Σαλαμάνκα, μια αναγεννησιακή πανεπιστημιούπολη

Χωρίς να μπορώ να βγάλω κάποια άκρη αναζητώντας τα δρομολόγια των τραίνων που συνέδεαν τη Μαδρίτη με την Σαλαμάνκα, αποφάσισα να πάω ξημερώματα στον σιδηροδρομικό σταθμό Atocha ευελπιστώντας πως θα προλάβαινα ένα από τα πρώτα πρωινά τραίνα που θα αναχωρούσε προς τα ισπανοπορτογαλικά σύνορα. Για κακή της τύχη, στα εκδοτήρια εισιτηρίων βρισκόταν μία μόνο υπάλληλος. Το ευγενικό της χαμόγελο αμέσως πάγωσε όταν συνειδητοποίησε πως δε μιλούσα ισπανικά. Χωρίς καφέ και με τα μάτια μισάνοιχτα από τον ύπνο που ακόμη δεν είχε φύγει από πάνω μας, προσπαθούσαμε να βρούμε έναν προσωρινό κώδικα επικοινωνίας. Σίγουρα θα θυμάμαι για καιρό το χαζό χαμόγελο  σταπου σχηματιζόταν στα χείλη μου κάθε φορά που μιλούσε σε μια εφαρμογή του κινητού της η οποία μετέφραζε τα λόγια της στα αγγλικά. Τελικά τα καταφέραμε και βγάλαμε άκρη.
Μέσω αυτού του ανορθόδοξου τρόπου επικοινωνίας, έμαθα πως η αναχώρησή μου θα γινόταν από έναν άλλο σιδηροδρομικό σταθμό στα βόρεια προάστια της Μαδρίτης. Με τις κατάλληλες οδηγίες βρήκα σχετικά εύκολα τον συρμό που θα στοιβαζόμουν με τους  κατοίκους υπόλοιπους αξημέρωτους της πόλης. Ο συρμός έφτασε και μεμιάς τα βαγόνια γέμισαν με πρόσωπα νυσταγμένα και βαριεστημένα. Ήταν από τις σπάνιες στιγμές που απείχα από την καθημερινή μιζέρια των υπολοίπων. Έφτασα στον άλλο σταθμό την ώρα που έβγαινε ο ήλιος από τα ανατολικά βουνά. Ανεβαίνοντας από τις υπόγειες αποβάθρες είδα πωςς βρισκόμουν ακριβώς κάτω από τους θεόρατους ουρανοξύστες της Μαδρίτης. Ήταν η στιγμή που οι γυάλινες όψεις τους λούζονταν μ' ένα χρυσαφί χρώμα.
Είχα λίγη ώρα μέχρι την αναχώρηση οπότε έκατσα σε μία απο τις καφετέριες του στσαθμού για να απολαύσω το πρωινό μου καφέ. Το δρομολόγιο που επέλεξα θα διαρκούσε μιάμιση ώρα με ενδιάμεση στάση τη Σεγόβια. Η επιστροφή όμως θα μου έπαιρνε δυόμισι ώρες με δυο στάσεις παραπάνω. Χαλάλι του όμως καθώς μου πρόσφερε την ευκαιρία να θαυμάσω τα φωταγωγημένα τείχη της Άβιλα.
Φτάνοντας στο σιδηροδρομικό σταθμό της Σαλαμάνκα, με υποδέχτηκε ένα καλαίσθητο κάδρο στην αίθουσα αναμονής που έγραφε "Καλώς ήρθατε στην πόλη των επιστημών και των τεχνών". Ήταν από τις λίγες φορές που συμφωνούσα απόλυτα με κάποιο τουριστικό καλωσόρισμα (ένα άλλο που θυμάμαι ήταν στο αεροδρόμιο Τέσλα του Βελιγραδίου που έγραφε "Καλώς ήρθατε στην χώρα των πρωταθλητών"). Ο λόγος που με βρισκε τελείως σύμφωνο το καλωσόρισμα αυτό είναι πως παρόλο που η Σαλαμάνκα ιδρύθηκε από τους Ρωμαίους κι έγινε μήλον της έριδος μεταξύ μουσουλμάνων και χριστιανών για πολλούς αιώνες, η φήμη και το κύρος της, απογειώθηκαν με την ίδρυση του περίφημου πανεπιστημίου της που θεωρείται ένα από τα παλαιότερα και σημαντικότερα πανεπιστήμια του κόσμου. Η προοδευτική ιστορία του συγκεκριμένου ιδρύματος εφερε την αναγέννηση στην ιβηρική χερσόνησο ενώ η δυναμική που ασκούσε φαίνεται στο ότι υιοθέτησε το ηλιοκεντρικό σύστημα του Κοπέρνικου την περίοδο που η καθολική εκκλησία έκαιγε "αιρετικούς" στις κεντρικές πλατείες των πόλεων.
Ο σιδηροδρομικός σταθμός δεν απέχει πολύ από την πόλη. Κατηφόρισα με τα πόδια παρατηρώντας την αθέατη πλευρά που προσπερνούν συνήθως αδιάφορα οι επισκέπτες. Την ώρα που η φοιτητούπολη με τους χαλαρούς της ρυθμούς ξυπνούσε, εγώ φωτογράφιζα πανέμορφα γκράφιτι που κοσμούσαν τις τυφλές πλευρές των πολυκατοικιών. Εκπληκτικά τα δύο τεράστια μελαγχολικά μάτια που αντίκρισα από το απέναντι πεζοδρόμιο καθώς περίμενα να ανάψει το φανάρι.
Από ένα πάρκο κι έπειτα, άρχισε να αναδεικνύεται το παλιό κομμάτι της πόλης. Σε κάθε βήμα επιβεβαιωνόταν όλο και περισσότερο το χαρακτηρισμό που έχει κερδίσει η Σαλαμάνκα. La Dorada, η λαμπερή πόλη καθώς τα κτίριά της είναι χτισμένα με ψαμμίτη κάτι που έχει ως αποτέλεσμα να λάμπουν στο φως του ήλιου. Έχοντας ήδη ένα πλάνο της πόλης στο μυαλό μου, σκέφτηκα να γυρίσω πρώτα τα αξιοθέατα που βρίσκονται περιμετρικά του ιστορικού κέντρου και να καταλήξω στην πανέμορφη Πλάθα Μαγιόρ.
Πήρα λοιπόν το δρόμο που οδηγούσε στο ποτάμι καθώς είχα δει πως περνούσε έξω από πανέμορφο Δομινικανό μοναστήρι του San Esteban. Παρόλο που δεν είμαι λάτρης αυτών των αξιοθέατων, ομολογώ πως μαγεύτηκα με το συγκεκριμένο κτιριακό σύμπλεγμα. Η πανέμορφη πρόσοψη του ναού, το εκλεπτυσμένο υπαίθριο με το πηγάδι και τα κάτοπτρα, η εντυπωσιακή εσωτερική σκάλα που σε ανεβάζει στον πάνω όροφο, η κομψότητα του ναού με τις χρυσές λεπτομέρειες και τις όψεις των βασιλιάδων στην οροφή. Δε θυμάμαι πόση ώρα έμεινα μέσα σ' αυτό το υπέροχο ησυχαστήριο. Το σίγουρο είναι πως έντεινε την όρεξή μου να ανακαλύψω αυτήν την τόσο όμορφη πόλη.
Βγαίνοντας συνέχισα τη βόλτα μου προς το ποτάμι. Προσπέρασα κάποια απομεινάρια από τα παλιά τείχη της πόλης, τα οποία στέκουν ακόμα πίσω από έναν μικρό ελαιώνα. Από την αντίπερα όχθη, εκτεινόταν ένα καταπράσινο μονοπάτι γεμάτο παγκάκια. Στάθηκα σε ένα απ' αυτά για να θαυμάσω από κει την πανοραμική θέα της παλιάς πόλης. Στο κέντρο δέσποζε ο μνημειακός καθεδρικός με το πύργο του που φτάνει στα 110 μέτρα. Ένα εντυπωσιακό κτίσμα του 16ου αι ενώ στα βόρεια διέκρινα τη ρωμαϊκή γέφυρα που ένωνε τις δύο πλευρές.
Επιστρέφοντας πάλι πίσω, βρέθηκα πρώτα έξω από το μουσείο Art Nouveu και Art Deco. Η καλαίσθητη πρόσοψή του με τα βιτρό στα παράθυρα και τα γλυπτά στην αυλή, το καθιστούν ξεχωριστή νότα για την πόλη σε σχέση με τα γύρω κτίρια.
Από κει πήρα ένα στενό σοκάκι που ανηφόριζε προς τον Καθεδρικό ναό. Κάπου στα μισά συνάντησα ένα μουσείο για τον ισπανικό εμφύλιο. Ίσως να ήταν το μοναδικό μουσείου αυτού του τόσο σπουδαίου ιστορικού γεγονότος που συνάντησα σ' ολόκληρο το ταξίδι.
Ο ανηφορικός δρόμοε με οδήγησε στον προαύλιο χώρο του καθεδρικού ναού. Η ιδιαιτερότητα αυτού του θεόρατου κτίσματος είναι ότι περιστοιχίζει τον παλιό καθεδρικό που είχε χτιστεί μεταξύ 1100 με 1200. Παρ' όλο που είναι μικρότερος σε μέγεθος, έχει τη δική του ομορφιά με τις πλούσιες τοιχογραφίες του και το εντυπωσιακό εικονοστάσι που αποτελείται από 53 σκηνές που παρουσιάζουν τη ζωή του Χριστού.
Ο νέος καθεδρικός που δεσπόζει στην πόλη είναι ένας συνδυασμός γοτθικών και μπαρόκ αρχιτεκτονικών στοιχείων. Οι πόρτες του είναι πλούσια διακοσμημένες, ειδικά η δυτική απ' την οποία εισερχόμαστε εντός του ναού. Μπαίνοντας μέσα θαμπώνεσαι από το μέγεθός του κτιρίου. Με μήκος 104 μέτρα, πλάτος 48 και με ένα θόλο που αγγίζει τα 38 μέτρα ύψος, αισθάνεσαι πως βρίσκεται σε μια ξεχωριστή στεγασμένη πολιτεία. Περπατούσα στο εσωτερικό του ναού, κι ένιωθα πως έστριβα σε κανονικούε δρόμους για να βρω την αγία τράπεζα αλλά και να θαυμάσω τα έργα τέχνης που φυλάσσονται μέσα στα παρεκκλήσια. Ένας επιπλέον λόγος που χαιρόμουν με την επίσκεψή σ' αυτήν την εκκλησία είναι επειδή είχε στοιχειώσει τα παιδικά μου χρόνια. Τοτε που ασχολιόμουν με τα ανεξήγητα φαινόμενα. Στο χώρο λοιπόν του ανεξήγητου, η εκκλησία αυτή ήταν διάσημη για τον αστροναύτη της, μια γλυπτή μορφή σε έναν ανάγλυφο διάκοσμο που θύμιζε πολύ σε αστροναύτη. Όσο κι αν έψαξα να τον βρω, δεν κατάφερα να τον εντοπίσω.
Βγαίνοντας πάλι στον ήλιο, έκλεισα απότομα τα μάτια καθώς είχαν συνηθίσει στο ημίφως του ναού. Όντως η πόλη αυτή λάμπει. Συνέχισα τη βόλτα μου προς την καρδιά της παλιάς πόλης. Λίγα μέτρα πιο πέρα από τον καθεδρικό, βρέθηκα σε μια ανισόπεδη πλατεία, της οποίας η ομορφιά ήταν το υπέροχο φόντο που υπήρχε πίσω της, το οποίο δυστυχώς δυσκολευόμουν να αποθανατίσω με τον φωτογραφικό φακό. Στάθηκα σε μια σκιά κι αρκέστηκα να θαυμάζω το θέαμα. Μπροστά μου είχα το Σπίτι των Κοχειλιών (Casa de las Conchas), ένα ανάκτορο του 15ου αι. διακοσμημένο με γλυπτά κελύφη που ήταν το σύμβολο των μεσαιωνικών προσκυνητών που ταξίδευαν "το δρόμο του Αγίου Ιακώβου" στο Σαντιάγκο ντε Κομποστέλα. Κάπου είχα διαβάσει πως στις δύο όψεις του κτίσματος είναι σκαλισμένα γύρω στα τριακόσια κοχύλια αλλά δεν κάθισα να τα μετρήσω για να το σιγουρέψω. Το κτίριο αυτό λειτουργεί σήμερα ως βιβλιοθήκη, κάτι που μου έδωσε τη δυνατότητα να μπω στους εσωτερικούς του χώρους. Παρ' όλο που επικρατούσε μια απίστευτη ηρεμία καθώς είχε αρκετούς χώρους ανάγνωσης, τα πατώματά του έτριζαν απελπιστικά κάτι που μ' έφερνε σε δύσκολη θέση κάθε φορά που έκανα ένα βήμα.
Ακριβώς πίσω από το Σπίτι των Κοχειλιών ορθώνεται η Clerecia, μια πανέμορφη μπαρόκ εκκλησία του 17ου αι. με την επιβλητική της πρόσοψη και τους δυο δίδυμους πύργους της. Σήμερα λειτουργεί ως έδρα του πανεπιστημίου της Σαλαμάνκα και είναι επισκέψιμη για το κοινό. Ένας ακόμη λόγος που αξίζει να την επισκεφθούμε είναι πως μπορούμε να ανεβούμε στα καμπαναριά της και να θαυμάσουμε την πόλη από ψηλά. Περιφερόμενος μέσα στην εκκλησία, αναρωτιόμουν τι θα συνέβαινε αν κάποιο πανεπιστήμιο στην Ελλάδα ζητούσε από την αρχιεπισκοπή μία εκκλησία για να την αξιοποιήσει. Αλλά μεμιάς σκέφτομαι πως η Ελλάδα δεν έζησε ποτέ διαφωτισμό, οπότε διέκοψα τον προβληματισμό μου για να μη μου χαλάσει η καλή διάθεση της βόλτας.
Πηγαίνοντας προς το πανεπιστήμιο, δε περίμενα πως θα αντικρίσω μέσα σε ένα στενό δρομάκι την διάσημη και πλούσια σε γλυπτή διακόσμηση πύλη του. Ευτυχώς εκεί ανοίγεται η Patio de Escuelas, μια υπέροχη αυλή με κομψά αναγεννησιακά και μπαρόκ κτίρια τα οποία κάποτε λειτουργούσαν ως νοσοκομεία για τους φτωχούς φοιτητές (το 1533). Μέσα στο πλάτωμα αυτής της αυλής, κατάφερα να απομακρυνθώ λίγο για να μπορέσω να απολαύσω την ομορφιά της πύλης. Αυτό όμως που μου έκανε εντύπωση είναι πως οι περισσότεροι επισκέπτες ήταν μαζεμένοι ακριβώς από κάτω της και με τεντωμένους λαιμούς αναζητούσαν κάτι που ακόμα δεν είχα αντιληφθεί. Με τη συνδρομή ενός φίλου έμαθα πως κάπου στον πλούσιο γλυπτό διακόσμο κρύβεται ένας βάτραχος. Είναι τόσο δύσκολο να τον εντοπίσει κανείς, που είχε μετατραπεί σε τουριστική ατραξιόν. Μάλιστα πολλοί ακαδημαϊκοί έλεγαν πως όποιος περνάει την πύλη επιδιώκοντας να πάρει πτυχίο και δεν αντικρίζει με την πρώτη τον βάτραχο τότε είναι ανάξιος του πτυχίου. Παρόλο που έχω πτυχίο, χρειάστηκα τη βοήθεια του google για να καταλάβω που ακριβώς βρίσκεται. Κι όταν τον εντόπισα ήμουν σίγουρος πως χωρίς τη βοήθεια της τεχνολογίας δε θα τα κατάφερνα. Αν τώρα θέλετε να επιστρέψω το πτυχίο μου, είναι ένα άλλο θέμα που μπορούμε να το διαπραγματευτούμε. Αυτό όμως που μου κέντρισε την προσοχή ήταν ένα κεντρικό σύμβολο ακριβώε πάνω από τοε δύο θύρες με τις μορφές δυο βασιλιάδων με μι επιγραφή γύρω τους που έγραφε στα ελληνικά «ΟΙ ΒΑΣΙΛΕΙΣ ΤΗ, ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, ΑΥΤΗ ΤΟΙΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣΙ.» κι ακριβώς από κάτω τα ονόματα "FERDINARDOS ELISABETHA". Περπατώντας προς την πλατεία αναρωτιόμουν το νόημα της ελληνικής φράσης. Ότι οι βασιλείς αφιερώνουν τη γνώση στο πανεπιστήμιο που αποκτά μ' αυτόν τον τρόπο μια βασιλική αίγλη; Ή μήπως αφήνουν παρακαταθήκη το πανεπιστήμιο σε μελλοντικούς βασιλείς. Ή τιμάνε τους προηγούμενους βασιλείς που τους το ανέθεσαν. Έσπαγα το κεφάλι μου δίχως λόγο μέχρι που αντίκρισα μία από τις ομορφότερες στιγμές των ως τώρα ταξιδιών μου. Ένας γεροντάκος είχε σταθεί σε ένα πεζούλι κι αφού τοποθέτησε απαλά τη μαγκούρα ανάμεσα στα δυο αδύναμά του πόδια, άρχισε να ταΐζει τα σπουργίτια που είχαν μαζευτεί μπροστά του. Κάθισα απέναντί του και τον έκανα χάζι αρκετή ώρα. Δεν με είχε αντιληφθεί. Που και που έριχνε κλεφτές ματιές στους φοιτητές που περνούσαν από δίπλα του. Πως είναι άραγε να βλέπει κανείς τα νιάτα όταν βρίσκεται στο λυκόφως της ζωής του;
Η ώρα είχε περάσει και είχα ήδη οργώσει σχεδόν όλη την πόλη. Σειρά είχε η Πλάθα Μαγιόρ, η κεντρική πλατεία της Σαλαμάνκα και μια από τις ομορφότερες της Ισπανίας. Αν και για κάποιους τολμηρούς θεωρείται ως η ομορφότερη της Ευρώπης. Δυστυχώς όμως θα διαφωνήσω με την υπερβολή τους. Παρόλα αυτά είναι μια θαυμάσια πλατεία για να απολαύσει κανείς το απογευματινό του καφεδάκι. Μετά από ώρες περιπλανήσεων στα λαμπερά σοκάκια της πόλης είναι όμορφο να ξαποστάσεις σε μια από τις καφετέριες και να αφεθείς στο παιχνίδι των σκιών που γίνεται στις τέσσερις όψεις των μπαρόκ κτιρίων. Επίσης αυτό που μ' αρέσει είναι πως όλα τα κτίρια είναι τριόροφα προσφέροντας μ' αυτόν τον τρόπο μια αρμονία στο χώρο. Φυσικά ξεχωρίζει το Pabellon Real και το Δημαρχείο.
Επέστρεψα στον σταθμό λίγη ώρα πριν την αναχώρηση κι ενώ ο ήλιος είχε αρχίσει να βασιλεύει. Η πόλη χανόταν σιγά σιγά μες στη σκοτεινιά σαν να ήθελε η ίδια να σβήσει πριν φύγω. Η Σαλαμάνκα έχει τη γοητεία της μη τουριστικής πόλης και τη ζωντάνια μιας ζωηρής φοιτητούπολης. Είναι μια πόλη που μένει βαθιά χαραγμένη στην μνήμη για τους χαλαρούς της ρυθμούς, τα λαμπερά της κτίρια, τον επιβλητικό καθεδρικό και την αναγεννησιακή της αύρα. Είναι μια πόλη που αξίζει να αγαπηθεί.