Η Ακροδεξιά δύο ηπείρων

του Παντελή Μπουκάλα

Ο Ζαΐρ Μπολσονάρο, ο νέος πρόεδρος της Βραζιλίας, θριαμβευτής με 56%, δεν είναι κάποιος ουρανόπεμπτος, πολιτικά παρθενογεννημένος μεσσίας. Επικαλείται βέβαια τον Θεό σαν εντολοδότη του, απλώς όμως για να δείξει ότι δεν είναι μονοπώλιο της Βόρειας Αμερικής, των Μπους ή του Τραμπ, οι απευθείας σχέσεις με τα θεία, η στυγνή εκμετάλλευση της θρησκείας δηλαδή.
Ο Μπολσονάρο δεν εμφανίστηκε στον δημόσιο βίο την προτεραία των εκλογών, σαν ανεπίληπτος θαυματουργός. Υπήρξε βουλευτής επί 26 χρόνια, αλλά με μηδενική κοινοβουλευτική παρουσία. Είχε σοβαρότερες δουλειές από το να τιμά στοιχειωδώς την προβλεπόμενη αμοιβή του ή τις ψήφους που είχε αποσπάσει. Είχε να βγαίνει στην τηλεόραση. Και να εξαπολύει «γραφικές ανοησίες». Οτι λατρεύει τη χούντα που τυράννησε τη Βραζιλία επί είκοσι χρόνια, κάνοντας ένα μόνο λάθος: δεν καθάρισε με συνοπτικές διαδικασίες 30.000 ανθρώπους. Οτι λατρεύει και τον Πινοσέτ, και γενικά όλους τους Λατινοαμερικανούς δικτάτορες. Οτι λατρεύει επίσης το «στρατηγικό μυαλό» του Χίτλερ. Οτι τα βασανιστήρια είναι ευλογία Θεού. Οτι οι ιθαγενείς του Αμαζονίου είναι παράσιτα, οι δε Αφροβραζιλιάνοι τεμπελχανάδες, άποψη που μάλλον δεν πληροφορήθηκαν οι τόσοι σπουδαίοι μαύροι ποδοσφαιριστές της Βραζιλίας που στρατεύτηκαν υπέρ ενός άθλιου ρατσιστή, που τους υποτιμά και τους περιφρονεί. Οτι η ευγονική προσφέρει φτηνές λύσεις για να σωθούμε από τα «παράσιτα», μαζί βέβαια με την «ανάπτυξη», δηλαδή την πλήρη καταστροφή του Αμαζονίου, που θ’ αφήσει τους υπάνθρωπους ιθαγενείς δίχως ζωτικό χώρο και θα επιτρέψει στους επενδυτές (υπέροχους λευκούς, τι άλλο) να απαλλάξουν τη χώρα από τον... σοσιαλισμό. Οτι οι γυναίκες δεν αξίζουν ίσες απολαβές με τους άντρες. Οτι οι Αφρικανοί και οι Ασιάτες πρόσφυγες είναι λύματα. Οτι ομοφυλοφιλία και παιδεραστία είναι ένα και το αυτό. Οτι αν έχανε τις εκλογές, δεν θα αποδεχόταν το αποτέλεσμα και θα καλούσε τον στρατό να επέμβει, για να επιβάλει «τον νόμο, την τάξη και τις χριστιανικές αξίες».
Αυτό είναι το πιστεύω του Μπολσονάρο, ένα άθροισμα από κάθε άλλο παρά ακίνδυνες «γραφικές ανοησίες». Το κύριο σύνθημά του, «Η Βραζιλία πάνω απ’ όλα», είναι πολύ πιο κοντά στο επαίσχυντο «uber alles» απ’ ό,τι τα παρόμοια συνθήματα των μισαλλόδοξων που θριαμβεύουν σε δύο ηπείρους. Η Ακροδεξιά επελαύνει. Δεξαμενή της η ήττα της σοσιαλδημοκρατίας, η εν εξουσία φθορά και διαφθορά της λατινικής Αριστεράς και οι ψηφοθηρικές ερωτοτροπίες της θεσμικής Δεξιάς με ακροδεξιές πολιτικές.

Πηγή: Καθημερινή

Η εναλλακτική απέναντι στην Ακροδεξιά

Ένας εξαιρετικά επικίνδυνος ακροδεξιός λαϊκιστής είναι από προχθές ο νέος Πρόεδρος της Βραζιλίας. Η νίκη του, στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, είναι το νέο επεισόδιο σε έναν κύκλο πολιτικών εξελίξεων που έχουν φέρει στο προσκήνιο τον Τραμπ και μια διαρκώς ενισχυόμενη Νέα Δεξιά στην Ευρώπη.
Το φαινόμενο αυτό τροφοδοτείται από μια βαθιά και δομική κρίση του παραδοσιακού πολιτικού κατεστημένου. Τα παλιά κόμματα εξουσίας και τα οικονομικά συμφέροντα πίσω από αυτά δεν έχουν πλέον τίποτα να υποσχεθούν στις κοινωνίες. Η κατάσταση πραγμάτων που επιβλήθηκε στον κόσμο από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, αφού χρεοκόπησε οικονομικά με την κρίση του 2008, τώρα χρεοκοπεί και πολιτικά. Οι κοινωνίες αναζητούν τρόπους να απαντήσουν στην ανασφάλεια και την αβεβαιότητα που τις διακατέχει. Και ένας ακροδεξιός τραμπούκος, που υπόσχεται να συντρίψει τους μετανάστες και να αντιμετωπίσει την εγκληματικότητα με όρους Φαρ Ουέστ, είναι πάντα μια εύκολη και βολική επιλογή.
Είναι ιστορικό καθήκον για την Αριστερά να μελετήσει την κατάσταση αυτή και να βάλει τους όρους μιας προοδευτικής διεξόδου από τη σημερινή κρίση. Στο σημείο που βρισκόμαστε, το ζητούμενο είναι ένα βιώσιμο εναλλακτικό σχέδιο για την οικονομία και την κοινωνία.
Δίκαιη αναδιανομή του πλούτου, νέο παραγωγικό πρότυπο, δικαίωμα για όλους στη μόρφωση, την εργασία και την κοινωνική προστασία. Ένα σχέδιο που θα πρέπει να διατυπώνεται σε απλά και άμεσα αιτήματα, να γίνει υπόθεση των κινημάτων και να διαμορφώσει νέες προοδευτικές πλειοψηφίες.
Η Αριστερά ρίζωσε στις συνειδήσεις των ανθρώπων επειδή τους βοήθησε να φανταστούν ένα πιο όμορφο μέλλον. Τώρα πρέπει να το ξανακάνει.

Πηγή: Αυγή

Τι σημαίνει το πιθανό «διαζύγιο» Ερντογάν - εθνικιστών

του Κώστα Ράπτη

Το διεθνές ενδιαφέρον την Τρίτη ήταν στραμμένο στα όσα είχε να πει ο Ταγίπ Ερντογάν κατά την εβδομαδιαία συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματός του σχετικά με την υπόθεση Κασόγκι. Ωστόσο ήταν μία εγχώρια εξέλιξη αυτή που αναστάτωσε το Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης.
Την παράσταση κατάφερε να κλέψει ο ηγέτης του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP) Ντεβλέτ Μπαχτσελί ανακοινώνοντας τον τερματισμό της συμμαχίας με το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης σε ό,τι αφορά τις τουρκικές δημοτικές εκλογές του 2019.
Το αποτέλεσμα ήταν να σημειωθεί νέα υποχώρηση της λίρας κατά 3% μπροστά στον φόβο πολιτικής αστάθειας - και οι αγορές δεν κατευνάσθηκαν παρά μόνο αφού έγινε γνωστό ότι τα δύο κόμματα θα συνεχίσουν τη συνεργασία τους στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση.
Η Λαϊκή Συμμαχία, όπως ονομάστηκε η σύμπραξη ισλαμιστών και εθνικιστών, συγκροτήθηκε επισήμως στις αρχές του έτους και ήταν αυτή που επέτρεψε στον Ερντογάν να επανεκλεγεί στην προεδρία τον Ιούνιο και ταυτοχρόνως να εξασφαλίσει φιλική πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση. 
Επρόκειτο για μία ευφυή τακτική κίνηση, στον βαθμό που οι μεν εθνικιστές κινδύνευαν να βρεθούν εκτός κοινοβουλίου, μετά από τη διάσπασή τους, που οδήγησε στη δημιουργία του Καλού Κόμματος της Μεράλ Ακσενέρ, ο δε Ερντογάν έβλεπε την επανεκλογή του να διακυβεύεται, όπως καταδείκνυε και η οριακή επικράτηση του "Ναι" κατά το περσινό δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση.
Η αλλαγή του εκλογικού νόμου που επέτρεψε τη συγκρότηση συμμαχιών ήταν ένας τρόπος για να διευκολυνθούν και οι δύο πλευρές χωρίς να χρειαστεί αλλαγή του ορίου κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης του 10%, το οποίο κατεξοχήν στοχοποιεί την αυτοτελή πολιτική έκφραση του κουρδικού στοιχείου.
Από αυτή την άποψη τα εκλογικά αποτελέσματα δικαίωσαν τους εμπνευστές του τεχνάσματος, καθώς ο Ερντογάν εξασφάλισε το 52,6% των ψήφων στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, μολονότι το κόμμα του συγκέντρωσε στην κάλπη των βουλευτικών εκλογών μόλις το 42,6%. Αλλά οι επιδόσεις του MHP αποτέλεσαν πραγματική έκπληξη: οι εθνικιστές απέσπασαν το 11% της ψήφου, αποδεικνύοντας ότι δεν είχαν ανάγκη διάσωσης, αλλά μπορούσαν να λειτουργήσουν ως "ασφαλής" επιλογή έκφρασης της διαμαρτυρίας όσων συντηρητικών ψηφοφόρων δεν ήσαν έτοιμοι να στηρίξουν την αντιπολίτευση.
Μάλιστα το ΜΗΡ αναδείχθηκε και σε ρυθμιστή στην Εθνοσυνέλευση, εφόσον το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης διαθέτει μόνο 290 έδρες, ήτοι 11 λιγότερες από όσες απαιτούνται για την απόλυτη πλειοψηφία.
Φυσικά στο νέο συνταγματικό πλαίσιο, όπου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει τη δυνατότητα να κυβερνά με διατάγματα, οι εξουσίες της Εθνοσυνέλευσης έχουν περιοριστεί -όμως το MHP φρόντισε να υπενθυμίσει τον ρόλο του συντασσόμενο την Τετάρτη προς στιγμήν (πριν ανακρούσει πρύμναν στην επόμενη ψηφοφορία) με νομοθετική πρόταση της αντιπολίτευσης που αναιρούσε εν μέρει την θεσπισμένη από την κυβέρνηση αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης.
Τις τριβές μεταξύ εθνικιστών και ισλαμιστών τροφοδότησε το τελευταίο διάστημα αφενός η πρόθεση των κυβερνώντων να δώσουν αμνηστία σε ορισμένες κατηγορίες καταδίκων (προκειμένου να αποσυμφορηθούν οι φυλακές, μετά τις μαζικές συλλήψεις που ακολούθησαν το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016) και αφετέρου η απόφαση του τουρκικού Συμβουλίου της Επικρατείας να επαναφέρει στα σχολεία, παρά τις αντιδράσεις και του ίδιου του Ερντογάν, τον Όρκο των Μαθητών, που εκφωνούνταν επί 80 χρόνια μετά το 1933 και θεωρείται ότι αποξενώνει τις μειονότητες.
Την ίδια στιγμή, πλήθαιναν οι φήμες ότι το MHP προτίθεται να στηρίξει για μεν τη μητροπολιτική δημαρχία της Κωνσταντινούπολης τον βουλευτή του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και αντίπαλο του Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές Μουχαρέμ Ιντζέ, για δε την Άγκυρα τον επί 23 χρόνια δήμαρχο της με τη σημαία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης Μελίχ Γκιοκτσέκ, τον οποίο ο Ερντογάν εξώθησε προ μηνών σε παραίτηση. (Ο ίδιος ο Γκιοκτσέκ διέψευσε πάντως τα σενάρια εκλογικής καθόδου του με τη στήριξη του ΜHP).
Για την όλη αντιπολίτευση έχει μεγάλη σημασία η κατάκτηση στις επικείμενες δημοτικές εκλογές των κυριότερων δήμων, όπου και οι κυβερνώντες αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη φθορά. Μία τέτοια επιτυχία θα μπορούσε να αντιστρέψει την εικόνα ότι μέχρι τώρα ουδείς είναι σε θέση να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά την υποχώρηση της δημοτικότητας του Ερντογάν λόγω της οικονομικής κρίσης.
Αναλυτές υποστηρίζουν ότι το παιχνίδι του Μπαχτσελί δεν μπορεί να πάει μακριά, στον βαθμό που το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης μπορεί να συνάψει εναλλακτικές συμμαχίες στην Εθνοσυνέλευση - λ.χ. με το Καλό Κόμμα.
Σε κάθε περίπτωση, το πολιτικό σκηνικό της Τουρκίας γνωρίζει κραδασμούς. Η σύμπλευση εθνικιστών και ισλαμιστών δεν οδηγεί και σε αναίρεση των διακριτών πολιτικο-ιδεολογικών φυσιογνωμιών τους. Οι μεν υποψιάζονται ότι ο Ερντογάν πρόκειται, αλλάζοντας και πάλι γραμμή, να προχωρήσει σε νέα ανοίγματα προς το κουρδικό στοιχείο, οι δε διαπιστώνουν ότι τροφοδοτούν έναν όμορο πολιτικό χώρο που λειτουργεί ως αποδέκτης δυσαρεστημένων ψηφοφόρων του ΑΚΡ.

Πηγή: capital.gr

Η Γερμανία ψάχνει τον πολιτικό εαυτό της

του Θεόδωρου Γεωργίου
(καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης)

Την Κυριακή 28 Οκτωβρίου διεξάγονται οι τοπικές εκλογές στο κρατίδιο της Εσης (Γερμανία) και οι πολιτικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι και σ’ αυτή την περίπτωση (όπως και στις εκλογές στη Βαυαρία), έχουμε να κάνουμε με ακόμη μία πολιτική δοκιμασία για την καγκελάριο Μέρκελ. Δεν πρόκειται για άλλη μία ευκαιρία πολιτικού αναστοχασμού για την κυρία Μέρκελ, αλλά για μια πολιτική κατάσταση, η οποία την υπερβαίνει με την εξής έννοια: το εκλογικό αποτέλεσμα στην Εση θα κρίνει το πολιτικό μέλλον της!
Επειδή ως πολιτικός φιλόσοφος δεν θέλω να επαναλαμβάνω εκτιμήσεις και απόψεις που διατυπώνονται στη δημόσια σφαίρα, αλλά αντιθέτως προσπαθώ να διατυπώνω κάθε φορά θέσεις οι οποίες ανταποκρίνονται στο «πνεύμα της εποχής» μας, υποστηρίζω ότι μετά τις εκλογές στην Εση η Γερμανία ως πολιτική κοινωνία εισέρχεται σε μια νέα ιστορική φάση πολιτικού αυτοπροσδιορισμού της.
Αυτό σημαίνει δύο πράγματα: πρώτον, στο πρακτικό-πολιτικό επίπεδο ολοκληρώνεται η πολιτική φάση της Γερμανίας κατά την οποία η κυρία Μέρκελ διετέλεσε καγκελάριος στη χώρα. Και δεύτερον, στο συνειδησιακό (και ιδεολογικό επίπεδο) αρχίζει μια νέα ιστορική φάση κατά την οποία η ίδια η Γερμανία ως πολιτική κοινωνία, ως κοινωνική συλλογικότητα ελεύθερων ατόμων και προπάντων ως πανίσχυρο οικονομικό σύστημα εντός της ευρωζώνης, θα πρέπει να αποφασίσει για τις ιστορικές προοπτικές της.
Το ερώτημα «τι σημαίνει να είναι κανείς Γερμανός;» και οι επιμέρους εκδοχές του, οι οποίες κωδικοποιούνται στο υπαρξιακό πρόβλημα της ίδιας της χώρας και το οποίο στην πολιτική φιλοσοφία ονομάζεται το «γερμανικό ζήτημα» είναι τελικά μια ιστορική συνθήκη, η οποία επαναπροσδιορίζεται.
Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι ο γερμανικός λαός και οι πνευματικές και πολιτικές διαδικασίες έκφρασής του δεν ορίζονται σε υπεριστορικά κοινωνικο-πολιτικά πλαίσια.
Δεν είμαι διατεθειμένος σ’ αυτή την ανάλυσή μου να αναφερθώ στην ιστορική, πολιτική παράδοση της Γερμανίας. Αυτό το οποίο επιδιώκω να γίνει κατανοητό είναι το εξής: κατά το πρόσφατο χρονικό διάστημα οι τοπικές εκλογές στα επιμέρους κράτη-μέλη της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (Βαυαρία και Εση) διαμορφώνουν συνθήκες οι οποίες προσδιορίζουν καθοριστικά (θα έλεγα οντολογικά) την ύπαρξη του Βερολίνου, δηλαδή την ίδια τη συγκρότηση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και τελικά την οντολογική ύπαρξη της Γερμανίας.
Μια ρήση πολιτικού ανδρός έλεγε πως ο πολιτικός κρίνεται μεταξύ άλλων από την απόφασή του να αποχωρήσει από το προσκήνιο εγκαίρως. Φαίνεται πως αυτό δεν ισχύει για την καγκελάριο Μέρκελ. Ακόμη και ο καγκελάριος της επανένωσης των δύο γερμανικών κρατών Χέλμουτ Κολ αποχώρησε την κατάλληλη ιστορική στιγμή.
Και το ερώτημά μας στο επίπεδο της εμπειρικο-πρακτικής άσκησης της πολιτικής εξουσίας διατυπώνεται ως εξής: Γιατί η κυρία Μέρκελ δεν εγκαταλείπει τον θώκο της; Μήπως επειδή έχει μια «φαντασιακή» αυτοεικόνα, η οποία θα τη συνοδεύει στην υστεροφημία της;
Ή μήπως επειδή στο επικείμενο συνέδριο των Χριστιανοδημοκρατών (CDU) (Δεκέμβριος 2018) οι αντίπαλοί της ονομάζονται: Aντρέας Ρίτσενχοφ (62 ετών - επιχειρηματίας), Γιαν-Φίλιπ Κνόοπ (26 ετών - φοιτητής της Νομικής) και Mατίας Χέρντεγκεν (61 ετών - καθηγητής Πανεπιστημίου); Δηλαδή, θεωρούνται πολιτικοί οι οποίοι δεν θα έχουν προοπτικές επικράτησης;
Με τις τοπικές εκλογές στην Εση δεν έχει πρόβλημα μόνον η καγκελάριος Μέρκελ. Εξάλλου ζούμε στο «τέλος της εποχής της Μέρκελ», εδώ και μήνες. Πρόβλημα έχει και το κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών (CDU), αλλά και ολόκληρη η Ευρώπη (η ευρωζώνη), επειδή η καγκελάριος Μέρκελ υπερασπίστηκε «μέχρι θανάτου» την επιβολή του καθεστώτος της λιτότητας στον ευρωπαϊκό κοινωνικό βιόκοσμο (δηλαδή στην ίδια τη ζωή μας). Επί εποχής της, η ελληνική κοινωνία έζησε το δράμα της επιβίωσής της!
Εν κατακλείδι επισημαίνω ότι οι τοπικές εκλογές στην Εση δεν θα εξελιχθούν σε μια συνηθισμένη τυπική διαδικασία, σύμφωνα με την οποία τα πολιτικά κόμματα θα αλλάξουν κυβερνητικές θέσεις. Θα θέσουν μείζονα προβλήματα προς διαβούλευση, όπως είναι το πρόβλημα της παραμονής της Μέρκελ στην καγκελαρία, αλλά θα θέσουν και ως ζωτικό πρόβλημα το ζήτημα των ιστορικών προοπτικών της γερμανικής πολιτικής κοινωνίας.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Το δημαρχείο και τα πολύχρωμα σπίτια της πλατείας του Πόζναν

Μετά από τα ταξίδια μου σε Κρακοβία και Γκντανσκ, σειρά είχε η πολύχρωμη πόλη του Πόζναν, στα δυτικά σύνορα της Πολωνίας, η οποία με είχε μαγνητίσει πολύ πριν την πρώτη μου επίσκεψη στη χώρα αυτή. Στα μισά του άξονα που ενώνει Βαρσοβία με Βερολίνο και Βαλτική με Σιλεσία, το Πόζναν έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Πολωνίας και της Πρωσίας. Με τη συγκεκριμένη όμως ανάρτηση θα ήθελα να τιμήσω την πανέμορφη πλατεία που στάθηκε αφορμή να ξεκινήσω το τρίτο μου ταξίδι στην Πολωνία απ' την πόλη αυτή.
Η πτήση για Πόζναν ήταν μεσημεριανή. Με τη μέρα να διαρκεί περισσότερο στο βορρά, είχαμε αρκετό χρόνο στη διάθεσή μας να περιηγηθούμε για μια αναγνωριστική ματιά στην πόλη. Απ' τα πρώτα λεπτά διαπιστώσαμε πως το Πόζναν είχε πολλά περισσότερα να μας προσφέρει απ όσα προσδοκούσαμε.
Ο κατηφορικός δρόμος που διαμείναμε και ξεκινούσε λίγο πιο πέρα από το παλάτι Zamek μας οδήγησε κατευθείαν στην πλατεία. Αφού διαβήκαμε μικρά στενά σοκάκια κάτω από τον πύργο του βασιλικού ανακτόρου που έχει μετατραπεί σε μουσείο, βγήκαμε στην πλατεία. Μπροστά μας είχαμε ένα χαμηλό διακριτικό μουσείο με λευκή λιτή πρόσοψη όπου τονιζόταν έντονα το κατακόκκινο πολωνικό έμβλημα, αφιερωμένο στη Μεγάλη Πολωνική Αντίσταση κατά των Γερμανών κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Κινηθήκαμε προς τα δεξιά έχοντας μπροστά μας μια από τις τέσσερις φημισμένες κρήνες της πόλης, αφιερωμένη στον θεό Ποσειδώνα. Εκεί παρατηρήσαμε πως η πλατεία είχε δύο όψεις. Από την μια ήταν περιμετρικά παρατεταγμένες οι επιβλητικές προσόψεις πανέμορφων αρχοντικών και στο κέντρο της πλατείας σχηματιζόταν μια μικρή νησίδα όπου έστεκαν ενωμένα το ένα δίπλα στο άλλο τα μικρά πολύχρωμα σπίτια των εμπόρων. Από την μια λοιπόν απολαμβάναμε όμορφες προσόψεις διακοσμημένες με μοντέρνα για την εποχή τους ανάγλυφα και χαρακτικά ενώ σε αρκετά σημεία συναντήσαμε πολύχρωμα φυτικά και ζωικά μοτίβα που κάλυπταν σχεδόν ολόκληρη την μπροστινή επιφάνεια. Χρειάστηκε να κάνουμε αρκετές φορές τον κύκλο της πλατείας για να μπορέσουμε να δούμε σχεδόν όλες τις μικρές πανέμορφες λεπτομέρειες της πλατείας.
Πλέον είχαμε φτάσει στην άλλη γωνία όπου δεσπόζει η κρήνη του θεού Απόλλωνα. Σ' αυτό το σημείο είναι μαζεμένα τα περισσότερα μπαρ. Από ένα στενό δρόμο στα δεξιά, οδηγούμαστε στην φανταχτερή καθολική εκκλησία Fara Poznańska, η οποία είναι το μοναδικό ανέγγιχτο γοτθικό κτίριο της πόλης. Στο πεζόδρομο που συνδέει την πλατεία με την εκκλησία βρίσκεται η υπέροχη καφετέρια Weranda, στην οποία ευτυχώς προλάβαμε να τιμήσουμε λίγες ώρες πριν την αναχώρησή μας για το Βρότσλαβ. Αρωματικός καφές συνοδευόμενος με υπέροχα γλυκά, περιτριγυρισμένα από έναν παραμυθένιο διάκοσμο.
Μετά την επίσκεψή μας στην καθολική εκκλησία, επιστρέψαμε στην πλατεία και κινηθήκαμε προς την κρήνη της Περσεφόνης, η οποία στέκει μπροστά από το δημαρχείο. Ανάμεσα στις κρήνες του θεού Απόλλωνα και της Περσεφόνης, απλώνεται η πλατεία της παλιάς αγοράς. Προς αυτήν την πλευρά έχουν στραμμένες τις προσόψεις τους τα μικρά πολύχρωμα σπιτάκια των εμπόρων. Οι τοξωτές καμάρες του ισογείου δημιουργούσαν μια στοά για να προστατεύεται η αγορά από τις εκάστοτε καιρικές συνθήκες. Σήμερα στεγάζουν εκεί τα λιγοστά καταστήματα αναμνηστικών της πόλης. Κάθε σπιτάκι διαφορετικό έντονο χρώμα ενώ σε κάποια υπάρχει χαρακτικός διάκοσμος. Σαν να προσπαθούσαν μ' αυτόν τον τρόπο να παρουσιάσουν την διαφορετική προσωπικότητα που είχε ο κάθε ιδιοκτήτης-έμπορος. Το βράδυ αποκτούσαν άλλη όψη, καθώς μέσα από τα φωτεινά δωμάτια μπορούσε να διακρίνει κανείς το εσωτερικό αυτών των λιλιπούτειων χτισμάτων.
Στην άκρη της πλατείας στέκει το παλιό δημαρχείο, το οποίο ξεχωρίζει για το ανοιχτό του χρώμα, τις διάφορες μορφές ιστορικών προσώπων που διακοσμούν την πρόσοψη και την πράσινή του στέγη. Κατασκευάστηκε μεταξύ 13ου με 14ου αιώνα. Το αναγεννησιακό του ύφος διαμορφώθηκε τον 16ο αιώνα και διατηρείται μέχρι σήμερα, ακόμη και μετά την αναστήλωση τόσο του δημαρχείου όσο και των γύρω κτισμάτων καθώς το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε την πόλη ισοπεδωμένη. Το αξιοπερίεργο σ' αυτό το κτίσμα, συμβαίνει κάθε μεσημέρι, όταν το ρολόι στον πύργο χτυπήσει δώδεκα. Από ένα μπαλκόνι του δημαρχείου ξεπροβάλλουν δυο γίδια τα οποία τσουγκρίζουν τα κέρατά τους. Ένα έθιμο που στηρίζεται σε έναν θρύλο στον οποίον δύο γίδια άρχισαν να χτυπούν τα κέρατά τους για να τραβήξουν την προσοχή του κόσμου της αγοράς διότι το δημαρχείο είχε πιάσει φωτιά. Με την πράξη τους αυτή, το δημαρχείο σώθηκε κι αυτά έγιναν σύμβολο της πόλης.
Πίσω από το δημαρχείο βρίσκεται το Μνημείο του Μπάμπεργκ, το οποίο υπενθυμίζει την έλευση των Γερμανών μεταναστών από το Μπάμπεργκ κατά τον 18ο αι., αφού κλήθηκαν από τη διοίκηση της πόλης να εγκατασταθούν στο Πόζναν δίνοντάς τους κομμάτια γης που έμειναν "ορφανά" από αγρότες μετά τον πόλεμο και τις επιδημίες. Το άγαλμα παρουσιάζει ένα κορίτσι από το Μπάμπεργκ, ντυμένο με αγροτικά ρούχα να μεταφέρει δυο κανάτες νερό, κρεμασμένες σε έναν πάσσαλο που ισορροπεί στους ώμους της. Το χάλκινο άγαλμα στέκεται στην κορυφή μιας οβάλ βάσης όπου μπροστά της σχηματίζεται μια κοιλότητα στην οποία έπιναν τα άλογα νερό.
Στην άλλη άκρη της πλατείας συναντάμε την τελευταία κρήνη, πάνω στην οποία ξαποσταίνει ο θεός Άρης. Αυτή η γωνία είχε τη μικρότερη επισκεψιμότητα στην πλατεία, καθώς ο κόσμος προτιμάει να κινείται στην πλατεία της παλιάς αγοράς. Όμως εκεί ανακαλύψαμε ένα αξιαγάπητο ρετρό μπαράκι, το Pijalnia Wódki i Piwa, όπου απολαύσαμε την πρώτη μας μπύρα επί πολωνικού εδάφους.
Το βράδυ η πλατεία αποκτούσε μια άλλη γοητεία. Οι προσόψεις των κτιρίων φωτίζονταν κι ο διάκοσμός τους αποκτούσε μια ιδιαίτερη ζωντάνια. Μορφές άλλων εποχών παρατηρούσαν τον κόσμο που περνούσε από κάτω ενώ οι προσόψεις των μικρών σπιτιών των εμπόρων μετατρέπονταν σε αλλόκοτες αποχρώσεις.
Αυτό όμως που πρόσθεσε ξεχωριστή νότα στις βραδυνές μας περιπλανήσεις, ήταν η ευγενική φυσιογνωμία ενός κυρίου που έπαιζε σαντούρι μπροστά από το παλιό δημαρχείο. Οι ταξιδιάρικοι ήχοι των παλλόμενων χορδών σταματούσαν τους περαστικούς, οι οποίοι στεκόντουσαν λίγο μαγεμένοι από τις μελωδίες μακρινών λαών κι εθίμων που τους πρόσφερε το συγκεκριμένο μουσικό όργανο. Η παιδεία των κατοίκων της πόλης, φαινόταν στο ότι το σαντούρι παρέμενε ανέπαφο καθ' όλη τη διάρκεια της μέρας στο πεζούλι που καθόταν ο μουσικός και τον περίμενε αμέριμνο ως το βράδυ για να γεμίσει την παλιά αγορά με μελωδίες ανατολίτικες. 

Ψυχρός Πόλεμος

Υπάρχουν ταινίες για τις οποίες με κυριεύει μια ανεξέλεγκτη ανυπομονησία μέχρι να βγουν στις σκοτεινές αίθουσες. Κι όσο περνάει ο καιρός κι η φήμη τους εμπλουτίζεται με βραβεία και καλές κριτικές, τόσο η προσμονή μου φουντώνει. Ο "Ψυχρός Πόλεμος" είναι μια απ' αυτές τις ταινίες που κατάφεραν να με στοιχειώσουν αρκετό καιρό πριν την επίσημη πρεμιέρα τους. Η συγκεκριμένη ταινία λίγο παραπάνω, καθώς στο πρόσφατο ταξίδι μου στη Βαρσοβία, συναντούσα παντού αφίσες της που διόγκωναν κι άλλο την επιθυμία μου να την δω άμεσα. 

Την περασμένη Δευτέρα, ο κινηματογράφος Νιρβάνα μου πρόσφερε την ευκαιρία να την απολαύσω λίγες μέρες πριν την επίσημη έξοδό της στις ελληνικές σκοτεινές αίθουσες. Μετά την προβολή επέλεξα να περπατήσω ως το σπίτι, προσπαθώντας να κατευνάσω όλα μου τα συναισθήματα που χόρευαν εντός μου ανεξέλεγκτα μετά την προβολή. Όσο για την ταινία, όχι μόνο επιβεβαίωσε τις φήμες που την ακολουθούσαν όλον αυτόν τον καιρό αλλά τις ξεπέρασε, προσφέροντας μου σε μια στείρα κινηματογραφική χρονιά ένα μοναδικό αριστούργημα που μεμιάς έγινε κλασικό. 

Η ιστορία μας γυρνάει στην μεταπολεμική Πολωνία, όπου η χώρα προσπαθεί να αναδυθεί μέσα από τις στάχτες της. Εκείνη την περίοδο μια ομάδα καλλιτεχνικών διευθυντών γυρνάει την πολωνική ύπαιθρο για να ηχογραφήσει και να διασώσει παραδοσιακά τραγούδια με τη φούντωση του πατριωτισμού μετά από έναν ισοπεδωτικό πόλεμο, να εκδηλώνεται με την επιλογή καθαρά πολωνικών τραγουδιών. Πολύ δυνατή η σκηνή όπου ένας από την ομάδα σχολιάζει ένα ηχογραφημένο τραγούδι, χαρακτηρίζοντάς πολύ όμορφο αλλά καταδικάζοντάς το επειδή δεν ήταν στη γλώσσα τους, μαρτυρώντας μ' αυτόν τον τρόπο ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της Κεντρικής Ευρώπης, το οποίο ήταν η τύχη των σκορπισμένων μειονοτήτων (στην ταινία αναφέρεται στη διαιρεμένη περιοχή της Σιλεσίας). Στην τοποθέτησή του αυτή, δέχεται μια αξιοπρεπέστατη απάντηση από την καλλιτεχνική διευθύντρια, η οποία του ξεκαθαρίζει κοφτά πως στην Τέχνη δεν υπάρχει χώρος για εκδηλώσεις εθνικισμού. 

Στη συνέχεια, το καλλιτεχνικό συνεργείο εγκαθίσταται σε ένα μισογκρεμισμένο ανάκτορο, το οποίο αντικατοπτρίζει επιτυχώς την μεταπολεμική όψη της βομβαρδισμένης Πολωνίας. Μέσα στα ερείπια και τις λάσπες θα αναγεννηθεί ξανά το έθνος με τη συμβολή των νέων και φυσικά με τις ευλογίες του Κόμματος. Αρχικός σκοπός της καλλιτεχνικής ομάδας είναι να διασωθεί και παράλληλα να αναδειχθεί η πλούσια πολιτισμική παράδοση της Πολωνίας. Η επιτυχής ολοκλήρωση της προσπάθειάς τους, θα τους οδηγήσει στην Βαρσοβία, όπου θα 'ρθουν αντιμέτωποι με τις απαιτήσεις της κομμουνιστικής ηγεσίας, η οποία θα απαιτήσει μια σοσιαλιστική χροιά στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, προκαλώντας μια ρήξη στη καλλιτεχνική διεύθυνση. Η διευθύντρια που ξεχωρίζει για τον δυναμικό κι ιδεολογικό οραματισμό της, θα αποσυρθεί ενώ ο συνθέτης συνεργάτης της θα υποκύψει δέσμιος των μεγάλων του προσδοκιών. Πουλώντας την καλλιτεχνική του αξιοπρέπεια, θα βρεθεί με τον θίασο στο Βερολίνο. Παράλληλα αναπτύσσεται ένα ερωτικό ειδύλλιο ανάμεσα σ' αυτόν και σε μια αινιγματική κοπέλα που είχε επιλεγεί στην καλλιτεχνική του ομάδα. 

Στη διαδρομή της προτείνει να φύγουν μαζί προς την Δύση, καθώς το Τείχος ακόμη δεν είχε σηκωθεί και το πέρασμα από τον έναν κόσμο στον άλλον ήταν ακόμη εφικτό. Τελικά ο συνθέτης φεύγει μόνος για τη δικιά του γη της επαγγελίας η οποία είναι γεμάτη με φώτα νέον και διάσημες μάρκες εταιριών. 

Από εκείνο το σημείο αρχίζει η ιστορία ενός ανεκπλήρωτου έρωτα ο οποίος αναθερμαίνεται αλλά δε στεριώνει παρά τις δυο συναντήσεις των δυο αυτών προσώπων που θα ακολουθήσουν σε Παρίσι και Σπλιτ. Θα καρποφορήσει όμως μετά από καιρό, όταν θα καταφέρει η πρωταγωνίστρια να περάσει στη Δύση με τη βοήθεια ενός Ιταλού που την παντρεύεται. Διαπιστώνει όμως πως η ελευθερία της Δύσης πνίγεται μες στη ψευτιά του διανοουμενίστικου δηθενισμού. Η αξιοπρέπεια του κάθε καλλιτέχνη χάνεται κι ο καθένας είναι αναγκασμένος να πουλήσει τη ψυχή του για να αναδειχθεί στο καλλιτεχνικό στερέωμα. Μαραζωμένη κι απογοητευμένη, θα επιστρέψει πίσω στην Πολωνία. Μία απόφαση καταστροφική τόσο για την ίδια όσο και για τον συνθέτη σύντροφό της. 

Πραγματικά δε ξέρω τι να πρωτοσχολιάσω γι' αυτήν την ταινία. Για μια ακόμη φορά ο Πάβελ Πάβλικόφσκι αποδεικνύει το ξεχωριστό του σκηνοθετικό ταλέντο. Όπως στην πολυαγαπημένη Ida, έτσι κι εδώ κάθε πλάνο στέκει μόνο του σαν μια καλλιτεχνική φωτογραφία που θα μπορούσε άνετα να παρουσιαστεί σε μια φωτογραφική έκθεση. Ισορροπημένα κάδρα, όμορφα παιχνίδια με το φως όπου δίνουν ένα βάθος στο φόντο, ένας δυναμισμός που ξεχειλίζει σε κάθε σκηνή, ισορροπημένες σκηνές και μία ατμόσφαιρα που σε γυρνάει εφτά δεκαετίες πίσω. Φυσικά εδώ πρέπει να δώσουμε τα εύσημα και στον φωτογράφο Lucasz Zal.

Όπως και στην Ida, ο σκηνοθέτης επιλέγει για μία ακόμη φορά το τετραγωνισμένο κάδρο. Δεν είναι μόνο η εξαιρετική αξιοποίηση του συγκεκριμένου φωτογραφικού μοντέλου αλλά κι ο συμβολισμός που δημιουργείται καθώς υποδηλώνει τα στενά πλαίσια που εντείνει ο ψυχρός πόλεμος, όπου οι προσωπικότητες ασφυκτιούν και πνίγονται. Όσοι φεύγουν στη Δύση μπαίνουν σε μία μοναχική δίνη ενώ όσοι εγκλωβίζονται στο Ανατολικό Μπλοκ μιζεριάζουν καθώς ονειρεύονται μια καλύτερη ζωή στις δυτικές χώρες. Μέσα σ' αυτά τα κλειστά πλαίσια, οι δυο πρωταγωνιστές θα διαπιστώσουν πως δεν μπορούν να συνυπάρξουν μαζί αλλά ούτε και να ζήσουν χωριστά. Εγκλωβίζονται συνειδητοποιημένα σε μια αδιέξοδη κατάσταση που τους οδηγεί στην καταστροφή.

Η επιτυχία της ταινίας στηρίζεται επίσης και στους εξαιρετικούς πρωταγωνιστές. Ο εσωστρεφής Τόμας Κοτ μαγεύει με την γοητευτική σιωπηλή του παρουσία. Λιγομίλητος προτιμά να δηλώνει παρόν με τη μουσική και την διακριτική εμφάνισή του η οποία όμως δεν περνάει απαρατήρητη. Από την άλλη η χυμώδης κι εκρηκτική Τζοάνα Κούλινγκ γεμίζει την οθόνη με τον δυναμισμό και την ζωντάνια της καθώς με την υπέροχη φωνή της και τις χορευτικές της επιδόσεις εκτινάσσει την ταινία σε άλλα επίπεδα. Οι δυο αυτοί ήρωες θα γνωρίσουν και τις δυο όψεις του τότε κόσμου. Από την μια πλευρά είναι η Πολωνία που αγαπάνε αλλά δεν μπορούν να ζήσουν υπό το βάρος του σταλινικού καθεστώτος κι από την άλλη η δύση στην οποία νιώθουν ξένοι κι απροσάρμοστοι. Τα όνειρά τους μετατρέπονται σε απογοητεύσεις κι οι επιτυχίες που έρχονται τους φορτώνουν με δυστυχία.

Τι είναι αυτό που λάτρεψα στην ταινία; Πρώτα απ' όλα η αγάπη που νιώθει ο καθένας για τον τόπο του. Στη συγκεκριμένη ιστορία εκδηλώνεται με τη μουσική. Από τα πρώτα λεπτά συναντάμε χωρικούς να τραγουδάνε διάφορους σκοπούς, όπου μέσα απ' αυτούς ξεπηδάει ένα παραδοσιακό τραγούδι, ένα παραδοσιακό άσμα της Σιλεσίας, το "Dwa Serduszca" το οποίο έκτοτε ακούμε αρκετές φορές στην ταινία. Είναι από τις σπάνιες στιγμές που ένα τραγούδι με άγγιξε τόσο πολύ. Εκστασιασμένος αφέθηκα στις αιθέριες, σχεδόν ερωτικές φωνές της χορωδίας. Πέρα από το γοητευτικό ζευγάρι, το τραγούδι αυτό ακολουθεί τη δική του ξεχωριστή πορεία μες στην ιστορία. Μαζί με τους πρωταγωνιστές ταξιδεύει στη δύση κι από φολκλόρ γίνεται τζαζ με τους πολωνικούς στίχους να μεταφράζονται στα γαλλικά. Όμως με την εμπορευματοποίησή του χάνει την αυθεντικότητα και τη ζεστασιά που κουβαλούσε. Από ένα τραγούδι με ιστορία κι ουσία μετατρέπεται σε ένα ακόμη τραγούδι που παίζεται άσκοπα στις ανούσιες νυχτερινές συνάξεις των διανοούμενων.

Επίσης θα θελα να ομολογήσω πως απόλαυσα τον τρόπο με τον οποίον ξεγυμνώνει ο Παβλικόφσκι την σάπια κοινωνία των ψευτοδιανοούμενων. Εξαιρετική η σκηνή όπου η πρωταγωνίστρια συναντάει μια ποιήτρια που ζηλεύει επειδή υπήρξε ερωμένη του συνθέτη. Έχοντας διαβάσει κρυφά την τελευταία ποιητική της συλλογή στην οποία υπάρχει ένα ποίημα με τον τίτλο "ιταλικές διακοπές" κι αναφέρεται στο Παλέρμο, την ρωτάει αν έχει επισκεφθεί την πόλη αυτή. Η αρνητική απάντηση της ποιήτριας, προσφέρει στην πρωταγωνίστρια ένα αίσθημα ικανοποίησης για την επιλογή της να απέχει από την κενότητα της μπουρζουαζίας. Την ίδια στιγμή, στο βλέμμα της σχηματίζεται μια χλεύη στα συγκεκριμένα καλλιτεχνικά πρόσωπα. Από την άλλη όμως κυριεύεται κι από μία ανεξέλεγκτη θλίψη όταν βγαίνει ο πρώτος της δίσκος, τον οποίον χαρακτηρίζει "νόθο παιδί" μαρτυρώντας την αναξιοπρεπή γέννησή του.

Επίσης μαγεύτηκα από το μουσική ταξίδι που μας προσφέρει ο Παβλικόφσκι. Η ιστορία ξεκινάει με προφορικά παραδοσιακά άσματα, συνεχίζει με φολκλόρ εκδηλώσεις (οι οποίες στην Πολωνία έχουν έρθει πάλι στη μόδα με ακροδεξιές διαθέσεις) και μέσα από την σοσιαλιστική προπαγανδιστική μουσική καταλήγουμε στην απελευθερωτική τζαζ. 

Έπειτα βρήκα έξυπνη την παρουσίαση των πολιτικών καταστάσεων εκείνης της περιόδου. Ο δημιουργός παρουσιάζει τους δυο κόσμους χωρίς να παίρνει θέση. Κανένας δεν εκπροσωπεί το κακό αν και οι δυο μαζί δρουν καταστροφικά στους δυο πρωταγωνιστές. Ο ένας τους εκμεταλλεύεται (καπιταλισμός) κι ο άλλος τους τιμωρεί (κομμουνισμός). Επιλογές μπορεί να υπάρχουν αλλά όλες βαραίνονται με ευθύνες και μη αναστρέψιμες συνέπειες, φανερώνοντας μ' αυτόν τον τρόπο πως η οριστική θυσία στο βωμό της αγάπης είναι μια πράξη συνειδητοποιημένη και δυστυχώς αναπόφευκτη. Λάτρεψα πάντως τον τρόπο που δηλώθηκε η ουδέτερη στάση της Γιουγκοσλαβίας μέσα σ' αυτόν τον παγκόσμιο παραλογισμό. 

Τέλος ενθουσιάστηκα με τα υπέροχα πλάνα της ταινίας, κάποια από τα οποία μου θύμιζαν έντονα τις πρώτες δουλειές του Αντρέι Ταρκόφσκι, όπως οι σκηνές στο εσωτερικό της γκρεμισμένης εκκλησίας και οι κοντινές λήψεις στα ξεθωριασμένα πρόσωπα των αγίων (συγκεκριμένα μου θύμισαν πλάνα από "Τα Παιδικά Χρόνια του Ιβάν και το "Αντρέι Ρουμπλιόφ"). Ειδικά τα μάτια του Χριστού ήταν πέρα για πέρα ζωντανά μέσα στο σύθαμπο της ερημιάς και της κενότητας του τοπίου.

Ο Πάβελ Παβλικόφσκι μας ταξιδεύει μέσα σε ένα διάστημα 15 χρόνων σε διάφορες χώρες κι εποχές αφήνοντας την ιστορία να κυλάει με διαφορετικές ταχύτητες, άλλοτε με λεπτομέρεια στις συναισθηματικές εξάρσεις και άλλοτε με μία απρόσωπη αποτύπωση των γεγονότων. Με μαεστρία φανερώνει πως η μουσική μπορεί να λειτουργήσει ως μοναδικός τρόπος επικοινωνίας ανάμεσα σε δυο πρόσωπα που δε μπορούν να συνεννοηθούν αλλιώς.
Ο Ψυχρός Πόλεμος του τότε χωρισμένου κόσμου, είναι παράλληλα κι ένας συναισθηματικός πόλεμος ανάμεσα σε δυο ανθρώπους. Το μαγευτικό ασπρόμαυρο πλάνο ντυμένο με τις σαγηνευτικές μελωδίες συνθέτουν μια γοητευτική, πανέμορφη και ρομαντική ταινία που περιγράφει τη δίνη του πάθους και την αβάσταχτη αβεβαιότητα του έρωτα, που εκδηλώνεται σε μία περίοδο όπου όλα ήταν αβέβαια.
Ο "Ψυχρός Πόλεμος" είναι σίγουρα η καλύτερη ταινία της κινηματογραφικής χρονιάς που οδεύει στο τέλος της.

Βαθμολογία: 9/10

Σημειώσεις για τα Δυτικά Βαλκάνια

της Θεοδώρας Σταθούλια

Η Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, που απαρτιζόταν από έξι δημοκρατίες και δύο αυτόνομες επαρχίες, κατοικούνταν από διάφορες εθνοτικές ομάδες. Η κρατική ενιαία υπόσταση της Γιουγκοσλαβίας ακολούθησε τον θάνατο του δημιουργού της στρατάρχη Τίτο και της ταχείας αποδυνάμωσης και παρακμής της Ενωσης Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών στη δεκαετία του 1990.
Αυτό αναπόφευκτα έφερε στο προσκήνιο εθνικές ηγεσίες κάτω από τις προκλήσεις των ιμπεριαλιστικών σχεδίων. Τα ερείπια της Αυστροουγγαρίας είχαν αφήσει ιστορικό χώρο για τη δημοκρατική λειτουργία νέων κρατών, αλλά ο ναζισμός και η αφροσύνη της γαλλο-αγγλικής πολιτικής, με τη συμφωνία του Μονάχου 1938, επέτρεψε στον Χίτλερ να ξεκινήσει τη διάλυσή τους, ξεκινώντας από την κρίσιμη δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας.
Ο Γ.Κ. Βλάχος έγραφε ότι η δημοκρατία είναι σήμερα ένα ερωτηματικό και μία κατηγορική προσταγή. Η επιλογή ανήκει στον καθένα να σταματήσει στο πρώτο ή να προχωρήσει θαρραλέα στο δεύτερο. Ο συγγραφέας με την κατηγορική προσταγή φωτίζει την απαίτηση για τον γενικό ηθικό νόμο του Καντ. Φαίνεται πια ότι μια αντιπαράθεση στο πεδίο του ερωτηματικού για τη δημοκρατία είναι πρόσφορο έδαφος για να μην ξεπεραστεί ποτέ η καθολική χειραγώγηση των κοινωνιών και να υπηρετηθεί η κατηγορική προσταγή.
Ετσι, στηρίζεται και ο ανορθολογισμός των εθνικών ανταγωνισμών μέσα στα πολύχρωμα ερωτηματικά για τη δημοκρατία. Οι κυρίαρχες δυνάμεις που δεν αρκούνται στον καταμερισμό της εργασίας για να ελέγξουν το κοινωνικό πεδίο χρειάζονται πάντα και τον εθνικισμό. Ο πόλεμος στην Κροατία και ο ακόμα πιο βίαιος πόλεμος στη Βοσνία θα υπογραμμίζει την αναζήτηση στα Δ. Βαλκάνια της επαναδιαπραγμάτευσης των λαών με τις δυνάμεις της εξουσίας.
Η εναλλαγή της επιτήρησης από την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ στην ΠΓΔΜ, από το 1999 και μετά, καταδεικνύει την καθυστέρηση οριστικοποίησης της στρατηγικής. Τον Δεκέμβριο 2002, το ΝΑΤΟ συμφώνησε να συνεχίσει να «υποστηρίζει» την ΠΓΔΜ με μια νέα αποστολή, τη «Συμμαχική αρμονία», που αντικαθιστούσε την ευρωπαϊκή παρουσία με την επιχείρηση «Πορτοκαλί Αλεπού», που ήταν σε ανάπτυξη από τον Σεπτέμβριο 2001.
Η μετά τον Δεκέμβριο 2002 αποστολή αφορούσε τον έλεγχο της κατάστασης στην περιοχή μετά τη νατοϊκή στρατιωτική επιχείρηση του 1999 στη Σερβία, με την επιχείρηση «Ευσπλαχνικός Αγγελος» (!).
Στην ιστορία της Ευρώπης, οι καταπιεσμένοι λαοί και οι εθνικές μειονότητες χρησιμοποιήθηκαν από τα απολυταρχικά καθεστώτα, για να συμβάλουν στις μεγάλες ιστορικές προκλήσεις. Η συντριβή της επανάστασης των δημοκρατικών κινημάτων στην Κεντρική Ευρώπη το 1848 -1849 επετεύχθη και με την επιστράτευση από τις αυστροουγγρικές στρατιές χιλιάδων φτωχών νοτιοσλάβων αγροτών.
Τον Μάρτιο 2003, μόλις έναν χρόνο μετά, το ΝΑΤΟ τερματίζει την επιχείρηση «Συμμαχική αρμονία». Αντικαθίσταται από την πρώτη στρατιωτική αποστολή της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τη «EUFOR CONCORDIA».
Η Ε.Ε., διαδεχόμενη το ΝΑΤΟ στην ΠΓΔΜ, δεσμευόταν να χρησιμοποιήσει το νατοϊκό μοντέλο στη διαχείριση κρίσεων με βάση τη συμφωνία Berlin Plus.
Η «Concordia» σηματοδοτούσε τη στροφή της Ε.Ε. προς τα Βαλκάνια, υλοποιώντας το πλαίσιο της Διαδικασίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης με τα Δυτικά Βαλκάνια - ΔΣΣ.
Η ΔΣΣ ενισχύθηκε στη Διάσκεψη Κορυφής της Θεσσαλονίκης τον Ιούνιο 2003 για την ανάληψη πρωτοβουλιών. Τον Ιούνιο 1999, που οι νατοϊκές δυνάμεις έμπαιναν στο Κόσοβο, επιβάλλοντας τους όρους ειρήνευσης προς τους Σέρβους και τους Ρώσους, διαμορφώνεται και η ευρωπαϊκή-γερμανική πολιτική για ανάληψη της ευθύνης διαχείρισης του βαλκανικού χώρου.
Η Ε.Ε. πάντα νοικοκυρεμένα τακτοποιεί τις σχέσεις της με τους λαούς στους οποίους έχει στρέψει την προσοχή της. Το 2006, κατά τη διάρκεια της αυστριακής προεδρίας της Ε.Ε., συμφωνήθηκε με Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ΠΓΔΜ, Μολδαβία, Μαυροβούνιο, Ρουμανία και Σερβία η Συνδιάσκεψη της Αστυνομικής Συνεργασίας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (PCC SEE). Μόλις πριν από λίγες μέρες, πραγματοποιήθηκε στα Τίρανα η Συνδιάσκεψη - PCC SEE.
Επισήμως τα κύρια θέματα της συζήτησης ήταν οι προκλήσεις που σχετίζονται με την αύξηση των μεταναστευτικών ρευμάτων, το οργανωμένο έγκλημα και η συμβολή στη Δράση για την Ολοκληρωμένη Διακυβέρνηση της Εσωτερικής Ασφάλειας (IISG).
Στη συνάντηση συμμετείχαν και εκπρόσωποι της EULEX, της EUROPOL, της EUROJUST, της FRONTEX, της ΕΑΑ, του ΟΑΣΕ, του IOM, του UNODC, του SELEC, του SEESAC, του PAMECA V, του IPA για τα Δυτικά Βαλκάνια, του MARRI και της DEA. Μόλις επιπλέον 14 «θεσμοί» (!) συμμετείχαν στη συνάντηση αυτή.
Η EULEX Κοσόβου, για να βοηθήσει τις αρχές του Κοσόβου να δημιουργήσουν βιώσιμους και ανεξάρτητους θεσμούς κράτους δικαίου (sic), ξεκίνησε το 2008 ως η μεγαλύτερη μη στρατιωτική αποστολή στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Αμυνας της Ε.Ε.
Αυτά είναι μερικές αποσπασματικές σημειώσεις υπενθύμισης της σπουδαιότητας της έκβασης του «μακεδονικού» θέματος υπέρ των λαών. Οι αποφάσεις της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ για τα Δ. Βαλκάνια δεν συμπίπτουν, αλλά αντλούν πολιτική από το ίδιο μοντέλο. Και αυτό είναι το σημαντικό. Για εμάς και για τους λαούς που θέλουμε να πορευτούμε μαζί, ως αποτέλεσμα μιας ιστορικής πρόκλησης και της ουτοπικής μας άρνησης να κάνουμε παραχωρήσεις στην καθεστηκυία τάξη.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Οι αυτοοργανωμένες πλατφόρμες πολιτών αναλαμβάνουν τη διοίκηση των πόλεων

της Δώρα Κοτσακά

- Ανάπτυξη συνεταιρισμών, κοινωνικών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων ενταγμένων στο οικονομικό σχέδιο εξυπηρέτησης των τοπικών αναγκών, όπως στη Βαρκελώνη και στο Πρίνστον, στο Κλίβλαντ και στο Τζάκσον (ΗΠΑ).
- Μαζικό κύμα επαναδημοτικοποίησης των δημοσίων υπηρεσιών κυρίως στους τομείς της ενέργειας, του νερού και των κοινωνικών υπηρεσιών, στο οποίο έχει προχωρήσει πολύ μεγάλος αριθμός δήμων και περιφερειών κυρίως σε Γαλλία, Αυστρία, Γερμανία και Νορβηγία.
- Θέσμιση κοινοτικών κοινοπραξιών γης με σκοπό την προστασία από το gentrification, όπως συμβαίνει στο Λιντζ και το Όκλαντ (ΗΠΑ). Το κίνημα της νέας αυτοδιοίκησης ή, όπως είναι ευρύτερα γνωστό, new municipalism αποτελεί το νέο αγαπημένο όρο όταν γίνεται κουβέντα για τον εκδημοκρατισμό της πολιτικής, τα κοινά αγαθά ή τα κινήματα πόλης. Οι σχετικές συζητήσεις, τα εφαρμοσμένα παραδείγματα και οι εκλογικές νίκες, ενώ πληθαίνουν ταχύτατα σε αριθμό, συνεχίζουν να αφορούν μικρές κλίμακες. Στις ΗΠΑ το κίνημα είναι περισσότερο συνδεδεμένο με τον M. Bookchin, θεωρητικό της κοινωνικής οικολογίας, ο οποίος ήταν και ο πρώτος που εισήγαγε τον όρο municipalism, ενώ στην Ευρώπη οι αναφορές του έχουν να κάνουν περισσότερο με τα Κοινά, την κοινωνική οικονομία, τις πρακτικές P2P. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την πολιτική παράδοση του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος και τα κινήματα των πλατειών, συνιστούν κοινό τόπο για το κίνημα της νέας αυτοδιοίκησης, από τη Βαρκελώνη και τη Νάπολη έως το Μόντρεαλ και τη Νέα Υόρκη, όπου τον Αύγουστο έγινε και η τελευταία συνάντηση των fearless cities, όπως ονομάζεται η διεθνής “ομπρέλα συντονισμού” τους.
Κινούμενοι μέσα σε αυτό το πολιτικό πλαίσιο, άνθρωποι ενεργοί στα κινήματα των πλατειών πριν από μερικά χρόνια, μοιράστηκαν ως κοινή αφετηρία την παραδοχή ότι η κεντρική πολιτική σκηνή ήταν εξαιρετικά διαπλεκόμενη και περίπλοκη, εγκλωβισμένη στους όρους εξυπηρέτησης της κερδοσκοπίας των διεθνών χρηματοπιστωτικών κολοσσών, αλυσοδεμένη με συμβάσεις και μνημόνια. Η προσπάθεια που απαιτούνταν για να εμπλακούν σε αυτό το παιχνίδι ήταν τεράστια, τα αποτελέσματα αμφίβολα και, κυρίως, οι συμβιβασμοί που συνιστούσαν προϋπόθεση ήταν τέτοιοι και τόσοι που εξαρχής κατέστη σαφές ότι οι εθνικές εκλογές δεν ήταν μία μάχη που επέλεγαν να δώσουν. Αντίθετα, η αυτοδιοίκηση γινόταν αντιληπτή ως περισσότερο οικεία, λιγότερο εγκλωβισμένη σε “μεγάλα κόλπα” που τους υπερέβαιναν και καταλληλότερη προκειμένου να εφαρμοστούν πειραματικά οι πολιτικές και οι αρχές που πρέσβευαν μέσα από θεσμικά κανάλια. Ακόμα και η εκλογική αναμέτρηση σε αυτό το επίπεδο φαινόταν ως μία μάχη που μπορούσε να κερδηθεί, όταν π.χ. στον τομέα της ενημέρωσης μπορούσαν να δουλέψουν τις πόλεις τους γειτονία - γειτονιά, ενώ δεν μπορούσαν να επηρεάσουν ούτε κατ' ελάχιστο τα ΜΜΕ εθνικής εμβέλειας.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά και σε εκλογικό επίπεδο. Από το 2015 μεγάλες πόλεις πέρασαν στα χέρια των κινημάτων που πλέον έπρεπε να γειωθούν και να αναμετρηθούν με τους όρους της διοίκησης και των θεσμικών εργαλείων. Τον Ιούνιο του 2017, το διεθνές κίνημα της νέας αυτοδιοίκησης συναντήθηκε για πρώτη φορά υπό την ομπρέλα του Fearless Cities σε ένα μεγάλο συνέδριο στη Βαρκελώνη, που οργανώθηκε από την πλατφόρμα πολιτών Barcelona En Comú. Σε αυτό συμμετείχαν περισσότεροι από 700 δήμαρχοι, αιρετοί στην αυτοδιοίκηση και ακτιβιστές από όλες τις ηπείρους με σκοπό τη συγκρότηση ενός παγκόσμιου δικτύου. Από την πρώτη στιγμή αποτέλεσε κοινό τόπο ότι το ζητούμενο δεν ήταν η εμπλοκή στην πολιτική εκπροσώπηση, αλλά ένα πείραμα για την αλλαγή των αυτοδιοικητικών θεσμών. Στόχος είναι η αξιοποίησή τους όχι στη θέση των οργανωτικών δομών των κινημάτων, αλλά προκειμένου να υποστηρίξουν, διευρύνουν και μαζικοποιήσουν το κίνημα.
Μετρώντας ήδη κάποια χρόνια στη διοίκηση, οι πλατφόρμες πολιτών μπορούν πλέον να αποτιμηθούν όχι μόνο ως ιδέα, αλλά και ως προς τα αποτελέσματα που φέρουν. Παρόλο που τα ονόματα και η σύνθεσή τους διαφέρουν από πόλη σε πόλη, έχουν όλες μία κοινή φιλοσοφία και τρόπο εργασίας. Χρησιμοποιούν ως βασικό εργαλείο τις λαϊκές συνελεύσεις και τα ψηφιακά εργαλεία συμμετοχής, προκειμένου να λάβουν αποφάσεις από την πολιτική τους ατζέντα έως την οργανωτική τους δομή.
Στην Ευρώπη το εν λόγω κίνημα έχει κυρίως συνδεθεί με τις πόλεις της Ισπανίας που ήταν και οι πρώτες που πέρασαν υπό τον έλεγχό του, όπως η Βαρκελώνη και η Μαδρίτη, ως συνέχεια του κινήματος 15Μ των πλατειών. Μέσα σε λίγους μήνες πολλοί εκ των υποψηφίων βρέθηκαν μέσω της θεσμικής οδού στα γραφεία των δημαρχείων να κοιτάζουν τις πλατείες στις οποίες διαδήλωναν και καταλάμβαναν τα προηγούμενα χρόνια. Σήμερα εργάζονται για το συστηματικό άνοιγμα της πολιτικής σφαίρας στα κοινωνικά κινήματα και τις συνελεύσεις γειτονιάς που στην πόλη είναι ενεργές και παίζουν μεγάλο ρόλο τόσο στη λήψη αποφάσεων όσο και στην υλοποίησή τους. Μετράνε ήδη πολλές νίκες ενάντια στις εξώσεις και την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών, ενώ ταυτόχρονα έχουν αυξήσει σημαντικά τις δημόσιες επενδύσεις στην κοινωνική πρόνοια.
Στη Βαρκελώνη ξεκίνησαν δημιουργώντας έναν “ηθικό κανονισμό” σχεδιασμένο με τρόπο που να θέτει τις κινήσεις των αιρετών υπό διαρκή λαϊκό έλεγχο με στόχο την αποφυγή της “θεσμοποίησής τους”, όπως αναφέρουν. Το πρόγραμμα συνδιοίκησής τους περιλαμβάνει δράσεις έκτακτης ανάγκης, όπως μέτρα για την παύση των εξώσεων, πρόστιμα στις τράπεζες που αφήνουν άδεια ακίνητα διαφορετικών χρήσεων, και επιδότηση για το κόστος σε ενέργεια και μετακινήσεις των ανέργων και όσων έχουν απολαβές χαμηλότερες του κατώτατου μισθού. Παράλληλα, πειραματίζονται με νέες μορφές συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων, όπως στην περίπτωση επαναχάραξης της στρατηγικής της πόλης για τον τουρισμό, μέσα από ένα συμμετοχικό σχέδιο που έχει ως βάση τις λαϊκές συνελεύσεις στις γειτονιές. Στη Μαδρίτη δημιούργησαν τη “θέση του πολίτη” στα δημοτικά συμβούλια, όπου για πρώτη φορά μπορούν να συμμετέχουν ισότιμα οι δημότες και να λαμβάνουν το λόγο.
Προφανώς πολλοί από τους στόχους του κινήματος της νέας αυτοδιοίκησης, από την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών έως την συντεταγμένη υποστήριξη στην κοινωνική οικονομία ως εναλλακτική στον εκ χρηματισμένο καπιταλισμό, περιορίζονται σε πλαίσια που στην πραγματικότητα τίθενται σε εθνικό, ευρωπαϊκό ή και παγκόσμιο επίπεδο. Προσπαθώντας να απαντήσουν σε αυτούς τους περιορισμούς οι πλατφόρμες πολιτών ενώνουν τις δυνάμεις τους και δημιουργούν δίκτυα όπως το “refuge cities” στην Ισπανία ή το δίκτυο των καταλανικών πόλεων που προωθεί την κοινωνική οικονομία με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Αυτού του τύπου τα δίκτυα επιτρέπουν την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και πόρων σε οριζόντιο επίπεδο και τη δημιουργία εναλλακτικών κοινωνικό-οικονομικών μοντέλων από τα κάτω. Την ίδια στιγμή η δημιουργία δικτύων τους επιτρέπει να υπερβούν τις πεπερασμένες δυνατότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης και να μπορέσουν να εισάγουν ζητήματα στην πολιτική ατζέντα που σκοπίμως παραμένουν στην αφάνεια, όπως έγινε στην περίπτωση της πρωτοβουλίας των TTIP free zones, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 2000 δήμοι και περιφέρειες.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και πόλεις της Ιταλίας, όπως η Νάπολη όπου η πλατφόρμα πολιτών Mass Critica έλαβε το 65% των ψήφων. Μία από τις πρώτες της κινήσεις ήταν η δημιουργία του θεσμικού πλαισίου και νομικού πλαισίου προκειμένου “σημαντικοί αστικοί τομείς και λειτουργίες να ενταχθούν στην κατηγορία των κοινών”. Στη συνέχεια, δημιούργησαν την πρώτη υπηρεσία του δήμου αποκλειστικά υπεύθυνη για τα κοινά.
Δύο καίρια σημεία διαφοροποιούν το κίνημα της νέας αυτοδιοίκησης από παλαιότερες ριζοσπαστικές προσεγγίσεις αστικής διαχείρισης. Το τοπικό κράτος γίνεται αντιληπτό ως το θεσμικό εργαλείο για την ενδυνάμωση, το συντονισμό και την ανάπτυξη της κοινωνικής καινοτομίας από τις πρωτοβουλίες πολιτών, τις οργανώσεις και τις επιχειρήσεις της ίδιας της κοινότητας. Αυτή η αντίληψη - που πολλοί σήμερα αποδίδουν και με τον όρο partner state - εδράζεται στην παραδοχή ότι οι κοινότητες μπορούν να είναι πολύ αποτελεσματικές στην κάλυψη με ίδιους πόρους και εργασία μεγάλου μέρους των αναγκών τους. Το κίνημα της νέας αυτοδιοίκησης δεν αντιλαμβάνεται το ρόλο του τοπικού κράτους αποκλειστικά ως πάροχου υπηρεσιών. Επιδιώκει τη δημιουργία εκείνων των συνθηκών που θα επιτρέψουν στις πρωτοβουλίες πολιτών της κοινότητας να λειτουργήσουν και αναπτυχθούν ενδυναμώνοντας τις δυνατότητες αυτοοργάνωσης της κοινότητας.
Ωστόσο, δεν πρόκειται για μία διαδικασία που έχει ως στόχο να αποψιλώσει τις αρμοδιότητες της αυτοδιοίκησης. Συνιστά εμπεδωμένη παραδοχή ότι θεμελιακά αγαθά και υπηρεσίες όπως η ενέργεια, η παροχή νερού και αποχέτευσης, οι δημοτικές συγκοινωνίες και οι σχολικές μονάδες, ξεπερνούν τις τοπικές πρωτοβουλίες πολιτών εξαιτίας της κλίμακάς τους. Είναι η αυτοδιοίκηση με την θεσμική της ιδιότητα που εγγυάται ότι αυτού του τύπου τα αγαθά και οι υπηρεσίες τιμολογούνται δίκαια και είναι προσβάσιμα από όλους τους πολίτες.
Το δεύτερο σημείο έχει να κάνει με μία ριζοσπαστική προσέγγιση σχετικά με το τί συνιστά τοπική οικονομική ανάπτυξη. Σε αυτό το νέο όραμα για τα δημοτικά πράγματα στόχο αποτελεί η δημιουργία μίας τοπικής οικονομίας που θα είναι αποκεντρωμένη, δίκαιη και δημοκρατική. Έρχεται σε ρήξη στην πράξη με την εμπεδωμένη αντίληψη που αντιλαμβάνεται την οικονομική πολιτική των δήμων ως κάτι που συνίσταται σε αναζήτηση επενδύσεων από μεγάλες εταιρείες και ανάθεση προμηθειών πάλι σε αυτές, αναπτυξιακά σχέδια real estate μεγάλης κλίμακας και μεγάλες πανάκριβες εκδηλώσεις εντυπωσιασμού. Αντίθετα, εστιάζει στη διεύρυνση του δημοσίου και κοινωνικού τομέα της οικονομίας, σε οικονομικές δραστηριότητες με δικαιότερους μισθούς, με μεγαλύτερο εργατικό έλεγχο και αυξημένη περιβαλλοντική και κοινωνική μέριμνα. Στόχος είναι η δημιουργία πλούτου στην κοινότητα κατά τη διάρκεια της πραγματικής λειτουργίας της οικονομίας και όχι μίας εκ των υστέρων ανακατανομής με αμφίβολους όρους. Ορισμένα από τα εργαλεία που εφαρμόζουν προκειμένου να πετύχουν τα παραπάνω έχουν να κάνουν με:
- Τη δημιουργία “συμφώνων συνεργασίας” και θερμοκοιτίδων συνεργατικής οικονομίας, όπως στη Μπολόνια και τη Γάνδη.
- Την ανάπτυξη συνεταιρισμών, κοινωνικών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων ενταγμένων στο οικονομικό σχέδιο εξυπηρέτησης των τοπικών αναγκών, όπως στη Βαρκελώνη και στο Πρίνστον, στο Κλίβλαντ και στο Τζάκσον (ΗΠΑ).
- Το μαζικό κύμα επαναδημοτικοποίησης των δημοσίων υπηρεσιών κυρίως στους τομείς της ενέργειας, του νερού και των κοινωνικών υπηρεσιών, στο οποίο έχει προχωρήσει πολύ μεγάλος αριθμός δήμων και περιφερειών κυρίως σε Γαλλία, Αυστρία, Γερμανία και Νορβηγία.
- Την προώθηση και ενίσχυση των αυτοδιαχειριζόμενων κοινωνικών κέντρων, όπως στη Νάπολη.
- Τη θέσμιση κοινοτικών κοινοπραξιών γης με σκοπό την προστασία από το gentrification, όπως συμβαίνει στο Λιντζ και το Όκλαντ (ΗΠΑ).

Πηγή: Ενθέματα

Πώς η Δύση μεταθέτει τις ευθύνες της για την αυξημένη κατανάλωση

του Τάσου Σαραντή

H αυξανόμενη κατανάλωση των «πλούσιων» στις «φτωχές» χώρες αποτελεί εδώ και καιρό ένα θέμα που έχει εισχωρήσει στις συζητήσεις για την αλλαγή του κλίματος. Η μεγάλη πλειονότητα αυτών που διαμορφώνουν την κοινή γνώμη στις ανεπτυγμένες χώρες, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, εμφανίζεται πεπεισμένη ότι η σχετικά πρόσφατη αύξηση της κατανάλωσης των πλουσίων στον αναπτυσσόμενο κόσμο είναι υπεύθυνη για την αλλαγή του κλίματος.
Πρόκειται για μια θέση που μεταθέτει τις ευθύνες όσον αφορά τους πραγματικούς υπεύθυνους για την πρόκληση του φαινομένου του θερμοκηπίου, αφού ξαφνικά πρόβλημα δεν αποτελεί ο τρόπος ζωής του Βορρά, αλλά, μάλλον, η αυξανόμενη κατανάλωση του Νότου. Παραβλέποντας το γεγονός ότι υπάρχει ένα επίπεδο κατανάλωσης που απαιτείται για την κάλυψη των βασικών αναγκών του καθενός στον κόσμο, αυτό που αποκαλείται βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή.
Δεν υπάρχει καμία απολύτως σύγκριση μεταξύ της καταναλωτικής δαπάνης του αμερικανικού νοικοκυριού και του μέσου νοικοκυριού στην Ινδία.
Σε όρους συναλλαγματικής ισοτιμίας, η μέση κατά κεφαλήν κατανάλωση στις ΗΠΑ είναι 37 φορές υψηλότερη από αυτήν στην Ινδία (33.469 δολάρια, σε σύγκριση με 900 δολάρια). Ακόμη και όσον αφορά την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, η μέση κατά κεφαλήν κατανάλωση στις ΗΠΑ είναι 11 φορές υψηλότερη από την Ινδία (33.469 δολάρια, σε σύγκριση με 3.001 δολάρια). Για να καταστεί δυνατή η σύγκριση, οι ινδικές ρουπίες μετατράπηκαν σε δολάρια ΗΠΑ τόσο για τη συναλλαγματική ισοτιμία, όσο και για την ισοτιμία της αγοραστικής δύναμης.

Ιλιγγιώδεις διαφορές

Σε όρους συναλλαγματικής ισοτιμίας, ένας μέσος Αμερικανός ξοδεύει 15 φορές περισσότερα για τρόφιμα και ποτά, 50 φορές περισσότερα για στέγαση και οικιακά αγαθά και υπηρεσίες, πάνω από 6.000 φορές περισσότερα για αναψυχή και πάνω από 200 φορές περισσότερα για την υγεία, σε σύγκριση με τον μέσο Ινδό. Υπό αυτούς τους συσχετισμούς, η σύγκριση των «μέσων όρων» αρχίζει να μην αποκτά νόημα…
Η κορυφαία καταναλωτική τάξη στην Ινδία είναι το 5% των αστικών νοικοκυριών, σύμφωνα με την τελευταία έρευνα που πραγματοποιήθηκε στη χώρα για τις καταναλωτικές δαπάνες (2011-12).
Οι πλουσιότεροι Ινδοί καταναλώνουν λιγότερο από το 20% των φτωχότερων Αμερικανών. Εάν λάβουμε υπόψη την καταναλωτική δαπάνη από την άποψη της συναλλαγματικής ισοτιμίας, οι πλουσιότεροι Ινδοί καταναλώνουν λιγότερο από το ένα τρίτο του φτωχότερου 20% των Αμερικανών.
Ακόμη και αν λάβουμε υπόψη την καταναλωτική δαπάνη σε σχέση με την ισοτιμία της αγοραστικής δύναμης, το πλουσιότερο 5% των Ινδών εξακολουθεί να δαπανά για αγαθά και υπηρεσίες περίπου όσο το 20% των φτωχότερων Αμερικανών.
Τα στοιχεία που ακολουθούν για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που σχετίζονται με την ενέργεια για τους πλουσιότερους Ινδούς έχουν συγκριθεί με τα στοιχεία για διάφορες κατηγορίες Αμερικανών για το έτος 2014.
Πρόκειται για το πλησιέστερο έτος για την περίοδο 2011-2012, για την οποία τα στοιχεία για τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην Ινδία είναι διαθέσιμα στο κοινό.

Το παράδοξο

Οι τιμές της βενζίνης στην Ινδία είναι στην πραγματικότητα υψηλότερες απ' ό,τι στις ΗΠΑ. Το 2014, η μέση τιμή της βενζίνης στην Ινδία ήταν 1,2 δολάριο, σε σύγκριση με 0,91 δολ. στις ΗΠΑ. Ετσι, σε σχέση με τη συναλλαγματική ισοτιμία, ένα δολάριο στην Ινδία στην πραγματικότητα αγοράζει λιγότερη βενζίνη από ένα δολάριο στις ΗΠΑ.
Οι ετήσιες κατά κεφαλήν δαπάνες για την ηλεκτρική ενέργεια, τα καύσιμα, τη βενζίνη και το πετρέλαιο κίνησης του πλουσιότερου 5% των Ινδών ήταν περίπου 241 δολάρια το 2011-12.
Οι αντίστοιχες δαπάνες για το φτωχότερο 20% των Αμερικανών είναι περίπου 1.500 δολάρια - περισσότερο από έξι φορές υψηλότερες από τις αντίστοιχες του 5% των πλουσιότερων Ινδών.
Από την άλλη, η δαπάνη του 20% των πλουσιότερων Αμερικανών για ενεργειακά αγαθά είναι 2.145 δολάρια, περίπου εννέα φορές υψηλότερη από τις δαπάνες του πλουσιότερου 5% των Ινδών.
Υποθέτοντας ίσες τιμές ενέργειας, οι πλουσιότεροι στην Ινδία καταναλώνουν λιγότερο από το ένα έκτο της ενέργειας που καταναλώνει το φτωχότερο 20% στις ΗΠΑ.
Ας περάσουμε και στο θέμα των εκπομπών με βάση τους υπολογισμούς του Σάντρα Μπούσαν, αναπληρωτή διευθυντή του Κέντρου για την Επιστήμη και το Περιβάλλον, στο περιοδικό «Down To Earth».
Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά κάτοικο του πλουσιότερου 10% των Ινδών είναι παρόμοιες με τις κατά κεφαλήν εκπομπές του φτωχότερου 20% των Αμερικανών.
Οι κατά κεφαλήν εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα του πλουσιότερου 10% των Ινδών είναι περίπου 4,4 τόνοι. Σε σύγκριση, οι κατά κεφαλήν εκπομπές του 10% των πλουσιότερων Αμερικανών είναι 52,4 τόνοι - σχεδόν 12 φορές υψηλότερες από αυτές των πλουσιότερων Ινδών. Οι κατά κεφαλήν εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα του 10% των φτωχότερων Αμερικανών είναι περίπου 2,4 τόνοι. Αυτό είναι 60% υψηλότερο από τις μέσες κατά κεφαλήν εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα της Ινδίας.
Από τις παραπάνω συγκρίσεις γίνεται εύκολα κατανοητό ότι η μετατόπιση ευθυνών σε ό,τι αφορά τα αίτια της κλιματικής αλλαγής είναι ανεδαφική, αλλά και ότι η υπερκατανάλωση αποτελεί βασικό παράγοντα του προβλήματος.
Ετσι, το ερώτημα που χρήζει απάντησης δεν είναι το αν επείγει να περιοριστεί η κατανάλωση, αλλά το πώς.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Το δόγμα «μόνο εδώ»

Την όρεξη για τα πρωτεία την έχουμε από παλιά. Ανήκει κι αυτή στα πατροπαράδοτα. Αντί να την περιορίζουμε όμως σε ό,τι καλό, την επεκτείνουμε και σε ό,τι ανάξιο. Για να μην πούμε πως ηδονιζόμαστε κυρίως όταν αυτοαναγορευόμαστε πρώτοι και χειρότεροι παρά όταν αυτοανακηρυσσόμαστε –ή όταν όντως είμαστε– πρώτοι και καλύτεροι. Γι’ αυτό και αναζητούμε εμμονικά το στενάχωρο και το απογοητευτικό ακόμα και στο τιμητικό. Το δείχνει και η τιτλοδοτική μας ροπή: Πιθανότερο είναι να γράψουμε, λ.χ., «Μόνο έξι ελληνικά πανεπιστήμια στα διακόσια καλύτερα παγκοσμίως», να προτάξουμε δηλαδή το υποτιμητικό ή απαξιωτικό «μόνο», παρά να αναδείξουμε, έστω ουδέτερα, τη σημασία μιας τέτοιας παρουσίας: «Εξι ελληνικά πανεπιστήμια...» Το «αυτονόητό» μας είναι να ανήκουν όλα τα πανεπιστήμιά μας (κι όλα τα νησιά μας, όλες οι μπίρες, όλα τα γιαούρτια, όλα τα φιλμ ή τα λογοτεχνήματά μας) στα κορυφαία της οικουμένης – η οποία, ως γνωστόν, δεν είναι παρά ταπεινός δορυφόρος μας.
Με τα χρόνια, και με την εκπαίδευσή μας από μιας κοπής δημοσιογραφία παθιασμένη με τη διακίνηση σχεδόν αποκλειστικά θλιβερών πληροφοριών ή καταθλιπτικών φημών, έχουμε εθιστεί στην κατανάλωση αρνητικών ειδήσεων. Αυτές κρίνουμε λογικές και φυσικές. Οι θετικές, οι ενδιάμεσες έστω, μας ξενίζουν, τις θεωρούμε αφύσικες και στημένες, ό,τι κι αν αφορούν. Και καταλήγουμε να εννοούμε και να αποδεχόμαστε τον κόσμο, τον διπλανό και τον μακρινό, μόνο σαν εχθρικό, κακό, τρισάθλιο. Ημών και των οικείων μας εξαιρουμένων.
Μες στην εμμονή μας να μειώνουμε τον τόπο μας και τους ανθρώπους του, συλλήβδην, χρησιμοποιούμε επί δεκαετίες και με απίστευτη συχνότητα και ευκολία το μοτίβο «μόνο στην Ελλάδα συμβαίνουν τέτοια πράγματα», απαράδεκτα πράγματα εννοείται. Πρόκειται για επωδό-δόγμα. Δεν επικαλείται στοιχεία. Δεν κομίζει αποδείξεις.
Προβάλλεται σαν αυτονόητο και, διά της επαναλήψεως, επιβάλλεται σαν αυτοδίκαιο. Αδιαφορεί για το γεγονός ότι σε διαδικτυακούς καιρούς δεν είναι δύσκολο για όποιον έχει κάποια υπομονή να αποδείξει ότι, λ.χ., η διαφθορά, που «μόνο στην Ελλάδα» κτλ., κάνει απερίσπαστη τη δουλειά της και σε κράτη που τα θεωρούμε απλησίαστα πρότυπα, στη Γερμανία ας πούμε. Ή ότι μετριότατοι πολιτικοί και εαυτούληδες πολίτες, που «μόνο στην Ελλάδα» κτλ., διαπρέπουν παντού.
Δεν είναι άλλοθι το τι συμβαίνει και εις Παρισίους. Τουλάχιστον όμως ας το βλέπουμε. Βγάζοντας τα γυαλιά της επίμονης και καταθλιπτικής εντέλει αυτοϋποτίμησης.

Πηγή: Καθημερινή

Πέθανε η «γυναίκα της Αντίστασης» Τιτίκα Γκελντή-Παναγιωτίδου

Η Τιτίκα Παναγιωτίδου ή αλλιώς Τίτο, ήταν μια απ’ τις τριάντα γυναίκες που κατετάγησαν στην 9η Μεραρχία του ΕΛΑΣ στον Πεντάλοφο Κοζάνης κι ας μην είχε συμπληρώσει ακόμη τα 16. Η διμοιρία αποτελούνταν από γυναίκες 16-24 χρονών. Υπηρέτησε ως ανθυπολοχαγός και χρημάτισε Διοικητής Λόχου των Ανταρτισσών.
Τον Αύγουστο του 1944, επιλέχθηκε απ’ το φωτογράφο Σπύρο Μελετζή, ως το καταλληλότερο πρόσωπο για να συμβολίσει τη γυναίκα της Αντίστασης. Όταν το 1982 αναγνωρίστηκε η Εθνική Αντίσταση, η φωτογραφία της με υπόδειξη του τότε Πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου αποτυπώθηκε σε γραμματόσημο για να τιμηθεί η Ενιαία Εθνική Αντίσταση 1941-44.
Όταν τελείωσε ο πόλεμος η Τιτίκα Παναγιωτίδου σπούδασε στη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης και άσκησε τη δικηγορία για πάνω από τριάντα χρόνια. Στα δικαστήρια γνώρισε και τον μετέπειτα σύζυγό της. Ήταν μητέρα του αείμνηστου δικηγόρου Δημήτρη Γκελντή, που έφυγε από τη ζωή πριν τρία χρόνια, τον Οκτώβριο του 2015. Facebook Twitter

Λούμπλιν, ένα πολιτισμικό σταυροδρόμι ανατολικά του Βίστουλα

Νωρίς το πρωί πήραμε το τραίνο από τον κεντρικό σταθμό της Βαρσοβίας με προορισμό στο ανατολικό άκρο της Πολωνίας. Εκεί που μοιράζονται τα εδάφη μεταξύ Πολωνίας, Ουκρανίας και Λευκορωσίας. Σ' αυτήν την απόμακρη γωνιά της χώρας βρίσκεται μια ξεχασμένη πόλη. Μια πόλη όπου υπογράφηκε μία ιστορική συμφωνία και που πολύ αργότερα με το πέρασμα των Γερμανών ναζί χαρακτηρίστηκε μαρτυρική. Παρά τη μεγάλη του ιστορία, το Λούμπλιν διανύει πλέον μια ήρεμη περίοδο καθώς έχει μετατραπεί σε μια φιλήσυχη πανεπιστημιούπολη.
Το Λούμπλιν επισημοποιήθηκε ως πόλη τον 14ο αι. αλλά αναφέρεται ιστορικά από τον 6ο αι. Η κορυφαία στιγμή της ιστορίας του ήταν το 1569 όπου υπογράφηκε η ένωση της Πολωνίας με την Λιθουανία. Έκτοτε ξεκίνησε η οικονομική ανάπτυξη της, κάτι που οδήγησε την πόλη να αλλάξει πολλά χέρια. Πρώτοι την κατέλαβαν οι Αυστριακοί κι έπειτα ακολούθησαν οι Ρώσοι ενώ κομμάτι της Πολωνίας έγινε το 1918. Στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η πόλη καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Γερμανούς αλλά ξαναχτίστηκε όπως ήταν, προσπαθώντας να διατηρήσει την παράδοσή της στην εκπαίδευση. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο πως η πόλη είχε χαρακτηριστεί ως η Οξφόρδη των Εβραίων ή η Ιερουσαλήμ της Πολωνίας τόσο λόγω των σχολών της όσο και για την μεγάλη της εβραϊκή κοινότητα.
Μετά από τρεις ώρες διαδρομή φτάσαμε μεσημέρι στο Λούμπλιν. Ο σιδηροδρομικός σταθμός ήταν λίγο πιο έξω από το ιστορικό κέντρο, μ'αποτέλεσμα να σαστίσουμε με τις πρώτες εικόνες που αντικρίσαμε. Γκρίζες εργατικές πολυκατοικίες, άχρωμα κι αδιάφορα πολυκαταστήματα, ένας ξεροπόταμος που διέσχιζε περιμετρικά την πόλη και καταστήματα όπου ανέδυαν μιζέρια. Όσο προχωρούσαμε τόσο η απογοήτευση γινόταν εμφανής στα βλέμματά μας.
Όμως η άσχημη εικόνα της πόλης διακόπηκε απότομα όταν συναντήσαμε την πρώτη πύλη που οδηγούσε στην παλιά πόλη. Από εκείνο το σημείο κι έπειτα, το σκηνικό γύρω μας άλλαξε εντυπωσιακά. Πολύχρωμες προσόψεις κτιρίων, γραφικά στενά όπου ο χρόνος είχε σταματήσει, όμορφα στέκια γεμάτα φοιτητές κι επισκέπτες, ψηλοί πύργοι κι ένας ακροβάτης να αιωρείται πάνω από τα κεφάλια μας στην πλατεία της παλιάς πόλης.
Από εκεί κατηφορίσαμε πρώτα προς το μεσαιωνικό κάστρο το οποίο στέκει σε ένα αντικριστό ύψωμα. Η όψη του φαίνεται καλοδιατηρημένη και φωτεινή αλλά η ιστορία του είναι σκοτεινή καθώς το κάστρο λειτούργησε ως φυλακές αιχμαλώτων για τους Ρώσους και ως στρατόπεδο συγκέντρωσης Εβραίων όταν η πόλη καταλήφθηκε από τους Γερμανούς ναζί. Η σημερινή του εικόνα δε θυμίζει σε τίποτα την μακάβρια πτυχή της ιστορίας του. Αξίζει όμως μια επίσκεψη για το παρεκλήσι της Αγίας Τριάδας. Ένα μοναδικό κόσμημα όχι μόνο της πόλης αλλά ολόκληρης της Πολωνίας καθώς το κτίσμα ενώ έχει γοτθικό ρυθμό, η εσωτερική του διακόσμηση αποτελεί έναν συνδυασμό ρωσικής και βυζαντινής τεχνοτροπίας. Οι τοιχογραφίες όμως έχουν υποστεί αρκετές φθορές από το χρόνο κι από παλιές μεθόδους συντήρησης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διαρκεί η επίσκεψη μόνο λίγα λεπτά, ώστε η θερμοκρασία του χώρου να παραμένει σταθερή. Αρκούν όμως για να προλάβει κανείς να δεις κάθε λεπτομέρεια στις πανέμορφες μορφές που κοσμούν τους τοίχους.
Επιστρέψαμε στην παλιά πόλη από μια πετρόχτιστη γέφυρα. Ο περίπατος στα γραφικά σοκάκια με ένα παγωτό στο χέρι ήταν ιδανικός. Αυτή τη φορά επιλέξαμε να βγούμε από την πύλη της Κρακοβίας, την παλιά είσοδο της πόλης που την συνέδεε με την παλιά πρωτεύουσα της Πολωνίας. Από εκείνο το σημείο ξεκινάει ένας πλατύς πεζόδρομος γεμάτος καφετέριες, εστιατόρια και χαρούμενες φωνές μαθητών και φοιτητών, κάτι που επιβεβαιώνει το μεγάλο αριθμό νέων που ζουν εκεί.
Ο πεζόδρόμος μας έβγαλε σε μια μεγάλη πλατεία, η οποία είχε διάσπαρτα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δυστυχώς πουθενά δε βρήκαμε μια επιγραφή να αναφέρει αν η πλατεία είχε κάποια σχέση με την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε.
Καθώς περπατούσαμε στην πλατεία αυτή, αντικρίσαμε ένα δυσάρεστο σκηνικό. Ένας άνδρα είχε ανέβει στο περβάζι ενός κτιρίου κι ετοιμαζόταν να πέσει στο κενό. Αμέσως τρέξαμε προς τα κει. Μόνο όταν φτάσαμε κοντά, διαπιστώσαμε πως η συγκεκριμένη μορφή ήταν ένα έργο τέχνης, το οποίο προσπαθούσε να περάσει την απόγνωση των προσφύγων και των μεταναστών που βρίσκουν κλειστά σύνορα αλλά κι όλων αυτών που ενώ καταφέρνουν να φτάσουν στον προορισμό τους ο γολγοθάς τους συνεχίζεται καθώς έχουν να αντιμετωπίσουν τη ξενοφοβία και τον ρατσισμό. Το έργο είναι τόσο πετυχημένο που τον πρώτο καιρό που στήθηκε, η αστυνομία είχε λάβει αρκετές κλήσεις που ανέφεραν ότι ένας άνθρωπος είναι έτοιμος να αυτοκτονήσει.
Από εκείνην την ώρα κι έπειτα ακολουθήσαμε τις πορείες των φοιτητών προσπαθώντας να ανακαλύψουμε τον δικό τους τρόπο ζωής, τα δικά τους στέκια και δραστηριότητες.
Το Λούμπλιν είναι μια πόλη μικρή, αυθεντική κι ανοιχτή προς όλους. Γι' αυτόν τον λόγο γίνεται όλο και πιο αγαπητή καθώς την ανακαλύπτεις.
Επιστρέφοντας το απόγευμα στο σταθμό, πήραμε τον ίδιο δρόμο. Το τοπίο γύρω μας πάλι άλλαξε. Το χρώμα έμενε πίσω αφήνοντας τη θέση του σε μία γκρίζα απόχρωση. Φτάνοντας στο σταθμό συνειδητοποιήσαμε πως η πόλη είναι ένα καμουφλαρισμένο διαμάντι. Μία πόλη γλυκιά που ντρέπεται να ανοιχτεί αλλά αμέσως αφήνεται σε όποιον ενδιαφέρεται πραγματικά να τη γνωρίσει.
Κατά την επιστροφή, ξεχώριζα στη μνήμη μου τις ομορφότερες εικόνες που θα θελα να κρατήσω κι αυτές δεν ήταν άλλες από τις αγιογραφίες της Αγίας Τριάδας, τα χρώματα στις προσόψεις των σπιτιών και τα φωτεινά πρόσωπα των ανθρώπων.
Το Λούμπλιν είναι πραγματικά ένας κρυμμένος θησαυρός που ανυπομονεί να συναντήσει τους περίεργους ταξιδευτές που θα παρακάμψουν τα πλάνα τους για να περάσουν από κει. 

Ενισχύοντας την ιστορική μας μνήμη

Την περασμένη βδομάδα γιορτάστηκε με ένα πλούσιο πρόγραμμα εκδηλώσεων, εκθέσεων και προβολών η επέτειος της απελευθέρωσης της Αθήνας από τους Γερμανούς. Βρίσκω άκρως συγκινητική τη προσπάθεια ενός μέρους της κοινωνίας, στο να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στην 12η Οκτωβρίου. Αυτή τη φορά όμως εκδηλώθηκε κι ένα παράπονο για την έλλειψη χώρων μνήμης και θεματικών μουσείων για ένα τόσο σημαντικό γεγονός, τη συντριβή του φασισμού.
Σε κάποια άρθρα διάβασα για τη δύσκολη προσβασιμότητα του κοινού στα απάνθρωπα υπόγεια κρατητήρια της Κομαντατούρ στη πλατεία Κοραή τα οποία υποτίθεται πως έχουν μετατραπεί σε μουσείο (το οποίο επιβλέπεται από την Εθνική Ασφαλιστική) ενώ κάποιοι άλλοι αναφέρθηκαν στη μη αξιοποίηση των παλιών εγκαταστάσεων της ΔΕΗ, στο Φάληρο, όπου οι αντάρτες απέτρεψαν την ανατίναξή τους από τα εκρηκτικά που είχαν τοποθετήσει οι Γερμανοί. Κάποιοι μάλιστα ενοχλήθηκαν που η 12η Οκτωβρίου έχει συσχετιστεί με την Αθήνα, αγνοώντας πως κάθε περιοχή έχει ξεχωριστή ημερομηνία απελευθέρωσης. Εικάζεται μάλιστα πως η Χίος ήταν η πρώτη πόλη της Ελλάδος απ’ την οποία αποχώρησαν οι Γερμανοί.
Παρατηρώντας τις ελλείψεις στην Αθήνα, διαπίστωσα πως κι η Χίος υστερεί στο συγκεκριμένο πολιτιστικό κομμάτι. Η απουσία αυτών των χώρων έγινε πιο εμφανής μετά τις πρόσφατες επισκέψεις μου στην Πολωνία. Στη ανανεωτική ανοικοδόμηση που συντελείται στις πολωνικές πόλεις, συγκαταλέγονται κι αρκετά μουσείου. Κάποια στήθηκαν σε παλιές εγκαταστάσεις όπως το Εργοστάσιο του Σίντλερ στην Κρακοβία κι άλλα στεγάζονται σε εντυπωσιακά μοντέρνα κτήρια όπως το νεόδμητο μουσείο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στο Γκντανσκ, το Cricoteca στην Κρακοβία και το Μουσείο Ιστορίας των Εβραίων στην Βαρσοβία.
Το κοινό στοιχείο στα παραπάνω μουσεία είναι πως μπορεί να στερούνται από εκθέματα αλλά υπερέχουν σε πληροφορίες και γνώσεις. Οι χώροι είναι κατάλληλα διαρρυθμισμένοι ώστε να προσφέρουν στους επισκέπτες έντονες βιωματικές εμπειρίες και να κρατάνε το ενδιαφέρον τους αμείωτο κατά τη διάρκεια παραμονής τους στον εκθεσιακό χώρο. Τα μουσεία αυτά δε λειτουργούν μόνο ως φύλακες μνήμης αλλά κι ως φορείς προβληματισμού και διαλόγου.
Η Χίος έχοντας ένα πλούσιο ιστορικό παρελθόν, θα μπορούσε κάλλιστα να αναδείξει σημαντικά ιστορικά γεγονότα με τη βοήθεια αντίστοιχων μουσειακών χώρων. Πόσο ενδιαφέρον θα ήταν το ενδεχόμενο να μετατρεπόταν σε Μουσείο Μικρασιατικής Καταστροφής το κτήριο απ’ όπου ξεκίνησε το Κίνημα της 11ης Σεπτεμβρίου του 1922; Επίσης μεγάλη συγκίνηση θα προκαλούσε ένα μουσείο για την προσφυγιά μέσα στο κάστρο της πόλης, γεμάτο φωτογραφίες, μαρτυρίες και κειμήλια. Επίσης θεωρώ αναγκαία την ύπαρξη ενός μουσείου για την ιστορία της πόλης του νησιού, για την οποία όλοι μας έχουμε αρκετά γνωστικά κενά.
Ο διάλογος με το παρελθόν κι η διατήρηση της μνήμης είναι ένας σημαντικός παράγοντας στη βελτίωση της παιδείας μας και του πολιτισμού μας. Συνάμα οι ιστορικοί επέτειοι θα αποκτήσουν μια άλλη δυναμική.
Ίσως ήρθε ο καιρός να κάνουμε ένα βήμα μπροστά ως κοινωνία.

Πρώτη δημοσίευση: aplotaria.gr

Όταν η σιωπηρή πλειοψηφία ανοίγει το στόμα της

της Κάκη Μπαλή

H διαδήλωση στο Βερολίνο ήταν κάτι παραπάνω από εντυπωσιακή, αν και ο επικοινωνιακός της αντίχτυπος έσβησε γρήγορα μέσα στη λαίλαπα των εκλογών της Βαυαρίας. Αυτό που δεν έσβησε ήταν η ελπίδα. Και η απόδειξη ότι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, όσο κι αν είναι βολεμένοι στον καναπέ τους, είναι κάτι παραπάνω από πρόθυμοι να υπερασπιστούν αυτά που θεωρούν ότι κατακτήθηκαν με αγώνα και με κόπους, όταν τα βλέπουν να απειλούνται. Είναι έτοιμοι να διατρανώσουν την αντίθεσή τους στα φαιά συνθήματα της Ακροδεξιάς - και να στείλουν το μήνυμα στα δημοκρατικά κόμματα που φαίνεται να... παρασύρονται από την ακροδεξιά ατζέντα, ότι καλά θα κάνουν να ξαναβρούν τις χριστιανοδημοκρατικές, σοσιαλδημοκρατικές και αριστερές ρίζες τους. 
Σαράντα χιλιάδες κόσμο περίμεναν το μεσημέρι του Σαββάτου οι διοργανωτές των “unteilbar” -“αδιαίρετοι”, “αρραγείς”, “αυτοί που δεν θέλουν να διασπαστούν”, διαλέγετε και παίρνετε- και έσπευσαν εξαπλάσιοι. 242.000 άτομα, ακριβώς όσο και οι κάτοικοι του Κέμνιτς, της πόλης όπου πρωταγωνιστεί εδώ και εβδομάδες η ακροδεξιά βία. Έσπευσαν γυναίκες και άνδρες, νέοι και γέροι, πιστοί χριστιανοί, μουσουλμάνοι, εβραίοι και άθεοι, ψηφοφόροι όλων των δημοκρατικών κομμάτων. Ήρθαν αεροσυνοδοί της Ryanair που τολμούν για πρώτη φορά να απεργήσουν και Κοσοβάροι που φοβούνται την απέλαση, φεμινίστριες που βλέπουν την Ακροδεξιά να ανασύρει πάλι την ποινικοποίηση της έκτρωσης και οργανώσεις που στηρίζουν τα ναυαγοσωστικά πλοία στη Μεσόγειο, συνδικαλιστές και οικολόγοι, αριστεριστές και παιδιά που πάνε μόνο σε πάρτι. Με συναίσθηση των μεταξύ τους αντιθέσεων, αλλά αποφασισμένοι να αντιδράσουν στη διαλυτική δύναμη του ρατσισμού και του εθνικισμού, που ξεμυτίζουν πάλι από τα χρονοντούλαπα της γερμανικής Ιστορίας. “Αλληλεγγύη αντί αποκλεισμού” ήταν το σύνθημα και πάρα πολλοί από τους διαδηλωτές ανήκουν στην περιβόητη “σιωπηρή πλειοψηφία”. Που αυτή τη φορά αποφάσισε να σπάσει τη σιωπή της. Να ξεκαθαρίσει ότι δεν ανέχεται το κλίμα του φόβου, που καλλιεργεί η Ακροδεξιά. Ότι δεν παρακολουθεί παραλυμένη την Ιστορία να επαναλαμβάνεται, έστω με κάποια χαρακτηριστικά φάρσας, στον 21ο αιώνα.
Η διαδήλωση είναι όμως μόνο η αρχή. Οι εκατοντάδες χιλιάδες που συμμετείχαν δηλώνουν αποφασισμένοι να αντιστέκονται στον φόβο και στην καθημερινότητα. Και θυμίζουν στους δημοκράτες πολιτικούς ότι η “Εναλλακτική για τη Γερμανία” είναι μια μειοψηφία που αυγαταίνει όταν αυτοί σέρνονται από πίσω της.

Πηγή: Αυγή

Η παράξενη μη κατάρρευση της μεσαίας τάξης στην Ελλάδα

του Κώστα Ελευθερίου

Για το βιβλίο της Βάλιας Αρανίτου «Η μεσαία τάξη στην Ελλάδα την εποχή των μνημονίων: Μεταξύ κατάρρευσης και ανθεκτικότητας» (Θεμέλιο 2018)

Η μεσαία τάξη έχει καταστεί τα τελευταία χρονιά ένα από τα πλέον ισχυρά επίδικα του διαλόγου στη δημόσια σφαίρα. Από πολλές πλευρές, η «κρίση της μεσαίας τάξης» ή η «κατάρρευσή» της εννοιολογούνται ως διαδικασίες μετασχηματισμού στο επίπεδο της κοινωνίας που απειλούν έναν δεδομένο τρόπο ζωής, υπονομεύουν τη σταθερότητα, προοιωνίζονται αρνητικές εξελίξεις για την κοινωνική αναπαραγωγή. Τα μέλη της μεσαίας τάξης λογίζονται ως οι προνομιακοί εκπρόσωποι του ενδιάμεσου χώρου μιας κοινωνίας, οι κατεξοχήν εκφραστές της πολιτικο-κοινωνικής μετριοπάθειας, η κρίσιμη εκλογική ύλη που καθορίζει τη συγκρότηση εκλογικών πλειοψηφιών.
Πολιτικοί, δημοσιογράφοι, σχολιαστές αλλά και ακαδημαϊκοί προσεγγίζουν την έννοια με την προαίρεση ότι η άνοδος ή και η διεύρυνση της μεσαίας τάξης προάγουν την οικονομική και πολιτική ανάπτυξη και άρα η προάσπιση και η διάσωσή της συνιστούν αναγκαίες συνθήκες, ώστε μια χώρα να παραμείνει μέρος του αναπτυγμένου κόσμου.
Αυτή η σχεδόν ιεροποιημένη χρήση του όρου «μεσαία τάξη», η διάδοσή της στον δημόσιο διάλογο και η ιδεολογικά φορτισμένη εργαλειοποίησή της από αντιπαρατιθέμενες πολιτικές δυνάμεις, ενίοτε συσκοτίζει το πραγματικό περιεχόμενο της έννοιας και δεν επιτρέπει την απροκατάληπτη ανάλυση που οδηγεί σε ουσιωδώς χρήσιμα συμπεράσματα.
Στο πλαίσιο αυτό, το βιβλίο της Βάλιας Αρανίτου με τίτλο «Η μεσαία τάξη στην Ελλάδα την εποχή των μνημονίων» είναι ακριβώς μια παρέμβαση που έρχεται να αποκαταστήσει την επιστημονική μελέτη του θέματος, συνδυάζοντας τη θεωρητική επισκόπηση με την πολυεπίπεδη εμπειρική έρευνα, αλλά και την επιστημονική ανάλυση με την κριτική αποτίμηση των συνθηκών της συγχρονίας.
Τα δύο πρώτα κεφάλαια (αριθμούνται 2 και 3) της μελέτης έχουν αμιγή θεωρητικό προσανατολισμό. Στο πρώτο, η έμφαση δίνεται στους τρόπους με τους οποίους μελετάται η κοινωνική τάξη γενικά στις κοινωνικές επιστήμες· επισημαίνονται οι μαρξικές/μαρξιστικές και οι βεμπεριανές θεωρήσεις, το παράδειγμα του μεθοδολογικού ατομικισμού αλλά και οι μεταβαλλόμενες εννοιολογήσεις της κοινωνικής τάξης.
Το επόμενο κεφάλαιο προβαίνει σε μια εξαντλητική καταγραφή των προσεγγίσεων από τη σκοπιά της ιστορίας (αγγλική, γαλλική και αμερικανική περίπτωση), των οικονομικών και της κοινωνιολογίας (μαρξιστικές, βεμπεριανές και πολιτισμικές προσεγγίσεις), προβάλλοντας τον διεπιστημονικό χαρακτήρα της ανάλυσης. Η συγγραφέας επιλέγει εξαρχής να μιλήσει για τη «μεσαία τάξη» και όχι τις «μεσαίες τάξεις», θεωρώντας ότι η πληθυντικότητα του τελευταίου όρου τροφοδοτεί έτι περαιτέρω την προϊούσα ασάφεια γύρω από το περιεχόμενο της έννοιας.
Το κεφάλαιο κλείνει με τις «διαφορετικές συνιστώσες» της μεσαίας τάξης, τις υποκατηγορίες, δηλαδή, που συναρθρώνονται υπό την ομπρέλα της μεσαίας τάξης. Για την κ. Αρανίτου η διάκριση του Ν. Πουλαντζά ανάμεσα σε «παραδοσιακή» και «νέα μικροαστική τάξη» είναι η πλέον γόνιμη για τη μελέτη της ελληνικής περίπτωσης, την οποία και εργαλειοποιεί στα επόμενα κεφάλαια.
Το κεφάλαιο 4 τοποθετεί την περίπτωση της μεσαίας τάξης στο ελληνικό κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικο-ιδεολογικό πλαίσιο. Η συγγραφέας τέμνει την ανάλυσή της σε τρεις περιόδους (1950-1980, 1980-2009, 2009 έως σήμερα), εξετάζοντας την εξέλιξη της μεσαίας τάξης με βάση τρία αλληλένδετα κριτήρια: α) το αναπτυξιακό πλαίσιο, β) την οικονομική πολιτική και γ) τον νομιμοποιητικό λόγο για τη μεσαία τάξη.
Η ελληνική μεσαία τάξη ως προς την οικονομική της σημασία για τον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό διαφοροποιείται προς τα πάνω από τον ευρωπαϊκό κανόνα, κάτι που δείχνει τον καθοριστικό της ρόλο στα αναπτυξιακά μοντέλα της χώρας και το γεγονός ότι αποτελεί καθοριστική παράμετρο για τη χάραξη της οικονομικής πολιτικής. Ως προς το σκέλος του νομιμοποιητικού λόγου, η μεσαία τάξη υπό διαφορετικές εγκλήσεις (νοικοκυραίοι, μικρομεσαίοι, ΕΒΕ) εντάσσεται στον λόγο όλων ανεξαρτήτως των κομμάτων και συνιστά αναπόσπαστο μέρος των πολιτικών τους σχεδίων και προγραμμάτων.
Η Β. Αρανίτου δείχνει πειστικά ότι αυτό που ορίστηκε από κάποιους ως μια κοινωνία με παθογενή συγκρότηση ήταν στην πραγματικότητα όρος της οικονομικής ανάπτυξης της μεταπολεμικής περιόδου και θεμέλιο του εγχειρήματος του εκδημοκρατισμού στη Μεταπολίτευση. Στη βάση αυτού, το κεφάλαιο 5 καταγράφει αναλυτικά τις εξελίξεις στη μεσαία τάξη στην περίοδο της κρίσης (2009-2017) μέσα από το ιδεολογικό πλαίσιο της «δαιμονοποίησής» της από τα μνημόνια και της ιδιαίτερα σκληρής οικονομικής επίθεσης που δέχτηκαν τα στρώματα που τη συγκροτούν.
Εν συνεχεία, αναπτύσσει διεξοδικά τις εναλλακτικές μεθόδους μέτρησης των οικονομικών μεγεθών που αφορούν τα μεσαία στρώματα, προσπαθώντας να προτείνει εκείνη τη μέθοδο μέτρησης που, κατά την άποψή της, επιτρέπει την ασφαλέστερη εξαγωγή συμπερασμάτων για την εξέλιξη της μεσαίας τάξης στη μακρο-περίοδο.
Το βασικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει είναι ότι η μεσαία τάξη δεν καταρρέει, αλλά, αντίθετα, επιδεικνύει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα στις ισχυρές οικονομικές πιέσεις που απορρέουν από τις πολιτικές λιτότητας των μνημονιακών προγραμμάτων. Αυτό δείχνει επίσης ότι η θέση της στην ελληνική κοινωνικο-οικονομική δομή εξακολουθεί να έχει την ίδια βαρύτητα με το παρελθόν και ότι στην ουσία αυτή η θέση στην ιστορική της συγκρότηση ήταν και ο βασικός λόγος για τη μη κατάρρευσή της.
Η παραδοσιακή μικροαστική τάξη (μικροί επιχειρηματίες), από τη μια πλευρά, φαίνεται πως αποδείχθηκε περισσότερο προσαρμοστική εντός της κρίσης, επινοώντας ποικίλες στρατηγικές διαχείρισης των επιπτώσεών της, ενώ η νέα μικροαστική τάξη (ελεύθερα επαγγέλματα), από την άλλη πλευρά, υπέστη τις πιο σημαντικές οικονομικές απώλειες, έχοντας να αντιμετωπίσει την προοπτική της βαθμιαίας προλεταριοποίησής της.
Με βάση όλα αυτά, η αποφυγή της κατάρρευσης της μεσαίας τάξης υποδηλώνει κάτι το σημαντικό για τους κοινωνικούς επιστήμονες αλλά και τους ενδιαφερόμενους πολίτες/αναγνώστες: οι κοινωνίες διέπονται από ιστορικότητα και η μεταβολή της δομής τους είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιων γενικών μετασχηματισμών.
Η αντίληψη ότι μια πολιτική απόφαση ή ένα πολιτικό πρόγραμμα μπορεί να ενεργοποιήσει μια κοινωνική μηχανική ριζικής αλλαγής συσχετισμών σε μια κοινωνία, παραπέμπει σε αυταρχικές διευθετήσεις, στις οποίες η όποια κοινωνική διαφωνία καταπνίγεται με κατασταλτικά μέσα. Τα μνημόνια, ως λόγος και ως πρακτική, χαρακτηρίζονταν από μια αντίληψη κοινωνικής μηχανικής που ήταν προφανώς προϊόν τεχνοκρατών με μηδενική γνώση ή εσκεμμένη αδιαφορία για το τι συμβαίνει στην κοινωνία στην οποία πρόκειται να επιβληθούν οι πολιτικές που περιλαμβάνονται σε αυτά.
Η ιστορία της μεταχείρισης της μεσαίας τάξης στην περίοδο της ελληνικής κρίσης είναι ακόμα μία τραγική έκφραση των μνημονιακών επιβολών. Η δε διαχείριση του θέματος «μεσαία τάξη» στον δημόσιο λόγο –δαιμονοποίηση ή θετική επίκλησή της ανάλογα με τις πολιτικές ανάγκες κάθε κόμματος ή πολιτικού– αποδεικνύει ότι οι εργαλειακότητες του δημόσιου λόγου υπονομεύουν εν τέλει την επιστημονική έρευνα προς όφελος στενών σκοπιμοτήτων.
Ως εκ τούτου, το έργο της κ. Αρανίτου συνιστά μια υψηλού επιπέδου επιστημονική απάντηση σε αυτήν τη σαφέστατα προβληματική τάση που έχει αναπτυχθεί και φανερώνει τις πολλαπλές δυνατότητες που προσφέρει η κριτική παράδοση στις κοινωνικές επιστήμες για την κατανόηση προβλημάτων που αφορούν τη ζωή των ανθρώπων στο σήμερα.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Οι Βαυαροί ξανάρχονται...

του Παντελή Μπουκάλα

Κα​​ι όταν αστειευόμαστε, σοβαρά μιλάμε. Δεν χρειάζεται να έχουμε σπουδάσει φροϋδισμό για να το ξέρουμε. Συχνά μάλιστα το αστείο είναι η στρατηγική μας να πούμε υπό δήθεν αθώα και χαριτωμένη μορφή όσα πιστεύουμε κατά βάθος. Το τι πιστεύουν κατά βάθος πολλές κεφαλές της Κεντρικής και της Βόρειας Ευρώπης για τους Νότιους της ηπείρου δεν χρειάζεται να το υποθέσουμε, βασισμένοι ίσως στην καχυποψία μας, σε άλλους μικρή, σε άλλους γιγαντωμένη. Το έχουν κάνει γνωστό οι ίδιοι πολλές φορές. Ο Γερούν Ντάισελμπλουμ, λ.χ., που τώρα δεν κουράζεται να λέει πόσα λάθη διέπραξαν οι Βρυξέλλες με τα λιταυταρχικά προγράμματά τους, γνωμάτευε προ καιρού ότι την Ελλάδα την κατέστρεψε ο ηδονισμός, τα ποτά και τα ξενύχτια.
Αστειευόμενος λοιπόν, ο Χορστ Ζεεχόφερ, ηγέτης των Βαυαρών Χριστιανοκοινωνιστών, υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας και τρανός μεταναστοφάγος, δόξασε ως εξής την ιδιαίτερη πατρίδα του: «Οι Βαυαροί κυβέρνησαν την Ελλάδα για ένα χρονικό διάστημα. Ισως θα ήταν καλύτερα αν δεν ήταν προσωρινό». Φυσικά και δεν άνοιξε βιβλία ιστορίας για να φρεσκάρει τις γνώσεις του πριν ανοίξει το στόμα του. Αλλωστε δεν μιλούσε για το χθες. Για το σήμερα μιλάει. Και λέει, πάντα αστειευόμενος, ό,τι θα ’θελαν να πουν στα σοβαρά ο ίδιος και οι όμοιοί του: ότι εκεί στον Νότο, και ειδικά τον βαλκανικό, δεν έχουν μυαλό να κυβερνηθούν μόνοι τους. Παραμένουν κατσαπλιάδες, όπως επί Οθωνα. Απειθάρχητοι. Ηδονοθήρες. Βασιβουζούκοι. Χρειάζονται μαστίγιο. Διαταγές. Επιτήρηση. 
Οσα θα ξέρει για την εν Ελλάδι βαυαροκρατία ο κ. Ζεεχόφερ θα προέρχονται σίγουρα από κάποια γερμανόγλωσση και γερμανόπνευστη ιστοριογραφική εκδοχή: «Τους στείλαμε τον γιο του βασιλιά μας για να τους εκπολιτίσουμε. Τους στείλαμε και Αντιβασιλεία, μέχρι να ενηλικιωθεί ο Οθωνας. Τους φτιάξαμε νόμους, σχολεία, διοίκηση. Κι αυτοί οι αχάριστοι...» Οι αχάριστοι έβλεπαν τα σχολεία και τους νόμους, αλλά έβλεπαν και τη βαριά περιφρόνηση των Βαυαρών προς τους αγωνιστές του ’21. Εβλεπαν την ελευθερία τους να μειώνεται μέρα τη μέρα εξαιτίας της απολυταρχίας. Επαναστάτησαν τον Σεπτέμβρη του 1843 απαιτώντας Σύνταγμα. Αλλά η «συνταγματική μοναρχία» παρέμεινε απόλυτη. Επαναστάτησαν και πάλι, το 1862. Στις 12 Οκτωβρίου (σαν σήμερα) ο Οθωνας έφυγε για πάντα από την Ελλάδα με το βρετανικό πολεμικό «Σκύλλα». Νωρίτερα είχε απορρίψει τις προτάσεις της Αμαλίας να διεκδικήσει βίαια τον θρόνο του. Μάλλον αυτή ήταν η σπουδαιότερη προσφορά του στον τόπο.

Πηγή: Καθημερινή

Περίπτωση Συνείδησης

Απ' ότι φαίνεται η άνοιξη του ιρανικού κινηματογράφου καλά κρατεί και σίγουρα έχει να μας προσφέρει αρκετές ακόμη εκπλήξεις. Από το αριστουργηματικό Persepolis της Μαρζάν Σατραπί στα κοινωνικά διαμάντια του Ασγκάρ Φαραντί, το Ιράν μας έχει χαρίσει αρκετές δόσεις προβληματισμού κι αναστοχασμού. 

Αυτό που σε κερδίζει απ' αυτές τις ταινίες είναι η απλότητα, η ειλικρίνεια κι η λιτή περιγραφή των γεγονότων. Ανθρώπινες ιστορίες της διπλανής πόρτας που προσπαθούν να μείνουν μυστικές για να διαφυλαχτεί η αξιοπρέπεια των προσώπων-πρωταγωνιστών. Αυτό που με εκπλήσσει επίσης απ'τον ιρανικό κινηματογράφο είναι το πόσο πολύ μοιάζουμε ως Έλληνες σε νοοτροπία και τρόπο ζωής με τους ανθρώπους της μεγάλης αυτής χώρας που έχει παρουσιαστεί ως ένα από τα μέλη του σημερινού άξονα του κακού. 

Η υπόθεση περιστρέφεται γύρω από δυο τραγικά πρόσωπα, ενός ιατροδικαστή κι ενός φτωχού οικογενειάρχη. Ένα απρόσμενο τροχαίο θα τους φέρει κοντά. Δυο ζωές που ποτέ δε θα μπορούσαν να υπάρξουν σε παράλληλες πορείες, περιμπλέκονται όταν το πτώμα του παιδιού της οικογενείας καταφτάνει στο νεκροτομείο δυο μέρες μετά το ατύχημα. Κι ενώ η γνωμάτευση αναφέρεται σε τροφική δηλητηρίαση, ο ιατροδικαστής επιμένει να ψάξει περισσότερο την περίπτωση φοβούμενος πως ευθύνεται αυτός για το θάνατο του μικρού. 

Από εκείνο το σημείο ξεκινάει το ξετύλιγμα ενός ακόμη κουβαριού. Με έξυπνο τρόπο αναπτύσσονται οι χαρακτήρες των πρωταγωνιστών της υπόθεσης και βγαίνουν στην επιφάνεια τα μυστικά τους. Ευθύνες, φόβοι κι αξιοπρέπεια συμμετέχουν σε μία ανελέητη μάχη μέσα από την οποία ξεπηδάει η ανθρωπιά. 

Ο ιρανικός κινηματογράφος έχει επικεντρωθεί τα τελευταία χρόνια σε υποθέσεις χαρακτήρων, παίρνοντας άριστα σε κάθε του προσπάθεια. Μία πορεία που ξεκίνησε ο Φαραντί, την οποία συνεχίζουν επιτυχώς οι ακόλουθοί του. Έτσι κι εδώ, η πλοκή εμπλουτίζεται με διάφορα πρόσωπα που επηρεάζουν με τις αποφάσεις τους την εξέλιξη της ιστορίας. Ο πατέρας του νεκρού παιδιού πνίγεται από το άδικο και την ευθύνη. Η αξιοπρέπειά του φαίνεται λίγο μετά το ατύχημα όταν αρνείται αρχικά να χρηματιστεί από τον ιατροδικαστή παρά την οικονομική ανέχεια στην οποία ζει εκείνος κι οι δικοί του. Παράλληλα η φτώχεια θα τον αναγκάσει να αγοράσει φτηνό κρέας για την οικογένειά του το οποίο τελικά ήταν μολυσμένο. Ο θάνατος του γιου του θα γίνει αφορμή ξεσπάσματος. Εξοργισμένος απέναντι σε μία θανάσιμη αδικία θα διεκδικήσει τη δικαιοσύνη μόνος του κάτι που θα τον οδηγήσει στη φυλακή. 

Την ίδια στιγμή ο ιατροδικαστής εισχωρεί σε μία βουβή εσωτερική πάλη, η οποία θα τον φέρει εντάσεις στις σχέσεις του με τους συνεργάτες του. Η εξιλέωσή του θα ρθει όταν ανοιχτεί σε μια έμπιστη συνάδελφό του. Από κείνη τη στιγμή αρχίζει ο δικός του γολγοθάς προσπαθώντας να ισορροπήσει την αδικία του πατέρα με την αναταραχή της δικής του συνείδησης. Μόνο που οι αποφάσεις που παίρνει ο καθένας είναι αλληλοσυγκρουόμενες. Ο εγωισμός κι η έλλειψη επικοινωνίας μεγαλώνουν το χάσμα,δυσκολεύοντας την τελική έκβαση. Τελικά τι είναι αυτό που υπερισχύει στους ανθρώπους που φοβούνται τη συλλογική ευθύνη;

Η ταινία αναδεικνύει τις ηθικές αξίες που έχουν κλονιστεί στη σύγχρονη κοινωνία. Ηθικές αξίες που δε πηγάζουν μέσα από τους νόμους της κάθε θρησκείας αλλά μέσα από τον ίδιο τον άνθρωπο. Να είσαι καλός και δίκαιος όχι επειδή το επιβάλλει μια ανώτερη δύναμη αλλά επειδή στο λέει μια εσωτερική φωνή. Όσο πιο ανθρώπινος είναι κάποιος τόσο πιο έντονη είναι αυτή η φωνή μέσα του. Μία φωνή που μόνο εκείνος μπορεί να ακούσει και κάποιοι όμοιοί του μπορούν να δουν μέσα από τα μάτια του. Γι' αυτό η συνεργάτιδά του ιατροδικαστή, του ζητάει συνέχεια να την κοιτάει στα μάτια κάθε φορά που κουβεντιάζουν.

Αυτό που κάνει ξεχωριστή τη συγκεκριμένη ταινία δεν είναι η εξιχνίαση του μυστηρίου κι η απόδοση δικαιοσύνης αλλά ο τρόπος που ο καθένας μάχεται εντός του κι εκτός του, προσπαθώντας να αναλάβει την ευθύνη που έχει, παραμερίζοντας με θάρρος τη δειλία και τη ντροπή.

Έπειτα ο σκηνοθέτης Βαχίντ Ζαλιλβάντ προσπαθεί να μπει σε ένα άλλο μονοπάτι ανάλυσης της σημερινής αστικής τάξης. Σε κάποια σημεία το πετυχαίνει και σε κάποια άλλα του λείπει η φρεσκάδα κι η πρωτοτυπία. Κερδίζει όμως τις εντυπώσεις με την έντιμη στάση του και για μένα δικαίως απέσπασε το βραβείο σκηνοθεσίας στο Τμήμα Οριζόντων του Φεστιβάλ Βενετίας. 

Επίσης η ταινία κερδίζει τις εντυπώσεις με τις εκπληκτικές ερμηνείες των ηθοποιών. Προσωπικά εντυπωσιάστηκα με τον Ναβίντ Μοχαμαντζαντέχ, ο οποίος έπαιξε απίστευτα πειστικά τον ρόλο του πατέρα μ' αποτέλεσμα να κερδίσει το βραβείο ερμηνείας στο Τμήμα Οριζόντων του Φεστιβάλ Βενετίας. Εκπληκτικός όμως κι ο Αμίρ Αγκαΐ στο ρόλο του ιατροδικαστή κι η εκφραστική Χεντιγέ Τεχρανί η οποία κερδίζει τις εντυπώσεις με το δυναμικό της βλέμμα.

Η "Περίπτωση Συνείδησης" που πέρα από τα παραπάνω βραβεία κέρδισε και τον Αργυρό Αλέξανδρο και το βραβείο κριτικών στη Θεσσαλονίκη, είναι μία διεισδυτική ματιά στην αστική κοινωνία του Ιράν που δε διαφέρει από τη δική μας. Προσεγγίζει με ειλικρίνεια την ταξική πάλη μεταξύ πλουσίων και φτωχών χωρίς υπερβολές και δημιουργεί έναν υγιή προβληματισμό στους θεατές. Ανήκει στις ταινίες που αγαπάμε να βλέπουμε στις σκοτεινές αίθουσες. 

Βαθμολογία: 7/10