Η βολή του αιώνιου θύματος

του Περικλή Δημητρολόπουλου

Δεν είναι η ιστορική ανωμαλία, όπως γράφει το Σπίγκελ, πρόκειται ασφαλώς για ιστορικό παράδοξο. Η σημασία του δεν είναι ότι φωτίζει ακόμη μία φορά τη ναζιστική θηριωδία στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά ότι αναδεικνύει την υποφωτισμένη συμβολή των Αρχών και των κατοίκων των χωρών που βρίσκονταν υπό κατοχή στο Ολοκαύτωμα. Υπενθυμίζει ότι οι Εβραίοι, οι Τσιγγάνοι, οι ομοφυλόφιλοι δεν έπεσαν θύματα μόνο του μίσους των Ναζί. Έπεσαν επίσης θύματα της αδιαφορίας αν όχι της επιδοκιμασίας απέναντι στη συστηματική δίωξή τους.
Αυτό το πολλαπλώς χρήσιμο παράδοξο είναι ο δανικός εξαιρετισμός: από τους 7.000 Εβραίους της Δανίας έχασαν τη ζωή τους οι 70, όταν στην Ολλανδία, στην Ουγγαρία, στην Ελλάδα, στη Λιθουανία, στη Λετονία και στην Πολωνία άφησαν την τελευταία τους πνοή στα ναζιστικά στρατόπεδα το 70% με 90% των εβραϊκών πληθυσμών τους. Η Εσθονία, το Βέλγιο, η Νορβηγία και η Ρουμανία έχασαν περίπου τους μισούς Εβραίους τους, το ένα πέμπτο των εβραϊκών κοινοτήτων τους έχασαν, η Γαλλία και η Ιταλία.
Ο Μπο Λιντεγκάαρντ, πρωην διπλωμάτης, πρωθυπουργικός σύμβουλος και διευθυντής της εφημερίδας Πολιτίκεν, περιγράφει στο βιβλίο του "Συμπατριώτες" πως μέσα σε μία νύχτα εγκατέλειψαν τα σπίτια τους χιλιάδες εβραϊκές οικογένειες με αυτοκίνητα, ποδήλατα, φορτηγά και τρένα για να βρουν καταφύγιο πρώτα στα δάση της Δανίας κι έπειτα στη Σουηδία. Σε αυτό το μακρύ ταξίδι φιλοξενήθηκαν σε σπίτια φίλων ή συνεταίρων, ξεκουράστηκαν σε άδειες εξοχικές κατοικίες, κοιμήθηκαν σε φάρμες αγροτών οι οποίοι δεν γνώριζαν καν τους νυκτερινούς επισκέπτες τους.
Η σκηνή μοιάζει πολύ ωραία για να είναι αληθινή. Σαν να είναι βγαλμένη από έναν κόσμο στον οποίο κυριαρχούν τα καλά συναισθήματα και βασιλεύουν οι καλές προθέσεις. Δεν ήταν τέτοιος, όμως. Ήταν ένας κόσμος που δεν μπορεί να περιγραφεί μανιχαϊστικά, που δεν χωράει στο απλουστευτικό σχήμα "καλοί-κακοί": έχοντας πείσει τους Γερμανούς να διατηρήσει μία σχετική αυτονομία, η Δανία αποτελούσε για το Βερολίνο το υπόδειγμα προτεκτοράτου σε μία μεταπολεμική Ευρώπη με νικήτριες τις Δυνάμεις του Άξονα. Προκειμένου να μη δυσφημηθεί το μεταπολεμικό μοντέλο του, το Βερολίνο έκανε κάπως τα στραβά μάτια. Το κάδρο συμπληρώνεται από δύο Γερμανούς αξιωματικούς που υπηρέτησαν στη Δανία και βοήθησαν στη σωτηρία των Εβραίων. Ο ένας δεν άντεχε τη ναζιστική θηριωδία. Ο δεύτερος κινήθηκε από απλό καιροσκοπισμό.
Οι 7.000 ψυχές δεν θα είχαν σωθεί χωρίς αυτό το μείγμα ρεαλπολιτίκ, διάφορων απίθανων συμπτώσεων και κάποιας ευτυχούς συγκυρίας. Αλλά δεν θα είχαν σωθεί ούτε αν οι Δανοί επαναπαύονταν στον βολικό ρόλο του αιώνιου θύματος. Σε αυτόν που δεν επιτρέπει καμία αναμέτρηση με το σκοτεινό παρελθόν.

Πηγή: Τα Νέα Σαββατοκύριακο 19-20/10/13