To ουτοπικό εγχείρημα που αποτελεί τη μόνη ρεαλιστική λύση

του Γιάνη Βαρουφάκη

"Όταν πρέπει να ζήσω με τριακόσια ευρώ τον μήνα, όταν η σύνταξή μου πετσοκόβεται άλλη μια φορά, τι να τον κάνω τον εκδημοκρατισμό της Ευρωπαϊκής Ενωσης; Πώς να ενθουσιαστώ με αυτά που κάνετε στο Βερολίνο ή στη Μαδρίτη;"
Αμείλικτο το ερώτημα που μου τέθηκε ακριβώς μετά την ιδρυτική εκδήλωση του DiEM25, του πανευρωπαϊκού κινήματος για τον εκδημοκρατισμό της Ευρώπης που κάποιοι ξεκινήσαμε στο Βερολίνο στις 9η Φεβρουαρίου.
Αμείλικτη είναι όμως και η απάντηση. Οι μισθοί και οι συντάξεις Βουλγαρίας (με τιμές Γαλλίας) επιβάλλονται στην Ελλάδα, και άλλες χώρες, από το ευρωπαϊκό διευθυντήριο που νομίζει ότι, συνθλίβοντας τους αδύναμους, θα πετύχει δύο στόχους:
(α) τη σταθεροποίηση της Ε.Ε. και
(β) τη διατήρηση της δυνατότητάς του να την κυβερνά χωρίς να λογοδοτεί στους λαούς της. 
Πρόκειται για φρούδες ελπίδες. Η Ε.Ε. αποδομείται παντού.

• Οταν μια επιχείρηση, ή ένας επενδυτής, κρίνει (και πολύ σωστά) πως ένα μεγάλο ποσό καταθέσεων σε ευρώ δεν έχει την ίδια αξία σε μια πορτογαλέζικη, σε μια ιταλική, σε μια ολλανδική και σε μια γερμανική τράπεζα [1], το κοινό νόμισμα βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο αποδόμησης. 
• Οταν οι ηγέτες της Ε.Ε. καλούν τον Ερντογάν να ανοίξει τα σύνορα με τη Συρία και ταυτόχρονα εγκαλούν την Ελλάδα επειδή δεν κλείνει τα δικά μας σύνορα με την Τουρκία (απειλώντας μάλιστα με ύψωμα νέων τειχών στα σύνορά μας με την υπόλοιπη Ευρώπη), η επίφαση της «ενωμένης» Ευρώπης καταρρέει. 
• Η αποδόμηση της Ε.Ε. δεν αφορά μόνο την περιφέρεια. Εχει κάνει μετάσταση και στον «σκληρό» της πυρήνα. 
• Στη Γερμανία η ΕΚΤ παρουσιάζεται ως ο Μεφιστοφελής που καταστρέφει τα ασφαλιστικά ταμεία (μέσω των αρνητικών επιτοκίων που προκαλεί). 
• Ο Εμανουέλ Μακρόν, υπουργός Οικονομίας της Γαλλίας, εξηγεί πως οι γαλλο-γερμανικές συνομιλίες επί οικονομικών πολιτικών θυμίζουν τον τριακονταετή πόλεμο καθολικών-καλβινιστών. 
• Το βρετανικό κατεστημένο αρνείται τόσο να υποστηρίξει την Ε.Ε. όσο και να συγκρουστεί με τον ανόητο αυταρχισμό των Βρυξελλών, ενισχύοντας έτσι τη ροπή των Βρετανών προς τον απομονωτισμό. 
• Ο Νότος χρεώνει στον Βορρά μια πρωτοφανή, αποφεύξιμη Μεγάλη Υφεση 
• Οι ανατολικές χώρες (π.χ. Ουγγαρία και Πολωνία) ενστερνίζονται ιδεολογήματα που κάνουν ακόμα και την κ. Μέρκελ να ανησυχεί. 

Γιατί αποδομείται η Ευρώπη; Γιατί δεν αντιμετωπίζει τη συστημική της κρίση συστηματικά και αποτελεσματικά; Επειδή ένα διευθυντήριο που επιβάλλει, χρόνια τώρα, αποτυχημένες πολιτικές δεν έχει λόγο να σταματήσει να το πράττει από τη στιγμή που δεν ελέγχεται και παραμένει κυρίαρχο μόνο και μόνο μέσω της αγαστής σύμπραξής του με τραπεζικά και ολιγαρχικά συμφέροντα.
Επειδή οι διαδικασίες λήψης των σημαντικών αποφάσεων στις Βρυξέλλες και στη Φρανκφούρτη εξελίσσονται σε πλήρες σκοτάδι και με απόλυτη ανυπαρξία δημοκρατικού ελέγχου.
Οπως είναι ανόητο να μιλά κανείς για «έλλειμμα οξυγόνου» στο φεγγάρι (όπου, απλά, δεν υπάρχει καθόλου οξυγόνο), έτσι είναι ανόητο να μιλάμε για «δημοκρατικό έλλειμμα» στους θεσμούς της Ε.Ε. – απλά δεν υπάρχει ψήγμα δημοκρατίας, ούτε καν της ατελούς, προβληματικής, ολιγαρχικής δημοκρατίας που υπάρχει, π.χ., στις ΗΠΑ.
Πώς φτάσαμε όμως εδώ; Η απάντηση βρίσκεται στο DNA της Ε.Ε. που γεννήθηκε ως καρτέλ της βαριάς βιομηχανίας της Κεντρικής Ευρώπης. Οπως κάθε καρτέλ, το διευθυντήριο που εγκαταστάθηκε στις Βρυξέλλες στόχο είχε τη χειραγώγηση των τιμών και τη διανομή μονοπωλιακών κερδών μεταξύ των επιχειρηματικών συμφερόντων που εκπροσωπούσε.
Όπως συμβαίνει με όλα τα καρτέλ, το διευθυντήριό του άφριζε και με την ιδέα ότι θα υπόκειτο σε δημοκρατικό έλεγχο. Μεθοδικά, ξεκίνησε τη διαδικασία απο-πολιτικοποίησης καθαρά πολιτικών αποφάσεων. Οποιος πολιτικός συναινούσε σε αυτή τη διαδικασία αναδεικνυόταν σπουδαίος ευρωπαϊστής. Οποιος αντιδρούσε στην καρτελοποίηση της Ευρώπης αντιμετωπιζόταν ως αντι-Ευρωπαίος.
Σταθερές τιμές σε όλη την επικράτεια του καρτέλ απαιτούσαν σταθερές ισοτιμίες. Ετσι, όταν το 1971 κατέρρευσε το παγκόσμιο δολαριο-κεντρικό σύστημα σταθερών ισοτιμιών, η Ε.Ε. άρχισε να σχεδιάζει ένα ευρωπαϊκό υποκατάστατο.
Οι συνεχείς αποτυχίες οδήγησαν, εν τέλει, στο πιο ακλόνητο σύστημα σταθερών ισοτιμιών – το κοινό νόμισμα. Κάπως έτσι η διαχείριση τόσο των αγορών όσο και του χρήματος πέρασαν από τα Κοινοβούλια και τις δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις σε επιτροπές που λαμβάνουν άκρως πολιτικές αποφάσεις εκτός του οιουδήποτε δημοκρατικού πλαισίου.
Όπως, πολύ σωστά, είχε πει η Μάργκαρετ Θάτσερ στην τελευταία της κοινοβουλευτική παρέμβαση ως πρωθυπουργός, όποιος διαχειρίζεται το χρήμα και τα επιτόκια της Ευρώπης κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της ηπείρου.
Ως Ευρώπη παραχωρήσαμε την πολιτική μας οντότητα σε δήθεν τεχνοκράτες (που δεν ελέγχονται ποτέ) και η οποία αντιδρά στις αποτυχίες της οικονομικής της πολιτικής εφαρμόζοντάς τες ακόμα πιο λυσσαλέα, φοβούμενη ότι θα χάσει μέρος της εξουσίας της αν παραδεχθεί τα λάθη της.
Δεν πρέπει λοιπόν να παραξενευόμαστε που η Ε.Ε. αποδομείται. Πρόκειται για φυσιολογικό αποτέλεσμα της προσπάθειας του καρτέλ να επιβιώσει ως καρτέλ μετά την παγκόσμια κρίση του 2008 και εν τη απουσία δημοκρατικών διαδικασιών. 

Η Ε.Ε. θα εκδημοκρατιστεί. Ή θα διαλυθεί!

Αυτό είναι το σύνθημα-ανάλυση με το οποίο ξεκινήσαμε το DiEM25.
Πολλοί θα απαντήσουν: Ας διαλυθεί να ησυχάσουμε. Δεν συμφωνώ. Για έναν απλό λόγο. Η διάλυση θα υψώσει νέο πολιτικό-οικονομικό τείχος που θα διασχίσει την Ευρώπη κατά μήκος του Ρήνου και βόρεια των Αλπεων.
Ανατολικά και βόρεια του νέου τείχους το νέο μάρκο θα φέρει βαθιά ύφεση (μέσα από τη ραγδαία ανατίμησή του). Στο μεταξύ, η υπόλοιπη Ευρώπη θα πέσει στην παγίδα του στασιμοπληθωρισμού (μεγάλη ανεργία σε συνδυασμό με μεγάλο πληθωρισμό, καθώς τα νέα νομίσματα θα υποτιμηθούν βάναυσα).
Ποιος νομίζετε ότι θα ενισχυθεί μέσα από μια τέτοια διχοτόμηση; Οι δημοκρατικές, προοδευτικές δυνάμεις, που νοιάζονται για τις συντάξεις των ανίσχυρων, για τα δικαιώματα των ανθρώπων και για τη δημοκρατία; Ή οι εθνικιστικές, μισανθρωπικές παρατάξεις; Δυστυχώς η απάντηση είναι τόσο ξεκάθαρη όσο και δυσάρεστη. Γι' αυτό δημιουργήσαμε το DiEM. Επειδή αρνούμαστε τόσο να παραδοθούμε στο διευθυντήριο της Ε.Ε. όσο και να εγκλωβιστούμε στην πλάνη ότι η λύση θα έρθει από την επιστροφή στο κράτος-έθνος.
Απορρίπτοντας το αποκρουστικό αυτό δίλημμα εργαζόμαστε για τη σύγκλιση όλων των Ευρωπαίων δημοκρατών (πράσινων, αριστερών, σοσιαλδημοκρατών, φιλελεύθερων) σ' ένα κίνημα που από τη μία στοχεύει στον εκδημοκρατισμό των θεσμών της Ε.Ε. και παράλληλα δρα στις τοπικές κοινωνίες προστατεύοντας τα θύματά της (π.χ. η καμπάνια της δημάρχου Βαρκελώνης, που συμμετέχει στο DiEM, εναντίον των εξώσεων και των πλειστηριασμών).
Είναι ουτοπικό το εγχείρημα; Ασφαλώς και είναι. Είναι όμως λιγότερο ουτοπικό από την προσπάθεια του ευρωπαϊκού κατεστημένου να διατηρήσει την Ε.Ε. ζωντανή μέσα από μνημόνια, τρόικες και ενορχηστρωμένο μισανθρωπισμό. Στις δύσκολες συγκυρίες ένα ουτοπικό εγχείρημα είναι η μόνη ρεαλιστική λύση. Το λάθος δεν είναι να στοχεύσουμε ψηλά, προς τα άστρα, και να αστοχήσουμε.
Το λάθος είναι να κοιτάμε σκυφτοί, προς τα κάτω, προς την άβυσσο που απειλεί να μας συμπαρασύρει.

[1] Κάτι που οφείλεται στις διαφορετικές πιθανότητες κουρέματος καταθέσεων, καθώς οι κυβερνήσεις ελλειμματικών κρατών-μελών ίσως να μην μπορέσουν να εγγυηθούν ακόμα και τις εγγυημένες καταθέσεις.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών