Το Αλάτι της Γης...

Μετά από τρεις ολόκληρους μήνες απουσίας μου από τις σκοτεινές κινηματογραφικές αίθουσες (αν θυμάμαι καλά τελευταία ταινία που είδα ήταν τα Μανταρίνια), αποφάσισα να σπάσω το αρνητικό ρεκόρ, απολαμβάνοντας μία προβολή σ' ένα θερινό κινηματογράφο του Παγκρατίου. Η φετινή καλοκαιρινή σεζόν ήταν τόσο φτωχή, που έφτασα 19 Αυγούστου για να δω ταινία σε θερινό σινεμά κι αυτή ήταν χειμερινής σοδειάς. Αναφέρομαι στο Αλάτι της Γης, του πολυαγαπημένου μας Βίμ Βέντερς.

Το ντοκιμαντέρ είναι ιδιαίτερο και πλούσιο σε εικόνες, στιγμές, εμπειρίες, ιστορίες και συναισθήματα. Σου τονώνει το αίσθημα της νοσταλγίας καθώς ο φωτογράφος μιλάει για τα παιδικά και φοιτητικά του χρόνια, την φυγή του από την Βραζιλία λόγω της δικτατορίας, την απόφασή του να παρατήσει μία πλούσια καριέρα για να ασχοληθεί με την φωτογράφιση. Μας ξεκινάει με μία συλλογή φωτογραφιών σε ένα χρυσωρυχείο. Εικόνες άλλης εποχής. Στην αρχή νόμιζα πως φωτογράφιζε σκλάβους αλλά η αλήθεια είναι πιο ανατριχιαστική μιας κι αναφερόταν σε ελεύθερους ανθρώπους που απλά είχαν εναποθέσει την ελπίδα τους σε λίγα γραμμάρια χρυσού. Εκεί συνειδητοποίησα πως η ταινία θα έχει να προσφέρει αρκετές ακόμα εκπλήξεις, όχι ευχάριστες αλλά σκληρές.

Ενώ στην αρχή είχα την εντύπωση πως ο Βέντερς αποφάσισε να κινηματογραφήσει τη ζωή ενός φωτογράφου που τον είχε εντυπωσιάσει, προσπαθώντας να βγάλει θέμα μέσα από τον ναρκισσισμό του, στη πορεία διαπίστωσα πως όλη αυτή η προσπάθεια είχε ένα νόημα πολύ πιο βαθύ με πολλά μηνύματα προς τους θεατές.
Ο φωτογράφος πέρασε από διάφορα επίπεδα έκφρασης και προβληματισμού. Πρώτα απ' όλα ξεκίνησε ανακαλύπτοντας τις ρίζες του, κάνοντας ένα πολύχρονο ταξίδι στην Λατινική Αμερική. Στη συνέχεια τον επηρέασε η ανθρωπιστική κρίση της Αφρικής. Εκεί είναι που ξεκινούν οι σκληρές εικόνες. Μέσα από τις ματιές του ανακαλύπτεις το σφαγείο του ανθρώπινου μίσους. Νιώθεις μουδιασμένος στη καρέκλα παρατηρώντας τις φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν στην Ρουάντα, στην Αιθιοπία και στο Μαλί. Άνθρωποι μόνοι, αβοήθητοι, χωρίς νερό, χωρίς τροφή, θύματα σφαγών και αιματηρών πολέμων. Άνθρωποι χωρίς ελπίδα. Άνθρωποι απελπισμένοι και κυριευμένοι από τρέλα. Γονείς να θάβουν τα παιδιά τους. Ο θάνατος είχε γίνει συνήθεια στην απάνθρωπη ζωή τους. Αποκρουστικές σφαγές μέσα σε σχολεία κι εκκλησίες. Ζωντανοί και νεκροί σε ένα κουβάρι σάρκας κι αίματος. Οι φωτογραφίες διαδέχονται η μία την άλλη. Σαν ένα πολυβόλο που στοχεύει στο μυαλό και στη καρδιά μας για να μας αφυπνίσει δείχνοντάς μας όλες αυτές τις ανθρωπιστικές καταστροφές που έζησε ο πλανήτης.

Κι αν η Αφρική μας φαίνεται μακρινή, ο φωτογράφος συνεχίζει με εικόνες από τον πόλεμο στο Κουβέιτ και τον εμφύλιο στην Γιουγκοσλαβία. Ο Σαλγάδο (φωτογράφος) μιλούσε με οργή για τον θάνατο που συνάντησε σε όλες αυτές τις γωνιές του κόσμου. Είχε αρρωστήσει το κορμί του απ' όλο αυτόν τον θάνατο που συνάντησε στο διάβα του. Ο ίδιος αναφέρεται για την έκπληξη που ένιωσε στα Βαλκάνια, δηλώνοντας πως ο πόλεμος εκεί ήταν τόσο κοντά στην Ευρώπη. Ήταν κομμάτι της Ευρώπης. Όπως λέει ο ίδιος "έβλεπες τα οχήματα του άμαχου πληθυσμού που έφευγε για να σωθεί, και καταλάβαινες πως αυτοί οι άνθρωποι είχαν ευρωπαϊκό επίπεδο ζωής αλλά με τον πόλεμο τα έχασαν όλα".
Στην πορεία ο φωτογράφος ανακάλυψε ένα ακόμα θύμα της ανθρωπότητας. Την ίδια την φύση. Αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στα ζώα αλλά και σε παρθένες φυλές ιθαγενών μέσα στα δάση του Αμαζονίου. Μέσα στα μάτια των ζώων και στην ισορροπία των πρωτόγονων κοινωνιών, ανακάλυψε την γαλήνη, την ευγένεια, την αγάπη και την αρμονία. Στοιχεία που λείπουν από τη σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία που έχει μάθει να τα ισοπεδώνει όλα και να αφήνει νεκρή γη πίσω της.

Μέσα απ' αυτές τις εικόνες, οραματίστηκε την αναγέννηση της πατρικής του γης που είχε αφεθεί στην διάβρωση και την ερημοποίηση, μέσα από την κακή διαχείριση των προκατόχων του. Μέσα σε λίγα χρόνια, ένας τόπος ξεραΐλας μετατράπηκε σε ένα πελώριο δάσος δυο εκατομμυρίων δέντρων. Με τον καιρό επανήλθε και η εξαφανισμένη πανίδα. Σήμερα οι εκτάσεις που κληρονόμησε από τον παππούς του, θεωρούνται εθνικός δρυμός για την Βραζιλία, κι ένα συγκλονιστικό παράδειγμα αναγέννησης για τον υπόλοιπο κόσμο.
Αυτή ήταν η πιο όμορφη αντίθεση της ταινίας. Ενώ ξεκινάει με δυνατές γροθιές στο στομάχι του θεατή, σαν να προσπαθεί να τον ξυπνήσει από το λήθαργο του μοντέρνου τρόπου ζωής, τελικά καταλήγει να του δίνει την ελπίδα, πως αν ο ίδιος το επιθυμήσει, τότε θα καταφέρει να γυρίσει τον κόσμο ανάποδα και να τον κάνει καλύτερο, δίκαιο κι ανθρώπινο. Και πιστέψτε με, η νότα ελπίδας σε μία τόσο σκληρή ταινία, έχει μεγάλη σημασία κι επιρροή.
Ένα άλλο στοιχεία της ταινίας που με εντυπωσίασε ήταν ότι ο πατέρας του φωτογράφου (έχει πλάνα του τα οποία είναι πολύ συγκινητικά) μιλούσε πορτογαλικά, ο φωτογράφος μιλούσε γαλλικά ενώ ο γιος του αγγλικά. Η εξέλιξη μιας σκεπτόμενης πορείας αναζήτησης. Ήταν όμορφη η φράση του πατέρα που είπε πως "ο γιος μου ήταν πάντα ανήσυχος και δε καθόταν ποτέ σε ένα μέρος. Πάντα ήθελε να ταξιδεύει...". Ένα μειδίαμα σχηματίστηκε στα χείλη μου.

Επίσης βλέποντας τις φωτογραφίες του Σαλγάδο, ανακάλυψα αρκετές που με είχαν συγκλονίσει παλιότερα, όταν της είχα πρωτοδεί σε περιοδικά όπως το National Geographic και το Γαιόραμα και σε ένθετα εφημερίδων, ειδικά οι φωτογραφίες από Κουβέιτ και Γιουγκοσλαβία αλλά και από τα ζώα αρκετές. Σίγουρα αρκετοί από σας που θα δείτε τη ταινία θα θυμηθείτε κάποιες απ' αυτές τις λήψεις.
Είναι βέβαιο πως η ταινία προσπαθεί να σε κάνει καλύτερο άνθρωπο. Σίγουρα φεύγεις από την αίθουσα προβληματισμένος και σκεπτόμενος. Γυρνάς σπίτι και διαπιστώνεις πως εξακολουθούν να σε στοιχειώνουν οι φωτογραφίες του Σαλγάδο. Ειδικά εκείνες με τις σφαγές μέσα στο σχολείο και την εκκλησία, όπου είχαν μείνει μόνο τα κουφάρια των θυμάτων να θυμίζουν πως κάποτε εκεί υπήρχε ανθρώπινη παρουσία.
Όλα καλυμμένα με μία σκόνη.
Μία σκόνη σαν αλάτι.
Εξάλλου τι είμαστε κι εμείς;
Το αλάτι της γης...

Βαθμολογία: 8/10