Επόμενος σταθμός: Ουτοπία

Σκέφτηκα να δω ξανά το ντοκιμαντέρ του Απόστολου Καρακάση "Επόμενος σταθμός: Ουτοπία", μετά τον άκαρπο πλειστηριασμό των εγκαταστάσεων του πτωχευμένου ομίλου "Φιλκεραμ-Τζόνσον", όπου ένα τμήμα του χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα από τους απολυμένους εργαζόμενους της ΒΙΟ.ΜΕ. (Βιομηχανική Μεταλλευτική) ως αυτοδιαχειριζόμενη επιχείρηση.
Ο δημιουργός κινηματογραφεί όλη την ιστορία της αυτοδιαχειριζόμενης ΒΙΟ.ΜΕ. από τη στιγμή που πήραν οι απολυμένοι την πρωτοβουλία να κάνουν κατάληψη το εργοστάσιο και να το επαναλειτουργήσουν. Στις πρώτες τους συνελεύσεις δε μπορεί να κρυφτεί από κανέναν ο φόβος απέναντι στην ανεργία, η αβεβαιότητα του δυσοίωνου μέλλοντος και η διόγκωση της ανασφάλεια του. Ο εκνευρισμός είναι έντονος και οι αψιμαχίες ακολουθούν η μία την άλλη. Άνθρωποι γρανάζια του καπιταλιστικού συστήματος, άπειροι στην μεταχείριση εταιριών κι αδαείς στον έλεγχο επιχειρήσεων αλλά κι αποστασιοποιημένοι από πολιτικές απόψεις κι ιδέες, προσπαθούν να στήσουν ένα δημοκρατικό και ισότιμο σύστημα παραγωγής. Μέσα σ' αυτήν την θολούρα της επαγγελματικής τους κατάστασης, ένα μόνο πράγμα φαίνεται ξεκάθαρα κι αυτό είναι το πείσμα τους για να πετύχουν. Οι αγνές τους προθέσεις φανερώνονταν με ειλικρίνεια στα βλέμματά τους αλλά και στα λόγια του εκπροσώπου τους Μάκη Αναγνώστου, ο οποίος δήλωσε με αφελή αλλά γνήσιο λόγο πως θέλει "να κάνουν την ουτοπία τους".
Μπορεί όμως να πετύχει το εγχείρημα αυτό όταν σε μία ομάδα τριάντα ανθρώπων επικρατεί η καχυποψία και η ανασφάλεια; Ο δημιουργός αφήνει τον ρομαντισμό στην άκρη και δείχνει την πραγματική εικόνα της κατάστασης. Το ότι έχει πετύχει μέχρι σήμερα η αυτοδιαχειριζόμενη ΒΙΟ.ΜΕ. συνέβη μετά από πολύωρες συζητήσεις κι αναζητήσεις λύσεων και προτάσεων για παραγωγή και προώθηση των προϊόντων, αλλά και μέσα από έντονους καβγάδες. Η πιο δύσκολη απόφαση ήταν εκείνη της κατάληψης του εργοστασίου. Αρκετοί από τους εργαζόμενους αρνήθηκαν να συμμετάσχουν λόγω φόβου πιθανόν κυρώσεων και ποινικών διώξεων. Κάποιοι άλλοι έχοντας ένα όραμα έγιναν μπροστάρηδες και κατηγορήθηκαν γι' αυτό μετέπειτα με το σκεπτικό πως έχουν στη πίσω άκρη του μυαλού τους κάποιες πολιτικές βλέψεις. Οι υπόλοιποι ακούν σκεπτικοί τις προτάσεις κι απλά συμφωνούν να ακολουθήσουν την κάθε πρωτοβουλία.
Τίποτα δεν ήταν εύκολο. Η παρουσίαση των γεγονότων ήταν τόσο ρεαλιστική που κατάφερε τον δημιουργό να τοποθετήσει τον θεατή μέσα σε κάθε συνέλευση, κάνοντάς τον να αισθανθεί το τεταμένο κλίμα και το άγχος των προσώπων.
Η κατάληψη κι η επαναλειτουργία του εργοστασίου, έκαναν την ΒΙΟ.ΜΕ. ένα πρωτοποριακό και μοναδικό εγχείρημα αυτοδιαχείρισης στην Ελλάδα. Ένα γεγονός πως τράβηξε τον ενδιαφέρον κι εκτός Ελλάδος. Συγκινητικά ήταν τα λόγια του εκπροσώπου μιας αντίστοιχης αυτοδιαχειριζόμενης επιχείρησης στην Αργεντινή, η οποία λειτουργεί με επιτυχία 11 χρόνια. Ακούει τις απορίες των εργαζομένων της ΒΙΟ.ΜΕ. και τους δίνει συμβουλές και λύσεις. Όμορφη στιγμή στο τέλος που τους αγκαλιάζει όλους δίνοντάς τους κουράγιο. Μία κίνηση αυθόρμητη και ειλικρινής, διότι πίσω από κάθε εργαζόμενο της ΒΙΟ.ΜΕ. κρύβεται μία οικογένεια με υποχρεώσεις, απαιτήσεις, όνειρα και σχέδια, κι αυτό το γνώριζε καλύτερα ο Αργεντινός καλεσμένος.
Ωστόσο η πρωτοβουλία της ΒΙΟ.ΜΕ. έγινε αφορμή για κάποιους να προωθήσουν τα πολιτικά τους συμφέροντα, όπως για παράδειγμα ο σημερινός πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος ως αντιπολίτευση μιλούσε με θαυμασμό για την προσπάθεια αυτών των ανθρώπων αλλά ως κυβέρνηση έχει γυρίσει την πλάτη και προσπαθεί μέσω του ΤΑΙΠΕΔ να πουλήσει τις εργοστασιακές εγκαταστάσεις. Το πέρασμά του μέσα από το ντοκιμαντέρ είναι εξοργιστικό. Το ίδιο αρνητικά είδα και την επίσκεψη της συγγραφέως Ναόμι Κλάιν, η οποία μίλησε με έναν ξύλινο λόγο προσπαθώντας να επωμιστεί λίγη από τη δόξα των εργαζομένων της ΒΙΟ.ΜΕ. Τουλάχιστον εκείνη βοήθησε να ακουστεί το θέμα της ΒΙΟ.ΜΕ. κι εκτός συνόρων.
Επίσης στο ντοκιμαντέρ παρουσιάζεται με αυθορμητισμό και πιθανότατα άθελα του δημιουργού, οι δυο πλευρές της σημερινής αριστερής νεολαίας. Από την μία πιτσιρικάδες αλληλέγγυοι που στήριξαν αθόρυβα κι ανώνυμα την προσπάθεια των εργαζομένων της ΒΙΟ.ΜΕ. γεμίζοντάς τους συγκίνηση για τις ανιδιοτελείς τους πράξεις κι από την άλλη την νεολαία που επιλέγει τα must αριστερά νησιά του καλοκαιριού για να δηλώσει "τον επαναστατικό της οίστρο". Σ' ένα απ' αυτά τα νησιά όπου πραγματοποιήθηκε ένα αντιφασιστικό φεστιβάλ, πήγαν δυο εκπρόσωποι των εργαζομένων για να μιλήσουν για το εγχείρημά τους. Από την μία υπήρξε ο δυναμικός λόγος τους κι από την άλλη τα επαναστατικά συνθήματα τα οποία συνοδεύτηκαν από χειροκροτήματα κάποιων νεαρών, οι οποίοι κάθονταν σταυροπόδι με μαγιό και σαγιονάρες. Η γελοιότητα δυστυχώς δε κάνει εξαιρέσεις στις πολιτικές αποχρώσεις. Μπορείς να την βρεις σε μεγάλη ποσότητα στη δεξιά, αλλά θα την βρεις και σε κάποια τμήματα της αριστεράς.
Η αντικειμενικότητα του ντοκιμαντέρ είναι εμφανής, διότι ο δημιουργός δίνει βήμα και στην χρεοκοπημένη ιδιοκτήτρια του εργοστασίου, Χριστίνα Φιλίππου, η οποία παγιδευμένη σε λάθος χειρισμούς και σε καταστροφικές επιχειρησιακές πρωτοβουλίες, σήμερα βρίσκεται δέσμια αρκετών χρεών σε τράπεζες και δημόσιο.
Η πορεία των εργαζομένων και το πείσμα τους, αποδεικνύουν πως ο οποιοσδήποτε μπορεί να ελπίζει μόνο όταν παίρνει την απόφαση να τα δώσει όλα και να ρισκάρει τα πάντα, όσα δηλαδή του έχουν απομείνει. Βασικά νικητής βγαίνει αυτός που καταπατάει τον φόβο του. Αυτό έκαναν οι εργαζόμενοι της ΒΙΟ.ΜΕ. και κέρδισαν την συμπάθεια του κόσμου, την σιωπηρή συγκατάβαση της προηγούμενης κυβέρνησης και την ανοχή της ιδιοκτήτριας. Δυστυχώς όμως η επερχόμενη αλλαγή δεν ήρθε και να που σήμερα, τρία χρόνια μετά τη πρωτοβουλία τους να επαναλειτουργήσουν το εργοστάσιο, βρίσκονται με την πλάτη στον τοίχο από έναν άνθρωπο που τους υποστήριζε όσο ήταν στην αντιπολίτευση.
Όποιος δει το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ αμέσως θα αποκτήσει μία συμπάθεια και συνάμα συμπόνοια σε κάθε αυτοδιαχειζόμενο εγχείρημα όπως εφημερίδες, ραδιόφωνα κι επιχειρήσεις. Όπως λένε και οι εργαζόμενοι της ΒΙΟ.ΜΕ. "είναι άλλη η απόλαυση της εργασίας και της δημιουργίας, όταν δεν έχεις κανένα αφεντικό πάνω από το κεφάλι σου". Υπάρχει κανείς που να διαφωνεί πάνω σ' αυτό;
Το μόνο που χρειάζεται για να ορθοποδήσει η γονατισμένη μας κοινωνία είναι κατανόηση, υπομονή, μεράκι και αλληλεγγύη!
Μπορεί ο επόμενος σταθμός να απέχει πολύ, αλλά αξίζει η διάρκειά του όταν τελικός προορισμός μας είναι η δικιά μας ουτοπία.

Βαθμολογία: 7/10