Αριστουργήματα του παρελθόντος: Μαύρο Ψωμί (2010)

Χθες βράδυ βρέθηκα στον Μικρόκοσμο για να δω μία ακόμη ταινία που βασίζεται στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Μου έκανε τρομερή εντύπωση που συνάντησα για πρώτη φορά φέτος ασφυκτικά γεμάτο το μπαρ του κινηματογράφου. Ρώτησα στο ταμείο αν απόψε προβάλλεται το "Βρώμικο ψωμί". Το "Μαύρο ψωμί" με διόρθωσε ο ιδιοκτήτης του κινηματογράφου. Γέλασα με την αστοχία μου στον τίτλο, ένα λάθος που οφειλόταν στο αγαπημένο άσμα του Νιόνιου που τραγουδούσα καθώς πήγαινα με τα πόδια στον κινηματογράφο. Από την άλλη όμως είναι γεγονός πως ο καθένας που αγαπάει τον τόπο του είτε αυτός λέγεται Ελλάδα, είτε Καταλονία, τρώει βρώμικο ψωμί. Για εκείνα τα δύσκολα χρόνια του εμφυλίου έτρωγαν και μαύρο...

Δε ξέρω από που να ξεκινήσω για τη συγκεκριμένη ταινία. Από τη στιγμή που έφυγα από την σκοτεινή αίθουσα μέχρι σήμερα την σκέφτομαι και την αναλύω στο μυαλό μου. Το έργο είναι ένα αριστούργημα με μία ποιότητα που επιβεβαιώνει τα εννέα βραβεία Γκόγια που κέρδισε το 2011. 

Από το πρώτο λεπτό σε πιάνει ένα σφίξιμο στην καρδιά μέχρι το υπέροχο κι ευφυές τελείωμα. 

Η ταινία αυτή με άγγιξε για πολλούς λόγους. Πρώτα απ' όλα ο Ισπανικός Εμφύλιος, ένα γεγονός που μ' έχει συγκινήσει αρκετά. Αυτός ήταν ο λόγος που με τράβηξε για να την δω. Κατά τη διάρκεια της προβολής διαπίστωσα πως το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός απλώς πλανάται στην ατμόσφαιρα της ταινίας και δεν παίζει κάποιον σημαντικό ρόλο. Απλώς η ύπαρξη της συγκεκριμένης εμπόλεμης κατάστασης οδηγεί στον χωρισμό της κοινωνίας, σε αριστερούς και φτωχούς που δουλεύουν στις φάμπρικες και στους χωροφύλακες και τους πλούσιους που ελέγχουν και ρυθμίζουν την εξουσία του κάθε τόπου. Φυσικά υπάρχουν και οι ενδιάμεσοι οι οποίοι προσπαθούν να επωφεληθούν και από τις δύο παρατάξεις. 

Στη συγκεκριμένη ταινία ένα παιδί γίνεται αυτόπτης μάρτυρας της δολοφονίας ενός συγχωριανού του κι οικογενειακού φίλου. Με την κατάθεσή του αποδεικνύεται η δολοφονία, η οποία στην αρχή θεωρήθηκε ως ατύχημα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να κυνηγηθεί ο πατέρας του ως ύποπτος. Ο μικρός πιστεύει πως τον πατέρα του τον κυνηγάνε για τα πολιτικά του φρονήματα και προσπαθεί να τον αθωώσει. Μεμιάς μετατρέπεται στην προσωποποίηση όσον πολεμάνε για την αλήθεια. Για ποιά όμως αλήθεια;.. 

Όλη αυτή η κατάσταση οδηγεί τον πιτσιρικά σε μία απότομη και σκληρή ενηλικίωση. Διαπιστώνει πως τον πνίγει η κλειστή κοινωνία του χωριού αλλά και η στάση του σπιτιού του που λειτουργεί με το μότο "τι θα πει ο κόσμος για μας", ένας τρόπος ζωής αρκετά οικείος και στην ελληνική νοοτροπία. Απογοητεύεται από τα ψέματα της οικογένειάς του κι από την νοοτροπία της υπόλοιπης κλειστής κοινωνίας. Στις εσωτερικές του αναζητήσεις βρίσκει την σοφία στα λόγια ενός νεαρού (πιθανότατα τρελού) που πηγαίνει και του αφήνει φαγητό στο μοναστήρι που λειτουργεί κι ως ίδρυμα. Μια φιλία που του ενισχύει μια ξεχωριστή φιλοσοφία για τη ζωή κάτι που τον διαχωρίζει σιγά σιγά από τους γύρω του.

Θα μπορούσα να μιλάω αρκετή ώρα για την ταινία καθώς οι δυνατές σκηνές είναι πολλές. Πριν ηρεμήσεις από την μία, εμφανίζεται η επόμενη. Ποιες να πρωτοθυμηθώ, την ξαδέλφη του νεαρού που του λέει το μυστικό της για τον δικό της πατέρα, του νεαρού πρωταγωνιστή με τον μπαμπά του στην φυλακή, την τρομερή ατάκα που ξεστόμισε η μητέρα του νεαρού στον παπά που αρνείται να πραγματοποιήσει μία κηδεία ("120 κιλά λίπος κι ούτε ένα γραμμάριο ανθρωπιάς"), το υπέροχο φινάλε... Η λίστα είναι μεγάλη κι αν την συνεχίσω θα χαλάσω την ιστορία σε όποιον δεν την έχει δει ακόμα.

Οι ερμηνείες ήταν υπέροχες. Οι ρόλοι ήταν απλοί κι αληθινοί. Χωρίς φανφάρες ο καθένας στο έργο κουβαλάει τον δικό του σταυρό μετατρέποντάς τον σε έναν μικρό κι ανώνυμο ήρωα της εμφυλιακής περιόδου. Οι εικόνες καταπληκτικές. Ο σκηνοθέτης παίζει πολύ με την κάμερα, ειδικά στις σκηνές του δάσους. Η ταινία σου θυμίζει πολύ τα προηγούμενα ισπανικά αριστουργήματα που αναφέρονται στον εμφύλιο όπως "Οι στρατιώτες της Σαλαμίνας" κι ο "Λαβύρινθος του Πάνα". 

Παρακολουθώντας την χθεσινή ταινία, ζήλεψα το θάρρος και την ειλικρίνεια των Ισπανών. Τους ζήλεψα διότι δεν έχουν κόμπλεξ με την ιστορία τους, κάτι που έχουμε εμείς. Αναγνωρίζουν τις μαύρες στιγμές της πρόσφατης ιστορίας τους και την αναδεικνύουν μέσα από κάθε μορφή τέχνης για να κρατάνε τον λαό τους σε εγρήγορση ώστε να μη συμβούν ξανά τα λάθη του παρελθόντος. 

Αντιθέτως εμείς έχουμε βγάλει μόνο μία ταινία για τον ελληνικό εμφύλιο και εξακολουθούμε να κρυβόμαστε από τα ντοκουμέντα της πραγματικής μας ιστορίας, μ' αποτέλεσμα να χουν θεριέψει ξανά στην Ελλάδα ένα σωρό ακροδεξιοί, γεγονός ντροπιαστικό για μία χώρα που έχει ταλαιπωρηθεί τόσο πολύ από τους φασίστες της γερμανικής κατοχής, τους γερμανοτσολιάδες, τους χίτες, τους ταγματασφαλίτες, το παρακράτος της δεκαετίας του '60, την χούντα και σήμερα την Χρυσή Αυγή. 

Παρακολουθώντας το ταπεινό θάρρος των άλλων χωρών, συνειδητοποιούμε πως η Ελλάδα δε πρόκειται να σωθεί ποτέ. Είναι καταδικασμένη από τη φύση της να είναι αυτοκαταστροφική.

Όσο για την ταινία, να την δείτε οπωσδήποτε!

Βαθμολογία: 9/10