Η ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης έκθεσης είναι ότι οργανώθηκε με την συνεργασία έντεκα μουσείων της νοτιοανατολικής Ευρώπης με την επίβλεψη της Unesco, με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της βαλκανικής μνήμης αλλά και στην επούλωση αρκετών πληγών και παρεξηγήσεων που προκαλούν οι ιστορικές ανακρίβειες κι ο εθνικός φανατισμός.
Πριν από την ξενάγηση, συγκεντρωθήκαμε στην ιστορική αίθουσα του κοινοβουλίου της Παλιάς Βουλής. Εκεί μας υποδέχτηκε ένας εξαιρετικός ξεναγός, ο οποίος μας προετοίμασε για την ιδιαιτερότητα της έκθεσης, για τους λόγους που διοργανώθηκε αλλά και στις δυσκολίες που συνάντησαν οι ιστορικοί κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του σχεδίου, διότι οι απόψεις της κάθε χώρας έθιγαν τις θέσεις μιας άλλης. Συγκεκριμένα η Ελλάδα είχε αρκετά θέματα να λύσει με τα Σκόπια, ενώ το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο αναγκάστηκε να απολογηθεί στον εγχώριο τύπο για την παρουσία των Σκοπίων στη συγκεκριμένη έκθεση (;). Ιδιαίτερη εντύπωση έκανε η στάση της Σλοβενίας, η οποία αποφάσισε να μη συμμετάσχει διότι θεωρεί τον εαυτό της ως χώρα της Κεντρικής Ευρώπης κι όχι των Βαλκανίων.
Η έκθεση είναι αρκετά πλούσια σε στοιχεία κι αφορμές για προβληματισμούς. Ξεκινάει με τα καφενεία, όπου γίνεται μία σύγκριση στα βαλκανικά καφενεία με τα αντίστοιχα της κεντρικής Ευρώπης. Ο βασικός λόγος που ξεκινάει η βόλτα από κει είναι διότι θέλει να μας δείξει την σημαντικότητα αυτών των χώρων όπου συναθροίζονταν οι κάτοικοι των πόλεων για να ανταλλάξιυν απόψεων και πληροφοριών. Τα καφενεία ήταν οι καρδιές των πόλεων τόσο της Ανατολής όσο και της Δύσης.
Στη συνέχεια η έκθεση μας παρουσιάζει φωτογραφίες από την καθημερινότητα των κατοίκων των Βαλκανίων. Οι φωτογραφίες είναι σκόρπιες και καλύπτουν όλη τη χερσόνησο. Η ύπαρξη αυτού του κολάζ δεν είναι τυχαία. Σκοπός της είναι να μας "μπερδέψει" για να αντιληφθούμε την ομοιογένεια των βαλκανικών λαών. Βλέπεις μία οικογενειακή φωτογραφία ενός Σέρβου παπά, στην οποία αν δεν υπήρχε η λεζάντα από κάτω, θα μπορούσε κανείς άνετα να θεωρήσει ελληνική την προέλευσή της. Το ίδιο συμβαίνει και με την φωτογραφία μιας νομαδικής οικογένειας που περιφέρεται στα βουνά ή ο πίνακας με μαθήματα ξιφασκίας. Μεγάλη εντύπωση όμως προκαλεί η στολή ενός Κροάτη στρατιώτη που φιλάει τα σύνορα της Ευρώπης με τα Βαλκάνια (από την μεριά της Ευρώπης), ο οποίος είναι ντυμένος με την αρβανίτικη φορεσιά.
Αυτή όμως η ηρεμία ταρακουνήθηκε έντονα όταν ακολούθησαν διάφορες οικονομικές αφορμές που προκάλεσαν τις έριδες στο εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κι ενώ οι Οθωμανοί προσπαθούσαν να δημιουργήσουν ένα οικονομικό σύστημα μέσα στην αυτοκρατορία τους (τυπώνοντας χρήματα κτλ), οι Ρώσοι έδιναν το δικαίωμα στα ελληνικά καράβια να ταξιδεύουν ελεύθερα στις θάλασσες με την ρωσική σημαία κάτι που οδήγησε στην ενίσχυση του ελληνικού εμπορίου και στην επικοινωνία των Ελλήνων με τους Δυτικούς, φέρνοντας έτσι τον ελληνικό διαφωτισμό. Την ίδια περίοδο η Ρουμανία είχε στενές σχέσης με την Γαλλία ενώ ένα μεγάλο κομμάτι των δυτικών Βαλκανίων είχε περάσει κάτω από την κυριαρχία της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας. Ο δυτικός τρόπος ζωής άρχισε να εισχωρεί στην καθημερινότητα των Βαλκανίων.
Παρακολουθώντας τις μεταβολές στις ζωές των Βαλκανίων, παρατηρούμε πως στα πορτραίτα οι άνδρες έχουν δυτική ενδυμασία ενώ οι γυναίκες επιμένουν στην παραδοσιακή. Ο λόγος αυτής της διαφοροποίησης είναι βάσιμος. Ο άνδρας ήταν αυτός που ασχολιόταν με το εμπόριο, οπότε είχε αυτός τις περισσότερες επαφές με τους δυτικούς κι έτσι η επιρροή ασκήθηκε περισσότερο πάνω του σε αντίθεση με την γυναίκα, η οποία ως μητέρα είχε ως βασικό σκοπό την διαπαιδαγώγηση των παιδιών της και φυσικά την διατήρηση των παραδόσεων.
Στη δημιουργία των πρώτων Βαλκανικών κρατών, σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι διαφωτιστές. Κάθε χώρα είχε τους δικούς της. Η Ελλάδα είχε τον Ρήγα Φεραίο και τον Αδαμάντιο Κοραή, η Σερβία των Κάρατζιτς κ.ο.κ. Ο διαφωτισμός των νέων κρατών οδήγησε στις Μεγάλες Ιδέες και στον εθνικισμό. Μέσα από τους Βαλκανικούς πολέμους, οι χώρες απέκτησαν νέα εδάφη, νέους ήρωες και νέες στιγμές δόξας όπως η Μάχη του Κοσσυφοπεδίου για τους Σέρβους.
Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι τελείωσαν. Λαοί που ζούσαν τόσα χρόνια αρμονικά μεταξύ τους, τώρα έχουν να αντιμετωπίσουν μεγάλες διαφορές, μίση και διεκδικήσεις εδαφών μα πάνω απ' όλα έχουν ως προτεραιότητα να ενισχύσει η καθεμία το γόητρό της μέσα από πολιτιστικές εκδηλώσεις και αθλητικά γυμνάσια. Η αρχή του φασισμού...
Η βόλτα στην Ιστορία τελειώνει με μία γλυκιά κόντρα για την καταγωγή ενός τραγουδιού. Ένα τραγούδι που γράφτηκε την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και διαδόθηκε ταυτόχρονα σε όλες τις φυλές των Βαλκανίων, τραγουδήθηκε σε εικοσιδύο διαφορετικές γλώσσες (μέχρι και στον Λίβανο υπάρχει μία εκτέλεσή του) και τώρα η κάθε χώρα διεκδικεί την καταγωγή του.
Οι κόντρες αυτές, μας αποδεικνύουν πως αν δεν πέφταμε στην παγίδα της διχόνοιας και του φανατισμού, θα μπορούσαμε σήμερα να ζούμε σε ένα πανέμορφο υπαίθριο πολιτισμικό μουσείο, τα Βαλκάνια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου