Οι σπουδαίες ταινίες μπορούν να κερδίσουν και τους πιο απαιτητικούς θεατές για την ουσία και την ιστορία που κουβαλούν και παρουσιάζουν. Υπάρχουν όμως και ταινίες που είναι άκρως ποιητικές, καταφέρνοντας να χωθούν στις κινηματογραφόφιλες καρδιές μας χάρις στη μυσταγωγική τους αύρα και την άκρως νοσταλγική τους ατμόσφαιρα. Όμως στην ονειρική ταινία του Βίκτορ Ερίθε υπάρχει ένας ακόμη λόγος για να την λατρέψει κάποιος για πάντα κι αυτός δεν είναι άλλος από τα βαθιά γλυκά μαύρα μάτια της μικρής Άννας.
Παρόλο που γύρισε μόνο τρεις ταινίες, ο Βίκτορ Ερίθε θεωρείται ως ένας από τους σπουδαιότερους Ισπανούς σκηνοθέτες. Τον ανακάλυψα σε μία από τις όμορφες θερινές προβολές του Open Air Festival, στην κατάμεστη αυλή του Νομισματικού Μουσείου όπου προβλήθηκε ο "Νότος" με πρωταγωνιστή τον αγαπημένο μου ηθοποιό Ομέρο Αντονούτι. Παρόλο που είχα μαγευτεί τόσο πολύ απ' αυτήν την ταινία, χρειάστηκαν να περάσουν τρία χρόνια για να δω μια από τις άλλες δύο που έχει σκηνοθετήσει. Το "Πνεύμα του Μελισσιού" με κράτησε καθ' όλη τη διάρκειά του σε μια πρωτόγνωρη συναισθηματική και νοσταλγική έξαρση. Υπάρχει όμως ένας ακόμη λόγος που με κάνει να δώσω επιπλέον αξία στη συγκεκριμένη ταινία, κι αυτός είναι ότι γυρίστηκε κατά τη διάρκεια της ισπανικής δικτατορίας, κάτι που ανάγκασε τον Ισπανό σκηνοθέτη να βρει ευφάνταστες διεξόδους δίνοντας έμφαση κυρίως σε συμβολισμούς μέσω των προσώπων και των γεγονότων.
Η ιστορία μας γυρνάει λίγο μετά το τέλος του ισπανικού εμφυλίου όπου οι φασίστες έχουν επικρατήσει κι η δικτατορία του Φράνκο μόλις ξεκινά. Σε ένα χωριό της Καστίλης όπου στην είσοδό του ξεχωρίζει το περιβόητο σήμα των φαλαγγιτών, σου δίνεται η αίσθηση πως έχει πέσει μια κοινωνική νάρκωση. Μόνο οι φωνές των παιδιών ακούγονται καθώς ενθουσιασμένα τρέχουν πίσω από ένα φορτηγό που κουβαλάει μπομπίνες προβολής ταινιών. Αμέσως γίνεται φανερό πως ο κινηματογράφος είναι μια παροδική έξοδος για τους εγκλωβισμένους κατοίκους των χωριών αλλά και τους εγκλωβισμένους πολίτες των δικτατορικών καθεστώτων. Έπειτα δεν είναι τυχαίο που ως ταινία στο χωριό έχει επιλεχθεί να προβληθεί ο Φρανκενστάιν του James Whaleτου καθώς ένα αντίστοιχο τέρας προσπαθούσαν εκείνην την περίοδο να εδραιώσουν οι φασίστες στην Ιβηρική χερσόνησο. Μάλιστα δε βρήκα καθόλου τυχαία τα λόγια του παραγωγού που ζητά από τους θεατές να μην πάρουν στα σοβαρά την ταινία κάτι που μου θύμισε έντονα το εναρκτήριο λόγο του θρυλικού θεατρικού έργου το "Μεγάλο μας Τσίρκο" του Ιάκωβου Καμπανέλλη που παίχτηκε κατά τη διάρκεια της εγχώριας χούντας.
Τον ίδιο λήθαργο που υπάρχει στην ισπανική κοινωνία, τον συναντάμε ξανά στην οικογένεια των δυο κοριτσιών. Ο πατέρας είναι προσηλωμένος σε μια μελέτη για τη ζωή και την εργασία των μελισσών μέσα στις κυψέλες κι η μάνα στέλνει γράμματα σε έναν χαμένο στρατιώτη, πιθανότατα κάποιον παλιό εραστή της. Δεν τους βλέπουμε ποτέ να μιλούν μεταξύ τους κάτι που φανερώνει το μεγάλο χάσμα που επικρατεί στο ζευγάρι. Νιώθοντας μια απροσδιόριστη μοναξιά, τα δυο κορίτσια θα αρχίσουν να ζουν με τη φαντασία τους, προσπαθώντας μ' αυτόν τον τρόπο να προστατεύσουν την αγνότητά τους σε έναν κόσμο βάρβαρο κι απάνθρωπο. Η φαντασία της μικρής Άννας διογκώνεται περισσότερο όταν βλέπει την ταινία του Φρανκενστάιν κι αρχίζει να συζητά με την αδελφή της Ιζαμπελ για το θάνατο του τέρατος. Απορημένη αν είναι όλα αυτά αλήθεια και αν το τέρας ζει η πέθανε, η Ιζαμπέλ θα της εξηγεί πως δεν πέθανε κανείς, πως όλα είναι ψέματα και πως το πνεύμα του τέρατος βρίσκεται σε ένα απομακρυσμένο στάβλο κι εμφανίζεται όποτε εκείνο το επιθυμεί αφού πρώτα το καλέσει κάποιος.
Αρχίζοντας λοιπόν η μικρή να αναζητά το δικό της πνεύμα, θα συναντήσει έναν παρτιζάνο που έχει κρυφτεί στο στάβλο κοντά στο χωριό τους. Η μικρή θα τον προσεγγίσει παίρνοντας παράδειγμα την αθώα κινηματογραφική συνάντηση ενός μικρού κοριτσιού με το τέρας του Φρανκενστάιν και θα του τείνει ένα μήλο, προσφέροντας μια άκρως συγκινητική στιγμή όπου παρουσιάζεται η αμόλυντη ανθρώπινη πλευρά των παιδιών που μπορούν να καθυποτάξουν κάθε μορφή φόβου. Πιστεύοντας όμως στην αθανασία των πνευμάτων, θα ρθει αντιμέτωπη με την ζοφερή πραγματικότητα καθώς η φασιστική πολιτικοφυλακή θα βρει τον παρτιζάνο και θα τον σκοτώσει.
Η μικρή Άννα συναντώντας για πρώτη φορά το θάνατο, θα το σκάσει σε μια απέλπιδα προσπάθεια να διασώσει τον αθώο της κόσμο. Τότε συνειδητοποιεί πως οι πορείες των ανθρώπων οδηγούν στον σκληρό ρεαλισμό επιφέροντας τον αργό θάνατο του ονειρικού παιδικού μας κόσμου. Ένα θάνατο που γινόμαστε ξανά μάρτυρες μέσα απ' αυτήν την ταινία κι επιβεβαιώνεται μέσα από τα λόγια του γιατρού στο τέλος που δηλώνει πως η μικρή Άννα πέρασε ένα ισχυρό σοκ αλλά αργά και σταθερά θα ξεχάσει.
Το "Πνεύμα του Μελισσιού" είναι ένα λυρικό αερικό που κινείται ελεύθερο σε μια χώρα γονατισμένη από τον φασισμό. Είναι ένα ποιητικό έργο που ζητάει από τον καθένα μας να ρίξουμε μια καθαρή κι αγνή ματιά προς το δικό μας παρελθόν για να θυμηθούμε εκείνες τις στιγμές που όλα όσα ζούσαμε κι ανακαλύπταμε φαίνονταν τόσο μαγικά. Παράλληλα είναι ένα γλυκόπικρο κατηγορώ του σκηνοθέτη προς όλους αυτούς τους φασίστες που έβαλαν στο γύψο δυο ολόκληρες γενιές, καταστρέφοντας τα όνειρα και τις πολύτιμες στιγμές πολλών συμπατριωτών του.
Όσο για τις μεθυστικές εικόνες της ταινίας του Βίκτορ Ερίθε, είναι δημιούργημα του διευθυντή φωτογραφίας Λουίζ Κοντράδο, ο οποίος εκείνη την περίοδο είχε αρχίσει να χάνει το φως του εξαιτίας ενός όγκου στον εγκέφαλο μ' αποτέλεσμα να δίνει σχεδόν τυφλός οδηγίες για τους φωτισμούς αφού πρώτα άκουγε την περιγραφή των σκηνών από τον βοηθό του. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να απολαύσουμε υπέροχα πλάνα όπου η ποίηση παντρεύεται με την εικόνα και τα καλαίσθητα κάδρα με έναν πρωτόγνωρο ονειρικό φωτισμό που αγκαλιάζει με υπέροχους χρωματικούς τα πρόσωπα της ιστορίας.
Επίσης θα θελα πολύ να μνημονεύσω το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας καθώς η Άννα Τόρεντ προσφέρει μια εκπληκτική ερμηνεία που σπανίως συναντώ σε ρόλους μικρών παιδιών. Το μελαγχολικό της βλέμμα, οι μικρές όλο χάρη κινήσεις της και τα γλυκά της λόγια κατάφεραν τόσο εύκολα να με κάνουν να την λατρέψω. Δε γίνεται όμως να μην αναφερθώ στις εξαιρετικές ερμηνείες και των υπολοίπων συντελεστών, οι οποίοι έδωσαν μια ζεστή αύρα στην ταινία προσφέροντας τα μικρά τους ονόματα στα πρόσωπα που ερμήνευσαν.
Αυτό που δημιουργεί ένα επιπλέον μυστήριο στην ήδη μυσταγωγική αύρα της ταινίας είναι τα αναπάντητα ερωτήματα που αφήνει στο τέλος όπως τα ερωτικά μηνύματα της μάνας που δε ξέρουμε σε ποιον τα στέλνει ή τη φυγή του πατέρα με την άμαξα όπου δε ξέρουμε που πάει. Όπως επίσης την εμμονή του με τις μέλισσες και τη διάθεσή του να κλειδώνεται σε ένα δωμάτιο με μια πλούσια βιβλιοθήκη. Άραγε ήταν πάντα μελισσοκόμος ή κάτι άλλο που δε θα το μάθουμε ποτέ; Όπως επίσης είναι περίεργη η αστική μορφή της οικογένειας παρόλο που ζει σε ένα μικρό χωριό. Ίσως είναι λεπτομέρειες που ως παιδιά δε θα δίναμε κι εμείς την ανάλογη σημασία που δίνουμε σήμερα. Αντιθέτως μαγευόμασταν με πιο αγνά πράγματα όπως οι βόλτες στο δάσος όπου μαθαίναμε ποια μανιτάρια είναι δηλητηριώδη και ποια μπορούμε να φάμε ή δείχνοντάς μας μια βουνοπλαγιά λέγοντάς μας πως κάποια στιγμή θα μπορέσουμε να την επισκεφθούμε. Μία υπόσχεση που μας φέρνει πιο κοντά σε ένα μέλλον που κυνηγάμε.
Μέσα σ' όλα αυτά τα χρόνια που ασχολούμαι με τον κινηματογράφο, έχω διαπιστώσει πως υπάρχουν κινηματογραφικά αριστουργήματα που όλοι γνωρίζουμε κι αγαπάμε αλλά υπάρχουν και κάποια αθόρυβα διαμαντάκια που είναι γνωστά μόνο σε λίγους τυχερούς, με το "Πνεύμα του Μελισσιού" να είναι ένας απ' αυτούς τους κρυμμένους θησαυρούς. Ένας μαγευτικός ύμνος για την παιδική ηλικία που περνά και χάνεται...
Βαθμολογία: 8/10
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου