του Ι.Ν. Μαρκόπουλου
Είναι αλήθεια ότι δεν είναι λίγες οι φορές που αναφέρομαι, στην αρθρογραφία μου, στην αρχαιοελληνική φιλοσοφία.
Γνωρίζω ότι υπάρχουν πολλοί σκεπτόμενοι άνθρωποι, πανεπιστημιακοί και μη, που αισθάνονται μια δυσανεξία με την αρχαιοελληνική σκέψη, την οποία λανθασμένα, πιστεύω, συνδέουν με βαθιά συντηρητικές, αντιδημοκρατικές έως και φασιστικές αντιλήψεις και πρακτικές, δίχως ωστόσο να τους λείπουν ιστορικά, γνωσιολογικά και κοινωνικο-πολιτικά κυρίως δεδομένα, που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν, σε μια πρώτη προσέγγιση, τη θέση τους αυτή.
Θέλετε η δικαιολογία αυτή να σχετίζεται με το γλωσσικό ζήτημα και με τη συνακόλουθη, πολιτικοποιημένη διαμάχη δημοτικισμού-καθαρεύουσας, που ταλάνισε για μεγάλο χρονικό διάστημα τη χώρα;
Θέλετε να χρησιμοποιείται ως δικαιολογία η χουντική, επιφανειακή προσέγγιση και γελοιοποίηση –με τις κιτς φιέστες και τις μεγαλοστομίες– της ελληνικής αρχαιότητας (και της φιλοσοφίας της), που και στις μέρες μας ακόμη συνεχίζεται, με την πλήρη και συχνή εκμετάλλευση και την επίσης γελοιοποίησή της;
Θέλετε η δικαιολογία αυτή να στηρίζεται σε κάποιες απόψεις, που αν τις δει κανείς αποκομμένες από τον όλο αρχαιοελληνικό λόγο δεν μπορεί να αναγνωρίσει –είτε για τον Πλάτωνα πρόκειται είτε για τον Αριστοτέλη– ότι η φιλοσοφική τους σκέψη περιέχει σημαντικές ωστόσο πολιτικές και ηθικές αρχές, που μακριά από τον ατομικισμό, αφορούν ολόκληρη την πόλη-κράτος, με σκοπό την ισονομία και τη δίκαιη πολιτική διακυβέρνηση, από φρόνιμους, σώφρονες και προπαντός αδιάφθορους πολιτειακούς άρχοντες;
Θέλετε, τέλος, ως δικαιολογία για τη δυσανεξία προς την αρχαιοελληνική φιλοσοφία να επικαλείται κανείς τη διεθνιστική αντίληψη, που συχνά άθελά της ρίχνει νερό στον μύλο της παγκοσμιοποίησης, και καταστατικά υποβαθμίζει, μέχρι σχεδόν την εκμηδένισή του, το οτιδήποτε συμβάλλει στην ενίσχυση της τοπικότητας και του εθνικού στοιχείου, που σίγουρα βέβαια δεν θα πρέπει να οδηγεί στον απάνθρωπο και καταστροφικό εθνικισμό;
Ολες αυτές οι πιθανές ιστορικές, γνωσιολογικές και κοινωνικο-πολιτικές δικαιολογίες παρέχουν πράγματι, αν αναγνωριστούν ως προκείμενες, ένα πρόσφορο έδαφος, πάνω στο οποίο θα μπορούσε να στηρίξει κανείς την αδιαφορία του ή ακόμη και την αποστροφή του όσον αφορά την αρχαιοελληνική σκέψη.
Και αυτό συμβαίνει δυστυχώς με ένα μεγάλο κομμάτι του προοδευτικού μας χώρου, που αντιμετωπίζει την αρχαιοελληνική φιλοσοφία με ανυποληψία και αποκλεισμό.
Δεν θα κουράσω εδώ, αναφέροντας σχετικές απόψεις μεγάλων διανοητών, φιλοσόφων, επιστημόνων και δημιουργών, που διαχρονικά παρουσιάζουν έναν υπερασπιστικό λόγο για τη σημασία αλλά και την επικαιρότητα της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας και τη συμβολή της στη γονιμοποίηση της σύγχρονης σκέψης και την αναζήτηση της χαμένης σήμερα ενότητας.
Με τη βασική διασάφηση ότι η αναφορά μας στην αρχαιοελληνική φιλοσοφία δεν θα πρέπει να εκκινεί από έναν ιδιότυπο ελληνοκεντρισμό, ούτε ασφαλώς να είναι το αποτέλεσμα μιας παραλυτικής προγονοπληξίας, που υπηρετεί μια αντιπαραγωγική συντήρηση, και ούτε βέβαια να δρα πολεμικά, ελιτίστικα και ρατσιστικά, ας μου επιτραπεί, συμπληρωματικά, να προσθέσω τα εξής.
Δεν υπάρχει πράγματι σοβαρό πανεπιστημιακό ίδρυμα, τμήμα ή τομέας στη φιλοσοφία (και όχι μόνο), σε Βορρά και Νότο, Ανατολή και Δύση, σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, που δεν σκύβει με ερευνητικό και κριτικό σεβασμό πάνω στην ιδιαιτερότητα του αρχαιοελληνικού λόγου.
Το πλατωνικό και αριστοτελικό κυρίως έργο (όπως, σε δεύτερη αλλά το ίδιο σημαντική θέση οι Προσωκρατικοί, ο Θουκυδίδης και η ελληνιστική φιλοσοφία) ανήκει διαχρονικά στα πλέον πολυδιαβασμένα συγγράμματα, σε όλα τα μεγάλα Πανεπιστήμια της υφηλίου.
Μια πολύ σύντομη διαδικτυακή αναζήτηση των προσεχών συνεδρίων πάνω στην αρχαιοελληνική φιλοσοφία μάς εμφανίζει (για τα συνέδρια στην αρχαιοελληνική και τη ρωμαϊκή φιλοσοφία), στο χρονικό διάστημα από τις 25 Ιουνίου του 2018 έως και τις 24 Μαΐου του 2019, είκοσι διεθνή συνέδρια, σε Γερμανία (5), ΗΠΑ (5), Μεγάλη Βρετανία (5, κυρίως σε Κέμπριτζ, Οξφόρδη, σε πρόγραμμα μαζί με το Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, και Κινγκς Κόλετζ του Λονδίνου), σε Καναδά (1) και Ελλάδα (4).
Οσον αφορά, για παράδειγμα, τη συμβολή της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας στον αμερικανικό νατουραλισμό, εντελώς χαρακτηριστικά αναφέρεται εδώ το σημαντικό σύγγραμμα του διάσημου αριστοτελιστή και διακεκριμένου καθηγητή στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλώριδας J. P. Anton (Ιωάννη Π. Αντωνόπουλου, 1920-2014), «American Naturalism and Greek Philosophy», που είχα τη μεγάλη τιμή και χαρά να το παρουσιάσω –ύστερα από δική του προτροπή– στην ελληνική φιλοσοφική κοινότητα.
Δεν μπορώ να πιστέψω ότι όλα αυτά τα Πανεπιστήμια της υφηλίου διακατέχονται από έναν περίεργο ελληνοκεντρισμό και από συντηρητικά, αντιδημοκρατικά ή και φασιστικά ακόμη ιδεώδη ή ότι η φεμινιστική ηθική σχολή σκέψης και πράξης, που επίσημα εντάσσει τον εαυτό της στην κατεύθυνση της αρετολογικής –αριστοτελικής στη βάση της– ηθικής, αγνοεί τις θέσεις του Αριστοτέλη για τις γυναίκες στην εποχή του.
Ωστόσο, κανείς δεν σκέφτεται ότι θα έπρεπε ή ότι θα μπορούσε «να πετάξει το μωρό, από τη σκάφη, μαζί με τα απόνερα».
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου