Λίγο πριν με πάρει ο ύπνος...

"... Εδώ στα χαρακώματα όλα χάθηκαν για μας. Δεν βγαίνει πια από μέσα μας.Είμαστε νεκροί και οι αναμνήσεις στέκουν στο βάθος του ορίζοντα, είναι μια οπτασία,μία μυστηριώδης σκιά που μας επισκέπτεται κάθε τόσο, τη φοβόμαστε κι όμως την λατρεύουμε απελπισμένα. Είναι δυνατές οι αναμνήσεις, το ίδιο δυνατές με τους πόθους μας. Είναι όμως απλησίαστες, και το ξέρουμε πολύ καλά. Κι είναι το ίδιο μάταιο να προσπαθείς να τις φτάσεις όσο και να το θέλεις να γίνεις στρατηγός. 

Μα ακόμα κι αν μας ξανάδιναν πίσω αυτό το τοπίο της πρώτης μας νιότης, δε θα ξέραμε πια τι να το κάνουμε. Είναι αδύνατον να αναγεννηθούν οι ευαίσθητες και μυστηριώδεις δυνάμεις που μας συνέδεαν κάποτε μαζί του. Θα κόβαμε βόλτες εκεί μέσα, θα το περιδιαβάζαμε, θα πλημμυρίζαμε από αναμνήσεις, θα το αγαπούσαμε και θα συγκινούμασταν καθώς θα το βλέπαμε. Μα είναι το ίδιο σαν να μελαγχολεί κανείς μπροστά στη φωτογραφεία ενός νεκρού προσώπου. Τα χαρακτηριστικά του, το πρόσωπό του, οι μέρες που περάσαμε μαζί του προξενούν μια ζωντάνια μέσα μας. Μα εκείνος δεν είναι πια ο ίδιος. 

Δεν πρόκειται να ξαναβρεθούμε μ' αυτό τόσο στενά όσο άλλοτε. Δεν μας τραβούσε τότε κοντά του η ομορφιά και το περιβάλλον, αλλά η κοινή μας παρουσία εκεί, η ταύτισή μας με πράγματα και περιστατικά από τη ζωή μας, αυτή η ταύτιση που μας έκλεινε σ' ένα ξεχωριστό κόσμο και μας έκανε ολοένα πιο ακατανόητο τον κόσμο των γονέων μας. Κι αυτό γιατί ήμασταν τόσο τρυφερά δοσμένοι και παρατημένοι στον δικό μας κόσμο, ώστε το καθετί, και το πιο ασήμαντο, έπαιρνε για μας το δρόμο της αιωνιότητας. Ίσως αυτό να ήταν το προνόμιο της νιότης μας. Δεν αναγνωρίζαμε σε τίποτα ένα όριο και δεν βλέπαμε πουθενά ένα τέλος. Μέσα έβραζε το αίμα μας, μας αδέλφωνε και μας έκανε να ζούμε τις μέρες μία-μία.

Αν βρισκόμασταν σήμερα ξαφνικά στο πεδίο της νιότης μας, θα κόβαμε βόλτες εκεί μέσα σαν άγνωστοι. Μας έψησαν τα γεγονότα, ξέρουμε να ξεχωρίζουμε τις ποιότητες όπως οι έμποροι, κι όλα τα κόλπα σαν τους χασάπηδες. Δεν είμαστε ξέγνοιαστοι. Είμαστε φοβερά αδιάφοροι. Θα βρισκόμασταν βέβαια εκεί. Θα μπορούσαμε όμως να επιβιώσουμε;

Είμαστε εγκαταλελειμμένοι σαν μικρά παιδιά κι έμπειροι σαν γέροι, είμαστε αδίστακτοι, μπαϊλντισμένοι κι επιπόλαιοι. Θαρρώ πως πάμε χαμένοι..." 

Έριχ Μαρία Ρεμάρκ

Ουδέν Νεότερον από το Δυτικό Μέτωπο