Σημειώσεις για τα Δυτικά Βαλκάνια

της Θεοδώρας Σταθούλια

Η Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, που απαρτιζόταν από έξι δημοκρατίες και δύο αυτόνομες επαρχίες, κατοικούνταν από διάφορες εθνοτικές ομάδες. Η κρατική ενιαία υπόσταση της Γιουγκοσλαβίας ακολούθησε τον θάνατο του δημιουργού της στρατάρχη Τίτο και της ταχείας αποδυνάμωσης και παρακμής της Ενωσης Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών στη δεκαετία του 1990.
Αυτό αναπόφευκτα έφερε στο προσκήνιο εθνικές ηγεσίες κάτω από τις προκλήσεις των ιμπεριαλιστικών σχεδίων. Τα ερείπια της Αυστροουγγαρίας είχαν αφήσει ιστορικό χώρο για τη δημοκρατική λειτουργία νέων κρατών, αλλά ο ναζισμός και η αφροσύνη της γαλλο-αγγλικής πολιτικής, με τη συμφωνία του Μονάχου 1938, επέτρεψε στον Χίτλερ να ξεκινήσει τη διάλυσή τους, ξεκινώντας από την κρίσιμη δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας.
Ο Γ.Κ. Βλάχος έγραφε ότι η δημοκρατία είναι σήμερα ένα ερωτηματικό και μία κατηγορική προσταγή. Η επιλογή ανήκει στον καθένα να σταματήσει στο πρώτο ή να προχωρήσει θαρραλέα στο δεύτερο. Ο συγγραφέας με την κατηγορική προσταγή φωτίζει την απαίτηση για τον γενικό ηθικό νόμο του Καντ. Φαίνεται πια ότι μια αντιπαράθεση στο πεδίο του ερωτηματικού για τη δημοκρατία είναι πρόσφορο έδαφος για να μην ξεπεραστεί ποτέ η καθολική χειραγώγηση των κοινωνιών και να υπηρετηθεί η κατηγορική προσταγή.
Ετσι, στηρίζεται και ο ανορθολογισμός των εθνικών ανταγωνισμών μέσα στα πολύχρωμα ερωτηματικά για τη δημοκρατία. Οι κυρίαρχες δυνάμεις που δεν αρκούνται στον καταμερισμό της εργασίας για να ελέγξουν το κοινωνικό πεδίο χρειάζονται πάντα και τον εθνικισμό. Ο πόλεμος στην Κροατία και ο ακόμα πιο βίαιος πόλεμος στη Βοσνία θα υπογραμμίζει την αναζήτηση στα Δ. Βαλκάνια της επαναδιαπραγμάτευσης των λαών με τις δυνάμεις της εξουσίας.
Η εναλλαγή της επιτήρησης από την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ στην ΠΓΔΜ, από το 1999 και μετά, καταδεικνύει την καθυστέρηση οριστικοποίησης της στρατηγικής. Τον Δεκέμβριο 2002, το ΝΑΤΟ συμφώνησε να συνεχίσει να «υποστηρίζει» την ΠΓΔΜ με μια νέα αποστολή, τη «Συμμαχική αρμονία», που αντικαθιστούσε την ευρωπαϊκή παρουσία με την επιχείρηση «Πορτοκαλί Αλεπού», που ήταν σε ανάπτυξη από τον Σεπτέμβριο 2001.
Η μετά τον Δεκέμβριο 2002 αποστολή αφορούσε τον έλεγχο της κατάστασης στην περιοχή μετά τη νατοϊκή στρατιωτική επιχείρηση του 1999 στη Σερβία, με την επιχείρηση «Ευσπλαχνικός Αγγελος» (!).
Στην ιστορία της Ευρώπης, οι καταπιεσμένοι λαοί και οι εθνικές μειονότητες χρησιμοποιήθηκαν από τα απολυταρχικά καθεστώτα, για να συμβάλουν στις μεγάλες ιστορικές προκλήσεις. Η συντριβή της επανάστασης των δημοκρατικών κινημάτων στην Κεντρική Ευρώπη το 1848 -1849 επετεύχθη και με την επιστράτευση από τις αυστροουγγρικές στρατιές χιλιάδων φτωχών νοτιοσλάβων αγροτών.
Τον Μάρτιο 2003, μόλις έναν χρόνο μετά, το ΝΑΤΟ τερματίζει την επιχείρηση «Συμμαχική αρμονία». Αντικαθίσταται από την πρώτη στρατιωτική αποστολή της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τη «EUFOR CONCORDIA».
Η Ε.Ε., διαδεχόμενη το ΝΑΤΟ στην ΠΓΔΜ, δεσμευόταν να χρησιμοποιήσει το νατοϊκό μοντέλο στη διαχείριση κρίσεων με βάση τη συμφωνία Berlin Plus.
Η «Concordia» σηματοδοτούσε τη στροφή της Ε.Ε. προς τα Βαλκάνια, υλοποιώντας το πλαίσιο της Διαδικασίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης με τα Δυτικά Βαλκάνια - ΔΣΣ.
Η ΔΣΣ ενισχύθηκε στη Διάσκεψη Κορυφής της Θεσσαλονίκης τον Ιούνιο 2003 για την ανάληψη πρωτοβουλιών. Τον Ιούνιο 1999, που οι νατοϊκές δυνάμεις έμπαιναν στο Κόσοβο, επιβάλλοντας τους όρους ειρήνευσης προς τους Σέρβους και τους Ρώσους, διαμορφώνεται και η ευρωπαϊκή-γερμανική πολιτική για ανάληψη της ευθύνης διαχείρισης του βαλκανικού χώρου.
Η Ε.Ε. πάντα νοικοκυρεμένα τακτοποιεί τις σχέσεις της με τους λαούς στους οποίους έχει στρέψει την προσοχή της. Το 2006, κατά τη διάρκεια της αυστριακής προεδρίας της Ε.Ε., συμφωνήθηκε με Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ΠΓΔΜ, Μολδαβία, Μαυροβούνιο, Ρουμανία και Σερβία η Συνδιάσκεψη της Αστυνομικής Συνεργασίας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (PCC SEE). Μόλις πριν από λίγες μέρες, πραγματοποιήθηκε στα Τίρανα η Συνδιάσκεψη - PCC SEE.
Επισήμως τα κύρια θέματα της συζήτησης ήταν οι προκλήσεις που σχετίζονται με την αύξηση των μεταναστευτικών ρευμάτων, το οργανωμένο έγκλημα και η συμβολή στη Δράση για την Ολοκληρωμένη Διακυβέρνηση της Εσωτερικής Ασφάλειας (IISG).
Στη συνάντηση συμμετείχαν και εκπρόσωποι της EULEX, της EUROPOL, της EUROJUST, της FRONTEX, της ΕΑΑ, του ΟΑΣΕ, του IOM, του UNODC, του SELEC, του SEESAC, του PAMECA V, του IPA για τα Δυτικά Βαλκάνια, του MARRI και της DEA. Μόλις επιπλέον 14 «θεσμοί» (!) συμμετείχαν στη συνάντηση αυτή.
Η EULEX Κοσόβου, για να βοηθήσει τις αρχές του Κοσόβου να δημιουργήσουν βιώσιμους και ανεξάρτητους θεσμούς κράτους δικαίου (sic), ξεκίνησε το 2008 ως η μεγαλύτερη μη στρατιωτική αποστολή στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Αμυνας της Ε.Ε.
Αυτά είναι μερικές αποσπασματικές σημειώσεις υπενθύμισης της σπουδαιότητας της έκβασης του «μακεδονικού» θέματος υπέρ των λαών. Οι αποφάσεις της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ για τα Δ. Βαλκάνια δεν συμπίπτουν, αλλά αντλούν πολιτική από το ίδιο μοντέλο. Και αυτό είναι το σημαντικό. Για εμάς και για τους λαούς που θέλουμε να πορευτούμε μαζί, ως αποτέλεσμα μιας ιστορικής πρόκλησης και της ουτοπικής μας άρνησης να κάνουμε παραχωρήσεις στην καθεστηκυία τάξη.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών