Πέμπτη 23 Μαΐου 2013

Το κόκκινο χρώμα στον κινηματογράφο


Λέγεται ότι το κόκκινο ήταν το χρώμα των βασιλιάδων, γιατί περιείχε όλες τις ποιότητες που θα έπρεπε να χαρακτηρίζουν έναν ηγέτη: δύναμη, πάθος, αποφασιστικότητα, επιβλητικότητα. Το κόκκινο είναι ένα χρώμα στενά συνδεδεμένο τόσο με τη ζωή, λόγω του αίματος, όσο και με τον κίνδυνο, ίσως πάλι λόγω του αίματος – το αίμα, άλλωστε, εμφανίζεται όπου υπάρχει γέννηση (ναι, προφανώς με κάποιο τρόπο συγκαταλέγεται σε αυτό και η γυναικεία περίοδος) και όπου υπάρχει θάνατος.
Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών του, το κόκκινο είναι το πιο έντονο χρώμα. Είναι επιθετικό και ζωντανό. Στις πιο σκούρες του αποχρώσεις, γίνεται ώριμο, πολύ πιο ήπιο, αλλά ταυτόχρονα παραμένει ιδιαιτέρως αισθητό.
Η ταινία Rebel Without a Cause (1955), γνωστή ως Επαναστάτης Χωρίς Αιτία στην Ελλάδα, είναι ίσως το πιο προφανές παράδειγμα για τις επιθετικές ιδιότητες του κόκκινου. Ο James Dean έχει μείνει στην ιστορία του κινηματογράφου σε συνδυασμό με το κόκκινο μπουφάν που φορούσε ο χαρακτήρας που ενσάρκωσε: ένας οργισμένος έφηβος, το μαύρο πρόβατο της οικογένειας και του στενού του περιβάλλοντος. Ειδικά δεδομένου της εποχής στην οποία κυκλοφόρησε η ταινία – μιας εποχής πολύ πιο «συγκρατημένης» ηθικά – το κόκκινο μπουφάν ήταν μια σκανδαλώδης επιλογή, που πετύχαινε άριστα το σκοπό της, να φτάσει, δηλαδή, την εφηβική οργή του χαρακτήρα στα άκρα, με το οπτικό κομμάτι να βοηθά και να υποστηρίζει το υποκριτικό. Όπως λέει η Patti Bellantoni στο βιβλίο της If It’s Purple, Someone’s Gonna Die, «ένα ιστορικά ακριβές μαύρο μπουφάν θα είχε κάνει τον James Dean κλισέ – μία απλή αντιγραφή του Marlon Brando». Αντίθετα, η επιλογή του κόκκινου δημιούργησε οπτικά έναν πρωτότυπο αντιήρωα, που εν τέλει άσκησε μεγάλη επιρροή σε συγκεκριμένο κοινό της εποχής και άφησε ένα σημάδι στην ιστορία του σινεμά.
Στην ταινία 2001: A Space Odyssey (1968), ο Stanley Kubrick επέλεξε να χρησιμοποιήσει το κόκκινο χρώμα για τον υπολογιστή HAL (που ξεκινά ως συνεργάτης της διαστημικής αποστολής που ακολουθεί η ταινία και καταλήγει αντίπαλος). Εδώ το κόκκινο έχει και τους δύο βασικούς του ρόλους. Αρχικά, ο HAL εμφανίζεται ως ο πιο έξυπνος υπολογιστής που υπήρξε ποτέ, με δυνατότητες ίδιες με αυτές του ανθρώπινου εγκεφάλου – γνωρίζουμε τον HAL σαν τον πρώτο υπολογιστή που μπορεί να έχει συναισθήματα. Το κόκκινο μάτι του συμβολίζει, θα λέγαμε, την σχεδόν ανθρώπινη υπόσταση που έχει ο υπολογιστής, σαν μέσα στα καλώδιά του να έτρεχε αίμα. Στη συνέχεια, το σφάλμα του HAL οδηγεί σε μία επικίνδυνη (και τελικώς θανατηφόρο) κατάσταση για τους ανθρώπους της αποστολής. Χαρακτηριστική είναι η σκηνή όπου ο τελευταίος αστροναύτης που έχει μείνει ζωντανός καταφέρνει να μπει στο διαστημόπλοιο (όταν ο HAL έχει προσπαθήσει να τον εμποδίσει να μπει): ο θάλαμος φωτίζεται με έντονο κόκκινο φως, και έτσι δημιουργείται ακόμη πιο έντονα η αίσθηση του κινδύνου. Το κόκκινο, ως το μόνο χρώμα μέσα σε ένα ασπρόμαυρο τοπίο, ξεχωρίζει στην ταινία Schindler’s List (1993).
Το κοριτσάκι με το κόκκινο παλτό εμφανίζεται στην ταινία και ως σύμβολο της ζωής μέσα στο χάος του πολέμου, αλλά και ως σύμβολο θανάτου αργότερα, μάλλον με τη μορφή της τραγικής ειρωνείας. O Steven Spielberg είχε εξηγήσει πως το κόκκινο χρώμα, από τη δική του οπτική, συμβόλιζε καθαρά τη γενοκτονία των Εβραίων, για την οποία οι δυτικές δυνάμεις γνώριζαν, αλλά δεν έκαναν τίποτα για να σταματήσουν.
Ερχόμαστε τώρα σε μία πολύ μεταγενέστερη ταινία, το American Beauty (1999) του Sam Mendes και συγκεκριμένα στην πασίγνωστη σκηνή της ταινίας, με την γυμνή κοπέλα-πειρασμό να λούζεται από χιλιάδες κόκκινα πέταλα από τριαντάφυλλα, σε μία φαντασίωση του πρωταγωνιστή. Εδώ το κόκκινο συμβολίζει τον κίνδυνο που προκαλείται από ένα ανεξέλεγκτο πάθος (του πρωταγωνιστή για την κοπέλα). Σε μεγάλο μέρος της ταινίας, το κόκκινο εμφανίζεται επανειλημμένα σε συνδυασμό με το άσπρο και το μπλε, για να υποδηλώσει τον βασικό νοηματικό κορμό της ταινίας, την κλασική αμερικανική οικογένεια – η εξωτερική εικόνα τέλεια, αλλά το εσωτερικό κατεστραμμένο. Το σπίτι του πρωταγωνιστή έχει άσπρους τοίχους και μπλε παράθυρα (το μπλε και το άσπρο είναι χρώματα ήπια και ήρεμα), αλλά πίσω από την κόκκινη πόρτα του σπιτιού η οικογένεια βρίσκεται σε συναισθηματικό πόλεμο.

Πηγή: http://fps.com.gr/color-in-film-2-red/

6 σχόλια:

  1. Έπρεπε να γράψεις "spoiler alert" όμως.

    Σπύρος Βουγιουκλάκης

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πουρ λεζ ομ κι δεν έχουνε δει κάποιο από τα έργα.

    Σπύρος Βουγιουκλάκης

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ε όχι! Δεν έχεις δει κανένα απ' αυτά;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Να σου πω, μόνο το American Beauty δεν έχω δει, άλλοι μπορεί όμως να μην έχουνε δει περισσότερα.

    Σπύρος Βουγιουκλάκης

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Έχεις δίκιο αλλά σ' αυτήν την περίπτωση πρέπει να φτιάξουμε μία τεράστια κινηματογραφική λίστα. Παρ' όλα αυτά επειδή είμαι φίλος και θέλω να σε πείσω να δεις το American Beauty, θα σου αφιερώσω μία σκηνή που μ' έκανε να αγαπήσω περισσότερο αυτή τη ταινία http://www.youtube.com/watch?v=GzYtYYU-huY

    ΑπάντησηΔιαγραφή