Ο Φρόιντ, το 1933, ισχυρίστηκε ότι κάθε άτομο έχει μία σταθερή ποσότητα ψυχικής ενέργειας (libido) που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ικανοποιεί τα ένστικτα. Καθώς ένα παιδί αναπτύσσεται, αυτή η ψυχική ενέργεια διαιρείται τελικά σε τρία συστατικά της προσωπικότητας: το Προεγώ, το Εγώ και το Υπερεγώ.
Το Προεγώ: Oι ενστινκτώδεις ανάγκες της προσωπικότητας.
Σύμφωνα με τον Φρόιντ, το Προεγώ υπακούει στην αρχή της ευχαρίστησης αναζητώντας άμεση ικανοποίηση για τις ενστικτώδεις ανάγκες. Αυτή η αυθόρμητη σκέψη (που καλείται επίσης “βασική λειτουργία του σκέπτεσθαι”) είναι όμως μάλλον εξωπραγματική, διότι το Προεγώ θα επενδύσει ψυχική ενέργεια σε οποιοδήποτε αντικείμενο που φαίνεται ότι θα ικανοποιήσει τα ένστικτα, άσχετα από το αν μπορεί. Αν δεν είχαμε ποτέ προοδεύσει πέρα από αυτόν τον αρχικό τύπο σκέψης, μπορεί να τρώγαμε με χαρά κέρινα φρούτα για να ικανοποιήσουμε την πείνα μας, να απλώναμε το χέρι μας για να πάρουμε ένα άδειο μπουκάλι γκαζόζα όταν θα είμασταν διψασμένοι, ή να κατευθύναμε τη σεξουαλική μας ενέργεια σε πικάντικα περιοδικά και πληθωρικές ερωτικές κούκλες. Μπορείτε να δείτε το πρόβλημα: θα περνούσαμε δύσκολες ώρες ικανοποιώντας τις ανάγκες μας στηριζόμενοι στο παράλογό μας προεγώ. Ο Φρόιντ πίστευε ότι αυτές ακριβώς οι δυσκολίες οδηγούν στην ανάπτυξη του δεύτερου συστατικού της προσωπικότητας -του Εγώ.
Το Εγώ: η εκτελεστική εξουσία της προσωπικότητας:
Σύμφωνα με τον Φρόιντ το Εγώ εφανίζεται όταν η ψυχική ενέργεια διοχετεύεται από το προεγώ για να ενεργοποιήσει σημαντικές διανοητικές λειτουργίες όπως η αντίληψη, η μάθηση, ο λογικός τρόπος σκέψης. Ο στόχος του λογικού Εγώ είναι να υπηρετήσει την αρχή της πραγματικότητας -δηλαδή να βρει ρεαλιστικούς τρόπους να ικανοποιήσει τα ένστικτα. Την ίδια στιγμή το Εγώ πρέπει να επενδύσει ένα μέρος της ψυχικής του ενέργειας για να εμποδίζει τις παράλογες παρορμήσεις του Προεγώ.
Ο Φρόιντ τόνισε ότι το Εγώ είναι ταυτόχρονα υπηρέτης και κύριος του Προεγώ. Η κυριαρχία του εγώ αντανακλάται από την ικανότητά του να καθυστερεί την ικανοποίηση έως ότου εξυπηρετηθεί η πραγματικότητα. Αλλά το Εγώ εξακολουθεί να υπηρετεί το Προεγώ όπως ένας ανώτερος υπάλληλος υπηρετεί τους υφισταμένους του, ζυγίζοντας μερικούς εναλλακτικούς τρόπους δράσης και επιλέγοντας ένα σχέδιο που θα ικανοποιήσει καλύτερα τις βασικές ανάγκες του Προεγώ.
Ο Φρόιντ τόνισε ότι το Εγώ είναι ταυτόχρονα υπηρέτης και κύριος του Προεγώ. Η κυριαρχία του εγώ αντανακλάται από την ικανότητά του να καθυστερεί την ικανοποίηση έως ότου εξυπηρετηθεί η πραγματικότητα. Αλλά το Εγώ εξακολουθεί να υπηρετεί το Προεγώ όπως ένας ανώτερος υπάλληλος υπηρετεί τους υφισταμένους του, ζυγίζοντας μερικούς εναλλακτικούς τρόπους δράσης και επιλέγοντας ένα σχέδιο που θα ικανοποιήσει καλύτερα τις βασικές ανάγκες του Προεγώ.
Το Υπερεγώ: ο δικαστικός κλάδος της προσωπικότητας.
Το τρίτο συστατικό της φροϋδικής προσωπικότητας είναι το Υπερεγώ -το εσωτερικευμένο μέτρο ηθικής του ανθρώπου. Το υπερεγώ αναπτύσσεται από το Εγώ και πασχίζει για την τελειότητα παρά για την ευχαρίστηση ή για την πραγματικότητα. Μορφοποιείται σταδιακά καθώς τα παιδιά 3-5 χρονών εσωτερικεύουν (κάνουν δικές τους) τις ηθικές αξίες και τους κανόνες των γονέων τους. Μόλις το Υπερεγώ εμφανιστεί, τα παιδιά δε χρειάζονται έναν ενήλικα να τους πει ότι είναι καλά ή κακά, είναι τώρα γνώστες των παραβάσεών τους και θα αισθανθούν ενοχή ή ντροπή για την ανήθικη συμπεριφορά τους. Έτσι το Υπερεγώ είναι πραγματικά ένας εσωτερικός λογοκριτής. Επιμένει να βρίσκει το Εγώ κοινωνικά αποδεκτές διεξόδους για τις ανεπιθύμητες παρορμήσεις του προεγώ.
Προφανώς αυτά τα τρία συστατικά της προσωπικότητας δε συμφωνούν απολύτως μεταξύ τους και η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη. Στην ώριμη, υγιή προσωπικότητα λειτουργεί μία δυναμική ισορροπία: το Προεγώ μεταβιβάζει βασικές ανάγκες, το Εγώ εμποδίζει το παρορμητικό Προεγώ τόσο ώστε να βρει ρεαλιστικές μεθόδους ικανοποίησης αυτών των αναγκών και το Υπερεγώ αποφασίζει αν οι στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων του Εγώ είναι ηθικά αποδεκτές. Το Εγώ είναι καθαρά “στη μέση”, πρέπει να υπηρετήσει δύο σκληρούς κυρίους βρίσκοντας μία ισορροπία μεταξύ των αντιθέτων απαιτήσεων του Προεγώ και του Υπερεγώ, ενώ προσαρμόζεται στην πραγματικότητα του εξωτερικού κόσμου.
Σύμφωνα με τον Φρόιντ, τα ψυχολογικά προβλήματα, συχνά ανακύπτουν όταν η σταθερή ποσότητα ψυχικής ενέργειας που ένας άνθρωπος έχει είναι άνισα κατανεμημένη ανάμεσα στο Προεγώ, το Εγώ και το Υπερεγώ. Για παράδειγμα, ο κοινωνικά ασθενής, που συνήθως ψεύδεται και εξαπατά για να πετύχει τους σκοπούς του, μπορεί να έχει ένα πολύ δυνατό Προεγώ, ένα κανονικό Εγώ και ένα πολύ αδύνατο Υπερεγώ, οπότε δεν έχει μάθει ποτέ να σέβεται τα δικαιώματα των άλλων. Αντιθέτως, μία γυναίκα που έχει παραλύσει από το άγχος στη σκέψη ότι θα κάνει σεξ με το σύντροφό της μπορεί να κυριαρχείται από ένα πολύ ισχυρό υπερεγώ. Χρησιμοποιώντας κλινικές μεθόδους για να αναλυθούν οι ισορροπίες (και οι ανισορροπίες) ανάμεσα στα τρία συστατικά της προσωπικότητας, ο Φρόιντ πίστευε ότι θα μπορούσε να ερμηνεύσει πολλές ατομικές διαφορές στην ανάπτυξη και τις αρχικές αιτίες πολλών ψυχολογικών διαταραχών.
Προφανώς αυτά τα τρία συστατικά της προσωπικότητας δε συμφωνούν απολύτως μεταξύ τους και η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη. Στην ώριμη, υγιή προσωπικότητα λειτουργεί μία δυναμική ισορροπία: το Προεγώ μεταβιβάζει βασικές ανάγκες, το Εγώ εμποδίζει το παρορμητικό Προεγώ τόσο ώστε να βρει ρεαλιστικές μεθόδους ικανοποίησης αυτών των αναγκών και το Υπερεγώ αποφασίζει αν οι στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων του Εγώ είναι ηθικά αποδεκτές. Το Εγώ είναι καθαρά “στη μέση”, πρέπει να υπηρετήσει δύο σκληρούς κυρίους βρίσκοντας μία ισορροπία μεταξύ των αντιθέτων απαιτήσεων του Προεγώ και του Υπερεγώ, ενώ προσαρμόζεται στην πραγματικότητα του εξωτερικού κόσμου.
Σύμφωνα με τον Φρόιντ, τα ψυχολογικά προβλήματα, συχνά ανακύπτουν όταν η σταθερή ποσότητα ψυχικής ενέργειας που ένας άνθρωπος έχει είναι άνισα κατανεμημένη ανάμεσα στο Προεγώ, το Εγώ και το Υπερεγώ. Για παράδειγμα, ο κοινωνικά ασθενής, που συνήθως ψεύδεται και εξαπατά για να πετύχει τους σκοπούς του, μπορεί να έχει ένα πολύ δυνατό Προεγώ, ένα κανονικό Εγώ και ένα πολύ αδύνατο Υπερεγώ, οπότε δεν έχει μάθει ποτέ να σέβεται τα δικαιώματα των άλλων. Αντιθέτως, μία γυναίκα που έχει παραλύσει από το άγχος στη σκέψη ότι θα κάνει σεξ με το σύντροφό της μπορεί να κυριαρχείται από ένα πολύ ισχυρό υπερεγώ. Χρησιμοποιώντας κλινικές μεθόδους για να αναλυθούν οι ισορροπίες (και οι ανισορροπίες) ανάμεσα στα τρία συστατικά της προσωπικότητας, ο Φρόιντ πίστευε ότι θα μπορούσε να ερμηνεύσει πολλές ατομικές διαφορές στην ανάπτυξη και τις αρχικές αιτίες πολλών ψυχολογικών διαταραχών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου