Και να που μπήκαμε σε μια νέα περίοδος καραντίνας που η διάρκειά της θα φανεί στην πορεία, κάτι που συνεπάγεται με μια νέα φάση προβολής παλιών ταινιών που δεν είχα δει ως τώρα. Την αρχή αυτής της νέας σειράς κινηματογραφοφιλικού εμπλουτισμού, μου την πρόσφερε το Κανάλι της Βουλής (που είναι το μοναδικό πλέον κανάλι που ακόμη βλέπεται από τον εγχώριο τηλεοπτικό χώρο) με την εκπληκτική καφκικού ύφους ταινία, "Ο Κύριος Κλάιν" του Τζόζεφ Λόουζι με έναν εξαιρετικό στον πρωταγωνιστικό ρόλο, Αλέν Ντελόν.
Η ιστορία μας γυρνάει στο 1942, στην καρδιά του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου με το Παρίσι να βρίσκεται κάτω από την Κατοχή των Γερμανών ναζί. Ο σκηνοθέτης αποφασίζει να μας εισχωρήσει αμέσως στο σκοτεινό κλίμα της περιόδου αυτής, με την εξονυχιστική εξέταση που κάνει ένας γιατρός σε μια Εβραία. Οι αναλύσεις του αλλά κι η επιχειρηματολογία του στο να αποδείξει την φυλετική κατωτερότητα των Εβραίων, μαρτυρά το κυνήγι που είχαν εξαπολύσει οι Γερμανοί και λοιποί Ευρωπαίοι ναζί σε Εβραίους, τσιγγάνους, ομοφυλόφιλους κι άλλα κοινωνικά και φυλετικά στρώματα που τα θεωρούσαν υποδεέστερα της άριας φυλής.
Μέσα σ' αυτήν την τόσο ζοφερή περίοδο, ο κύριος Ρόμπερτ Κλάιν πλουτίζει ως συλλέκτης έργων τέχνης, αγοράζοντας σε εξευτελιστική τιμή, σπουδαία έργα τέχνης διωκόμενων Εβραίων, οι οποίοι τα "σκοτώνουν" προσπαθώντας να βρουν οικονομικούς πόρους για να διαφύγουν. Όμως η ήρεμη και πολυτελή ζωή του, θα γκρεμιστεί όταν θα βρει έξω από την πόρτα του μια εφημερίδα που προορίζεται κυρίως σε Εβραίους συνδρομητές. Πηγαίνοντας στις εκδόσεις της εφημερίδας για να επιλύσει το μπέρδεμα, θα μάθει πως στο Παρίσι υπάρχει ένας ακόμη κάτοικος με το ίδιο όνομα που είναι Εβραίος.
Ο κύριος Ρόμπερτ Κλάιν θα απευθυνθεί στην γαλλική αστυνομία που ασχολείται με το εβραϊκό ζήτημα, για να διορθωθεί το μπλέξιμο που έχει προκύψει. Όσο όμως η γαλλική αστυνομία δυσκολεύεται να βρει τον Εβραίο κύριο Ρόμπερτ Κλάιν, τόσο αρχίζει να υποψιάζεται τον Γάλλο συλλέκτη έργων τέχνης. Παράλληλα, ο πρωταγωνιστής ταξιδεύει στο Στρασβούργο για να επισκεφθεί τον πατέρα του και να του ζητήσει τα πιστοποιητικά του γενεαλογικού τους δέντρου. Όσο όμως δυσκολεύεται να βρει τα πιστοποιητικά, τόσο στενεύει ο κλοιός γύρω του μέχρι που ο κύριος Κλάιν γίνεται ξαφνικά διωκόμενος, ζώντας πια στο πετσί του το δράμα των Εβραίων συμπολιτών του που μέχρι τότε τον έβρισκαν όχι μόνο αδιάφορο αλλά κι ωφελούμενο.
Παρόλο που θα βρει έναν τρόπο διαφυγής από το Παρίσι μέχρι να περάσει η μπόρα, ο κύριος Κλάιν θα μείνει στη γαλλική πρωτεύουσα προσπαθώντας να εξακριβώσει μόνος του το μυστήριο του συνονόματού του αλλά και να ανακαλύψει και την δικιά του πραγματική ταυτότητα καθώς έχει αρχίσει να 'χει κι ο ίδιος αμφιβολίες για τον εαυτό του. Παράλληλα αρχίζει να χάνει την εμπιστοσύνη του απέναντι στους ανθρώπους που έχει γύρω του. Όσο όμως προσεγγίζει τον μυστηριώδη συνονόματό του, τόσο πιο βαθιά πέφτει στη παγίδα που του έχει στηθεί. Το μοιραίο του λάθος το αντιλαμβάνεται τελευταία στιγμή και μόνο τότε συνειδητοποιεί πως θύμα του φασισμού μπορεί να πέσει ο καθένας, ακόμη κι αυτός που γυρνάει την πλάτη στο δράμα των συνανθρώπων του.
Ο "Κύριος Κλάιν" προσφέρει ένα πρωτόγνωρο πάντρεμα πολιτικού θρίλερ, ψυχολογικού δράματος κι ιστορικής μαρτυρίας ενδεδυμένα και τα τρία μαζί σε μια μυστηριώδης καφκική ατμόσφαιρα, κάτι που κάνει τη συγκεκριμένη ταινία να θεωρείται ως μια από τις σημαντικότερες του πολιτικοποιημένου σκηνοθέτη Τζόζεφ Λόουζι, ο οποίος ως θύμα του μακαρθισμού και της μαύρης λίστας του Χόλυγουντ για τις μαρξιστικές του ιδέες, κατέφυγε διωκόμενος στην Ευρώπη για να γλιτώσει και να συνεχίσει την κινηματογραφική του καριέρα.
Η πρώτη του γαλλόφωνη ταινία σε παραγωγή Αλέν Ντελόν και σενάριο Κώστα Γαβρά, θα μετατραπεί σε ένα ηχηρό κατηγορώ για τη στάση των Γάλλων απέναντι στους Γαλλοεβραίους συμπολίτες του παρουσιάζοντας με έναν άκρως αλληγορικό τρόπο το ζήτημα των εβραϊκών διώξεων στη Γαλλία κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Γι' αυτόν τον λόγο η ταινία αυτή προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις στη γαλλική κοινότητα. Κατά κάποιον τρόπο ο "Κύριος Κλάιν" είναι ο Γάλλος "κυρ-Παντελής" που αδιαφορεί ή επωφελείται από τις συνέπειες μιας κοινωνικοπολιτικής κρίσης μέχρι που γίνεται κι αυτός θύμα της.
Με αυτήν την ταινία, ο Αλέν Ντελόν κερδίζει την εκτίμησή μου (θεωρώ πως είναι ο δεύτερη καλύτερη ερμηνεία του μετά το αξεπέραστο "Ο Ρόκο και τ' αδέλφια του") επιλέγοντας να ερμηνεύσει έναν κυνικό κι αδίστακτο χαρακτήρα που ανήκει στην ελίτ της γαλλικής κοινωνίας, η οποία αδιαφόρησε τόσο με την γερμανική κατοχή όσο και με το δράμα των Εβραίων. Γι' αυτόν τον λόγο, στο πρόσωπο του κυρίου Κλάιν συσσωρεύεται ολόκληρη η ευθύνη της αστικής τάξης, η οποία κατά τη διάρκεια της Κατοχής δεν δίστασε να συνεργαστεί με τους Ναζί, στέλνοντας απρόσκοπτα τους Εβραίους πολίτες της στην κόλαση του Άουσβιτς (ακριβώς παρόμοια ιστορία μ' αυτήν των Εβραίων της Θεσσαλονίκης).
Το ανατριχιαστικό της όλης υπόθεσης είναι πως σε κανένα σημείο της ταινίας, δε φαίνεται εμπαθής ο πρωταγωνιστής της ιστορίας. Αντιθέτως η συμπαθητική του φυσιογνωμία, μας παρασέρνει στο άγχος του να λύσει το μυστήριο που τον βασανίζει και τον οδηγεί σε μια θανάσιμη παγίδα. Μ' αυτόν τον τρόπο, ο σκηνοθέτης προσπαθεί να μας δείξει πως το πρόσωπο του φασισμού είναι πολυεπίπεδο, κάνοντάς το πολλές φορές αδιόρατο. Εξάλλου πόσους ανθρώπους έχουμε κι εμείς γνωρίσει στην πρόσφατη καθημερινότητά μας, που σιγοντάριζαν διακριτικά το σκοτεινό έργο της Χρυσής Αυγής και τώρα υπερασπίζονται το ακροδεξιό διοικητικό μοντέλο της σημερινής κυβέρνησης. Είμαι βέβαιος πως όλοι αυτοί οι άνθρωποι θα αποσιωπούσαν στην ύπαρξη ενός νέου Άουσβιτς, όπως αποσιωπούν τώρα με τα κολαστήρια των προσφύγων στη Λέσβο και στη Χίο.
Ο ψυχοφθόρος μονόδρομος που αναγκάζεται να επιλέξει ο ήρωας μετατρέπεται σε μια βασανιστική αποκάλυψη της αλήθειας, την οποία τελικώς επαληθεύει μόνο όταν γίνεται κι αυτός κομμάτι της επίγειας κόλασης που ως τότε αγνοούσε, προσφέροντάς μας ένα από τα συγκλονιστικότερα φινάλε του ευρωπαϊκού κινηματογράφου.
Η ιδεολογική σκοπιά της ταινίας ξεκινάει με τη στιγμή που αρχίζει ο πρωταγωνιστής να αναζητά την πραγματική του ταυτότητα καθώς από ένα σημείο και μετά νιώθει πως έχει χάσει τη γη κάτω από τα πόδια του κι από την πολυτέλεια της αστικής τάξης καταλήγει στο ξέφρενο κυνηγητό της δωσίλογης αστυνομίας. Μόνο όταν χάσει κανείς την ελευθερία που του προσφέρει η δημοκρατία αλλά και την υποτιθέμενη ασφάλεια της ατομικότητας, συνειδητοποιεί τον θανάσιμο κίνδυνο του ολοκληρωτισμού, διότι σε έναν εδραιωμένο φασισμό όλοι είμαστε εν δυνάμει θύματά του.
Κινηματογραφικά τις εντυπώσεις δεν μας τις κλέβει μόνο το εκπληκτικό σενάριο, το οποίο μας κρατάει με κομμένη την ανάσα ως το συνταρακτικό τέλος της ταινίας, αλλά κι οι εκπληκτικές ερμηνείες όλων των πρωταγωνιστών. Εκτός από την αξεπέραστη ερμηνεία του Αλέν Ντελόν, έχουμε και την γοητευτική Ζαν Μορό στο ρόλο μιας αινιγματικής Γαλλίδας αριστοκράτισσας που προσπαθεί να προστατεύσει διακριτικά τους Γαλλοεβραίους συμπολίτες της (σε μια απέλπιδα προσπάθεια να σώσει την αξιοπρέπεια ενός ολόκληρου έθνους) και του πάντα ευγενικού Μάικλ Λόνσντεϊλ που υποδύεται τον δικηγόρο του κυρίου Κλάιν που προσπαθεί να πείσει τις αρχές πως είναι Γάλλος κι όχι Εβραίος.
Όταν πρωτοκυκλοφόρησε ο "Κύριος Κλάιν", προκάλεσε πολλές αντιδράσεις στη γαλλική κοινωνία, την οποία και βρήκε ανέτοιμη μπροστά στις ιστορικές ευθύνες που της αναλογούσαν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αποσπάσει αρκετές αρνητικές κριτικές παρά τα βραβεία Σεζάρ που κέρδισε αλλά και την υποψηφιότητα που είχε για τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες. Μάλλον έπεσε βαρύ στους Γάλλους, το πλάνο με τη συγκέντρωση των Εβραίων στο Βελοντρόμ, απ' όπου αναχώρησαν για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Όμως στο πέρασμα του χρόνου, ο "Κύριος Κλάιν" καθιερώθηκε ως μια από τις σημαντικότερες πολιτικές ταινίες της δεκαετίας του '70. Ένα διακριτικό αλλά συνάμα σκληρό κατηγορώ κατά των σιωπηλών κι αδιάφορων πολιτών απέναντι στον φασισμό αλλά κι ένας καφκικός ύμνος στην μοναχική κι εμμονική αναζήτηση του καθενός για την πραγματική του ταυτότητα.
Βαθμολογία: 9/10
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου