Η διαφορά ως ισότητα

του Περικλή Κοροβέση

Κάποια παιδιά γεννιούνται διαφορετικά. Και δεν εννοώ τα παιδιά που εκ γενετής έχουν κάποια αναπηρία ή δυσπλασία. Μιλάω για υγιέστατα μωρά που από τα πρώτα τους βήματα διαφέρουν από τα άλλα. Το τι τα κάνει διαφορετικά ένας θεός το ξέρει.
Για μας τους θνητούς πρέπει να επιλέξουμε κάποια εξήγηση είτε από τους γενετιστές (DNA) είτε από τους κοινωνιστές (περιβάλλον). Αυτά τα παιδιά δεν προσαρμόζονται εύκολα στον κοινωνικό τους χώρο και συχνά χαρακτηρίζονται προβληματικά, ενώ μπορεί να είναι ιδιαίτερα ταλαντούχα και να μην αισθάνονται καμιά διαφορά με τα άλλα.
Και εδώ με σιγουριά μπορούμε να πούμε πως αυτό το «διαφορετικό» είναι ένας αυθαίρετος χαρακτηρισμός που ξεκινάει από την οικογένεια, διαμορφώνεται στο σχολείο και εμπεδώνεται στην κοινωνία. Στην πραγματικότητα όλοι οι άνθρωποι είμαστε διαφορετικοί, αλλά η κοινωνία μάς θέλει ομοιόμορφους. Και εδώ έχουμε φασισμό, ακόμα και σε κοινωνίες που θέλουν να λέγονται δημοκρατικές.
Ας καταφύγουμε λοιπόν στην ψυχανάλυση. Ο Λακάν στα «Γραπτά» του μιλάει για το στάδιο του καθρέφτη. Το παιδί που κοιτάζεται στον καθρέφτη δεν μπορεί να αποκτήσει συνείδηση του εαυτού του. Δηλαδή το πιστό του είδωλο δεν τον κάνει να καταλάβει ποιος είναι.
Αυτό το κατακτά μόνο όταν έρθει σε συναναστροφή με τους άλλους. Οπως πάλι και η προσωπικότητα ενός ατόμου αναδεικνύεται μόνο μέσα από μια συλλογικότητα. Αλλιώτικα έχουμε τυράννους, μικρούς ή μεγάλους, που θέλουν να επιβληθούν, κατά κανόνα με αξιώματα, γιατί απλά ο λόγος τους, δηλαδή το επιχείρημά τους, δεν έχει καμιά πέραση. Και έτσι αισθάνονται ασφαλείς μόνο όταν διατάζουν.
Αυτό ισχύει ακόμα και για τις παρέες. Οταν οι άνθρωποι διαμορφώνονται ομοιόμορφα, χάνουν την προσωπικότητά τους και τότε ψάχνουν για αρχηγό. ‘Η ακόμα κάποιο μεταφυσικό φαινόμενο, π.χ. θρησκεία, που έχει ζωντανό εκπρόσωπο στη Γη. Τότε, ο ακραίος φανατισμός που συνοδεύεται από φρικαλέες πράξεις παίρνει το όνομα της πίστης και της ευλάβειας.
Αυτοί που ξεφεύγουν από την ομοιομορφία είναι κατά κανόνα οι καλλιτέχνες. Τι κάνει μια νεαρή κοπέλα ή ένα νέο αγόρι να επιλέξει να γίνει ηθοποιός, ζωγράφος, χορευτής, ποιητής κ.λπ. όταν έχει εξασφαλισμένη την πείνα και οι ελπίδες να ζήσει από το επάγγελμά του είναι μηδαμινές έως ανύπαρκτες; Γιατί δεν προτίμησε να ενταχθεί σε κάποιο κόμμα εξουσίας και να εξασφαλίσει μια σίγουρη θέση στο Δημόσιο;
Ή ακόμα να αναζητήσει μια θέση σε κάποια τράπεζα ή μεγάλη επιχείρηση, που θεωρούνται σίγουρες δουλειές (τουλάχιστον μέχρι πρότινος); Νομίζω, θεωρητικά τουλάχιστον, η δημιουργία είναι η αναζήτηση του πραγματικού εαυτού μας, που είναι θαμμένος στις κοινωνικές προκαταλήψεις και μας κάνει να παίζουμε έναν ρόλο σε μια κοινωνία θεάματος. Δηλαδή ζούμε στο ψέμα.
Αυτό βέβαια μοιάζει λιγάκι μανιχαϊκό. Γιατί υπάρχουν καλλιτέχνες που έχουν τη νοοτροπία του δημόσιου υπαλλήλου, κυρίως αυτοί που επιδιώκουν διευθυντικές θέσεις, ανάλογα με τα πολιτικά τους βύσματα. Οπως υπάρχουν και υπάλληλοι που μας έχουν αφήσει θαυμάσια έργα (κυρίως λογοτεχνία).
Και μια που το ‘φερε η ρύμη του λόγου... Δημιουργία δεν είναι μόνο το καλλιτεχνικό έργο. Είναι κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα που προσφέρει στην κοινωνία και αποσκοπεί στη συνεκτικότητά της, υφαίνοντας τον ιστό της αλληλεγγύης, και όχι στο κέρδος. Από αυτές τις δραστηριότητες εξαιρούμε την κρατική βία, τον πόλεμο και την αισχροκέρδεια που θεμελιώνουν τις σημερινές κοινωνίες. Πριν από μερικά χρόνια είχε γίνει μια έρευνα στην Αγγλία για το ποια είναι τα πιο χρήσιμα επαγγέλματα.
Την πρώτη θέση είχαν οι καθαρίστριες των νοσοκομείων και ειδικότερα στα λοιμωδών και τη δεύτερη θέση οι οδοκαθαριστές. Χωρίς αυτούς τους ανθρώπους θα είχαμε επιδημίες. Στην τελευταία θέση ήταν οι χρηματιστές και οι τραπεζίτες. Αλλά ας κοιτάξουμε λιγάκι και τα δικά μας. Τους ανθρώπους που μας δίνουν την τροφή μας -γεωργοί, κτηνοτρόφοι, ψαράδες- δεν τους λέμε χωριάτες και βλάχους ή αγροίκους και άξεστους; Τιμήθηκε ποτέ, έστω και συμβολικά, κάποιος από αυτούς; 
Αντίθετα, η αριστερή μας κυβέρνηση ετοιμάζεται να δώσει μια ύψιστη διάκριση σε έναν αστέρα της χούντας. Εδωσε ποτέ καμιά επιβράβευση σε κάποιον αντιστασιακό; ‘Η τουλάχιστον στον ΣΦΕΑ (Σύνδεσμος Φυλακισθέντων - Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974); Και αυτό βέβαια εξηγείται με τη συνέχεια του κράτους. Αν οι πρωθυπουργοί έκαναν και αυτοί έναν σύλλογο, θα έβαζαν και τον Παπαδόπουλο μέσα; Ρώτησα κάποιους φίλους μου νομικούς.
Ποιοι νόμοι των δικτατόρων Μεταξά-Παπαδόπουλου έχουν καταργηθεί; Και η απάντηση ήταν: Σχεδόν κανένας. Και έθεσα στον εαυτό μου το ερώτημα: Είναι ποτέ δυνατόν μια κυβέρνηση της Αριστεράς να έχει ακόμα σε ισχύ φασιστικούς νόμους; Ας μας δώσουν μια απάντηση οι βουλευτές της πλειοψηφίας.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών