Πότε η επιστήμη άφησε το χέρι της φιλοσοφίας;

της Κυριακής Μπεϊόγλου

«Ετσι θα ήθελα να γίνει: η αγάπη και όχι η διάνοια να επιζήσει» 

 Πολ Καρλ Φεγεράμπεντ 

Το 2010, ο Στίβεν Χόκινγκ, ένας από τους κορυφαίους θεωρητικούς φυσικούς της εποχής μας, μιλώντας για το βιβλίο του «Το Μεγάλο Σχέδιο» (εκδόσεις Κάτοπτρο), με απόλυτο και σκληρό τρόπο είπε ότι η φιλοσοφία της επιστήμης έχει πεθάνει.
Δεν βρήκε τον τρόπο να συμβαδίσει με τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και τις επιπτώσεις της στον άνθρωπο.
Ο Χόκινγκ περίμενε πολύ περισσότερα από τους φιλοσόφους.
Πρόσφατα ο πρόεδρος Ομπάμα επισκέφτηκε τη Χιροσίμα.
Ηταν η πρώτη φορά που πάτησε το χώμα της Αμερικανός πρόεδρος μετά την ολοκληρωτική ισοπέδωσή της από την ατομική βόμβα. Ενα ταξίδι-προσκύνημα.
Ο Ομπάμα έδωσε ίσως καλύτερα από κάθε άλλον το μήνυμα: «Η επιστήμη μάς επιτρέπει να επικοινωνούμε πέρα απ’ τους ωκεανούς και να πετάμε στα σύννεφα, να γιατρεύουμε επιδημίες και να καταλαβαίνουμε καλύτερα τη θέση μας στο Σύμπαν. Αλλά η ίδια επιστήμη μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε ανίκητη δολοφονική μηχανή. Η Χιροσίμα μάς το θυμίζει αυτό. Οι σύγχρονοι πόλεμοι μας διδάσκουν αυτή τη σκληρή πραγματικότητα. Η επιστημονική εξέλιξη κάνει περισσότερο από ποτέ αναγκαία την ανθρωπιστική και φιλοσοφική εξέλιξη».
Υπάρχει λοιπόν αδυναμία ώστε να αξιολογήσουμε και να ελέγξουμε τα επιστημονικά επιτεύγματα και τις εφαρμογές τους;
Θα μπορούσε να διατυπωθεί μια εναλλακτική πρόταση από τους φιλοσόφους;
Μια νέα σύγχρονη ματιά όπως ήταν αυτή του Τόμας Κουν στο βιβλίο του «Δομή των επιστημονικών επαναστάσεων» (εκδόσεις Σύγχρονα Θέματα), το 1962;
Πότε η επιστήμη άφησε το χέρι της φιλοσοφίας;
Αυτό που περιγράφει ο Ομπάμα ίσως είναι το κεντρικό θέμα συζήτησης σε όλο τον κόσμο.
Η ανθρωπιστική και φιλοσοφική επιστήμη δεν έχει συντονιστεί με την ολοένα αυξανόμενη, ταχεία ανάπτυξη των τεχνολογικών επιτευγμάτων που μπορούν να δώσουν υπέρτερες δυνάμεις σ’ έναν άνθρωπο ή μια ομάδα για να καταστρέψουν αδιάκριτα άλλους ανθρώπους.
Η ραγδαία αύξηση της ηλεκτρονικής επανάστασης επέτρεψε στον τρομοκράτη πριν από λίγες μέρες στη Γαλλία να μεταδώσει ζωντανά τη δολοφονία μιας γυναίκας μπροστά στα μάτια του τρίχρονου παιδιού της.
Και τον απάνθρωπο κομπασμό του επίσης.
Οι «χαμένες ψυχές» που παρακολουθούν στο διαδίκτυο όλη την αρρωστημένη ιδεολογία της τρομοκρατίας είναι οι εν δυνάμει επόμενοι που θα χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία για απάνθρωπους σκοπούς.
Μέχρι αυτό να σταματήσει απλά θα είμαστε θεατές στο επόμενο Παρίσι, τις Βρυξέλλες ή το Ορλάντο.
Ποιο είναι το βήμα που πρέπει να γίνει από την ηθική αλλά και την κοινωνική φιλοσοφία για να μπορούμε να ελέγξουμε αυτό που πάει να μας καταστρέψει;
Τον ίδιο τον άνθρωπο που απειλεί να εξαφανίσει το είδος του;
Ποιος και πώς θα προστατέψει την ανθρωπότητα από τον εαυτό της;
Ο Πολ Φεγεράμπεντ, Αυστριακός φιλόσοφος της επιστήμης, γνωστός για την εργασία του ως καθηγητή φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας, θα μπορούσε να «απαντήσει» πως δεν υπάρχει καμία περιγραφή επιστημονικής μεθόδου τόσο ευρεία ώστε να μπορεί να συμπεριλάβει όλες τις προσεγγίσεις και τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται από επιστήμονες.
Οι φιλόσοφοι της επιστήμης δεν έχουν την ταχεία ενημέρωση των τεχνολογικών εξελίξεων.
Στην αυτοβιογραφία του εστίασε όλο το νόημα της ζωής του στην αγάπη: «Ετσι θα ήθελα να γίνει: η αγάπη και όχι η διάνοια να επιζήσει», λέει ο Φεγεράμπεντ.
Οι φιλόσοφοι πάντα άνοιγαν τον δρόμο. Κι αν ο Διαφωτισμός έχει πεθάνει ίσως θα έπρεπε να εφεύρουμε έναν νέο.
Βέβαια, χρειάζονται και ηγέτες με ανοιχτά αυτιά στη φωνή της φιλοσοφίας και της λογικής.
Ηγέτες που δεν ρίχνουν ατομικές βόμβες, δεν ανατινάζουν γέφυρες που ενώνουν, δεν χτίζουν τοίχους ανάμεσα στους λαούς και δεν προσβάλλουν με ρατσιστικά σχόλια τους συνανθρώπους τους.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών