Τα Μυστικά της Τεχεράνης

Κινηματογραφικά το 2018 ξεκινάει με δυο ταινίες της περασμένης χρονιάς που δε πρόλαβα να δω. Αναφέρομαι στο αδιάφορο κι ολίγον ενοχλητικό από τις τσιρίδες των πρωταγωνιστριών Florida Project και το εξαιρετικό ιρανικό animation "Τα Μυστικά της Τεχεράνης", για το οποίο θα αναφερθώ παρακάτω.

Προσωπικά έχω ιδιαίτερη αδυναμία στα πολιτικού περιεχομένου animation, όπως το Persepolis και το Βαλς με τον Μπασίρ. Το συγκεκριμένο όμως έργο έχει μία επίκαιρη δυναμική καθώς βγήκε στις αίθουσες παράλληλα με τις μαζικές εξεγέρσεις που συμβαίνουν αυτές τις μέρες στο Ιράν. Μπορεί ακόμη να μη γνωρίζουμε αρκετά στοιχεία για τις κοινωνικές εκρήξεις της Τεχεράνης καθώς άλλοι μιλούν για αντι-ιμπεριαλιστικά κινήματα κι άλλοι για ταξικές διαφορές, όμως η ταινία μας προσφέρει μία όψη του καζανιού που χρόνια τώρα κοχλάζει σ' αυτήν την χώρα.

Η ιστορία είναι κάπως σπονδυλωτή έχοντας αρκετά κεντρικά σημεία που αποσπούν την προσοχή μας. Μία σύζυγος που ο άνδρας της βρίσκεται φυλακή κι εκείνη εργάζεται παράνομα ως πόρνη για να μεγαλώσει τον μοναχογιό της, μία άλλη σύζυγος που πνίγεται στα δεσμά του γάμου της απελπίζεται με τις άκαρπες προσπάθειες να ανοίξει τα φτερά της σε μία κοινωνία εχθρική απέναντι στις γυναίκες, ενώ μία άλλη κοπέλα που χάνει την παρθενιά της σε ένα μπαρ, λίγες μέρες πριν τον γάμο της αναζητά απεγνωσμένα τρόπο και χρήματα για να ράψει  τον παρθενικό της υμένας. Από την άλλη έχουμε έναν νεαρό φοιτητή που βρέθηκε στην πρωτεύουσα για σπουδές πάνω στη μουσική και μπλέκει σε επικίνδυνα αδιέξοδα ισλαμικής ηθικής κι ένας σύζυγος που όσο δειλός είναι στον κοινωνικό του περίγυρο τόσο αυταρχικός είναι με τη σύζυγό του στο σπίτι. Αυτά τα πρόσωπα θα συνδεθούν και θα επηρεάσουν ο ένας τη ζωή του άλλου. Όσο όμως προχωράει η ιστορία, τόσο ξετυλίγεται το κουβάρι της εχεμύθειας και πολλά μυστικά βγαίνουν στη φόρα, μ' αποτέλεσμα κάποιοι από τους χαρακτήρες να λυγίσουν απέναντι στο βάρος της ευθύνης και της ειλικρίνειας. 

Η ταινία σε κερδίζει για πολλούς λόγους. Πρώτα απ' όλα είναι ο τρόπος που γυρίστηκε. Τα πλάνα πραγματοποιήθηκαν με κανονική λήψη κι έπειτα επεξεργάστηκαν μέσω υπολογιστή για να μετατραπούν σε animation. Δε μπορώ να καταλάβω τον  σκοπός αυτής της μετατροπής, η οποία πιθανότατα να έγινε για λόγους εντυπωσιασμού. Όμως η ταινία έχει έντονη δυναμική που κατά τη γνώμη μου δε χρειαζόταν αυτή την μετατροπή για να κερδίσει παραπάνω τις εντυπώσεις. Παρ' όλα αυτά το αποτέλεσμα είναι πράγματι πολύ καλό, καθώς μ' αυτόν τον τρόπο απαλύνεται κάπως ο ανθρώπινος πόνος των ιστοριών.

Έπειτα είναι τα ευαίσθητα θέματα με τα οποία καταπιάνεται η ιστορία. Πίσω από τις μαντίλες και τις ερμητικά κλειστές πόρτες των σπιτιών, υπάρχει ένα μεγάλο κοινωνικό σύνολο που καταπιέζεται για θέματα που στον δυτικό κόσμο θεωρούνται ξεπερασμένα. Οι συγκρούσεις όμως μεταξύ ισλαμικής ηθικής κι ανθρωπιστικής απελευθέρωσης είναι σφοδρές καθώς προέρχονται από ανθρώπους με ιδιαίτερη παιδεία και μόρφωση. Είναι συγκλονιστική η μάχη του ξεπερασμένου σκοταδισμού με τις κραυγές προόδου. Φυσικά κερδισμένοι βγαίνουν όσοι έχουν την εξουσία και κινούν τα νήματα σε αντίθεση με την υπόλοιπη κοινωνία που βρίσκεται εγκλωβισμένη σε μία αέναη παγίδα. 

Επίσης μου έκανε μεγάλη εντύπωση η καθαρότητα των σκέψεων των δυο "οραματιστών" της ιστορίας, του φιλόδοξου μουσικού και της συζύγου που επιθυμεί διακαώς να εργαστεί μήπως και νιώσει χρήσιμη στην κοινωνία. Η ηθική των δυο προσώπων δείχνει πολύ πιο ειλικρινής απ' όλους τους υπόλοιπους που έχουν συμβιβαστεί κι επαναπαυθεί στο κατεστημένο. Δυστυχώς όμως η πίεση του περίγυρου είναι ασφυκτική κάνοντάς τους στο τέλος να λυγίσουν σε αντίθεση με τους υπολοίπους που καταφέρνουν να ελιχθούν και να επιβιώσουν.

Και τέλος τα βλέμματα των ηρώων είναι άκρως εκφραστικά. Τα συναισθήματα ρέουν αβίαστα ακόμα και σε μία εικόνα που έχει μετατραπεί σε animation. Η θλίψη, ο φόβος, η απόγνωση αλλά και η ελπίδα δεν μπορούν να κρυφτούν πίσω από μαντίλες και καλλιτεχνικές επεξεργασίες. 

Η ταινία παρουσιάζει ξεκάθαρα τα δυο θανάσιμα δεσμά των κατοίκων του Ιράν. Το ένα είναι η θρησκευτική δικτατορία και το δεύτερο είναι η κρατική γραφειοκρατία. Αυτά τα δυο όπλα κατά της ελευθερίας αλληλοσυνεργάζονται και σφίγγουν ταυτόχρονα τη θηλιά γύρω από το λαιμό των πολιτών. Και να μπορείς να γλιτώσεις από το ένα, πέφτεις αμέσως στα νύχια του άλλου. Την ίδια στιγμή αφήνει ελεύθερο το πεδίο στο παρακράτος το οποίο θησαυρίζει πατώντας πάνω στους εγκλωβισμένους ανθρώπους. Στις φτωχογειτονιές ξεπηδούν κρυφά ιατρεία εκτρώσεων κι άλλων γυναικολογικών ζητημάτων αλλά και γραφεία για την δημιουργία πλαστών δημοσίων εγγράφων. Ταξιτζήδες λειτουργούν ως νταβατζήδες και τα ναρκωτικά ανταλλάσσονται χωρίς διακριτικότητα στα πεζοδρόμια. 

Η υποκρισία παρουσιάζεται σε ολόκληρο το μεγαλείο της μέσα από μικρές λεπτομέρειες. Μία απ' αυτές είναι το κρυφό δάσος δορυφορικών πιάτων στις ταράτσες των σπιτιών καθώς το καθεστώς απαγορεύει την ενημέρωση των κατοίκων από διεθνή κανάλια, προσπαθώντας μ' αυτόν τον τρόπο να προστατεύσει τα ήθη και τα έθιμα του ιρανικού λαού, την ώρα που η πορνεία κι η μοιχεία βρίσκονται σε έξαρση. 

Τέλος θα ήθελα να επισημάνω πως κάθε φορά που βλέπω μία ιρανική ταινία σοκάρομαι με τις ομοιότητες που έχει η εκεί κοινωνία με τη δικιά μας. Όλοι εγκλωβιζόμαστε στον μικρόκοσμο της κλειστής κοινωνίας και πνίγουμε τις επιθυμίες μας στον φόβο του "τι θα πουν οι άλλοι". Από το να κρυβόμαστε πίσω από την φράση "τι τραβάνε αυτοί εκεί" ας αναλογιστούμε πως δεν ανήκουμε στον δυτικό τρόπο ζωής αλλά βρισκόμαστε σ' ένα ενδιάμεσο στάδιο του οποίου οι συνθήκες δεν είναι λιγότερο ύπουλες κι επικίνδυνες και με μια εκκλησία που επιμένει να επεμβαίνει σε κρατικά θέματα.

Τα "Μυστικά της Τεχεράνης" έκαναν τον κύκλο προβολών τους στην Αθήνα το ίδιο αθόρυβα με τον τρόπο που εισχώρησαν στις σκοτεινές αίθουσες. Είναι κρίμα διότι η ταινία είναι άκρως ενδιαφέρουσα, θαρραλέα κι ανατριχιαστικά επίκαιρη. 

Βαθμολογία: 7/10