς, ηθοποιούς, δημοσιογράφους και τα μέλη της κριτικής επιτροπής που βρίσκονται στις Κάνες να αντιταχθούν, μαζί με τους ξένους ομολόγους τους και με όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, στη συνέχιση του φεστιβάλ. Να δείξουν αλληλεγγύη στους απεργούς εργάτες και φοιτητές. Να καταγγείλουν την αστυνομική καταπίεση και να εκφράσουν τη διαμαρτυρία τους απέναντι στη γαλλική κυβέρνηση και τη βιομηχανία του κινηματογράφου».
Στις σκηνές χάους που ακολούθησαν, καθώς όλοι προσπαθούσαν να φτάσουν το μικρόφωνο, ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ έκλεψε την παράσταση.
«Δεν υπάρχει ούτε μια ταινία που να δείχνει τα προβλήματα των εργατών και των φοιτητών» είπε και συνέχισε: «Ούτε η ταινία του Φόρμαν, ούτε η δική μου, ούτε του Πολάνσκι ή του Φρανσουά (Τριφό). Βρισκόμαστε πίσω από την εποχή μας».
Καθώς πλέον οι παρευρισκόμενοι συγκρατούνταν με δυσκολία από το να πιαστούν στα χέρια, ο Γκοντάρ έχασε για μερικά δευτερόλεπτα τη στωική ψυχραιμία του και άρχισε να φωνάζει: «Εμείς μιλάμε για αλληλεγγύη στους φοιτητές και τους εργάτες κι εσείς μου μιλάτε για το πώς πρέπει να κινείται η κάμερα και για close-up. Είστε μαλάκες».
Μερικές ώρες αργότερα ο σκηνοθέτης του «Αλφαβίλ», της «Κινέζας» και του «Τρελού Πιερό» κρεμόταν σχεδόν κυριολεκτικά από τις κουρτίνες ενός κινηματογράφου για να διακόψει την προβολή, ενώ στη συμπλοκή που ακολούθησε έχασε (όπως συνήθιζε σε κάθε μεγάλη ιστορική στιγμή) τα γυαλιά του. Τελικά όμως τα κατάφερε. Χάρη κυρίως σε αυτόν και τον Τριφό, το 21ο Φεστιβάλ των Κανών διέκοψε τη λειτουργία του.
Μισό αιώνα αργότερα, στο 71ο Φεστιβάλ των Κανών, απουσιάζουν και πάλι οι ταινίες για τα προβλήματα των φοιτητών και των εργατών – παρά το γεγονός ότι οι πρώτοι καταλαμβάνουν τα ίδια πανεπιστήμια του Παρισιού από τα οποία ξεκίνησε ο Μάης του ’68.
Για άλλη μια φορά κάποιος αποφάσισε να πει στους διοργανωτές ότι βρίσκονται πίσω από την εποχή τους. Δεν το έκανε όμως με τη μαοϊκή, επαναστατική θέρμη του Γκοντάρ, αλλά με την αυτοκρατορική αλαζονεία μιας αμερικανικής εταιρείας που κυριαρχεί στην παραγωγή και διανομή ταινιών - του Netflix.
«Εάν οι Κάνες θέλουν να ξεχαστούν στην ιστορία του κινηματογράφου, δεν έχουμε κανένα πρόβλημα» δήλωσε ο -ελληνικής καταγωγής- διευθυντής προγράμματος Τεντ Σαράντος.
Οι θέσεις του απηχούσαν την έπαρση του διευθύνοντος συμβούλου της εταιρείας, Ριντ Χάστινγκ, που σημείωνε ότι το μόνο που βελτιώθηκε στη διανομή ταινιών τα τελευταία τριάντα χρόνια είναι η γεύση του ποπ κορν στις αίθουσες.
Η διαμάχη με το Netflix ξεκίνησε όταν ο διευθυντής του Φεστιβάλ των Κανών, ακολουθώντας κατά γράμμα τη γαλλική νομοθεσία, ανακοίνωσε ότι δεν θα δεχθεί πρωτότυπες παραγωγές του Netflix στο διαγωνιστικό τμήμα, εάν αυτές προβληθούν στην τηλεόραση και το ίντερνετ πριν περάσουν από τις γαλλικές αίθουσες – και μάλιστα με χρονική απόσταση 36 μηνών.
Κλιμακώνοντας την αντιπαράθεση, το Netflix ανακοίνωσε ότι θα αποσύρει όλες τις ταινίες του από το φεστιβάλ.
«Είναι προφανές» έγραφε τo αμερικανικό, ηλεκτρονικό περιοδικό Salon «ότι το Netflix δεν επιθυμεί απλώς να αλλάξει τη βιομηχανία των κινηματογραφικών προβολών, θέλει να την καταστρέψει».
Οι Κάνες βέβαια φαίνεται να δίνουν μια χαμένη μάχη, καθώς ο νόμος που προβλέπει διάστημα 36 μηνών μεταξύ της κινηματογραφικής προβολής και της μετάδοσης από την τηλεόραση ή το ίντερνετ αδιαφορεί για το σύγχρονο μοντέλο παραγωγής και διανομής ταινιών στο οποίο το Netflix γίνεται ο απόλυτος κυρίαρχος του παιχνιδιού.
Οι κινηματογράφοι και τα φεστιβάλ όμως δεν έχουν πει την τελευταία τους λέξη.
Και ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ; Αν και ο ίδιος προτίμησε να κάνει… την Κινέζα, άφησε την εταιρεία διανομής της τελευταίας του ταινίας (The Image Book) να δείξει ότι η καρδιά του βρίσκεται πιο κοντά στο Netflix παρά στις Κάνες.
«Το όνειρό μου θα ήταν να πουλήσω την ταινία στο Netflix παράλληλα με την προβολή στις Κάνες, αλλά πριν από τις κινηματογραφικές αίθουσες» δήλωσε ο διευθυντής της εταιρείας που εκπροσωπεί τις ταινίες του Γκοντάρ στα τέσσερα τελευταία Φεστιβάλ των Κανών.
Ή, όπως θα έλεγε σήμερα εκείνο το σύνθημα του Μάη του ’68: Τρέχα, σύντροφε, ο καινούργιος κόσμος σε κυνηγά.

Διαβάστε
► Μάης 1968: Ρωγμή από το μέλλον (εκδόσεις ΚΨΜ)- Με αφορμή τη συμπλήρωση μισού αιώνα από τον Γαλλικό Μάη, ο Βασίλης Μηνακάκης διηγείται και πάλι την ιστορία του 1968 μακριά από τα τετριμμένα μονοπάτια.
► Le Redoutable (2017)- Ο σκηνοθέτης Μισέλ Χαζαναβίσιους περιγράφει με χιούμορ τη ζωή του Ζαν-Λικ Γκοντάρ, θυμίζοντάς μας ότι ήταν δύσκολο να τον συμπαθήσεις και αδύνατο να τον αγνοήσεις.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών