Τι θα έκανες αν έπεφταν στα χέρια σου ένα αινιγματικό βιβλίο μαζί μ' ένα εισιτήριο για το νυχτερινό τραινό που πάει Λισαβόνα; Και πόσο λογική θα ήταν η αντίδρασή σου αν βρισκόσουν στην αποβάθρα κι είχες λίγα λεπτά να αποφασίσεις στο αν πρέπει να μπεις στο βαγόνι; Με αυτό το δίλημμα ένας καθηγητής αποφασίζει να σπάσει την κουραστική του ρουτίνα κυνηγώντας μια άγνωστη περιπέτεια στην οποία θα ξεδιαλύνει ένα μια που ερωτική ιστορία που εξελίχθηκε λίγο πριν την Επανάσταση των Γαρυφάλλων, επαναφέροντας στη θύμηση των προσώπων που την έζησαν τις δύσκολες στιγμές εκείνης της σκοτεινής περιόδου.
Η ιστορία ξεκινάει όταν ο καθηγητής Γκρεγκόριους που τον υποδύεται εξαιρετικά ο Τζέρεμι Άιρονς, σώζει μια άγνωστη κοπέλα που ήταν έτοιμη να αυτοκτονήσει σε μια από τις γέφυρες της Βέρνης. Πριν προλάβει όμως να την γνωρίσει και να καταλάβει τους λόγους που ήθελε να δώσει ένα τέλος στη ζωή της, η αινιγματική κοπέλα εξαφανίζεται μες στη βροχή αφήνοντας πίσω της το κόκκινο παλτό που φορούσε. Μέσα σ' αυτό, ο καθηγητής Γκρεγκόριους ανακαλύπτει ένα άγνωστο γι' αυτόν βιβλίο. Προσπαθώντας να ξεδιαλύνει το γρίφο θέλοντας να ανακαλύψει την ταυτότητα της κοπέλας, καταλήγει στο σιδηροδρομικό σταθμό όπου κι εκεί αποφασίζει να πάρει το τραίνο που φεύγει για Λισαβόνα.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού διαβάζει το βιβλίο και συνειδητοποιεί πως έχει κοινές σκέψεις και προβληματισμούς με τον άγνωστο συγγραφέα. Φτάνοντας λοιπόν στη Λισαβόνα, αντί να αναζητήσει την αινιγματική κοπέλα, αρχίζει να ψάχνει πληροφορίες για τον μυστηριώδη Αμαντέο. Πρώτα θα συναντήσει την αδελφή του, η οποία συμπεριφέρεται σαν να είναι ο αδελφός της ακόμα ζωντανός. Όταν όμως μαθαίνει πως πέθανε νέος κι ότι άνηκε στους αντιστασιακούς που θα οργάνωναν επανάσταση κατά της δικτατορίας του Σαλαζάρ, αρχίζει να αναζητά τους συντρόφους του. Εκεί θα μάθει πως ο επιστήθιος φίλος του, ο Τζορτζ είναι ακόμη ζωντανός αλλά η συνάντηση μαζί του θα αποκαλύψει τον λόγο που αυτή η φιλία διαλύθηκε στη πιο κρίσιμη στιγμή, ο οποίος δεν είναι άλλος από την γοητευτική Στεφανία, σύντροφος του Τζορτζ που θα ερωτευτεί παράφορα τον Αμαντέο.
Η ιστορία των δύο φίλων είναι μια παράλληλη ιστορία που εξελίσσεται καθώς ο καθηγητής Γκρεγκόριους προσπαθεί να λύσει το κουβάρι. Οι δυο φίλοι γνωρίστηκαν στα μαθητικά τους χρόνια με τον έναν να είναι γόνος μιας πλούσιας αστικής οικογένειας που έγινε γιατρός και τον άλλον παιδί μιας φτωχής οικογένειας που επίλεξε την φαρμακευτική. Η αδελφική τους αγάπη θα κρατήσει και στα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας του Σαλαζάρ και θα κλονιστεί όταν ο Αμεντέο με την ιδιότητα του γιατρού σώσει τον αρχισφαγέα της Πορτογαλίας και θα λήξει όταν μπει ανάμεσά τους η Στεφανία.
Η Στεφανία είναι μια πανέξυπνη κοπέλα με εκπληκτική φωτογραφική μνήμη που παίζει σημαντικό ρόλο στην αντίσταση καθώς γνωρίζει τα στοιχεία όλων αυτών που θα κινήσουν την Επανάσταση των Γαρυφάλλων. Όμως σε μια κρυφή μάζωξη θα πέσουν σε ενέδρα της χουντικής αστυνομίας κι έτσι θα αναγκαστούν μαζί με τον Αμαντέο να φυγαδευτούν στην Ισπανία. Όμως η ρομαντική κι ενθουσιώδης φύση του νεαρού συγγραφέα θα τρομάξει την Στεφανία, η οποία θα προτιμήσει να φύγει μακριά του, νιώθοντας μελλοντικά ένοχη για τον πρόωρο χαμό του.
Σ' αυτό το μπέρδεμα που έχει προκύψει με το ερωτικό τρίγωνο, θα εμφανιστεί ο καθηγητής Γκρεγκόριους να λειτουργήσει ως ο απομηχανής θεός που θα επαναφέρει στους γερασμένους πια πρωταγωνιστές τα φαντάσματα του παρελθόντος ώστε να μπορέσουν να διώξουν όλους αυτούς τους εφιάλτες που για χρόνια τους καταδιώκουν.
Φυσικά αυτός που παρακινεί τον καθηγητή Γκρεγκόριους σ αυτήν του την πράξη, είναι ο ίδιος ο Αμαντέο που τον συμβουλεύει μέσα από το βιβλίο του. "Μια αποφασιστική στιγμή της ζωής, όταν η κατεύθυνσή της αλλάζει για πάντα, δεν σημαδεύεται πάντα από μεγάλα και εμφανή δραματικά γεγονότα. Στην πραγματικότητα, οι δραματικές στιγμές μιας εμπειρίας που καθορίζει τη ζωή είναι συχνά απίστευτες, χαμηλών τόνων. Όταν ξεδιπλώνει τα επαναστατικά της αποτελέσματα και εξασφαλίζει ότι η ζωή αποκαλύπτεται σε ένα ολοκαίνουργιο φως, το κάνει αυτό σιωπηλά. Και σε αυτή την θαυμάσια σιωπή κατοικεί η ιδιαίτερη ευγένειά του". Αυτή τη φράση πείθει τον καθηγητή να πάρει το τραίνο για τη Λισαβόνα, ρισκάροντας την ακαδημαϊκή του καριέρα για κάτι άγνωστο.
«Τι θα μπορούσε... τι πρέπει να γίνει, με όλον αυτόν τον χρόνο που βρίσκεται μπροστά μας; Ανοιχτός και άθικτος ελαφρύς σαν πούπουλο στην ελευθερία του και βαρυς σαν μολύβι στην αβεβαιότητά του; Είναι μια επιθυμία, ονειρική και νοσταλγική, να σταθούμε και πάλι σε αυτό το σημείο της ζωής και να είμαστε σε θέση να ακολουθήσουμε μια εντελώς διαφορετική κατεύθυνση από αυτή που μας έκανε ποιοι είμαστε;». Και κάπως έτσι, γερμένος στο κατάστρωμα ενός πλοίου στα ανοιχτά της Λισαβόνα, ο καθηγητής αναθεωρεί για την ως τώρα ζωή του αλλά και για τις ζωές των νέων ανθρώπων που γνώρισε στη Λισαβόνα. Και κάπου εκεί στο παρελθόν, φαντάζεται τον Αμαντέο καθισμένο σε μια ακτή, να ατενίζει τον ανοιχτό ορίζοντα με ένα γλυκό μειδίαμα στα χείλη.
Παράλληλα καταφέρνει να προσδώσει ένα σκοτεινό ύφος της δικτατορίας του Σαλαζάρ και το πόσο πολύ είχε εισχωρήσει στις ανθρώπινες ζωές της Πορτογαλίας. Γονείς που απαρνήθηκαν τα παιδιά τους επειδή ήταν πιο θαρραλέα και δημοκρατικά και σχέσεις που διαταράχθηκαν επειδή τα πρόσωπα εισχώρησαν σε διαφορετικά στρατόπεδα. Επίσης παρουσιάζει την έντονη επιρροή μιας σκοτεινής περιόδου στις επόμενες γενιές. Η κοπέλα που κάνει απόπειρα αυτοκτονίας είναι η εγγονή του αρχισφαγέα της δικτατορίας. Όταν μαθαίνει το παρελθόν του παππού της, μεμιάς γεμίζει με τα θανάσιμα κρίματα του ανθρώπου της κάτι που την αναγκάζει να μετατρέψει τον εαυτό της σε εξιλαστήριο θύμα για τα αμαρτήματά του. "Τώρα κατάλαβα για ποιον λόγο δεν έκλαιγε κανείς στην κηδεία του" λέει με έναν πόνο στην καρδιά συνειδητοποιώντας πως τόσα χρόνια αγαπούσε έναν άνθρωπο διαβολικό.
Επίσης από την ταινία περνάει ένα απίστευτα πλούσιο καστ ηθοποιών. Πέρα από τον εξαιρετικό Τζέρεμι Άιρονς, έχουμε την γοητευτική Μαρτίνα Γκέντεκ, τον πολυαγαπημένο μας Μπρούνο Γκανς, τον Κρίστοφερ Λι σε ένα σύντομο αλλά επιβλητικό ρόλο, την εντυπωσιακή Σαρλότ Ράμπλινγκ που ερμηνεύει την αινιγματική αδελφή του Αμαντέο, την άκρως ερωτική Μελανί Λοράν στο ρόλο της Στεφάνια και την αιωνίως πανέμορφη Λένα Ολίν στο ρόλο της μεγαλύτερης σε ηλικία Στεφάνια. Ποσο περίεργο μου φαίνεται που όλα αυτά τα χρόνια μου πέρασε απαρατήρητη μια ταινία με μαζεμένους τόσους αγαπημένους μου ηθοποιούς.
Θα μπορούσε άνετα ο Δανός σκηνοθέτης Μπιλ Όγκουστ να δώσει λίγη παραπάνω βαρύτητα τόσο στα ιστορικά γεγονότα (πόσοι άραγε γνωρίζουν για τον εντυπωσιακό σχεδιασμό της Επανάστασης των Γαρυφάλλων;) όσο και στους χαρακτήρες των ηρώων. Όμως απ' ότι φάνηκε, ο ίδιος προτίμησε να επικεντρωθεί στην ιδέα πως οι ζωές των ανθρώπων που στιγματίστηκαν από την αντιδικτατορική τους επανάσταση ήταν τόσο γεμάτες και δραματικές που κάνουν τις δικές μας να φαίνονται αδιάφορες και βαρετές.
Αυτό όμως δε σημαίνει πως πρέπει να παραδινόμαστε στην ήττα καθώς στο χέρι μας είναι να ανατρέψουμε τη στάσιμη και βαρετή καθημερινότητά μας. Μια ευκαιρία που μας δίνεται σε διάφορες στιγμές της ζωής. Όπως συμβαίνει στην αρχή της ταινίας που ο καθηγητής επιλέγει να αξιοποιήσει το εισιτήριο και να πάει στη Λισαβόνα αλλά και στο τέλος που η γυναίκα που γνώρισε τις μέρες που έμεινε στη Λισαβόνα τον ρωτάει αν θέλει να μείνει εκεί.
Προσπερνώντας τα λιγοστά σεναριακά κενά κι ορισμένες αφηγηματικές ευκολίες, η ταινία κατορθώνει να αποτυπώσει με μία σπάνια λυρική ευαισθησία κι έναν αξιοπρεπή σεβασμό την σπαρακτική κραυγή ενός ανθρώπου, που αντιλαμβάνεται στο τελείωμα της ζωής του πως τα χρόνια που άφησε πίσω του όχι μόνο δεν κάλυψαν τις προσδοκίες του αλλά του επιβεβαιώνουν καθημερινώς πως έχει βαλτώσει στη μοναξιά των κοινωνικών συμβάσεων και της μονοτονίας της ακαδημαϊκής του καριέρας. Διαβάζοντας ένα βιβλίο που έπεσε τυχαία στα χέρια του, συνειδητοποιεί με πόνο ψυχής πως τα χρόνια αυτά πέρασαν ανεπιστρεπτί χωρίς ο ίδιος να τα ζήσει με πάθος, όπως θα ήθελε. Αυτό όμως δε σημαίνει πως ειναι πλέον αργά για να τα παρατήσει. Εξάλλου κάθε στιγμή που περνά κουβαλά πολλές αφορμές για μια νέα αρχή.
Βαθμολογία: 8/10
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου