της Πέπη Ρηγοπούλου
Για πολλούς που αναφέρονταν στο μεταμοντέρνο, η ιστορία και οι «ολιστικές» και εν μέρει ουτοπικές ιδέες που την κινούσαν, με ή χωρίς πρόσθετες αναφορές και στον Φουκουγιάμα, είχαν τελειώσει εκεί κάπου στα τέλη του 20ού αιώνα.
Εννοείται ότι η ιστορία, μέσα από μονοπάτια αιματηρά ή όχι, που ωστόσο ξανάγραφαν τα εθνικά και τα κοινωνικά σύνορα, μάλλον δεν φαινόταν να τους κάνει το χατίρι. Ευημερούσες χώρες όπως η Γιουγκοσλαβία διαλύονταν, πρώην σοσιαλιστικές δημοκρατίες ή άλλες περιοχές της ΕΣΣΔ γνώριζαν αιματηρές συρράξεις.
Ωστόσο αρκετοί, είτε γνώριζαν τις μετανεωτερικές θεωρίες είτε και τον όρο έστω μεταμοντερνισμός, επέμεναν να πιστεύουν ότι το να ζεις και να διανοείσαι ερήμην της πολιτικής, εκπρόσωποι συνήθως ενός βολικού «λάθε βιώσας» στο φιλόξενο περιθώριο των βίαιων ή σκληρών αναμετρήσεων, ήταν κάτι το βασικά εφικτό.
Πράγμα, εννοείται, που μάλλον βόλευε και τα πραγματικά κέντρα εξουσίας τα οποία διαπρέπουν στην κατασκευή της πραγματικότητας που μας ευνουχίζει και που δεν έβρισκαν και άσκημο το να υπάρχουν και κάποιοι που εκ πεποιθήσεως αδιαφορούσαν για το τι είναι δίκαιο, αληθινό, ωραίο κ.λπ.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ιστορία ή το μοντέρνο που ορκιζόταν στην ιστορική πρόοδο πήραν την εκδίκησή τους; Η ιστορία και το μοντέρνο μοιάζουν σήμερα να επανακάμπτουν παντοδύναμα όσο ποτέ. Αν ωστόσο αυτό συμβαίνει, τότε πρόκειται για την πιο ζοφερή εκδοχή του μοντέρνου τόσο στη διεθνή σκηνή όσο και στο εσωτερικό των διαφόρων κοινωνιών.
Μιλάω από τη μια για την πρωτοφανή έκρηξη της βίας και της κτηνωδίας μέσω της κατίσχυσης του δίκιου του ισχυροτέρου, είτε υπό το προσωπείο του δολοφονικού φονταμενταλισμού είτε μέσα από τη βάναυση και δόλια ανακατανομή του πλούτου και του ίδιου του δικαιώματος στη ζωή, που μέσα στον εφιάλτη της παγκόσμιας κρίσης τσακίζει ψυχές, οικογένειες, τάξεις και έθνη.
Και μάλιστα με τρόπους που εγγυώνται ότι η μια φρίκη, αυτή της μετατροπής του ιερού σε μιαρό από τους όντως ή δήθεν φανατικούς, και η άλλη του νεοφιλελευθερισμού αποτελούν με μια έννοια και συγκοινωνούντα δοχεία και αλληλοτροφοδοτούμενες δεξαμενές απανθρωπίας.
Καταλαβαίνω ότι εύλογα μπορεί να εγερθεί μια απορία. Και τι σχέση έχει αυτή η κτηνωδία με τον μοντερνισμό όπως μας τον γνώρισαν η μεγάλη τέχνη, η λογοτεχνία, τα εικαστικά, ο κινηματογράφος, ο χορός; Πού κολλάνε ο Πικάσο και ο Πάουλ Κλέε, ο Μπρεχτ και ο Νιζίνσκι με την τζιχάντ και το ΔΝΤ;
Πουθενά πράγματι, αν πιστεύουμε -και ορθά- ότι στην ουσία του και παρά τις ενίοτε προκλητικές διακηρύξεις του, ο μοντερνισμός ήταν και βαθιά ανθρωπιστικός, έστω και έξω από τα καλούπια του παραδοσιακού ουμανισμού. Αλλά υπάρχει μια άλλη παράμετρος.
Μπορούμε να καταγγέλλουμε τον τρόμο των τζιχαντιστών, τα εγκλήματα της νεοαποικιοκρατίας, είτε τον ζόφο των εξοντωτικών εργασιακών και γενικότερα κοινωνικών σχέσεων ως «μεσαιωνικά», αλλά μόνο μεσαιωνικά δεν είναι.
Οχι μόνον οι λυκάνθρωποι των «αγορών» αλλά και οι φονταμενταλιστές δολοφόνοι δεν είναι αναχρονιστικοί και είναι αστείο να μιλάμε για «μεσαιωνικές εργασιακές σχέσεις» ή για μεσαιωνικά βασανιστήρια κ.λπ. Αμφότεροι, όταν εξαπατούν, βασανίζουν, εξοντώνουν, γνωρίζουν και αξιοποιούν τα τελευταία βήματα της τεχνολογίας για να πετύχουν τους στόχους τους και η αναφορά τους σε παρωχημένες αξίες και πρακτικές φαντάζει όλο και πιο προσχηματική.
Αν το μοντέρνο είναι πάλι εδώ, είναι περισσότερο ίσως ως εφιάλτης. Αν δεν κατανοήσουμε την πραγματικότητα αυτή, είναι αδύνατο να αναζητήσουμε εναλλακτικές λύσεις.
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου