του Αντρέα Μπεντεβή
Χωρίζουμε τον χρόνο σε αριθμημένες κατανομές ημερών, νυχτών, εβδομάδων, μηνών και ετών. Ολόκληρος ο χρόνος-είτε σαν φυσικό μέγεθος, είτε σαν κοινωνικό γεγονός-απαλλοτριωμένος από τις εξουσιαστικές, αποξενωτικές κοινωνικές σχέσεις-παραγωγή, κατανάλωση ή ακόμα και αυτό που οριοθετείται σαν ''ελεύθερος χρόνος''-δεν ανήκει στα άτομα γενικά. Δεν ανήκει σε κανέναν ξεχωριστά.
Ο κυκλικός χρόνος των νομαδικών λαών που σαν ανώτερη εξέλιξη τους σημειώνουμε τις γιορτές αφιερωμένες στα φυσικά φαινόμενα, ή ακόμα ο κυκλικός χρόνος των ανατολικών θρησκειών που προϋποθέτει και προβλέπει την αιωνιότητα, εξελίχθηκε στον γραμμικό χρόνο των μονοθεϊστικών θρησκειών, όπου η εξέλιξη νοείται σαν μία διαδικασία με αρχή (την θεϊκή χρονική στιγμή απαρχής του κόσμου) και ένα εσχατολογικό τέλος, που θα συμβεί και αυτό κάποια χρονική στιγμή και που νοηματοδοτεί με αλλοτριωτικούς, αρνητικούς όρους ολόκληρο τον ενδιάμεσο βίο: Την ανθρώπινη ιστορική κίνηση και τον κάθε συνθλιβόμενο από αυτήν την μυλόπετρα ατομικό βίο.
Όπως συμβαίνει και σε όλες τις μεγάλες εξελικτικές τομές στην πορεία του ανθρώπου στον χωροχρόνο, όπου η μία περίοδος υπεισέρχεται λαθραία στην επόμενη, σημάδια της κυκλικής αντίληψης του χρόνου εντοπίζονται σαφώς και μέσα στον γραμμικό χρόνο. Ο διαλεκτικός χρόνος, ο χρόνος της κλασικής φιλοσοφίας στην ανώτερη εξέλιξη της, ορίζεται τελικά και αυτός σε σχέση με την ετερότητα: Αυτό που είναι τώρα, δεν είναι πριν. Εντούτοις ολόκληρη η πορεία του ανθρώπινου είδους, εγκολπώνοντας τις ιδιαίτερες κατακτήσεις σχετικά με την περιοδικότητα ή κατόπιν με την γραμμικότητα του χρόνου, υφαίνει το μεγάλο σχέδιο του παγκόσμιου πνεύματος ορίζοντας πλέον εκείνο τον χρόνο.
Στις σύγχρονες κεφαλαιοκρατικές κοινωνίες τα δυο αυτά βασικά ιστορικά στάδια συγκεντροποιούνται μέσα στην ολοκληρωτική οικονομετρική υπαγωγή ολόκληρου του χρόνου στις πλαστές και άναρχες ορέξεις του κέρδους και του καθορισμού κάθε πτυχής της κοινωνικής αναπαραγωγής-όπου σε αυτές υποβιβάζεται σαν απλό μέσο και ο χρόνος-με κριτήριο τις οικονομικές αναγκαιότητες των ελίτ, οι οποίες αναγκαιότητες νοούνται σαν νέες θεότητες.
Το εύρος και το είδος της εργασίας, της παραγωγής, της κατανάλωσης μετρούν τον χρόνο, και όχι ο χρόνος αυτά. Με την τεχνικοεπιστημονική επανάσταση η ανθρωπότητα απλοποίησε πολλές φυσικές δυσκολίες, όμως απώλεσε το μέτρο των πραγμάτων, την φύση τους-που είναι στοιχείο της και ο ίδιος. Ο στόχος πλέον είναι να εξαγοράσεις, να κερδίσεις χρόνο...μόνο και μόνο για να τον σπαταλήσεις με αποχαυνωτικούς, θλιβερούς όρους στα νέα πεδία άσκησης της συλλογικής δραστηριότητας των εξατομικευμένων καταναλωτών-θυμάτων και θυτών: Το κεφαλαιοκρατικό διαδίκτυο των μεγάλων ταχυτήτων και της ακόμα μεγαλύτερης μοναξιάς.
Στην πραγματικότητα ο άνθρωπος δεν διαθέτει τον δικό του χρόνο σε κανέναν σημείο της σύγχρονης ύπαρξης. Περνά την ζωή του δίχως να αντιλαμβάνεται τον χρόνο σαν ένα αναγκαίο φθοροποιητικό στοιχείο που, όμως, τον οδηγεί στην πραγμάτωση του εαυτού του και των δυνατοτήτων του. Ο χρόνος δεν του ανήκει, όχι με αυτόν τον τρόπο.
Γιορτάζουμε το πέρασμα του χρόνου σε προκαθορισμένες συλλογικές, παγκόσμιες ημερομηνίες. Ουσιαστικά υποκαθιστώντας με αυτή την διαδικασία τον αληθινό χρόνο που δεν κατέχουμε με τον αλλοτριωμένο χρόνο που μετρά τις ζωές μας αντίστροφα, και που μετατρέπεται και εκείνος σε εμπόρευμα.
Η επανοικειοποίηση του χρόνου αποτελεί το τέλος μιας πορείας σύγκρουσης με τους όρους της καθολικής κοινωνικής αλλοτρίωσης. Σε αυτή την πορεία ο κόσμος μπορεί να ανασύρει από την βαθιά του ενστικτώδη μνήμη έναν χρόνο που κυλάει αρμονικά ανάμεσα στους ανθρώπους, ανάμεσα στους ανθρώπους και την φύση, η οποία έτσι μόνο μπορεί να κατανοήσει τον εαυτό της.
Μέχρι τότε απλές, έξω από καθορισμένες διαφημιστικές χρονικές συγκυρίες, μορφές ανάπτυξης της οποιασδήποτε ανθρώπινης, ελεύθερης κατά το δυνατό, δραστηριότητας αποτελούν υπόμνηση αυτής της αναγκαιότητας να κερδίσουμε τον χαμένο μας χρόνο. Που είναι ο βασικά αναλλοτρίωτος εαυτός, με όλες του τις αντιφάσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου