Οι κλειστοί κινηματογράφοι της περασμένης χρονιάς στάθηκαν αφορμή να χάσουμε κάποια αξιόλογα κινηματογραφικά διαμάντια. Ένα απ' αυτά είναι το ιδιαίτερο αντιφασιστικό "Γιοσέπ" που αναφέρεται σε ένα σκοτεινό κομμάτι της γαλλικής ιστορίας. Ένα γεγονός που δυστυχώς συμβαίνει ξανά στις μέρες μας με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των προσφύγων στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Αυτό φανερώνει πως όσο παραμένει ο κόσμος αδαής για την ιστορία του, τόσο εκείνη θα επαναλαμβάνεται ως φάρσα, αφήνοντας ξανά με το πέρασμά της, πόνο και θάνατο..
Το συγκεκριμένο animation είναι ένα νοσταλγικό πισωγύρισμα μιας ιστορίας που περιγράφει ένας ετοιμοθάνατος γεροντάκος στον εγγονό του. Αφορμή για την εξιστόρηση είναι ένα νεκρικό πορτραίτο που βρίσκεται στο διαμέρισμα που μένει ο παππούς, το οποίο προκαλεί αποστροφή στην κόρη του σε σημείο που θέλει να το πετάξει. Όταν όμως εκείνη φεύγει αφήνοντας μόνους τον παππού με τον εγγονό, εκείνος θα αρχίσει να του περιγράφει γεγονότα του παρελθόντος, τα οποία θυμάται με απίστευτη διαύγεια σε αντίθεση με το παρόν στο οποίο δυσκολεύεται να αναγνωρίσει πρόσωπα και καταστάσεις.
Μέσα από τις περιγραφές του παππού, μαθαίνουμε για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης που είχαν στηθεί στα γαλλοϊσπανικά σύνορα, για να "φιλοξενήσουν" χιλιάδες Ισπανούς αναρχικούς και κομμουνιστές που διέφυγαν από την ιβηρική χερσόνησο μετά την πτώση της Βαρκελώνης και την επικράτηση του δικτατορικού καθεστώτος του Φράνκο. Ηττημένοι κι αποδεκατισμένοι, οι Ισπανοί εξόριστοι θα προσπαθήσουν να μαζέψουν τα συντρίμμια τους έχοντας να αντιμετωπίσουν το μένος των Γάλλων δεσμοφυλάκων που δεν κρύβουν τα αντικομουνιστικά τους φρονήματα αλλά και την απαξίωση των Γάλλων πολιτών που τους αποκαλούν άθλιους.
Σ' αυτήν την επίγεια κόλαση, ζευγάρια χωρίζουν βιαίως και φίλοι που υπήρξαν σύντροφοι στο αντιφασιστικό μέτωπο του Ισπανικού Εμφυλίου, προσπαθούν να μάθουν για την μοίρα άλλων συναγωνιστών τους. Όταν όμως η αδικία κυριαρχεί κι η πείνα θεριεύει, ο άνθρωπος μετατρέπεται σε κτήνος προσπαθώντας όχι μόνο να επικρατήσει ανάμεσα στους άλλους αλλά να επιβιώσει.
Ανάμεσα στους πολιτικούς εξόριστους βρίσκεται κι ο Γιοσέπ, μια ρομαντική ψυχή που αναζητά την αρραβωνιαστικιά του. Πιστός στον έρωτά του, πνίγει τον πόνο του κάνοντας σκίτσα στο χώμα, στους τοίχους και σε σκεύη. Η τακτική του αυτή θα συγκινήσει έναν δεσμοφύλακα, ο οποίος θα του προσφέρει μολύβι και χαρτί για να μπορεί να κάνει τα σχέδιά του με μια αξιοπρέπεια. Μ' αυτήν του την πράξη θα γεννηθεί μια ανιδιοτελής και ζεστή φιλία που θα κρατήσει για πολλά χρόνια.
Μέσα από τα μάτια του Γιοσέπ θα ζήσουμε το δράμα των Ισπανών εξόριστων αλλά και τις σχέσεις μεταξύ αναρχικών και κομμουνιστών που παραμένουν τεταμένες, οδηγώντας τους σε συχνούς καβγάδες. Στην πορεία, αρκετοί απ' αυτούς θα πέσουν στην παγίδα που τους έχει στήσει ο Φράνκο καθώς τους καλεί να επιστρέψουν στην Ισπανία με την υπόσχεση πως δεν θα τους πειράξει. Αρκετοί απ' αυτούς θα δεχτούν την πρόσκληση αυτή, ανίδεοι πως από την άλλη μεριά των συνόρων τους περιμένει ο θάνατος. Όσοι απομείνουν στα κολαστήρια της Γαλλίας ευελπιστούν σε μια καλύτερη μεταχείριση από τους Γάλλους, η οποία δε θα 'ρθει ποτέ.
Κάποια στιγμή ο Γιοσέπ το σκάει, λίγο πριν την παράδοση της Γαλλίας στους ναζί. Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης καταργούνται καθώς οι κρατούμενοι περνάνε στα χέρια των Γερμανών κι οι δεσμοφύλακες αρχίζουν μια νέα απάνθρωπη υπηρεσία, στέλνοντας τους Εβραίους της Γαλλίας στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Ανατολικής Ευρώπης. Κατά τη διάρκεια μιας υπηρεσίας του, ο πρωταγωνιστής δεσμοφύλακας θα συναντηθεί ξανά με τον Γιοσέπ. Ξέροντας πως η σύλληψή του θα τον οδηγήσει στο θάνατο, θα τον βοηθήσει να αποδράσει με τίμημα μια μόνιμη αναπηρία στο δεξί του χέρι.
Ο Γιοσέπ θα διαφύγει στο Μεξικό, όπου εκεί θα συνεχίσει τον αντιφασιστικό του αγώνα στο πλευρό της Φρίντα Κάλο. Θα επικεντρωθεί στο σχέδιο και θα καταγράψει σε βιβλίο τις μαρτυρίες του από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γαλλία. Η επικοινωνία του με τον δεσμοφύλακα δε θα κοπεί, φτάνοντας στο σημείο να συναντηθούν ξανά εκεί, περνώντας μαζί μια δημιουργική περίοδο, όπου μέσα από τις κουβέντες τους θα φανεί πως έχουν ωριμάσει ως όντα πολιτικά. Η τελευταία τους επικοινωνία θα είναι το τυπωμένο βιβλίου του Γιοσέπ που θα του το στείλει στη Γαλλία.
Έχοντας αυτήν την βαριά ιστορία στην αδύναμη μνήμη του, θα προσπαθήσει ο γεροντάκος να την περάσει στον εγγονό του, πιστεύοντας πως ο μικρός θα την εκτιμήσει και θα την διαφυλάξει στο πέρασμα του χρόνου, όταν αυτός θα 'χει αποδημήσει. Μέσα από την κουβέντα τους αυτή, ο μικρός θα συνειδητοποιησεί το λάθος που έκανε όλα αυτά τα χρόνια στο να μην προσεγγίσει τον παππού του για να τον γνωρίσει καλύτερα και να μάθει το παρελθόν του, το οποίο τελικά αποδεικνύεται ενδιαφέρον και σημαντικό. Παρ' όλα αυτά, ο νεαρός αποκτά αναπάντεχα έναν ήρωα στη ζωή του, που θα του δώσει έμπνευση για την μετεφηβική του ζωή.
Παρόλο που ο δεσμοφύλακας είναι ένα πρόσωπο φανταστικό στην ιστορία, ο Γιοσέπ υπήρξε στα αλήθεια. Ο Γιοσέπ Μπαρτολί (1910-1995) ήταν ένας πολιτικοποιημένος σκιτσογράφος κι ενεργό μέλος της POUM, που έζησε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης κι αφού ξέφυγε από τους ναζί, διέφυγε στο Μεξικό όπου έζησε έναν παράφορο έρωτα με την Φρίντα Κάλο. Μετέπειτα μετακόμισε στην Νέα Υόρκη όπου καταξιώθηκε ως ένας αναγνωρισμένος μοντέρνος ζωγράφος.
Το βιβλίο που εξέδωσε ο Γιοσέπ Μπαρτολί με τα σκίτσα του και τις μαρτυρίες του από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ενέπνευσε τον επίσης καταξιωμένο κομίστα και σκιτσογράφο της Le Monde, Ορέλ (Φρομάν) να μεταφέρει την ιστορία του στη μεγάλη οθόνη. Ο δημιουργός επίλεξε έναν πρωτότυπο τρόπο να παρουσιάσει τη συγκεκριμένη ιστορία παντρεύοντας το κόμικς με το animation και συνδυάζοντας τα δικά του σχέδια με τα τα σκίτσα του Γιοσέπ, προσφέροντας μ' αυτόν τον τρόπο ένα ιδιαίτερο πρωτότυπο αποτέλεσμα. Με λιτή και καθαρή περιγραφή, μας "ξεναγεί" σε μια από τις επίγειες κολάσεις της Γηραιάς Ηπείρου όπου η σκληρότητα των έγκλειστων ανταγωνιζόταν με την ευαισθησία της ανθρωπιάς τους.
Παράλληλα η σύνδεση που γίνεται με το παρόν, αποκαλύπτει πως πολλοί άνθρωποι που υπήρξαν μάρτυρες αυτών των γεγονότων έχουν πια φύγει από τη ζωή κι όσοι έχουν μείνει ενώνουν με μια λεπτή κλωστή τις νέες γενιές με τα γεγονότα αυτά. Αυτή η κλωστή μπορεί να παραμείνει γερή μόνο αν καταφέρουν να εξιστορήσουν τις μαρτυρίες τους σε ανθρώπους που νοιάζονται να τις ακούσουν. Αλλιώς η κλωστή αυτή σπάει και τα γεγονότα αυτά χάνονται για πάντα στη λήθη.
Το "Γιοσέπ" το οποίο επιλέχτηκε στο επίσημο πρόγραμμα του 73ου Φεστιβάλ Κανών (που δεν διεξήχθη λόγω πανδημίας) κι απέσπασε το βραβείο κοινού και σεναρίου στις 26ες Νύχτες Πρεμιέρας, είναι μια πολιτική και βαθιά ανθρώπινη ταινία υψηλής αισθητικής και ειλικρίνειας. Μια ιστορία σκληρή αλλά συνάμα τρυφερή κι ελπιδοφόρα.
Βαθμολογία: 8/10
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου