Πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο του Τόμας Μάνν, "Θάνατος στη Βενετία" το οποίο και ξεκίνησα να διαβάζω γνωρίζοντας ήδη την ύπαρξη της ταινίας. Η ανάγνωσή του ολοκληρώθηκε μέσα σε μία μέρα καθώς ανέβαινα με το τραίνο στην Θεσσαλονίκη. Κλείνοντας το βιβλίο, πήρα την απόφαση να δω άμεσα την ταινία για να μπορέσω να συγκρίνω με πιο καθαρά στοιχεία τις δυο μορφές της ιστορίας, την λογοτεχνική και την κινηματογραφική.
Η ιστορία αναφέρεται στο καλλιτεχνικό αδιέξοδο ενός ηλικιωμένου συνθέτη, ο οποίος αποφασίζει να βρεθεί για λίγες μέρες στην Βενετία προσπαθώντας να ξεφύγει από τη δημιουργική κρίση που τον βασανίζει. Περιπλανώμενος στην πανέμορφη αυτή πόλη, συναντά την προσωποποίηση της τέλειας ομορφιάς σε ένα νεαρό αγόρι από την Πολωνία, το οποίο παραθερίζει με την οικογένειά του στην πόλη. Από 'κείνη τη στιγμή γίνεται η σκιά του κι αιχμαλωτίζεται στη γοητεία που εκπέμπει η ενσάρκωση του απόλυτου κάλλους. Όμως την ίδια στιγμή μία άλλη σκιά σκεπάζει την Βενετία. Η χολέρα κάνει την εμφάνισή της θέτοντας σε κίνδυνο τόσο τους κατοίκους όσο και τους παραθεριστές. Ο συνθέτης αφού μαθαίνει το θανάσιμο μυστικό που προσπαθούν να κρύψουν η δημοτική αρχή κι οι ξενοδόχοι της πόλης, αποφασίζει να μείνει κοντά στον νεαρό θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια του τη ζωή.
Μπορεί να φαίνεται τραβηγμένη η στάση του ήρωα αλλά αν αναλογιστούμε τους λόγους που βρέθηκε στην Βενετία, θα συνειδητοποιήσουμε πως εν μέρει ήταν ήδη εξοικειωμένος με την ιδέα του θανάτου. Ζώντας μεταξύ φθοράς κι αφθαρσίας νιώθει τυχερός που συναντά στο τέλος της ζωής του την τέλεια ομορφιά η οποία του γκρεμίζει το όραμα της κοινωνικής και καλλιτεχνικής καταξίωσης αλλά και της οικογενειακής ευημερίας. Περιφερόμενος βουβά στην Βενετία επαναπροσδιορίζει τις αξίες της ζωής και συνειδητοποιημένος δέχεται να λυτρωθεί μέσα από τον θάνατο.
Έχοντας ακόμη φρέσκια στη μνήμη μου την ανάγνωση του βιβλίου, ομολογώ πως ο Λουκίνο Βισκόντι σεβάστηκε απόλυτα το έργο του Τόμας Μανν, προσθέτοντας απλώς μερικές λεπτομέρειες για τη ζωή του συνθέτη, οι οποίες δε θυμάμαι να αναγράφονται στο βιβλίο.
Η επιλογή του Ντερκ Μπόγκαρντ για τον πρωταγωνιστικό ρόλο ήταν από τις πιο πετυχημένες μεταφορές λογοτεχνικών ηρώων στο κινηματογραφικό πανί. Το παίξιμό του, το βλέμμα του κι οι βουβές εκφράσεις του είναι ακριβώς έτσι όπως τις είχα φανταστεί διαβάζοντας το βιβλίο. Άψογος στην ερμηνεία του. Το ίδιο πετυχημένη κι η επιλογή του Μπιόρν Άντερσεν στο ρόλο του μικρού "Τάντζιο". Η όψη του, η κόμη του, οι γραμμές του προσώπου του θύμιζαν αρκετά αναγεννησιακό πίνακα και συγκεκριμένα πορτραίτο του Μποτιτσέλι. Ο μικρός αισθάνεται αμέσως το ενδιαφέρον του συνθέτη κι έτσι ως ένας σύγχρονος νάρκισσος τον βασανίζει με το βλέμμα του. Παράλληλα η καθαρότητα της φυσιογνωμίας του προκαλεί μία ενδιαφέρουσα αντίθεση με τη τεχνητή θολούρα των πλάνων. Η μητέρα του Τάντζιο, την οποία ερμηνεύει η πανέμορφη Συλβάνα Μαγκάνο, δεν αντιλαμβάνεται το ερωτικό παιχνίδι του γιου της με τον συνθέτη. Εξάλλου για εκείνην ο γιος της δεν είναι τίποτα άλλο από ένα παιδί που του αρέσει να κάνει σκανταλιές στην παραλία.
Σκηνοθετικά η ταινία διατηρεί έναν συντηρητικό ύφος που βρίσκουμε και στην γραφή του βιβλίου, κάτι το οποίο όχι μόνο δε ξενίζει αλλά προσφέρει στο έργο μια κλασική αύρα από τα πρώτα κιόλας πλάνα. Κάθε σκηνή κι ένα διαφορετικό αριστούργημα, κι όταν όλα μαζί συνδέονται δημιουργούν ένα πολύχρωμο κι εντυπωσιακό μωσαϊκό.
Το φινάλε της ταινίας παραμένει όμως αξεπέραστο και σίγουρα συγκαταλέγεται στα πιο ποιητικά φινάλε της ιστορίας του κινηματογράφου. Ο συνθέτης μόνος του στην παραλία αργοπεθαίνει, έχοντας γίνει πρώτα μάρτυρας στο "τσαλάκωμα" της τέλειας ομορφιάς, παρακολουθώντας τον Τάντζιο να μακραίνει προς την θάλασσα. Οι ανοιχτοί ορίζοντες σηματοδοτούν το επερχόμενο "ταξίδι", η φωτογραφική μηχανή συμβολίζει την καταγραφή της κάθε στιγμής που εμπλουτίζει την μνήμη μας κι η σιλουέτα του νεαρού καθώς χάνεται στην αντηλιά δηλώνει το τέλος μιας παρουσίας.
Τι είναι αυτό που μένει στο τέλος της ταινίας; Το πνιγηρό συναίσθημα της μοναξιάς το οποίο γίνεται ακόμη πιο ανυπόφορο με την υγρασία της λιμνοθάλασσας και τη μούχλας των καναλιών της Βενετίας. Ο καλλωπισμός του πρωταγωνιστή από τον μπαρμπέρη καθώς προσπαθεί μάταια να νικήσει τα γηρατειά καλύπτοντας ανεπιτυχώς τα σημάδια του χρόνου στο πρόσωπό του. Το υπέροχο πρόσωπο της Συλβάνα Μαγκάνο καθώς κρύβεται παιχνιδιάρικα στις σκιές των κομψών της καπέλων. Και φυσικά η μουσική που κορυφώνεται στο φινάλε της ταινίας.
Ο "Θάνατος στην Βενετία" είναι μία πανδαισία χρωμάτων και βλεμμάτων ντυμένα με τις ονειρικές μελωδίες του Gustav Mahler.
Βαθμολογία: 8/10
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου