Αριστουργήματα του Παρελθόντος: Σκοτεινές Ψυχές (2014)

Το καλοκαίρι του 2016 κλείνει με τις χειρότερες εντυπώσεις όσον αφορά τον κινηματογράφο. Πέρα από το αξιοπρεπέστατο ισπανικό δράμα Truman, δεν υπήρξε καμία άλλη πρόταση που να με κάνει να επισκεφθώ κάποιο θερινό κινηματογράφο (πέρα από προβολές παλιών αριστουργημάτων). Το απόλυτο μηδέν του καλοκαιριού, μου έδωσε την εντύπωση πως ο κινηματογράφος διανύει μια πρόσκαιρη δημιουργική κρίση. Μ' αυτό το σκεπτικό ξεκίνησα τη νέα χειμερινή κινηματογραφική σεζόν. 

Για αρχή επέλεξα τον αγαπημένο μου κινηματογράφο Μικρόκοσμο που συνεχώς με ενθουσιάζει με τις προβολές του. Μάλιστα μ' έχει εκπλήξει με τις επιλογές που έχει κάνει σε ταινίες περασμένων ετών που δε παίχτηκαν ποτέ σε άλλες εγχώριες κινηματογραφικές αίθουσες. Μια απ' αυτές τις εκπλήξεις ήταν το Μαύρο Ψωμί που είχα δει πριν δύο χρόνια, ένα αθόρυβο καταλανικό αριστούργημα του 2011, το οποίο προβλήθηκε για δυο μόνο βδομάδες το 2014.  

Οι "Σκοτεινές Ψυχές" που λειτούργησαν ως το εναρκτήριο λάκτισμα της νέας χειμερινής σεζόν, είναι ένα βουβό και σκοτεινό αριστούργημα που ασχολείται με τον χώρο της μαφίας, αναλύοντάς την μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα σε σχέση μ' αυτό που μας έχουν συνηθίσει άλλες ταινίες. Ο σκηνοθέτη Φραντζέσκο Μούντσι, μας οδηγεί στο σκοτεινό κόσμο των οικογενειών που δρουν κι ελέγχουν τον υπόκοσμο της Ιταλίας. Χωρίς πιστολίδια, φωνές, βρισιές, σκηνές βίας και ποταμούς αίματος, καταφέρνει να μας συνθλίψει την καρδιά και να μας αναγκάσει να παρακολουθήσουμε φορτισμένοι την όλη εξέλιξη της ιστορίας και να ζήσουμε με μία ανεξέλεγκτη ένταση το ξεκλήρισμα μιας φαμίλιας. Είμαι βέβαιος πως θα μου μείνει αξέχαστο το δυνατό μου χτυποκάρδι προς την κορύφωση της τραγωδίας. 

Κι όμως το ξεκίνημα δεν προμήνυε την ένταση που θα ένιωθα στη συνέχεια. Η πρώτη σκηνή δείχνει μία συμφωνία που παίρνεται πάνω σε ένα πολυτελές γιοτ. Τα χαμόγελα των διακινητών δεν είναι τίποτα παραπάνω από προσωπεία που προσπαθούν να κρύψουν το φόβο του καθενός για το θάνατο. Η ταινία αφήνει να εννοηθεί πως η παραοικονομία ρέει μαζί με την οικονομία της χώρας. Δεν είναι τυχαίο πως οι ντίλερς και οι εργολάβοι μεγάλων ουρανοξυστών είναι συγγενείς ή τα ίδια πρόσωπα. Από το πολύβουο Μιλάνο κατηφορίζουμε στον ρημαγμένο νότο. Τα πρόσωπα που θα μας απασχολήσουν στην ιστορία κατάγονται από ένα χωριό της Καλαβρία. Η παρακμή και τα ημιτελή κτίρια συμβολίζουν τις αποδεκατισμένες οικογένειες των μαφιόζων που ζουν και δρουν σ' αυτές τις ήρεμες και σκοτεινές γωνιές της Ιταλίας αλλά και το πόσο πολύ έχει παραμελήσει ο ιταλικός βορράς τον ιταλικό νότο. Η αρχή του κακού ξεκινάει όταν ένας νεαρός παίρνει εκδίκηση για τη προσβολή που δέχεται από έναν μαφιόζο. Χωρίς τη συγκατάθεση κανενός, πηγαίνει βράδυ έξω από το μπαρ του μαφιόζου και πυροβολεί στη πρόσοψη του μαγαζιού προκαλώντας του υλικές ζημιές. Η κίνησή του, θα σταθεί αφορμή για τις υπόλοιπες φαμίλιες του τόπου, να βγάλουν από τη μέση μια παλιά ισχυρή οικογένεια. 

Ο νεαρός που προκαλεί αυτήν την αναταραχή, δείχνει έναν ανώριμο ενθουσιασμό για τους δυο του θείους που εξακολουθούν να δρουν στον υπόγειο κόσμο της μαφίας ενώ παράλληλα μισεί την αγροτική ζωή που έχει επιλέξει ο πατέρας. Αποζητώντας την οικογενειακή παρελθοντική αίγλη και το εύκολο χρήμα, προσπαθεί με κάθε τρόπο να εισχωρήσει στον υπόκοσμο που δρουν οι δυο του θείοι, επιδιώκοντας με τη σειρά του, να στήσει το δικό του χρυσό βασίλειο. Τυφλωμένος απ' αυτόν τον στόχο, δυσκολεύεται να δει την αλήθεια κατάματα. Ενώ εκείνος προσπαθεί να μπει στη παρανομία έχοντας πρότυπο τους θείους του, ο ένας απ' αυτούς ετοιμάζεται να αποσυρθεί επιθυμώντας την ήρεμη ζωή του χωριού ακολουθώντας κι αυτός το δρόμο που είχε παλιότερα επιλέξει ο μεγαλύτερος αδελφός, την αγροτική ζωή. 

Όμως κανείς δεν λογαριάζει έναν από τους θανάσιμους νόμους της μαφίας. Όσο κι αν προσπαθεί κανείς να της ξεφύγει τόσο εκείνη θα τον τυλίγει μέχρι να τον εξοντώσει. Κι ενώ οι περισσότεροι από τη συγκεκριμένη φαμίλια θέλουν να ηρεμήσουν κι όσο το δυνατόν περισσότερο να υποχωρήσουν από το σκοτεινό υπόκοσμο, κάποιοι άλλοι έχουν προαποφασίσει να τους εξοντώσουν ολοκληρωτικά, ανοίγοντας έναν νέο κύκλο αίματος. Απροετοίμαστοι και βυθισμένοι στο πένθος, θα δεχτούν την βίαιη εφαρμογή των νόμων της Καμόρα. 

Οι απρόσμενες θανάσιμες καταλήξεις των συγκυριών θα οδηγήσουν σε χειρότερα αδιέξοδα. Οι κοινωνικές και οι οικογενειακές σχέσεις θα κλονιστούν συθέμελα, οι θάνατοι θα αναγκάσουν αρκετά στόματα να σωπάσουν και οι εκτελέσεις που θα ακολουθήσουν θα πραγματοποιηθούν κάτω από κλειστά παντζούρια που κρύβουν πίσω τους φοβισμένα βλέμματα. Η αστυνομία παίζει το ρόλο του θεατή και τα μέλη της οικογένειας εισέρχονται σ'έναν ατέρμονο εφιάλτη, μη γνωρίζοντας ποιος μπορεί να είναι ο επόμενος νεκρός.  

Ο σκηνοθέτης χτίζει με μαεστρία μία υπέροχη σύγχρονη τραγωδία με εξαιρετικές επιλογές ηθοποιών. Πρόσωπα που σου δίνουν την εντύπωση πως έχουν κάποιο βεβαρυμένο ιστορικό στο χώρο της ιταλικής μαφίας. Εκπληκτικές οι ερμηνείες όλων των ηθοποιών, ειδικά της μάνας και του μεγαλύτερου αδελφού, οι οποίοι καταφέρνουν να μας καθηλώσουν με το βλέμμα τους μόνο. Οι διάλογοι είναι λακωνικοί φανερώνοντας πως τα λόγια δεν έχουν καμία σημασία, από τη στιγμή που ισχύει ο νόμος των όπλων. 

Δύο στοιχεία με ταρακούνησαν έντονα στην ταινία. Το ένα είναι ο θρήνος της μάνας και το άλλο είναι το βλέμμα του μεγαλύτερου αδελφού. Και τα δυο κατάφερνα να με στοιχειώσουν γι αρκετές μέρες. Μέσα από τα μάτια του έβλεπε κανείς το κακό που έρχεται. Κι όταν είσαι ο μόνος που το αντιλαμβάνεται, έχεις και την ευθύνη να το αποτελειώσεις μία ώρα νωρίτερα, διότι η προσμονή του επερχόμενου θανάτου είναι ο χειρότερος εφιάλτης. 

Σημαντικό ρόλο στο κλίμα της ταινίας έπαιξαν και οι περιοχές που επιλέχθηκαν στην Καλαβρία της Ιταλίας. Σκοτεινά βουνά, μισογκρεμισμένα χωριά, άδειες εκκλησίες και ημιτελή σπίτια. Μία Ιταλία άγνωστη κι εφιαλτική που δε γνωρίζουμε και δε μπορούμε να συνηθίσουμε αν δεν έχουμε ποτέ επισκεφθεί εκείνα τα μέρη.

Οι "Σκοτεινές Ψυχές" είναι ένα σπάνιο αριστούργημα με την άκρως ενδιαφέρουσα προσέγγισή της στην ιταλική μαφία. Ένας βουβός πόνος που γίνεται απίστευτα εκκωφαντικός σε αντίθεση με αντίστοιχες ταινίες που προτιμούν τη θορυβώδης δράση. Κι όπως πάντα, για μια ακόμη φορά επιβεβαιώνεται μια θεωρεία μου πως πολλά κινηματογραφικά διαμάντια περνούν αθόρυβα από τις σκοτεινές αίθουσες. 

Βαθμολογία: 9/10