Αριστουργήματα του παρελθόντος: Αμήν (2002)

Σε μία ακόμη νεκρή κινηματογραφική βδομάδα αποφάσισα να καλύψω το κενό με ένα από τα αριστουργήματα του παρελθόντος. Λόγω των ημερών και της παροδικής μας εθνικής περηφάνιας, προτίμησα να επιλέξω μία ταινία με περιεχόμενο που να σχετίζεται με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κι επειδή τα ιδιωτικά κανάλια (που ευτυχώς σώθηκαν από το ΣτΕ) μας έχουν μπουχτίσει με Πρέκες και στρατιώτες Ράιαν, επέλεξα να δω μία ταινία που ασχολείται με την σκοτεινή πλευρά της ιστορίας. Την πλευρά που πονάει κυρίως τους νικητές και τους ουδέτερους του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. 

Η Ιστορία δυστυχώς ερμηνεύεται από τους νικητές. Κι αφού οι σελίδες του παγκοσμίου ημερολογίου σκίζονται και ξαναγράφονται από την αρχή, οι νικητές διαγράφουν τις μελανές στιγμές τους, τις οποίες τότε τις δικαιολογούσαν με τη φράση "δυστυχώς έχουμε πόλεμο". Από το 1945 ο αμερικανικός κινηματογράφος μας έχει φλομώσει με κινηματογραφικές παραγωγές όπου περιγράφουν τον καθοριστικό τους ρόλο στην έκβαση του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, παρουσιάζοντας μία αθωωτική άγνοια για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης αλλά και την ηρωική τους επέμβαση στην Γηραιά Ήπειρο, κρύβοντας ύπουλα και κουτοπόνηρα την σοβιετική επέλαση η οποία έφτασε μέχρι την καρδιά του ναζισμού, το Βερολίνο. Μέσα στις εφτά δεκαετίες κινηματογραφικού ψέματος, υπήρξαν λίγες οι προσπάθειες μίας εναλλακτικής και πιο ορθής εικόνας του πολέμου. Και σ' αυτό το σημείο χαίρομαι πολύ που ένας Έλληνες σκηνοθέτης είχε το θάρρος να μιλήσει ανοιχτά και να κατηγορήσει δυο από τους μεγαλύτερους συνενόχους του Ολοκαυτώματος, την Καθολική Εκκλησία και τους Συμμάχους!
Συγχωρείστε με για το μεγάλο μου πρόλογο αλλά ήθελα πολύ να τιμήσω το έργο του Έλληνα σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, ο οποίος κατάφερε το 2002 να κάνει πολλούς παπάδες να βγουν από τα ράσα τους και να σφίξουν με οργή τα δόντια τους διότι δεν είχαν ούτε ένα επιχείρημα για να διαψεύσουν τα ντοκουμέντα που μας παρουσίαζε το εξαιρετικό αντιπολεμικό "Αμήν".

Η ταινία ξεφεύγει από τα συνηθισμένα αντιπολεμικά έργα. Με επιδέξιο τρόπο μας προφυλάσσει από τις φρικαλεότητες που διέπραξαν οι ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αν και σε αρκετά σημεία μας κάνει να σφίξουμε το στομάχι από οργή κι από άλλα έντονα συναισθήματα Σκοπός του σκηνοθέτη δεν ήταν να μας αποδείξει για μία ακόμη φορά το πόσο απάνθρωποι (ίσως και υπάνθρωποι) ήταν οι ναζί (κάτι που ισχύει και για τους σημερινούς ομοϊδεάτες τους) αλλά την συνενοχή των νικητών του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και της Καθολικής Εκκλησίας που έμεινε άπραγη. 

Ο Κώστας Γαβράς πατάει πάνω σε αληθινά γεγονότα για να μας επιχειρηματολογήσει την συνενοχή όλων σε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα της ανθρωπότητας. Ο αξιωματικός και χημικός των SS Kurt Gerstein, ο οποίος ήταν υπαρκτό πρόσωπο, θα ανακαλύψει πως ένα δημιούργημά του, το Zyclon B, χρησιμοποιόταν για την εξόντωση των Εβραίων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης (πριν από τους Εβραίους είχαν προηγηθεί Γερμανοί με ειδικές ανάγκες και ψυχικά προβλήματα). Χωρίς δεύτερη σκέψη ο αξιωματικός των SS αρχίζει έναν αγώνα για να ενημερώσει τους Συμμάχους, τον Πάπα Πίο τον 12ο και την Γερμανική Εκκλησία για τα άγνωστα εγκλήματα που συμβαίνουν λίγα μόλις χιλιόμετρα έξω από τα αστικά κέντρα της Γερμανίας. Σ' αυτό το σημείο ο σκηνοθέτης τοποθετεί στην ιστορία έναν φανταστικό χαρακτήρα, το Ρικάρντο. Ο Ρικάρντο είναι ένας Ιησουίτης ιερέας και αντιπροσωπεύει το μεμονωμένο κομμάτι κληρικών της εκκλησίας που προσπάθησαν να γνωστοποιήσουν τα εγκλήματα των ναζί, πληρώνοντας πολλές φορές το θάρρος τους με τη ζωή τους. Οι δυο αυτοί άνθρωποι, οι οποίοι προέρχονται από δύο διαφορετικούς κόσμους, ενώνονται για έναν κοινό σκοπό. Δυστυχώς όμως η προσπάθειά τους σκοντάφτει πάνω στην κουτοπόνηρη διπλωματία των θρησκευτικών αρχόντων και των πολιτικών "συμμαχικών" προσώπων. Η ταινία αποδεικνύει περίτρανα πως η διπλωματία δε χρησιμοποιείται μόνο για επίλυση κάποιων υποθέσεων αλλά και για την αποφυγή αρκετών και βαρυσήμαντων ευθυνών (ειδικά για θέματα που συμφέρουν και τις δυο αντίπαλες πλευρές).

Οι διάλογοι είναι κεντημένοι με έναν άκρως έξυπνο και κυνικό τρόπο. Δε χρειάζονται πολλά λόγια για να καταγγείλει κανείς την αλήθεια, όπως για παράδειγμα η δήλωση ενός αξιωματικού των SS, ο οποίος σε μία συζήτηση αναφέρει πως όλες οι γερμανικές πόλεις έχουν πληγεί από τα βομβαρδιστικά των Συμμάχων τη στιγμή που πάνω από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης οι ουρανοί είναι καθαροί. Έπειτα οι Σύμμαχοι (μέσω του Αμερικανού πρέσβη) και η Εκκλησία κρατούν μία ένοχη σιωπή απέναντι στο Ολοκαύτωμα και με έναν διπλωματικό τρόπο διώχνουν την ευθύνη από πάνω τους, ζητώντας αποδεικτικά στοιχεία. Κι όταν αυτά καταφθάνουν, περιφέρονται από χέρι σε χέρι και μελετούνται από αδιάφορα βλέμματα κατά τη διάρκεια ενός λουκούλλειου γεύματος μεταξύ εκκλησιαστικών και πολιτικών προσώπων στο Βατικανό. Μία ακόμη εκνευριστική σκηνή ήταν αυτή όπου ο πρέσβης της Σουηδίας εκμυστηρεύεται στον αξιωματικό των SS πως η κυβέρνησή του διαπραγματεύεται σκληρά με τις αρχές των Ηνωμένων Πολιτειών για να δεχτούν μόλις 2000 Εβραίους, τη στιγμή που στα στρατόπεδα συγκέντρωσης εξοντώνονται καθημερινά δεκάδες χιλιάδες. Μήπως αυτές οι δύσκολες διαπραγματεύσεις θυμίζουν τη σημερινή Ευρώπη που δηλώνει αδύναμη να φιλοξενήσει μερικούς χιλιάδες Σύριους πρόσφυγες σε καιρούς υποτιθέμενης ειρήνης; Η ξεφτίλα του πολιτισμένου δυτικού κόσμου είναι δυστυχώς χρόνια.

Η ταινία το λέει ξεκάθαρα. Για το Ολοκαύτωμα φέρουν ευθύνη όλοι! Το έπρατταν οι Γερμανοί ναζί αλλά το γνώριζαν οι Αμερικανοί και η Εκκλησία και δεν έκαναν απολύτως τίποτα διότι τους συνέφερε το απάνθρωπο έγκλημα της μίας πλευράς. Όμως όλοι γνωρίζουμε πως η σιωπή είναι συνενοχή.
Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο πως οι Γερμανοί πήραν το μοντέλο του στρατοπέδου συγκέντρωσης από τους Βρετανούς, οι οποίοι το εφάρμοσαν πρώτοι αρχές του 19ου αιώνα στην Αφρική (κατά τον Δεύτερο Πόλεμο των Μπόερς 1899 – 1902). Μη ξεχνάμε πως μία αντίστοιχη πείνα της Ελλάδος από το στρατό Κατοχής εφαρμόστηκε από τους Άγγλους στην Ινδία κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Αναφέρομαι στον Λιμός της Βεγγάλης όπου πέθαναν 12 με 29 εκατομμύρια Ινδοί. Για το λιμό της Βεγγάλης ο Τσόρτσιλ (κι όχι κάποιος Χίτλερ) είπε: «Τους μισώ τους Ινδούς. Είναι ζώα και έχουν μια ζωώδη θρησκεία. Ο λιμός ήταν δικό τους λάθος που αναπαράγονται σαν κουνέλια». Επίσης αναζητήστε το εξαιρετικό βιβλίο του Mike Davis "Νεκρές Πόλεις" όπου αναφέρεται στα πειράματα των Αμερικανών σε κοινότητες μορμόνων κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Η λίστα είναι μεγάλη για να μπούμε όλοι σε έναν προβληματισμό και να αναρωτηθούμε αν τον πόλεμο τον κέρδισαν τελικά οι πιο βάρβαροι. Μη ξεχνάμε πως οι περισσότεροι ναζί επιστήμονες πέρασαν τον Ατλαντικό Ωκεανό και συνέχισαν το έργο τους σε Ηνωμένες Πολιτείες (NASA κ.α.) και σε Λατινική Αμερική (κυρίως Αργεντινή). Η ταινία θίγει κι αυτό το θέμα.
Το "Αμήν" κέρδισε ακόμη περισσότερο την καρδιά μου διότι πέρα από τον εξαιρετικό στην ερμηνεία του Mathieu Kassovitz, το υπόλοιπο καστ ηθοποιών αποτελείται από το καταπληκτικό τρίο των πρωταγωνιστών της αξεπέραστης ταινίας "Οι ζωές των άλλων", Ulrich Mühe, Ulrich Tukur και Sebastian Koch.
Βλέποντας μέσα στο "εορταστικό τριήμερο" την διαχρονική αντιπολεμική ταινία του Κώστα Γαβρά, διαπίστωσα πόσο θύματα έχουμε πέσει τελικά όλα αυτά τα χρόνια, με τα κινηματογραφικά κουτόχορτα και την ανιστόρητη κοπριά που μας έχουν σερβίρει. Κι επειδή κανένα "σωσμένο" ιδιωτικό κανάλι δε θα μας δείξει ποτέ αξιόλογες ταινίες όπως η συγκεκριμένη του Έλληνα σκηνοθέτη, σας συνιστώ να πετάξετε τους ψηφιακούς σας αποκωδικοποιητές και να αρχίσετε να βλέπετε ταινίες δικής σας επιλογής, που είναι τροφή για σκέψη.
Το "Αμήν" είναι ένα από τα διαμάντια που υπάρχουν στις ταινιοθήκες μας όχι για να μας ψυχαγωγούν αλλά για να μας ανοίγουν τα μάτια και να μας προβληματίζουν. Γι' αυτό κι αξίζει να τη δείτε.

Βαθμολογία: 9/10

Στην κοιλάδα της Μεγιδδώ

του Γιώργου Τσιάρα

Ποιος θυμάται σήμερα τον λόρδο Ισμεϊ; Μάλλον κανείς. Κι όμως, θα έπρεπε: ο εν λόγω Βρετανός αριστοκράτης εκλέχτηκε το 1952 πρώτος γενικός γραμματέας της νεοσύστατης τότε Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, του ΝΑΤΟ - μιας συμμαχίας που υποτίθεται πως διοικείται από το σύνολο των (28 πλέον) κρατών-μελών της, αλλά στην πράξη υπήρχε και υπάρχει για να κρατά την Ευρώπη γερά δεμένη στο άρμα της Αμερικής, και σε κάθε περίπτωση μακριά -και απέναντι- από την «κακιά» Ρωσία, ακόμη και κόντρα στα ίδια της τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα.
Ο Ισμεϊ, λοιπόν, έμεινε στην Ιστορία για μια διάσημη σκωπτική φράση του, με την οποία «συνόψισε» φλεγματικά σε δυο γραμμές τον ρόλο της Συμμαχίας: «Σκοπός του ΝΑΤΟ είναι να κρατά τους Αμερικανούς μέσα, τους Ρώσους έξω και τους Γερμανούς κάτω»!
Και, για την εποχή του, είχε δίκιο: σε μια Ευρώπη ερειπωμένη από τον πόλεμο, με τη Σοβιετική Ενωση να έχει κατακτήσει στρατιωτικά ολόκληρο το ανατολικό κομμάτι (πλην της Ελλάδας, χάρη στο πονηρό χαρτάκι με το οποίο Στάλιν και Τσόρτσιλ μοίρασαν μεταξύ τους στη Μόσχα το τομάρι της αρκούδας, στα τέλη του ’44) και τις δύο πυρηνικά εξοπλισμένες υπερδυνάμεις να «ταυροκοιτάζονται» και να βάζουν τρικλοποδιές η μία στην άλλη, το πιο σημαντικό ήταν η διατήρηση μιας ισορροπίας τρόμου, ενός δόγματος ανομολόγητης συγκυριαρχίας στην Ευρώπη και τον κόσμο όλο.
Για τους σώφρονες, βέβαια· γιατί υπήρχαν και πολλοί θεοπάλαβοι, μισάνθρωποι «δόκτορες Στρέιντζλαβ», και στις δύο πλευρές, που πίεζαν για ατομικό πόλεμο μέχρις εσχάτων, και παγκόσμια κυριαρχία από τα... καταφύγια!
Φυσικά, αυτό το δόγμα MAD, το «δόγμα της βέβαιης, αμοιβαίας καταστροφής» (Mutual Assured Destruction) δεν εμπόδισε και τις δύο ψυχροπολεμικές παρατάξεις να προχωρήσουν σε μια εξοντωτική κούρσα εξοπλισμών, αλλά και σε μια μακρά σειρά «πολέμων δι’ αντιπροσώπων»: ο πρώτος εξ αυτών μάλιστα δεν διεξήχθη στην Κίνα το ’48-’49 ή στην Κορέα το ’51-’53, όπως γράφουν οι περισσότεροι ιστορικοί, αλλά στα δικά μας ματωμένα χώματα το ’46-’49, και μάλιστα με την ενεργή συμμετοχή ολόκληρου του δωσιλογικού κομματιού της ελληνικής κοινωνίας, όσων δηλαδή συνεργάστηκαν στενά με τους ναζί και στη συνέχεια αναβαπτίστηκαν ως εθνικόφρονες στην «αντικομμουνιστική» κολυμπήθρα της Δύσης, αντί να καταλήξουν όπως σε άλλες χώρες στην κρεμάλα...
Ομως σε μεγάλο βαθμό το δόγμα MAD λειτούργησε σύμφωνα με τον σχεδιασμό του, αποτρέποντας -με λίγες τρομακτικές εξαιρέσεις- την απευθείας αντιπαράθεση της διαδόχου της ρωσικής αυτοκρατορίας, της ΕΣΣΔ, με την κληρονόμο της βρετανικής αυτοκρατορίας, τις ΗΠΑ. Ως τώρα... 
Ρίξτε μια όσο γίνεται αντικειμενική ματιά στις εξελίξεις των τελευταίων τριών δεκαετιών: εξουθενωμένη από τον αδιάκοπο ψυχρό πόλεμο και τις εσωτερικές της έριδες, πνιγμένη στις ίδιες της τις αντιφάσεις, η Σοβιετική Ενωση «αυτοκτόνησε» το 1991 και ξανάγινε Ρωσία, παραδίδοντας πρόθυμα στις ΗΠΑ το «στάτους» της μοναδικής υπερδύναμης και αποσύροντας τα στρατεύματά της από τα περισσότερα ψυχροπολεμικά μέτωπα, περιλαμβανομένων και των πρώην προτεκτοράτων της στην ανατολική Ευρώπη, αλλά και των περισσότερων παλαιών επαρχιών της τσαρικής Ρωσίας. 
Ακόμη και μετά την έλευση του Πούτιν στο Κρεμλίνο, και τη σταδιακή ανάταξη της ρωσικής οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος, η «αρκούδα» παρέμενε μέχρι και πρόσφατα σε μόνιμη χειμερία νάρκη, επιτρέποντας τη σταδιακή διείσδυση των δυτικών συμφερόντων σε όλες σχεδόν τις παλιές σφαίρες επιρροής της στα Βαλκάνια, τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία - και παρακολουθώντας σχεδόν αδιάφορα, μην μπορώντας να κάνει κι αλλιώς, τις τυχοδιωκτικές ενέργειες των Αμερικανών στο παγκόσμιο «βενζινάδικο» της Μέσης Ανατολής.
Ακόμη και τις λίγες φορές που σήκωσε ανάστημα, όπως π.χ. στον πόλεμο του Κοσόβου ή την... πενθήμερη αμερικανόπνευστη σύρραξη του 2008 με τη Γεωργία για την Οσετία, οι κινήσεις της ήταν αμυντικές. Αλλά η νάρκη αυτή ήταν προσωρινή. Και το «made in USA» πραξικόπημα στην Ουκρανία, το «μαλακό υπογάστριο» της Ρωσίας από τον καιρό του πολέμου της Κριμαίας, τον 19ο αιώνα, αποδείχτηκε το σημείο καμπής.
Κι έτσι φτάσαμε στο σήμερα. Ενα σήμερα που, όπως έγραψα και προχθές, θυμίζει έντονα τις μέρες της πυραυλικής κρίσης της Κούβας του 1962, με τις δύο αντίπαλες παρατάξεις να τραβούν το σκοινί σε ένα τεράστιο (ψυχροπολεμικό, ακόμη, αλλά δυνάμει... θερμότατο) «μέτωπο», που εκτείνεται από τις ακτές της Βαλτικής ώς την ανατολική Μεσόγειο και τον Περσικό κόλπο. Και τη δύσμοιρη Συρία, αυτό το προαιώνιο σταυροδρόμι των πολιτισμών, το αρχαίο πεδίο μάχης όπου διασταύρωναν ανέκαθεν τα ξίφη τους -και τώρα τους πυραύλους τους- σχεδόν όλες οι μεγάλες αυτοκρατορίες, στη δίνη του κυκλώνα.
Ας μη γελιόμαστε: ο λόγος που ο Πούτιν κατεβάζει το μοναδικό του αεροπλανοφόρο και το βαρύ πυραυλοφόρο καταδρομικό μάχης «Μεγάλο Πέτρο», ίσως το πλοίο επιφανείας με τη μεγαλύτερη δύναμη πυρός που κατασκευάστηκε ποτέ, δεν είναι η (προδιαγεγραμμένη εδώ και μήνες) μοίρα των ανταρτών του Χαλεπιού, αλλά η προβολή της ρωσικής ισχύος και η μεταφορά του κέντρου βάρους της κλιμακούμενης αντιπαράθεσής του με τη Δύση στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή...
Ο Πούτιν δεν «παίζει τα ρέστα του» στη Συρία επειδή ξύπνησε στραβά κάποιο πρωί ή επειδή είναι ερωτευμένος με τον Ασαντ, αλλά γιατί οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ -παραβιάζοντας τη σχετική ρωσοαμερικανική «συμφωνία κυρίων» της δεκαετίας του 1990- επεκτείνονται συνεχώς προς Ανατολάς και «πολιορκούν» πλέον στενά τη Ρωσία, βάζοντας πόδι σε παραδοσιακές ρωσικές σφαίρες επιρροής, με αποκορύφωμα το φιλοδυτικό πραξικόπημα στην Ουκρανία, που οδήγησε στην de facto διχοτόμηση της χώρας.
Αυτή η «πολιορκία» επιβεβαιώθηκε άλλωστε προχθές για ακόμη μία φορά στις Βρυξέλλες, όπου οι υπουργοί Αμυνας της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας συζήτησαν τις λεπτομέρειες της μεγαλύτερης ανάπτυξης χερσαίων δυνάμεων στα ρωσικά σύνορα μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου - τα κράτη-μέλη (ανάμεσά τους και η χώρα μας) όχι μόνο πιέζονται να συμμετάσχουν στα τέσσερα μηχανοκίνητα τάγματα ταχείας επέμβασης που θα αναπτυχθούν στην Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής, αλλά πλέον συζητούν την τοποθέτηση ανάλογων πολυεθνικών δυνάμεων και στις χώρες της Μαύρης Θάλασσας! Και γαία πυρί μειχθήτω...
Πόσο απέχει αλήθεια το Χαλέπι ή η Ράκα από την αρχαία κοιλάδα της Μεγιδδώ, το στρατηγικό πέρασμα που έδωσε το όνομά της στον βιβλικό Αρμαγεδδώνα; Μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα - δέκα μέρες με τα πόδια, τρεις μέρες με το άλογο, πέντε λεπτά πτήσης με τα σύγχρονα μαχητικά τζετ, σαν αυτά που μεταφέρει το μοναδικό πλέον ρωσικό αεροπλανοφόρο, το «Κουζνετσόφ», σε μια Μεσόγειο που ήδη βρομάει μπαρούτι...

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Κρεμόνα, η πατρίδα του βιολιού

Περνούσε κι ένας μάστορας που 'μαθε στην Κρεμόνα 
να φτιάχνει βιόλες και βιολιά που να κρατάνε χρόνια.

Θανάσης Παπακωνσταντίνου - Η ουρά του αλόγου

Πρωινό Πέμπτης πήραμε το τραίνο από το Μπέργκαμο με προορισμό την νότιο Λομβαρδία. Με ανταπόκριση και μισής ώρας αναμονή στο Treviglio, απολαύσαμε έναν έσπρεσσο στις αποβάθρες, περιμένοντας το συρμό που θα μας πήγαινε στην πατρίδα του βιολιού, την Κρεμόνα.

Για την Κρεμόνα δεν γνώριζα τίποτα πέρα του ότι ήταν ένα ιστορικό πολιτισμικό κέντρο όπου εκεί κατασκευαζόντουσαν τα καλύτερα βιολιά της Ευρώπης, με γνωστότερα αυτά των οίκων Αμάτι, Τζουζέπε Γκουαρνέρι και του περίφημου Αντόνιο Στραντιβάρι. Στον ύστερο μεσαίωνα η Κρεμόνα είχε γίνει πόλος έλξης ανθρώπων της μουσικής, των τεχνών και των γραμμάτων. Σ' αυτό βοήθησε κι ο φιλόμουσος επίσκοπός της Νικολό Σφοντράτι, ο οποίος έγινε μετά πάπας δίνοντας μεγάλες χορηγίες στην πόλη που αγάπησε κι αγαπήθηκε. Σήμερα η πόλη πέρα από τα βιολιά, φημίζεται και για την καλοδιατηρημένη μεσαιωνική της πλατεία.
Το τραίνο μας άφησε στην βόρεια μεριά της πόλης. Από την μία πλευρά των γραμμών υπήρχαν ατέλειωτα χωράφια κι από την άλλη δυο μεγάλοι δρόμοι που οδηγούσαν προς το ιστορικό κέντρο. Κατεβαίνοντας σταματούσαμε συνέχεια έξω από καταστήματα τα οποία ήταν διακοσμημένα με βιολιά (00:09 και 01:14-01:24) αλλά και σε αρκετά αγάλματα δασκάλων και κατασκευαστών βιολιού (01:25-01:36).
Στο ξεκίνημα της οδού Γαριβάλδη συναντήσαμε την εκκλησία του Αγίου Λουκά (00:29-00:36). Μακριά από το ιστορικό κέντρο κρατάει καλά κρυμμένη την ομορφιά της, δημιουργώντας ένα πέπλο μυστηρίου. Ο ναός είναι χτισμένος με κόκκινες πλίνθους και είναι ρομανικού ρυθμού με αναγεννησιακό στυλ. Ακριβώς δίπλα στην είσοδό της στέκει και το βαπτιστήριον. Ο συγκεκριμένος ναός χτίστηκε το 1415.
Ο δρόμος μας πέρασε μέσα από την κεντρική αγορά της πόλης, η οποία δεν είναι τίποτα ιδιαίτερο πέρα από μερικά μπαρόκ κτίρια με όμορφες ζωγραφιστές προσόψεις. Ανάμεσα σ' αυτά δεσπόζει το Palazzo Trecchi (00:21-00:27), το οποίο θεωρείται ως ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα αναγεννησιακά κτίρια της πόλης.
Στο τέλος της διαδρομής βρίσκεται η ψυχή της Κρεμόνα. Ένα ιδιαίτερο μουσείο με ένα πανέμορφο γλυπτό στον υπαίθριο χώρο του. Αναφέρομαι στο μουσείο βιολιού και στο γλυπτό "Η Ψυχή της Μουσικής" όπου μερικές σειρές πενταγράμμων με νότες δημιουργούν μία καθιστή ανθρώπινη μορφή (00:57-01:12). Δε χρειάζεται να είναι κάποιος λάτρης του βιολιού για να επισκεφθεί το συγκεκριμένο μουσείο. Εδώ θα ήθελα να επισημάνω ένα αξιοπερίεργο στοιχείο της πόλης. Πέρα από τα πολλά καταστήματα κι εργαστήρια κατασκευής κι επισκευής βιολιών, συνάντησα και πολλούς ανθρώπους που κουβαλούσαν πάνω τους βιολιά. Δεν είναι υπερβολή να πω πως η πλειοψηφία των κατοίκων αυτής της πόλης είναι μουσικοί.
Από εκείνο το σημείο και μετά η υπόλοιπη βόλτα συνεχίστηκε στην πανέμορφη μεσαιωνική πλατεία της Κρεμόνα (01:41-04:32). Μόλις βγει κανείς στο κέντρο της αμέσως ο χρόνος σταματάει. Η μεσαιωνική της αύρα έχει διατηρηθεί στο πέρασμα των αιώνων. Ο σεβασμός στο τοπίο είναι έκδηλος από τους κατοίκους, οι οποίοι ζουν και κινούνται έχοντας την Piazza del Comune ως μια πύλη στο χρόνο. Δεν ακούγονται οχήματα, ούτε φωνές, ούτε θόρυβοι. Εκστασιασμένος στέκεσαι στην μέση της πλατείας και δε ξέρεις τι να πρωτοαντικρύσεις και τι να πρωτοθαυμάσεις. Όλα τα κτίσματα είναι υπέροχα.
Πρώτα απ' όλα σου κλέβει την προσοχή ο πανύψηλος πύργος της πλατείας. Ο Torrazzo της Κρεμόνα έχει 112,7 μέτρα ύψος και για να φτάσεις στη κορυφή του πρέπει να ανέβεις 520 σκαλοπάτια. Είναι το τρίτο ψηλότερο καμπαναριό-πύργος στον κόσμο (το ψηλότερο βρίσκεται στην Βαυαρία στην εκκλησία του Αγίου Μαρτίνου και το δεύτερο στην Μπριζ στην εκκλησία της Notre Dame). Ωστόσο χτίστηκε πριν από τους δυο παραπάνω πύργους, κάνοντάς τον να έχει την πρωτιά της παλαιότερης δόμησης καμπαναριού-πύργου που ξεπέρασε τα 100 μέτρα. Ξεκίνησε να χτίζεται από το 754 και ολοκληρώθηκε μετά από διάφορες φάσεις το 1309. Επίσης ο πύργος αυτός φημίζεται για το μεγαλύτερο αστρολογικό ρολόι του κόσμου. Κατασκευάστηκε από τους μηχανικούς Francesco και Giovan Battista Divizioli (πατέρας και γιος) από το 1583 μέχρι το 1588, και ζωγραφίστηκε πολλές φορές. Την αρχή την έκανε ο Paolo Scazzola και την συνέχισε ο Giovanni Battista Dordoni, ο οποίος πρόσθεσε τον ουρανό με τα ζώδια και τον Ήλιο με την Σελήνη να κινούνται ανάμεσα σ' αυτά. 

Στην σκιά του θεόρατου πύργου βρίσκεται ο Καθεδρικός της Κρεμόνα, ο οποίος είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Ο γλυπτός του διάκοσμος από την πλευρά της πλατείας είναι πλούσιος. Τα γλυπτά έχουν ιδιαίτερη προοπτική, γι' αυτό κι αξίζει να σταθείς λίγη ώρα από κάτω τους για να τα θαυμάσεις. Την προσοχή μου τράβηξε η μορφή ενός άνδρα με ένα μεταλλικό μαχαίρι σφηνωμένο στο κεφάλι του (03:38). Ο ναός χτίστηκε σε διάφορες φάσεις μ' αποτέλεσμα να έχει πάνω του χαρακτηριστικά γοτθικά, αναγεννησσιακά και μπαρόκ. Η οικοδόμησή του ξεκίνησε το 1107 αλλά ένας σεισμός (1117) προκάλεσε αρκετές ζημιές και σταμάτησε το χτίσιμό του. Όμως το 1129 ξεκίνησαν πάλι οι εργασίες ανοικοδόμησής του, οι οποίες ολοκληρώθηκαν το 1196. Η σημερινή του πρόσοψη τοποθετήθηκε τον 13ο με αρχές του 14ου αι. 
Ακριβώς δίπλα στον εντυπωσιακό καθεδρικό βρίσκεται το βαπτιστήριον της πόλης. Χτίστηκε το 1167 και χαρακτηρίζεται για το οκτάπλευρα σχέδιό του, το οποίο αναφέρεται στην λατρεία του Αγίου Αμβροσίου του Μιλάνου και συμβολίζει την 8η μέρα της Ανάστασης και της Βάπτισης. Περιέχει ρομανικά και γοτθικά στοιχεία, ενώ τον 16ο αιώνα, κάποιες από τις πλευρές του καλύφθηκαν με μάρμαρο. 
Στην άλλη πλευρά της πλατείας βρίσκεται η Loggia dei Militi, ένα ιστορικό κτίριο του 1292, όπου στη στοά του βρίσκεται το οικόσημο της πόλης και το Δημαρχείο με τις υπέροχες στοές του το οποίο χτίστηκε το 1206. 
Η βόλτα στην πόλη τελείωσε με έναν αρωματικό καφέ ακριβώς κάτω από τον θεόρατο Torrazzo, την ώρα που μία παρέα μουσικών έπαιζαν με τα βιολιά τους ταξιδιάρικες μελωδίες. Είναι από τις στιγμές που αποτυπώνονται βαθιά στη μνήμη και ξαναζωντανεύουν κάθε φορά που θέλω να γυρίσω εκεί.
Η Κρεμόνα είναι ένα ιδιαίτερο διαμάντι στη καρδιά του ιταλικού βορρά. Και σίγουρα μία από τις πόλεις που θα ήθελα να επισκεφθώ ξανά.

Για ποια 28η Οκτωβρίου;

Είναι γεγονός πως την επέτειο του αλβανικού έπους την ξεκίνησε ο ΕΑΜ για να δίνει θάρρος στους Έλληνες κατά την περίοδο της Κατοχής, υπενθυμίζοντάς του πως με θάρρος κι ανδρεία θα καταφέρουν να αποτινάξουν από πάνω τους τον ναζιστικό ζυγό. Κι ο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ το απέδειξε απελευθερώνοντας τα 2/3 της Ελλάδος (λίγο πιο βόρεια ο Τίτο με το AVNOJ απελευθέρωνε όλη την Γιουγκοσλαβία φτάνοντας ως την Τεργέστη).
Μετά την Απελευθέρωση της Ελλάδος από τους Γερμανούς η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου πέρασε σε δεύτερη μοίρα μιας και το νέο χρονολογικό ορόσημο υπήρξε η 12η Οκτωβρίου (η μέρα που απελευθερώθηκε η Αθήνα). Την μέρα δηλαδή που έφυγαν τα ναζιστικά στρατεύματα από την Ελλάδα, κάτι που συνέβη και στις υπόλοιπες χώρες οι οποίες μέχρι σήμερα τιμούν τις δικές τους ημερομηνίες απελευθέρωσης. Μόνο που στις άλλες χώρες μόλις έφυγαν οι ναζί, ο λαός τιμώρησε κι εκτέλεσε όλους τους προδότες, τους δοσίλογους και τους συνεργάτες των κατακτητών. Δυστυχώς αυτό δε συνέβη στην Ελλάδα.
Αντιθέτως στη χώρα μας, αφότου έφυγαν οι Γερμανοί, η Ελλάδα πέρασε σε μία νέα κατοχή, την βρετανική. Οι Βρετανοί θέλοντας να αποτρέψουν την λαοκρατία στην Ελλάδα (σημειωτέον: είχαν ήδη γίνει εκλογές στην ελεύθερη Ελλάδα, δημιουργώντας την Κυβέρνηση του Βουνού, η οποία ζητούσε δίκαιες εκλογές και δημοψήφισμα για την επιστροφή του βασιλιά). Αυτό είχε ως συνέπεια οι Βρετανοί να συνεργαστούν με τους προδότες και τους δοσίλογους και να επανδρώσουν τα τάγματα ασφαλείας. Οι γερμανοτσολιάδες (ή αλλιώς Χίτες) συνέχισαν το έργο τους, το οποίο και είχαν ξεκινήσει από την περίοδο της Κατοχής, σκορπώντας τον τρόμο και τον θάνατο στην ελληνική κοινωνία. Μετά από έναν άνισο αγώνα, ο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ παραδόθηκε (και προδόθηκε) με τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Αφοπλίστηκε κι αναθεμάτισε τον Άρη Βελουχιώτη και τους καπεταναίους του που συνέχισαν να υπηρετούν την υπόσχεση που είχαν δώσει στον ελληνικό λαό.
Μετά την Συμφωνία της Βάρκιζας, στην Ελλάδα σχηματίστηκε μία δουλική κυβέρνηση με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπανδρέου (απαράδεκτες και προδοτικές οι μηχανορραφίες του όσο ήταν στο Κάιρο) και με επιτελείο αρκετούς από τους πρώην συνεργάτες των ναζί κι εκπροσώπους των αστικών κομμάτων τα οποία υπηρετούσαν στο πλευρό των κατακτητών κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Επίσης το προσωπικό της νέας κυβέρνησης αποτελούταν από υποστηρικτές της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου. Θέλοντας λοιπόν να καθαγιάσουν το φασιστικό καθεστώς που υπήρχε στην Ελλάδα πριν την Κατοχή, επέλεξαν ως εθνική επέτειο την 28η Οκτωβρίου τιμώντας το άψυχο Όχι του δικτάτορα Μεταξά, κρύβοντας έτσι τον ξεσηκωμό των Ελλήνων και τις ηρωικές τους πράξεις στα βουνά της Αλβανίας, οι οποίοι κατατροπώνοντας τον ξένο φασισμό έστελναν ένα ξεκάθαρο μήνυμά στον εγχώριο φασισμό.
Μέχρι τα δικά μου μαθητικά χρόνια, ο Μεταξάς παρουσιαζόταν σε σχολικές αφίσες λουσμένος μέσα σε δάφνες. Ευτυχώς αυτές τις αφίσες δεν τις ανεβάζουν πια. Όμως εφτά δεκαετίες τώρα, η δουλειά που ήθελαν να γίνει, έγινε. Οι επόμενες γενιές των Ελλήνων έμειναν ιστορικά αναλφάβητες ενώ αρκετοί σημερινοί φασίστες λένε με πάθος πως τα Όχι τα λένε και τα εννοούν οι "Μεταξάδες". Φυσικά στο τελευταίο τους θράσος πολλά δικαιώματα έδωσε και η τωρινή κυβέρνηση.
Οπότε για ποια 28η Οκτωβρίου γιορτάζουμε σήμερα;

Ο υπαρκτός ευρωπαϊκός αντικομμουνισμός

Αναμενόμενες αντιδράσεις προκάλεσαν οι δηλώσεις του αντιπροέδρου της Νέας Δημοκρατίας σε ομιλία του στην Χίο όσον αφορά την παρανομία του κομμουνισμού σε άλλες χώρες. Παρ’ όλες τις διχογνωμίες που προκλήθηκαν σε συζητήσεις και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, πουθενά δεν είδα κάποιον να αναρωτιέται αν τελικά ευσταθούν οι ισχυρισμοί του.
Πιθανότατα να ξεχάστηκε το μούδιασμα που νιώσαμε όταν μάθαμε για την απαγόρευση του Κομμουνισμού στην Ουκρανία. Φυσικά στην κυβέρνηση του Κιέβου βρίσκονται ναζί, οι οποίοι κυβερνούν με τις ευλογίες Γερμανίας-Ε.Ε. και με την δανειοδότηση άνευ συμφωνιών κι όρων (!) από το Δ.Ν.Τ.
Εκτός όμως από την Ουκρανία, ο κομμουνισμός τέθηκε εκτός νόμου και στην Πολωνία. Μάλιστα ο συντηρητικός πρόεδρος της χώρας, Αντρζέι Ντούντα, ταύτισε τον κομμουνισμό με τον φασισμό απαγορεύοντας κάθε αναφορά του κομμουνισμού σε δρόμους, δημόσια κτίρια, πλατείες κ.α. απαιτώντας παράλληλα να αφαιρεθούν οποιοδήποτε κομμουνιστικό σύμβολο υπάρχει σε δημόσιο χώρο. Υπολογίζεται πως μέχρι το τέλος του χρόνου θα έχουν μετονομαστεί 1.200 με 1.400 τοποθεσίες της Πολωνίας.
Αντικομμουνιστικό κύμα υπάρχει στις χώρες της Βαλτικής καθώς και επίσης σε Τσεχία και Ρουμανία, ενώ στην Ουγγαρία ένα ψήφισμα ταύτισε «τα εγκλήματα του κομμουνισμού» με το ολοκαύτωμα των Εβραίων.
Όλα τα παραπάνω όμως είχαν μία αρχή κι αυτή έλαβε χώρα το 2009, όπου εγκρίθηκε από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το ψήφισμα στο οποίο ταυτίστηκαν ο φασισμός με τον κομμουνισμό, συσχετίζοντας τις θηριωδίες των ναζί με τον αντιδημοκρατισμό των σοσιαλιστικών καθεστώτων. Σ’ εκείνην την ψηφοφορία οι Έλληνες ευρωβουλευτές καταψήφισαν (Κ.Κ.Ε. και ΠΑ.ΣΟ.Κ) κι απείχαν (Ν.Δ., ΛΑ.Ο.Σ. και ΣΥ.ΡΙΖ.Α.).
Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραποιεί την ιστορία. Σβήνει γεγονότα και συγκρίνει ανόμοιες ιδεολογίες προκαλώντας σύγχυση κι ιστορική άγνοια στις νεώτερες γενιές. Ήταν κι αυτός ένας από τους τρόπους για να μπορέσει να εγκαθιδρύσει το σημερινό αντιδημοκρατικό νεοφιλελεύθερο καθεστώς, δίνοντας ώθηση σε κάθε ακροδεξιά ιδεολογία.
Σ’ αυτήν την Ευρώπη πιθανότατα αναφερόταν ο αντιπρόεδρος της Ν.Δ.
Το ερώτημα που βγαίνει απ’ όλα αυτά είναι αν εμείς ως λαός προτιμάμε τελικά αυτήν την Ευρώπη.

Πρώτη δημοσίευση: aplotaria.gr

Η φρίκη έξω και μέσα μας…

της Φωτεινής Τσαλίκογλου* και του Στέλιου Στυλιανίδη**

«Περαστικοί φώναζαν “πήδα” προτού ο έφηβος μετανάστης πηδήξει από τον πέμπτο όροφο του συγκροτήματος κατοικιών στην πόλη της ανατολικής Γερμανίας με αποτέλεσμα να σκοτωθεί, δήλωσε ο δήμαρχος της πόλης. Από τα διπλανά μπαλκόνια γείτονες απαθανάτιζαν το γεγονός στα κινητά τους».
Ενας πολλαπλά χρήσιμος θάνατος. Ναι! Το γνωρίζουμε πλέον καλά, η εποχή μας ακόμα και τον θάνατο τον καθιστά ευτελές παίγνιο στα χέρια απελπισμένων ή ήδη νεκρών ανθρώπων.
Ανθρωποι προϊόντα μιας ανελέητης εποχής. Η κάθε εποχή κατοικείται από τους κατοίκους που της αρμόζουν. Αθλιες εποχές εκτρέφουν άθλιους ανθρώπους.
Αδιανόητοι άνθρωποι γράφουν την ιστορία μιας αδιανόητης εποχής. Το αίμα, το μίσος για τον άλλον που έντεχνα κρύβει το μίσος για τον εαυτό.
Εναν εαυτό όλο και πιο ανήμπορο, όλο και πιο διατεθειμένο να αδειάζει από μέσα του όλα εκείνα τα στοιχεία που συγκροτούν αυτό που λέμε «άνθρωπος»: την επιείκεια, την ευμένεια, τη συμπόνια, την αποδοχή του άλλου.
Για να αντέξεις τη βαρβαρότητα που υφίστασαι γίνεσαι ο ίδιος βάρβαρος; Aρκεί αυτή η γενίκευση; Πόσο απαλλασσόμεθα μέσα από αυτά τα γενικόλογα και κάπου, κάπως, καταπραϋντικά σχήματα που κατά καιρούς χρησιμοποιούμε. Ως άλλοθι; Ως αντίδοτο στον θάνατο; Yπάρχει αντίδοτο;
Oσοι κατέγραφαν στα κινητά τους την πτώση του ήδη νεκρού σώματος στο κρατίδιο της Θουριγγίας έχουν βρει το δικό τους αντίδοτο. Ξεγελούν τον θάνατο καταγράφοντάς τον.
Ξεγελούν την αθλιότητα της ύπαρξής τους φωνάζοντας «άντε πήδα» στον νεαρό. Γίνονται δήμιοι. Ο δήμιος είναι οχυρωμένος. Ο δήμιος δεν είναι θύμα. Ο δήμιος τρέφεται από το αίμα του άλλου και γλιτώνει από την αίσθηση ότι και ο ίδιος είναι μελλοθάνατος.
Τώρα συμβαίνει στην Ανατολική Γερμανία, αλλά δεν είναι καθόλου μακριά μας. Είναι δίπλα μας, μέσα μας. Δεν πρόκειται μόνο για την ηδονοβλεπτική όραση του σώματος του νεαρού μετανάστη που πέφτει, είναι το δικό μας σώμα που βυθίζεται στο κενό. Σε μια μαύρη τρύπα χωρίς όρια.
Η καθημερινή βία φασιστικών μορφωμάτων στον τόπο μας και στην Ευρώπη, το κοινότοπο της βίας, της εγκατάλειψης μέσα στην κρίση, της καθημερινής παραβίασης των δικαιωμάτων των πολιτών για μια αξιοπρεπή πρόσβαση σε διαλυμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, δεν συγκαλύπτονται με εράνους ή φιλανθρωπικές δράσεις απέναντι στο απέραντο αβοήθητο ανθρώπινο τοπίο.
Εξάλλου, η ίδια η εκδραμάτιση του προσφυγικού ζητήματος γίνεται από πολλούς σαν αντικείμενο εκμετάλλευσης ενός εσωκομματικού παιχνιδιού με γεωγραφικά και οικονομικά οφέλη.
Είναι ο ίδιος ο κανιβαλισμός της αγέλης που κυριαρχεί στον δημόσιο διάλογο. Ο,τι δεν συμφωνεί με εμένα είναι απέναντί μου, το διαφορετικό πρέπει να φιμωθεί ή να εξαφανιστεί. Η αγέλη θέλει θέαμα και αίμα ακόμα και αν αυτό προσφέρεται από έναν αυτοκτονικό μετανάστη.
Κι εμείς οι «ευαίσθητοι πολίτες» πώς διαχειριζόμαστε τη φρίκη; Πόσο δεν ζούμε κι εμείς μαζί της, έχοντας μάλιστα ένα πλεονέκτημα έναντι των άλλων. Τη δήθεν ανθρωπιά μας, εκείνη που μας παροτρύνει, και καλά, να διαφοροποιούμαστε από τα κτήνη και να τα καταγγέλλουμε.
Πόσο μεγάλο το ναρκισσιστικό όφελος που αντλούμε μέσα από μια τόσο εύκολη και ανέξοδη καταγγελία της φρίκης;
Πόσο αυτή η κοινωνία, που όλα τα αλέθει και τα πολτοποιεί, δεν έχει τη δύναμη ακόμα και τον καταγγελτικό λόγο, ακόμα και το συναίσθημα της αγανάκτησης απέναντι στο αποτρόπαιο, να το αφυδατώνει, να το αδειάζει από την όποια του δύναμη; «Υποφέροντας εξ αποστάσεως» όπως θα έλεγε μέσα από το ομώνυμο έργο του ο Μπολτάνσκι, «souffrance à distance».
Μια έγνοια εξ αποστάσεως για τον αναξιοπαθούντα επιχειρούμε κι εμείς εδώ. Κομμάτι κι εμείς μιας κοινωνίας του θεάματος που έτσι κι αλλιώς ψευτίζει τα συναισθήματα και τα στερεί από τη δύναμή τους και τα εγκαταλείπει σε ένα «ως εάν» (as if) λόγο, αφυδατωμένο και αποξενωμένο από την όποια αλήθεια και δύναμή του.
Η φρίκη δεν κατευνάζεται με το να την αναδεικνύεις. Η καταγγελία της φρίκης δεν μας απαλλάσσει από το μερίδιό μας σε αυτήν. Η φρίκη μάς αφορά και δεν μας εξιλεώνει η καταγγελία της.
Η εύκολη και ανέξοδη καταγγελία της μέσα σε λίγες γραμμές που και αυτές θα ενσωματωθούν στην αδηφάγο κοινωνία του θεάματος.
Αν κάτι μας ανατριχιάζει λοιπόν είναι το γεγονός ότι και η σκέψη μας, ναι αυτό το τελευταίο προπύργιο της ανθρώπινής μας υπόστασης, το γεγονός δηλαδή ότι μπορούμε ακόμα να καταγγέλλουμε τη φρίκη, ότι μπορούμε ακόμα να αντιλαμβανόμαστε το ισχνό όριο που χωρίζει το παθολογικό από το φυσιολογικό, ακόμα και αυτή η σκέψη μας κινδυνεύει να μπει στην υπηρεσία της θεαματικοποίησης.
Ακόμα και αυτή η σκέψη μας, το ύστατο ανάχωμα στον θάνατο, γίνεται ένα κομμάτι στην υπηρεσία της διαχείρισής του. Η κοινοτοπία του κακού ερωτοτροπεί επικίνδυνα με τη σκέψη μας. Και αυτή είναι ίσως η μεγαλύτερη ήττα μας…
Πέρα από τις διακηρύξεις για «επανίδρυση» του κράτους και των θεσμών, ίσως το πιο επείγον είναι η επανίδρυση του εαυτού μας.
Με τη φρίκη που αυτή αναπόφευκτα εμπεριέχει…

*καθηγήτρια Ψυχολογίας, συγγραφέας,
**ψυχίατρος-ψυχαναλυτής, καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Αριστουργήματα του παρελθόντος: Το Κόκκινο Βιολί (1998)

Το τέλος των κινηματογραφικών 90s σημαδεύτηκε με μία μαζική παραγωγή ταινιών εποχής. Μπορεί αρκετές απ' αυτές να στερούνταν στο σενάριο αλλά είχαν πάντα καλόγουστα σκηνικά, ατμοσφαιρικά πλάνα κι όμορφες ερμηνείες. Υπήρξε όμως και μία ταινία που αποτυπώθηκε βαθιά μες στη καρδιά μου. Οι πρόσφατες όμως περιπλανήσεις μου στην Κρεμόνα, μου επανέφεραν στη μνήμη σκηνές αυτού του ξεχασμένου αριστουργήματος, το οποίο αποφάσισα να ξαναδώ σε μία ακόμη νεκρή κινηματογραφική εβδομάδα. Αναφέρομαι στο διεθνούς παραγωγής αριστούργημα "Το Κόκκινο Βιολί".

Μαθητής ακόμα στην Χίο, είχα το μειονέκτημα να αρκούμαι σε προβολές ταινιών που επέλεγε ο μοναδικός κινηματογράφος του νησιού. Σε μία από τις επισκέψεις μου στη σκοτεινή αίθουσα είδα το τρέιλερ του "Κόκκινου Βιολιού". Αμέσως με καθήλωσαν τα μισοφωτισμένα πλάνα, με τον σκονισμένο αέρα ο οποίος χόρευε ανάμεσα στις δέσμες του φωτός, σε μελωδίες απόκοσμες κι ονειρικές. Από την οθόνη πέρασαν πολλά πρόσωπα, κάποια γνωστά αλλά τα περισσότερα άγνωστα. Όμως ήταν η μουσική που με μάγεψε. Δε θυμάμαι ποια ταινία είδα εκείνο το βράδυ. Ο νου μου είχε σκαλώσει στο τρέιλερ του "Κόκκινου Βιολιού" κάνοντάς με να περιμένω με ανυπομονησία να περάσει η βδομάδα για να το δω στο σινεμά. 

Παιδί ακόμα κατάλαβα λίγα πράγματα για τις ανθρώπινες σχέσεις, τις ίντριγκες, τον εγωισμό, τον έρωτα και τον θάνατο. Όλα αυτά σε μία Ευρώπη των αυτοκρατοριών που γκρεμίζονταν για να χτιστούν στη θέση τους νέα κράτη και σε μία Κίνα που έτρωγε τα σωθικά της την περίοδο του Μάο. Αυτό που μου έμεινε τότε ήταν η μαγευτική μουσική κι οι καταπληκτικές εικόνες με τους ανθρώπους από τους οποίους είχε περάσει το Κόκκινο Βιολί. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η ταινία να μείνει ως θαμπή ανάμνηση μίας ιδιαίτερης κινηματογραφικής βραδιάς των μαθητικών μου χρόνων. 

Καθώς όμως περιπλανιόμουν στους δρόμους της πανέμορφης Κρεμόνα, ένιωθα κάτι να γαργαλάει το πίσω μέρος του μυαλού μου. Ίσως να 'φταιγε ότι η συγκεκριμένη πόλη θεωρείται η πατρίδα του βιολιού. Σχεδόν όλοι οι κάτοικοί της κυκλοφορούσαν με ένα βιολί στο χέρι ή το είχαν κρεμασμένο με επιδέξιο τρόπο στον ώμο τους. Καταστήματα με υπέροχες βιτρίνες διακοσμημένες με βιολιά αλλά κι εργαστήρια κατασκευής κι επισκευής βιολιών. Κάθισα στην μεσαιωνική πλατεία της πόλης να απολαύσω έναν διπλό εσπρέσο στη σκιά του θεόρατου καμπαναριού του καθεδρικού. Και τότε μου ήρθε στο μυαλό η ταινία. 

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα σκέφτηκα να την δω άμεσα, έχοντας ακόμα ζωντανή στο μυαλό μου την αίσθηση της Ιταλίας. Η αρχή της ιστορίας ξεκινάει από το μακρινό 1683, όπου ένας ξακουστός κατασκευαστής βιολιών, φτιάχνει το καλύτερο βιολί χαρακτηρίζοντάς το ως το απόλυτο αριστούργημά του, για να το προσφέρει στο παιδί που κυοφορεί η γυναίκα του. 

Σίγουρα Θα μείνει χαραγμένη η αντίδρασή μου στο πρώτο πανοραμικό πλάνο του τοπίου όπου αρχίζει η ιστορία. Πάνω από τις κοκκινωπές στέγες μιας μεσαιωνικής πόλης, δεσπόζει ο υπέροχος καθεδρικός της Κρεμόνα με το πανύψηλο καμπαναριό. Δύσκολα μπορώ να περιγράψω την αυθόρμητη αντίδρασή μου. Ένας παιδικός ενθουσιασμός διαγράφηκε στο πρόσωπό μου. Που αλλού θα μπορούσε να ξεκινήσει η ιστορία ενός βιολιού; Μα φυσικά από την Κρεμόνα. Από εκείνη τη στιγμή με συνόδευσε μία μόνιμη ανατριχίλα σε όλο μου το κορμί μέχρι τους τίτλους τέλους.

Από το υπέροχο πλάνο της Κρεμόνα κι έπειτα, αφέθηκα στη φαντασία ενός σχετικά άγνωστου σκηνοθέτη, του Francois Girard, ο οποίος με εξαιρετική μαεστρία μας προσφέρει ένα αξεπέραστο ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο, ντυμένο με τις ονειρικές μελωδίες του John Corigliano, ο οποίος κέρδισε και το όσκαρ καλύτερης μουσικής για τη συγκεκριμένη δουλειά.

Βασικός πρωταγωνιστής στην ιστορία είναι το Κόκκινο Βιολί. Καταραμένο και στοιχειωμένο από έναν αναπάντεχο θάνατο, εγκαταλείπει την Κρεμόνα για να καταλήξει σε ένα ορφανοτροφείο των Άλπεων. Εκεί πέφτει στα χέρια ενός παιδιού-θαύματος, του Γκασπάρ (η ερμηνεία του πιτσιρικά είναι καταπληκτική). Η σχέση του παιδιού με το βιολί είναι αξιοθαύμαστη, κάνει που του δίνει την ευκαιρία να κυνηγήσει το όνειρό του στην Βιέννη. Όμως το βιολί έχει τα δικά του σχέδια. Από την πρωτεύουσα της παραπαίουσας αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας, θα ταξιδέψει με τσιγγάνικη συντροφιά μέχρι την Μάγχη, θα την διασχίσει πάνω σε ένα καράβι για να καταλήξει στην Γηραιά Αλβιώνα. Εκεί θα πέσει στα χέρια ενός εκκεντρικού συνθέτη. Η δύναμη του οργάνου θα του δώσει το ερέθισμα να γράψει πολλές συνθέσεις. Όμως ο ναρκισσισμός κι ο εγωισμός θα σταθούν βασικότεροι παράγοντες στην καταστροφή κι αυτού του ήρωα. Ως δια μαγείας, το βιολί θα ταξιδέψει ως την Σαγκάη όπου θα αγοραστεί από μια αριστοκρατική οικογένεια της Φεουδαρχικής Κίνας. Δυστυχώς όμως θα έρθει η Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο. Μέσα από μία οδύσσεια τρομοκρατίας και κυνηγιού, θα κρυφτεί σε μία σοφίτα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '90. Αυτή τη φορά το ταξίδι του στο χρόνο και στο χώρο θα το οδηγήσει στο Μόντρεαλ για να πουληθεί σε έναν οίκο δημοπρασίας. Κάπου εκεί καταλήγει και το ταξίδι...

Οι καταγραφές των εποχών και των περιοχών είναι εξαιρετικές. Με ποιητικό τρόπο περιγράφονται οι πόλεις δίνοντας στην καθεμία ένα διαφορετικό χρώμα. Από το κεραμιδί της Κρεμόνα, πάμε στο γκρίζο της Βιέννης για να καταλήξουμε στο καφέ της Οξφόρδης ενώ η περίοδος που το βιολί βρίσκεται στην Κίνα, βάφεται με μουντά χρώματα.

Η ταινία όμως διακρίνεται και για τις υπέροχες ερμηνείες των ηθοποιών. Μπορεί τα μεγάλα ονόματα να είναι ο Samuel Jackson και Gretta Scacchi, αλλά τις εντυπώσεις κερδίζουν οι λιγότερο διάσημοι ηθοποιοί και ειδικά ο πιτσιρικάς που υποδύεται τον Γκασπάρ. Οι χαρακτήρες όλοι είναι μελαγχολικοί και τραγικοί, λες και ξεπήδησαν από μια αρχαία ελληνική τραγωδία. Έχουν μπει τόσο πετυχημένα στο ρόλο τους, που νιώθεις πως ο καθένας έχει ξεπηδήσει από διαφορετική χρονική και γεωγραφική περίοδο. Σ' αυτό φυσικά βοηθάει και η εναλλαγή των γλωσσών, από τα ιταλικά στα γερμανικά κι από τα αγγλικά της Οξφόρδης στα κινέζικα. 

Τέλος η ταινία παίρνει άριστα στη φωτογραφία και φυσικά στη μουσική, η οποία είναι δημιούργημα ορχήστρας εγχόρδων με ιδιαίτερη έμφαση στο βιολί. 

Όποιος επιλέξει να την απολαύσει, να είναι βέβαιος πως το "Κόκκινο Βιολί" θα του προσφέρει ένα από τα ομορφότερα κινηματογραφικά ταξίδια που θα κάνει στη ζωή του. 

Από την μεριά μου απλά θα σας ευχηθώ ένα ονειρικό μουσικοχρονικό ταξίδι.

Βαθμολογία: 9/10 

O νεοφιλελευθερισμός προκαλεί μοναξιά... και αυτό είναι που διαλύει την κοινωνία

του George Monbiot
Μετάφραση: Αλέξανδρος Μινωτάκης

Ποια μεγαλύτερη καταγγελία μπορεί να υπάρξει για ένα σύστημα από μία επιδημία ψυχικών ασθενειών; Και όμως, το άγχος, η αγωνία, η κατάθλιψη, η κοινωνική φοβία, οι διατροφικές διαταραχές και η μοναξιά πλήττουν σαν μάστιγα τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Το πιο πρόσφατο είναι η εμφάνιση καταστροφικών στοιχείων για την ψυχική υγεία των παιδιών στην Αγγλία που αντανακλούν μια παγκόσμια κρίση.
Υπάρχει μια σειρά δευτερευουσών λόγων για αυτή τη διαταραχή αλλά πιστεύω ότι η υποβόσκουσα αιτία είναι παντού η ίδια: τα ανθρώπινα όντα, τα κατεξοχήν κοινωνικά θηλαστικά, οι εγκέφαλοι των οποίων είναι προγραμματισμένοι για να ανταποκρίνονται σε άλλους ανθρώπους, αποσαρθρώνονται. Η οικονομική και τεχνολογική αλλαγή παίζει σημαντικό ρόλο, το ίδιο όμως ισχύει για την ιδεολογία. 
Παρόλο που η ευημερία μας είναι αξεδιάλυτα δεμένη με τις ζωές των άλλων, παντού μας λένε ότι θα προοδεύσουμε μέσα από την ανταγωνιστική ιδιοτέλεια και τον ακραίο ατομισμό.
Στη Βρετανία, άνθρωποι που έχουν περάσει όλη τους τη ζωή στηριζόμενοι σε προνόμια – στο σχολείο, στο κολλέγιο, στο μπαρ, στο κοινοβούλιο – μας συμβουλεύουν να στηριχθούμε στα δικά μας πόδια και μόνο. Το εκπαιδευτικό σύστημα γίνεται πιο βάρβαρα ανταγωνιστικό κάθε χρόνο. Η απασχόληση είναι μία μάχη μέχρι το χείλος του θανάτου με μια πληθώρα απελπισμένων ανθρώπων να κυνηγούν όλο και λιγότερες δουλειές. Οι σύγχρονοι επιτηρητές των φτωχών επιρρίπτουν ατομικές ευθύνες για τις οικονομικές συνθήκες. Ατελείωτοι διαγωνισμοί στην τηλεόραση μας ταΐζουν με άπιαστες φιλοδοξίες, τη στιγμή που περιορίζονται οι πραγματικές δυνατότητες.
Ο καταναλωτισμός γεμίζει το κοινωνικό κενό. Όμως απέχει πολύ από το να θεραπεύσει την ασθένεια της απομόνωσης, ενώ εντείνει την κοινωνική σύγκριση σε βαθμό που, έχοντας καταναλώσει τα πάντα, κατασπαράζουμε τον εαυτό μας. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας φέρουν πιο κοντά και μας απομακρύνουν, επιτρέποντας μας να ποσοτικοποιήσουμε με ακρίβεια την κοινωνική θέση μας και να δούμε ότι οι άλλοι άνθρωποι έχουν περισσότερους φίλους και οπαδούς από ό,τι εμείς.
Όπως κατέγραψε εξαιρετικά η Rhiannon Lucy Cosslett σε άρθρο της, τα κορίτσια και οι νεαρές γυναίκες συστηματικά αλλάζουν τις φωτογραφίες που δημοσιεύουν για να φαίνονται πιο όμορφες και πιο λεπτές. Κάποια κινητά τηλέφωνα, χρησιμοποιώντας τις δικές τους ρυθμίσεις «ομορφιάς», το κάνουν για σένα χωρίς να σε ρωτήσουν: πλέον επιδιώκεις να γίνεις όπως είσαι στην εικόνα. Καλωσορίσατε στη μετά-χομπσιανή δυστοπία: ένας πόλεμος όλων ενάντια στον εαυτό τους.
Είναι να απορεί κανείς που, μέσα σε αυτούς τους εσώτερους, μοναχικούς κόσμους, οι νέες γυναίκες κατακλύζονται από ψυχικές παθήσεις; Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα στην Αγγλία, μία στις τέσσερις γυναίκες μεταξύ 16 και 24 ετών έχουν βλάψει τον εαυτό τους και μία στις οχτώ πάσχει από μετατραυματική διαταραχή λόγω στρες. Το άγχος, η κατάθλιψη, οι φοβίες ή η ψυχαναγκαστική διαταραχή επηρεάζουν το 26% των γυναικών σε αυτό το ηλικιακό γκρουπ. Αυτή είναι εικόνα μιας κρίσης δημόσιας υγείας.
Αν η κοινωνική ρωγμή δεν αντιμετωπίζεται τόσο σοβαρά όσο ένα σπασμένο άκρο, αυτό οφείλεται στο ότι δεν μπορούμε να τη δούμε.
Όμως, οι νευρολόγοι μπορούν. Μια σειρά εντυπωσιακών επιστημονικών δημοσιεύσεων ισχυρίζονται ότι ο ψυχικός και ο σωματικός πόνος περνούν από τα ίδια νευρικά κυκλώματα. Αυτό μπορεί να εξηγεί το γιατί, σε τόσες πολλές γλώσσες, είναι δύσκολο να εξηγήσουμε την επίδραση της διάρρηξης των κοινωνικών δεσμών χωρίς τις λέξεις που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε το φυσικό πόνο και τον τραυματισμό. Και στους ανθρώπους και σε άλλα κοινωνικά θηλαστικά, η κοινωνική επαφή μειώνει το σωματικό πόνο. Για αυτό το λόγο αγκαλιάζουμε τα παιδιά όταν χτυπάνε: η στοργή είναι ένα ισχυρό αναλγητικό. Τα οπιούχα απαλύνουν και το σωματικό πόνο και την οδύνη του χωρισμού. Πιθανώς αυτό να εξηγεί τη σύνδεση ανάμεσα στην κοινωνική απομόνωση και τον εθισμό στα ναρκωτικά.
Πειράματα, που παρουσιάστηκαν περιληπτικά στο περιοδικό Physiology & Behaviour του τελευταίου μήνα, ισχυρίζονται ότι, δοθείσης μιας επιλογής ανάμεσα σε σωματικό πόνο ή απομόνωση, τα κοινωνικά θηλαστικά θα διαλέξουν το πρώτο. Μαϊμούδες καπουτσίνοι που έχουν στερηθεί φαγητό και κοινωνική επαφή για 22 ώρες, προτού φάνε θα επανενωθούν πρώτα με τους συντρόφους τους. Σύμφωνα με κάποια ευρήματα, τα παιδιά που βιώνουν συναισθηματική παραμέληση υποφέρουν από χειρότερες ψυχικές επιπτώσεις σε σύγκριση με τα παιδιά που βιώνουν συναισθηματική παραμέληση και σωματική κακοποίηση: όσο φρικτή και αν είναι, η βία εμπεριέχει προσοχή και επαφή. Ο αυτό-τραυματισμός χρησιμοποιείται συχνά ως προσπάθεια ανακούφισης της δυστυχίας: πρόκειται για άλλη μια ένδειξη ότι ο σωματικός πόνος δεν είναι τόσο κακός όσο ο συναισθηματικός. Όπως γνωρίζει υπερβολικά καλά το σωφρονιστικό σύστημα, μία από τις αποτελεσματικότερες μορφές βασανιστηρίου είναι η απομόνωση.
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε ποιες μπορεί να είναι οι εξελικτικές αιτίες του κοινωνικού πόνου. Η επιβίωση ανάμεσα στα κοινωνικά θηλαστικά ενισχύεται σημαντικά όταν υπάρχουν ισχυροί δεσμοί μεταξύ της αγέλης. Τα απομονωμένα και περιθωριοποιημένα ζώα είναι αυτά που κινδυνεύουν περισσότερο να σκοτωθούν από τα αρπακτικά ή να πεθάνουν από την πείνα. Όπως ο σωματικός πόνος μας προστατεύει από τους σωματικούς τραυματισμούς, ο συναισθηματικός πόνος μας προστατεύει από τα συναισθηματικά τραύματα. Μας ωθεί να επανασυνδεθούμε. Όμως, πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται πάρα πολύ σε αυτό.
Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η κοινωνική απομόνωση σχετίζεται στενά με την κατάθλιψη, την αυτοκτονία, την αϋπνία, το φόβο και την αίσθηση απειλής. Είναι ακόμη πιο ενδιαφέρουσα, δε, η ανακάλυψη του εύρους των σωματικών παθήσεων που προκαλεί ή επιδεινώνει. Άνοια, υψηλή πίεση αίματος, παθήσεις της καρδιάς, εγκεφαλικά, μειωμένη αντίσταση σε ιούς ακόμα και ατυχήματα είναι πιο συνηθισμένα στους χρόνια μοναχικούς ανθρώπους. Η μοναξιά έχει επίδραση στη σωματική υγεία που είναι συγκρίσιμη με το κάπνισμα 15 τσιγάρων τη μέρα: εμφανίζεται να αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου κατά 26%. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι ενισχύει την παραγωγή της ορμόνης του άγχους, της κορτιζόλης, η οποία καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Έρευνες που έχουν γίνει σε ζώα και ανθρώπους ισχυρίζονται ότι υπάρχει λόγος που τρώμε όταν δεν νιώθουμε καλά: η απομόνωση περιορίζει τον έλεγχο των παρορμήσεων, οδηγώντας στην παχυσαρκία. Καθώς εκείνοι που βρίσκονται στον πάτο της κοινωνικοοικονομικής κλίμακας είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από μοναξιά, θα μπορούσε αυτό να εξηγεί την ισχυρή συσχέτιση ανάμεσα στη χαμηλή οικονομική θέση και την παχυσαρκία;
Ο καθένας μπορεί να δει ότι πάει στραβά κάτι πολύ πιο σημαντικό από ό,τι τα περισσότερα από τα ζητήματα για τα οποία αγχωνόμαστε. Επομένως, γιατί συμμετέχουμε σε αυτή τη μανία της περιβαλλοντικής καταστροφής και της κοινωνικής απομάκρυνσης, που καταστρέφει τον κόσμο και το άτομο, αν το μόνο που παράγει είναι αβάστακτος πόνος; Αυτό το ερώτημα δεν θα έπρεπε να βρίσκεται στα χείλη όλων στη δημόσια ζωή;
Υπάρχουν κάποιες εξαιρετικές φιλανθρωπικές οργανώσεις που κάνουν ότι μπορούν για να πολεμήσουν αυτή την παλίρροια, σε κάποιες από τις οποίες θα συμμετέχω ως μέρος του δικού μου σχεδίου κατά της μοναξιάς. Αλλά για κάθε άτομο που βοηθούν, πολλά άλλα ξεχνιούνται.
Αυτό το ζήτημα δεν απαιτεί μια αντίδραση σε επίπεδο εφαρμοσμένης πολιτικής. Απαιτεί κάτι πολύ μεγαλύτερο: την επανεκτίμηση μιας ολόκληρης κοσμοθεωρίας. Από όλες τις φαντασιώσεις που περνάνε από το μυαλό των ανθρώπων, η ιδέα ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε μόνοι μας είναι η πιο παράλογη και, πιθανώς, η πιο επικίνδυνη. Ή στεκόμαστε όρθιοι μαζί ή καταρρέουμε.

Πηγή: theguardian.com
μετάφραση: toperiodiko.gr

Υπέρ Βαλόνων

του Γιώργου Σταματόπουλου

Να που ένα μικρό κρατίδιο, η περιοχή της Βαλονίας στο Βέλγιο, σμπαραλιάζει τη «συνοχή» της Ευρώπης αρνούμενο να υπογράψει τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ Ευρωπαϊκής Ενωσης και Καναδά (CETA), ανάλογη αυτής Επενδύσεων και Εμπορίου που επιδιώκεται μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε.
Οι συμφωνίες απαιτούν την υπογραφή από όλα τα κράτη-μέλη, τα οποία ασμένως συναίνεσαν - πλην της μικρής Βαλονίας, που μόνη αυτή σαλπίζει αντίσταση και αξιοπρέπεια. Πώς είναι δυνατόν -λένε οι υπερήφανοι Βαλόνοι- να έχουν το δικαίωμα οι πολυεθνικές να ζητούν αποζημιώσεις από κράτη με εκλεγμένες δημοκρατικά κυβερνήσεις σε ιδιωτικά δικαστήρια;
Τι σημαίνουν οι παράλογες απαιτήσεις των πολυεθνικών; Οτι γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια τη δημοκρατία και τους λαούς, αφού αυτές στην ουσία κυβερνάνε - οι Ευρωπαίοι ηγέτες (sic) απλώς είναι τα φερέφωνά τους, οι μαριονέτες τους.
Λύσσαξαν οι πολυεθνικές και οι «θεσμοί» της Ε.Ε. από την άρνηση των Βαλόνων να υπογράψουν (την καταδίκη τους). Κινητοποιήθηκαν όλα τα λόμπι τους, Ευρωπαίοι επίτροποι και υπουργοί. Πιέζουν, απειλούν, ασχημονούν. Δεν έχει σημασία εάν τελικά υποκύψουν οι Βαλόνοι· έδειξαν περίτρανα αυτό που όλοι ξέρουμε αλλά προσποιούμεθα ότι δεν το βλέπουμε, ότι δηλαδή οι ελίτ κυβερνάνε τον κόσμο και έχουν ως λακέδες τους τούς δημοκρατικά (σιγά μη σπάσουν τ' αυγά) εκλεγμένους Ευρωπαίους ηγέτες.
Εκτός από τα «ιδιωτικά δικαστήρια», τι άλλο περιέχουν οι διατάξεις; Ιδού: καταπάτηση του περιβάλλοντος, που σημαίνει πλήρης αδιαφορία για την υγεία όλων, κατάργηση συλλογικών συμβάσεων, που σημαίνει δραματική μείωση μισθών και εξαφάνιση κάθε κοινωνικής προστασίας· γενικά οτιδήποτε συντείνει στην κερδοφορία των πολυεθνικών και απορρυθμίζει ταυτόχρονα την αγορά εργασίας. Μάλιστα.
Σημειώνει στο θαυμάσιο ρεπορτάζ του (έξοχα εικονογραφημένο με τους ανυπότακτους Γαλάτες, Αστερίξ και Οβελίξ, να αντιστέκονται διακωμωδώντας τον Ιούλιο Καίσαρα), 20.10.2016, ο συνάδελφος Κώστας Μοσχονάς, αναφερόμενος στη συμφωνία και τις διατάξεις της:
«Είναι σαν να επιβάλλεται στις κυβερνήσεις των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης ένα γιγαντιαίο μνημόνιο με τις πολυεθνικές στο σβέρκο τους! Και τα κράτη-μέλη το αποδέχτηκαν».
Κι εξακολουθούμε μερικοί αφελείς να λέμε τρανά λόγια για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, για ελευθερία και δημοκρατία. Είναι μόνο αφέλεια; Ο,τι και να 'ναι ζούμε εκτός πραγματικότητας όσοι πιστεύουμε σε μια ενωμένη, δημοκρατική Ευρώπη. Αλλο τι θα θέλαμε και τελείως διαφορετικό τι ζούμε, τι υφιστάμεθα...
Οι Βαλόνοι μάς είπαν ότι δεν είναι όλοι υποταγμένοι, εξουσιόφρονες και δουλόφρονες ταυτοχρόνως. Είναι μια ρωγμή στο μπετόν τού ολοκληρωτικής υφής (και τακτικής) ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος. Σε ό,τι αφορά τη στάση της δικής μας κυβέρνησης... ε, τι να κάνει η κακόμοιρη.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Επόμενος σταθμός: Ουτοπία

Σκέφτηκα να δω ξανά το ντοκιμαντέρ του Απόστολου Καρακάση "Επόμενος σταθμός: Ουτοπία", μετά τον άκαρπο πλειστηριασμό των εγκαταστάσεων του πτωχευμένου ομίλου "Φιλκεραμ-Τζόνσον", όπου ένα τμήμα του χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα από τους απολυμένους εργαζόμενους της ΒΙΟ.ΜΕ. (Βιομηχανική Μεταλλευτική) ως αυτοδιαχειριζόμενη επιχείρηση.
Ο δημιουργός κινηματογραφεί όλη την ιστορία της αυτοδιαχειριζόμενης ΒΙΟ.ΜΕ. από τη στιγμή που πήραν οι απολυμένοι την πρωτοβουλία να κάνουν κατάληψη το εργοστάσιο και να το επαναλειτουργήσουν. Στις πρώτες τους συνελεύσεις δε μπορεί να κρυφτεί από κανέναν ο φόβος απέναντι στην ανεργία, η αβεβαιότητα του δυσοίωνου μέλλοντος και η διόγκωση της ανασφάλεια του. Ο εκνευρισμός είναι έντονος και οι αψιμαχίες ακολουθούν η μία την άλλη. Άνθρωποι γρανάζια του καπιταλιστικού συστήματος, άπειροι στην μεταχείριση εταιριών κι αδαείς στον έλεγχο επιχειρήσεων αλλά κι αποστασιοποιημένοι από πολιτικές απόψεις κι ιδέες, προσπαθούν να στήσουν ένα δημοκρατικό και ισότιμο σύστημα παραγωγής. Μέσα σ' αυτήν την θολούρα της επαγγελματικής τους κατάστασης, ένα μόνο πράγμα φαίνεται ξεκάθαρα κι αυτό είναι το πείσμα τους για να πετύχουν. Οι αγνές τους προθέσεις φανερώνονταν με ειλικρίνεια στα βλέμματά τους αλλά και στα λόγια του εκπροσώπου τους Μάκη Αναγνώστου, ο οποίος δήλωσε με αφελή αλλά γνήσιο λόγο πως θέλει "να κάνουν την ουτοπία τους".
Μπορεί όμως να πετύχει το εγχείρημα αυτό όταν σε μία ομάδα τριάντα ανθρώπων επικρατεί η καχυποψία και η ανασφάλεια; Ο δημιουργός αφήνει τον ρομαντισμό στην άκρη και δείχνει την πραγματική εικόνα της κατάστασης. Το ότι έχει πετύχει μέχρι σήμερα η αυτοδιαχειριζόμενη ΒΙΟ.ΜΕ. συνέβη μετά από πολύωρες συζητήσεις κι αναζητήσεις λύσεων και προτάσεων για παραγωγή και προώθηση των προϊόντων, αλλά και μέσα από έντονους καβγάδες. Η πιο δύσκολη απόφαση ήταν εκείνη της κατάληψης του εργοστασίου. Αρκετοί από τους εργαζόμενους αρνήθηκαν να συμμετάσχουν λόγω φόβου πιθανόν κυρώσεων και ποινικών διώξεων. Κάποιοι άλλοι έχοντας ένα όραμα έγιναν μπροστάρηδες και κατηγορήθηκαν γι' αυτό μετέπειτα με το σκεπτικό πως έχουν στη πίσω άκρη του μυαλού τους κάποιες πολιτικές βλέψεις. Οι υπόλοιποι ακούν σκεπτικοί τις προτάσεις κι απλά συμφωνούν να ακολουθήσουν την κάθε πρωτοβουλία.
Τίποτα δεν ήταν εύκολο. Η παρουσίαση των γεγονότων ήταν τόσο ρεαλιστική που κατάφερε τον δημιουργό να τοποθετήσει τον θεατή μέσα σε κάθε συνέλευση, κάνοντάς τον να αισθανθεί το τεταμένο κλίμα και το άγχος των προσώπων.
Η κατάληψη κι η επαναλειτουργία του εργοστασίου, έκαναν την ΒΙΟ.ΜΕ. ένα πρωτοποριακό και μοναδικό εγχείρημα αυτοδιαχείρισης στην Ελλάδα. Ένα γεγονός πως τράβηξε τον ενδιαφέρον κι εκτός Ελλάδος. Συγκινητικά ήταν τα λόγια του εκπροσώπου μιας αντίστοιχης αυτοδιαχειριζόμενης επιχείρησης στην Αργεντινή, η οποία λειτουργεί με επιτυχία 11 χρόνια. Ακούει τις απορίες των εργαζομένων της ΒΙΟ.ΜΕ. και τους δίνει συμβουλές και λύσεις. Όμορφη στιγμή στο τέλος που τους αγκαλιάζει όλους δίνοντάς τους κουράγιο. Μία κίνηση αυθόρμητη και ειλικρινής, διότι πίσω από κάθε εργαζόμενο της ΒΙΟ.ΜΕ. κρύβεται μία οικογένεια με υποχρεώσεις, απαιτήσεις, όνειρα και σχέδια, κι αυτό το γνώριζε καλύτερα ο Αργεντινός καλεσμένος.
Ωστόσο η πρωτοβουλία της ΒΙΟ.ΜΕ. έγινε αφορμή για κάποιους να προωθήσουν τα πολιτικά τους συμφέροντα, όπως για παράδειγμα ο σημερινός πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος ως αντιπολίτευση μιλούσε με θαυμασμό για την προσπάθεια αυτών των ανθρώπων αλλά ως κυβέρνηση έχει γυρίσει την πλάτη και προσπαθεί μέσω του ΤΑΙΠΕΔ να πουλήσει τις εργοστασιακές εγκαταστάσεις. Το πέρασμά του μέσα από το ντοκιμαντέρ είναι εξοργιστικό. Το ίδιο αρνητικά είδα και την επίσκεψη της συγγραφέως Ναόμι Κλάιν, η οποία μίλησε με έναν ξύλινο λόγο προσπαθώντας να επωμιστεί λίγη από τη δόξα των εργαζομένων της ΒΙΟ.ΜΕ. Τουλάχιστον εκείνη βοήθησε να ακουστεί το θέμα της ΒΙΟ.ΜΕ. κι εκτός συνόρων.
Επίσης στο ντοκιμαντέρ παρουσιάζεται με αυθορμητισμό και πιθανότατα άθελα του δημιουργού, οι δυο πλευρές της σημερινής αριστερής νεολαίας. Από την μία πιτσιρικάδες αλληλέγγυοι που στήριξαν αθόρυβα κι ανώνυμα την προσπάθεια των εργαζομένων της ΒΙΟ.ΜΕ. γεμίζοντάς τους συγκίνηση για τις ανιδιοτελείς τους πράξεις κι από την άλλη την νεολαία που επιλέγει τα must αριστερά νησιά του καλοκαιριού για να δηλώσει "τον επαναστατικό της οίστρο". Σ' ένα απ' αυτά τα νησιά όπου πραγματοποιήθηκε ένα αντιφασιστικό φεστιβάλ, πήγαν δυο εκπρόσωποι των εργαζομένων για να μιλήσουν για το εγχείρημά τους. Από την μία υπήρξε ο δυναμικός λόγος τους κι από την άλλη τα επαναστατικά συνθήματα τα οποία συνοδεύτηκαν από χειροκροτήματα κάποιων νεαρών, οι οποίοι κάθονταν σταυροπόδι με μαγιό και σαγιονάρες. Η γελοιότητα δυστυχώς δε κάνει εξαιρέσεις στις πολιτικές αποχρώσεις. Μπορείς να την βρεις σε μεγάλη ποσότητα στη δεξιά, αλλά θα την βρεις και σε κάποια τμήματα της αριστεράς.
Η αντικειμενικότητα του ντοκιμαντέρ είναι εμφανής, διότι ο δημιουργός δίνει βήμα και στην χρεοκοπημένη ιδιοκτήτρια του εργοστασίου, Χριστίνα Φιλίππου, η οποία παγιδευμένη σε λάθος χειρισμούς και σε καταστροφικές επιχειρησιακές πρωτοβουλίες, σήμερα βρίσκεται δέσμια αρκετών χρεών σε τράπεζες και δημόσιο.
Η πορεία των εργαζομένων και το πείσμα τους, αποδεικνύουν πως ο οποιοσδήποτε μπορεί να ελπίζει μόνο όταν παίρνει την απόφαση να τα δώσει όλα και να ρισκάρει τα πάντα, όσα δηλαδή του έχουν απομείνει. Βασικά νικητής βγαίνει αυτός που καταπατάει τον φόβο του. Αυτό έκαναν οι εργαζόμενοι της ΒΙΟ.ΜΕ. και κέρδισαν την συμπάθεια του κόσμου, την σιωπηρή συγκατάβαση της προηγούμενης κυβέρνησης και την ανοχή της ιδιοκτήτριας. Δυστυχώς όμως η επερχόμενη αλλαγή δεν ήρθε και να που σήμερα, τρία χρόνια μετά τη πρωτοβουλία τους να επαναλειτουργήσουν το εργοστάσιο, βρίσκονται με την πλάτη στον τοίχο από έναν άνθρωπο που τους υποστήριζε όσο ήταν στην αντιπολίτευση.
Όποιος δει το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ αμέσως θα αποκτήσει μία συμπάθεια και συνάμα συμπόνοια σε κάθε αυτοδιαχειζόμενο εγχείρημα όπως εφημερίδες, ραδιόφωνα κι επιχειρήσεις. Όπως λένε και οι εργαζόμενοι της ΒΙΟ.ΜΕ. "είναι άλλη η απόλαυση της εργασίας και της δημιουργίας, όταν δεν έχεις κανένα αφεντικό πάνω από το κεφάλι σου". Υπάρχει κανείς που να διαφωνεί πάνω σ' αυτό;
Το μόνο που χρειάζεται για να ορθοποδήσει η γονατισμένη μας κοινωνία είναι κατανόηση, υπομονή, μεράκι και αλληλεγγύη!
Μπορεί ο επόμενος σταθμός να απέχει πολύ, αλλά αξίζει η διάρκειά του όταν τελικός προορισμός μας είναι η δικιά μας ουτοπία.

Βαθμολογία: 7/10

Μπρέσια, η γενέτειρα των βασιλέων της Λομβαρδίας

Ακριβώς στο κέντρο της Λομβαρδίας, στους πρόποδες των ιταλικών Άλπεων, βρίσκεται η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της συγκεκριμένης ιταλικής περιφέρειας, η Μπρέσια. Ένας μύθος λέει πως η πόλη ιδρύθηκε από τον Ηρακλή ενώ ένας άλλος υποστηρίζει ότι ένας πρόσφυγας μετά την πολιορκία της Τροίας εγκαταστάθηκε εκεί και ίδρυσε την πόλη με το όνομα Altilia (δηλαδή το άλλο Ίλιον). Βάσιμος όμως είναι ένας τρίτος μύθος, ο οποίος αναφέρει πως η περιοχή αυτή κατακτήθηκε από τον βασιλιά της Λιγυρίας, Cindus, την εποχή του Χαλκού, ο οποίος έδωσε και το όνομά του στο ύψωμα όπου στέκει σήμερα το μεσαιωνικό κάστρο. Ο τελευταίος μύθος άρχισε να θεωρείται πραγματικό γεγονός μετά από ανασκαφές που έγιναν πάνω στο κάστρο, όπου βρέθηκαν οικισμοί που χρονολογήθηκαν από το 1200 π.Χ., οι οποίοι σύμφωνα με τους μελετητές χτίστηκαν και κατοικήθηκαν από τους Λίγυρες. Μία τελευταία θεωρία αναφέρει πως η πόλη ιδρύθηκε και κατοικήθηκε από τους Ετρούσκους.
Η πόλη σήμερα φημίζεται ως βιομηχανικό αλλά κι ακαδημαϊκό κέντρο στην Ιταλία αλλά και για την πόλη που αντιστάθηκε με πυγμή στον φασισμό κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και τιμήθηκε δεόντως γι' αυτό.
Έχοντας βρει αρκετές πληροφορίες για την πόλη, περπάτησα με ανυπομονησία προς το ιστορικό της κέντρο για να θαυμάσω τόσο τα σοκάκια της όσο και τα αρχιτεκτονικά της στολίδια όπως το Nuovo Duomo αλλά και το Duomo Vecchio που δεσπόζουν στην πλατεία Paolo VI. Από τον σιδηροδρομικό σταθμό (00:05) μέχρι την κεντρική πλατεία, η πόλη ήταν σχετικά αδιάφορη συνθλίβοντας γρήγορα τις προσδοκίες που είχα γι' αυτήν. Μεγάλα κτίρια, μουντά και γκρίζα, γεμάτα αποθήκες κι επιχειρήσεις. Το σκηνικό βελτιώθηκε όταν έφτασα στο πεζόδρομο της κεντρικής αγοράς, ο οποίος αν και καλαίσθητος ήταν συνηθισμένος κι αδιάφορος. Η άλλη όψη της πόλης μου κρυβόταν με μεγάλη πονηριά προσπαθώντας να με αιφνιδιάσει σε κάποια ανύποπτη στιγμή. Και τα κατάφερε.
Στρίβοντας μέσα από ένα στενό αποκαλύφθηκε όλη η ομορφιά της Μπρέσια. Αφού διέσχισα μία μικρή στοά βρέθηκα στην άκρη της μεγάλης πλατείας Paolo VI (00:17-01:37). Και πιθανότατα να βρέθηκα στη κατάλληλη θέση για να ενθουσιαστώ, μιας και ήταν το κατάλληλο σημείο για να απολαύσει κανείς το μεγαλείο του κτιριακού συμπλέγματος των ναών, σε σχέσει με τις άλλες μεριές της πλατείας. Πρώτο απ' όλα το Duomo Vecchio, ο παλιός καθεδρικός της πόλης ο οποίος είναι ένα ολοστρόγγυλο οικοδόμημα του 11ου αιώνα. Ακριβώς δίπλα ορθώνεται το Nuovo Duomo, το οποίο παρ΄όλο το μεγάλο του μέγεθος, είναι αρκετά απλό στη γλυπτή και ζωγραφική διακόσμηση. Η λιτότητα όμως αυτή, του δίνει μία ελαφρότητα την οποία μπορεί ο οποιοσδήποτε να αισθανθεί στο εσωτερικό του κτιρίου. Ακριβώς δίπλα από τον Νεώτερο Καθεδρικό της πόλης στέκεται ο πύργος Broletto, ένα από τα παλιότερα κτίσματα μιας και χρονολογείται από τον 12ο αιώνα.
Διασχίσαμε τη πλατεία και βρεθήκαμε στην απέναντι πλευρά της πόλης, απ' όπου ξεκινούν τα σοκάκια προς την παλιά συνοικία. Στο ξεκίνημά της βρίσκεται η εκκλησία της Santa Maria della Carita (01:36-02:00). Αν και λιτή στην όψη, η εσωτερική της διακόσμηση είναι εκπληκτική. Πλούσια σε τοιχογραφίες που παίζουν με τις τρεις διαστάσεις ενώ οι γλυπτές επεμβάσεις βρίσκονται σε έναν αρμονικό χορό με τις ζωγραφιστές μορφές. Κάθισα αρκετή ώρα στο κέντρο της μικρής αυτής εκκλησίας για να απολαύσω όλο τον εσωτερικό της διάκοσμο. Η κάθε λεπτομέρεια είχε τη σημασία της κι άξιζε πραγματικά το χρόνο που ξόδεψα εκεί μέσα. Εντύπωση μου έκανε η ζωγραφική απεικόνιση μίας σκάλας η οποία υποτίθεται πως σε ανεβάζει στο πάνω πάτωμα. Είχε αποδοθεί με τόσο ρεαλισμό που μου προκάλεσε την περιέργεια να πάω κοντά να δω αν είναι όντως πραγματική ή απλά ένας ζωγραφιστός τοίχος.
Από τη συγκεκριμένη πανέμορφη εκκλησία ξεκινούσε και η ρωμαϊκή γωνιά της Μπρέσια (02:00-02:42) όπου βρίσκεται το Tempio Capitolino, ο πρωταρχικός ναός της πόλης στον οποίον λατρεύονταν η Capitolin Triad, οι τρεις βασικότερες ρωμαϊκές θεότητες, ο Τζούπιτερ (αντίστοιχος με τον Δίας), η Γιούνο (αντίστοιχη με την Ήρα) και η Μινέρβα (αντίστοιχη με την Αθηνά) και χτίστηκε το 73 μ.Χ. Μπροστά από τον ναό βρίσκεται ένα τμήμα μιας ρωμαϊκής στοάς με κορινθιακά κιονόκρανα η οποία ήταν προσφορά του αυτοκράτορα Βεσπασιανού. Ο αρχαιολογικός χώρος είχε θαφτεί μετά από κατολίσθηση του υψώματος που ορθώνεται ακριβώς από πάνω του, και αποκαλύφθηκε ξανά το 1823. Το 1826 οι αρχαιολόγοι ξέθαψαν ένα πανέμορφο άγαλμα της θεάς Νίκης, το οποίο είχε θαφτεί εσκεμμένα για να προφυλαχθεί από λεηλασίες. Ακριβώς δίπλα από τον ναό βρίσκεται το ρωμαϊκό θέατρο του 3ου αι., ένα από τα μεγαλύτερα της Β.Ιταλία με διάμετρο 86 μέτρα και χωρητικότητας 15.000 θεατών.
Από εκείνο το σημείο κι έπειτα συνεχιζόταν η ήρεμη πλευρά της παλιάς πόλης (02:43-03:32), με αξιόλογα μουσεία (σ' ένα μάλιστα είχε περιοδική έκθεση αφιερωμένη στον Ντανταϊσμό), διακριτικές καλαίσθητες καφετέριες και διάφορες γκαλερί. Κάποια σοκάκια μου θύμισαν πολύ Ελλάδα και συγκεκριμένα τις γραφικές όψεις των ορεινών χωριών μας. Κάποια απ' αυτά τα στενά ήταν καλυμμένα από γκράφιτι, κάποια καλαίσθητα (03:24) και κάποια άλλα με πολιτικό περιεχόμενο (03:23). Φυσικά υπήρξαν κι οι εθνικιστές τάσεις που εξακολουθούν να ζητούν την απόσχιση της Λομβαρδίας (03:28) από την υπόλοιπη Ιταλία.
Τα σοκάκια που κοιτούν προς το βορρά είναι ανηφορικά κι οδηγούν στο κάστρο της Μπρέσια (03:33-04:52). Σήμερα το καλοδιατηρημένο κάστρο έχει ένα πιο ειρηνικό ρόλο μιας και θεωρείται το μεγαλύτερο κι ομορφότερο πάρκο της πόλης. Κάτω από τα τείχη του μπορεί κανείς να γυμναστεί σε διάφορες εγκαταστάσεις, αλλά και να περπατήσει πάνω σ' αυτά όπου μπορεί να απολαύσει ολόκληρη την πόλη με τις ομορφιές της όπως τον μεγάλο τρούλο του Nuovo Duomo και τον πύργο Broletto καθώς και τους ουρανοξύστες στα νότια αλλά και τις Άλπεις στα βόρεια.
Η κάθοδος προς την πόλη έγινε από άλλο σοκάκι το οποίο μας οδηγούσε προς τη Piazza della Loggia. Στο συγκεκριμένο βοτσαλωτό δρόμο διέκρινα μία λωρίδα (05:18) που κατηφόριζε κι αυτή προς την πόλη. Πάνω σ' αυτήν υπήρχαν ονόματα Ιταλών θυμάτων διαφόρων τρομοκρατικών επιθέσεων που έχουν συμβεί στην Ιταλία. Η ευαισθησία αυτή οφείλεται επειδή στις 28 Μαΐου του 1974 είχε σημειώθηκε βομβιστική έκρηξη στην Piazza della Loggia κατά τη διάρκεια μίας αντιφασιστικής διαδήλωσης, στην οποία σκοτώθηκαν οκτώ άνθρωποι και τραυματίστηκαν άλλοι εκατό.
Σήμερα η Piazza della Loggia (05:22-05:57) είναι μία κομψότατη γωνιά της πόλης, όπου αξίζει να ολοκληρώσει κανείς την περιήγησή του με το να απολαύσει γεύσεις της ιταλικής κουζίνας στα γύρω παραδοσιακά εστιατόρια. Όσο για την πλατεία, η αρχιτεκτονική της είναι αναγεννησιακή (16ος αι.) με ιδιαίτερα στολίδια το Palazzo Loggia (απ' όπου πήρε και το όνομά της η πλατεία) και το αστρονομικό ρολόι που βρίσκεται στην απέναντι πλευρά.
Από εκείνο το σημείο και μετά οι δρόμοι μας βγάζουν από το ιστορικό κέντρο. Το μόνο αξιόλογο σημείο που σταθήκαμε ήταν κάτω από τον πύργο della Pallata (06:04). Από εκεί και πέρα ξεκινούσαν αστικά οικοδομικά τετράγωνα.
Οι τελευταίες εικόνες ήταν από την βραδινή βόλτα στη πόλη. Οι διακριτικοί φωτισμοί διατηρούσαν την λαμπρότητα της λευκής πρόσοψης του Nuovo Duomo αλλά και του παλιού καθεδρικού που στέκεται αγέρωχος δίπλα του. Από εκεί πήραμε το δρόμο της επιστροφής.
Καθώς περπατούσαμε προς τον σιδηροδρομικό σταθμό, η νεολαία γέμιζε τους δρόμους για τη βραδινή της έξοδο.
Με φωνές, γέλια κι έντονη ζωντάνια μας αποχαιρέτησε η Μπρέσια...

Πρέπει να φοβόμαστε τον Ερντογάν;

Τις τελευταίες μέρες προκλήθηκε ένας ακόμη πανικός από τις δηλώσεις του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όσον αφορά ένα δημοψήφισμα για το νομικό καθεστώς της Δυτικής Θράκης. Αν και τελικά δε τέθηκε ποτέ αυτό το ζήτημα, η άμεση αντίδραση του υπουργείου εξωτερικών ήταν ορθή.
Αξίζει όμως να ανησυχούμε κάθε τόσο με τις συχνές κι δηλώσεις του Τούρκου προέδρου;
Από την μία έχουμε την σιωπηλή παρακολούθηση των εξελίξεων από την Αμερική, την αναθέρμανση των σχέσεων της Τουρκίας με την Ρωσία και την αινιγματική στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (μέσω των Γερμανών) στο κατά πόσο τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου ανήκουν στην Ελλάδα. Από την άλλη όμως η Τουρκία βρίσκεται σε μία περίοδο εσωτερικής αναταραχής, μ’ αποτέλεσμα οι πρόσφατες δηλώσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να γίνονται για εσωτερική κατανάλωση και με το βλέμμα του στραμμένο κυρίως προς τα φλεγόμενα ανατολικά σύνορα παρά στα δυτικά.
Για ποιο λόγο όμως θεωρώ ότι οι δηλώσεις του Τούρκου προέδρου δεν είναι τόσο ανησυχητικές όσο πιστεύουμε;
Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσπαθεί με ανορθόδοξο τρόπο να στήσει την «Δεύτερη Τουρκική Δημοκρατία», επιδιώκοντας μ’ αυτόν τον τρόπο να τερματίσει το κεμαλικό καθεστώς που ίσχυε από το 1923. Ο λόγος που αναφέρθηκε στη Συνθήκη της Λωζάννης είναι επειδή συσχετίζεται με την έναρξη του κεμαλικού καθεστώτος. Ήταν η περίοδος που άρχισαν να στήνονται οι βάσεις για ένα δημοκρατικό πολίτευμα δυτικού τύπου, κάτι που απομάκρυνε την Τουρκία από τις αιώνιες παραδόσεις της και το ισλαμικό παρελθόν της.
Επίσης η μεγάλη αλλαγή που προσπαθεί να επιφέρει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη χώρα του φαίνεται και στην μετατροπή της 15ης Ιουλίου σε χρονολογικό ορόσημο για την Τουρκία, μέσω της μετονομασίας κάποιων σημείων της γειτονικής μας χώρας, όπως μία από τις τρείς γέφυρες του Βοσπόρου, όπου άλλαξε από Κεμάλ Ατατούρκ (!) σε «Μαρτύρων της 15ης Ιουλίου».
Οπότε η αναζωπύρωση της ιδέας μιας Μεγάλης Τουρκίας και «των συνόρων της καρδιάς μας» έχουν ως απώτερο σκοπό την εσωτερική συσπείρωση των Τούρκων. Εξάλλου η Τουρκία δε μπορεί να ανοίξει νέα μέτωπα, από τη στιγμή που βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση στα ανατολικά της σύνορα, εκεί όπου βρίσκεται ο μεγαλύτερος εχθρός κι εφιάλτης της, οι Κούρδοι και το όραμά τους για ένα ενιαίο Κουρδικό Κράτος.
Παρ’ όλα αυτά χρειάζεται σοβαρότητα κι ετοιμότητα σε κάθε επικίνδυνη δήλωση του Τούρκου προέδρου, από τη στιγμή που η Ευρώπη, η Αμερική και η Ρωσία παίζουν το ρόλο του Πόντιου Πιλάτου.

Πρώτη δημοσίευση: aplotaria.gr

Ψυχές...

Στέφανος Μανζαρίδης

Ψυχές πληγωμένες που αντικρίζουν το πρώτο φως της ζωής τους στις αχτίδες του ήλιου που τρυπώνουν μέσα από μια τρύπα που άνοιξε κάποια οβίδα στον τοίχο ενός μισογκρεμισμένου νοσοκομείου. Ψυχές που το πρώτο τους κλάμα, σκεπάζεται από τον εκκωφαντικό κρότο που κάνει μια ''έξυπνη'' βόμβα όταν σκάει. Ψυχές που αντί ν' ακούσουν τον χτύπο της καρδιάς της μάνας τους, ακούν τους θρήνους των ζωντανών-νεκρών που κείτονται δίπλα τους...
Παιδιά που έχουν για μοναδικό τους παιχνίδι έναν άδειο κάλυκα μιας έξυπνης βόμβας. Παιδιά που περνάνε τη ζωή τους μέσα σε τρύπες, παιδιά που το μοναδικό φως που αντικρίζουν είναι η λάμψη από τις εκρήξεις... Παιδιά που δε γελάνε, παιδιά που δε παίζουν, παιδιά που δε τραγουδάνε, παιδιά που δε χορεύουν ανέμελα. Παρά μονάχα κλαίνε... Παιδιά που δεν υπήρξαν ποτέ τους παιδιά...
Άνθρωποι που δε νιώθουν χαρά, λύπη, ανυπομονησία. Άνθρωποι που το μόνο που νιώθουν είναι η παγωμένη φτερούγα του φόβου που τους πλακώνει τις ψυχές και τους στοιχειώνει τη ζωή. Άνθρωποι νεκροζώντανοι που βαδίζουν ολημερίς κι ολονυχτίς δίχως προορισμό, δίχως ελπίδα. Άνθρωποι που καταπίνουν ολάκερα βουνά, ποτάμια, ρεματιές και κοιλάδες, άνθρωποι που παλεύουν με τα κύματα μέσα σε σάπιες σαν την κοινωνία μας βάρκες, βλέποντας μπροστά τους μονάχα τη φυγή. Τη φυγή από τον όλεθρο και τον θάνατο...
Μάνες που δεν τους έχουν απομείνει δάκρυα για να κλάψουν τα παιδιά τους. Μάνες που εύχονται να μπορούσαν να κόψουν κομμάτια από την ψυχή τους για να ταΐσουν τα παιδιά τους. Μάνες που ανοίγουν με τα ίδια τους τα χέρια λάκκους και θάβουν τα παιδιά τους.
Πόλεμος, πείνα, προσφυγιά. Λεκές που λερώνει ανεξίτηλα το αστραφτερό κέλυφος που έχτισε η ανθρωπότητα για να κλείσει μέσα του την ανικανότητα της να νιώσει και να αισθανθεί...
Αχ, πόσο τραγικό είναι να μη μπορείς να δεις με τα μάτια του άλλου...

Πηγή: enfo.gr

Ένας νέος πόλεμος για τις ΗΠΑ

Κώστας Ράπτης

Αθόρυβα και χωρίς τα διεθνή μέσα ενημέρωσης να δίνουν σημασία στο γεγονός, οι ΗΠΑ έχουν βρεθεί από την περασμένη εβδομάδα να έχουν άμεση στρατιωτική εμπλοκή σε έναν ακόμη πόλεμο, εναντίον ενός αντιπάλου που δεν είναι εύκολο να προσδιορισθεί.
Στις 13 Οκτωβρίου πύραυλοι Tomahawk που εκτοξεύτηκαν από το αμερικανικό αντιτορπιλικό USS Nitze έπληξαν θέσεις ραντάρ στην Υεμένη που ελέγχονται από την Επαναστατική Επιτροπή, δηλ. την κυβέρνηση των σιιτών ανταρτών Houthi που ανέτρεψαν την προηγούμενη κυβέρνηση της Σανάα και ελέγχουν μεγάλο μέρος της χώρας - έχοντας, κατά τους αντιπάλους τους, και την υποστήριξη του Ιράν.
Η ευθεία εμπλοκή των ΗΠΑ ήρθε σε αντίποινα προς την εκτόξευση από περιοχές ελεγχόμενες από τους Houthi πυραύλων εναντίον δύο αμερικανικών αντιτορπιλικών στην Ερυθρά Θάλασσα (οι πύραυλοι δεν βρήκαν τον στόχο τους εξαιτίας των αντιμέτρων που εξαπέλυσαν τα πλοία). "Σκοπός των επιθέσεών μας ήταν να αποτρέψουμε μελλοντικές επιθέσεις και να περιορίσουμε τον κίνδυνο για τα αμερικανικά και άλλα σκάφη”, δήλωσε ο αναπληρωτής εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου Eric Schultz. Είχε προηγηθεί, άλλωστε, στις 5 Οκτωβρίου επιτυχημένη πυραυλική επίθεση των Houthi εναντίον πλοίου των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.
Η επίθεση της 13ης Οκτωβρίου δεν ήταν η πρώτη των ΗΠΑ στο έδαφος της Υεμένης. Τα πλήγματα εναντίον στόχων της Αλ Κάιντα στα νότια και ανατολικά της αραβικής χώρας υπήρξαν αλλεπάλληλα. Όμως, επρόκειτο για στοχευμένες επιθέσεις σε θέσεις τρομοκρατών και όχι για ευθεία εμπλοκή στον υεμενικό εμφύλιο πόλεμο. Υπενθυμίζεται ότι οι Houthi προβάλλουν, έστω και "επαναστικώ δικαίω”, ως η κυβέρνηση της Υεμένης, ενώ έσχουν συμμαχήσει με τους πιστούς του πρώην προέδρου Saleh.
Προφανώς και η εμπλοκή των ΗΠΑ δεν ξεκίνησε τώρα. Το Μάριο του 2015 συνασπισμός κρατών, με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία εξαπέλυσε εκστρατεία βομβαρδισμών ενάντια στις δυνάμεις των Houthi, οι οποίοι 4 μήνες νωρίτερα είχαν καταλάβει την πρωτεύουσα και είχαν εκδιώξει τον πρόεδρο Αbdrabbuh Mansour Hadi (άλλοτε αντιπρόεδρο και κατόπιν διάδοχο του Saleh), ο οποίος είχε τη στήριξη της Ουάσιγκτον και του Ριάντ. Έκτοτε, οι ΗΠΑ έχουν αναλάβει τον ανεφοδιασμό 5700 σαουδαραβικών αεροσκαφών, έχουν προσφέρει πληροφορίες για στόχους και έχουν ενισχύσει την προσπάθεια των Σαούντ με πολεμικούς εξοπλισμούς δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων. Συνολικά, αφότου ο Barack Obama εισήλθε στον Λευκό Οίκο, οι ΗΠΑ έχουν πουλήσει στη Σαουδική Αραβία όπλα αξίας 110 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Επομένως, κάθε άλλο παρά έξω από την πολεμική σύγκρουση βρίσκεται η αμερικανική πλευρά.
Άλλωστε, το ζήτημα της αμερικανικής εμπλοκής ήρθε με τραγικό τρόπο στο προσκήνιο με αφορμή και τον βομβαρδισμό στις 8 Οκτωβρίου από τον σαουδαραβικό συνασπισμό της κηδείας του πατέρα του υπουργού Εσωτερικών της Υεμένης (διορισμένου από τον Hadi, αλλά πλέον συνεργασζόμενου με τους Houthi). που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο τουλάχιστον 125 ανθρώπων και τον τραυματισμό 525. Θραύσματα κατευθυνόμενων βομβών MK-82, από αυτές που έχουν δοθεί από τις ΗΠΑ στη Σαουδική Αραβία, βρέθηκαν και φωτογραφήθηκαν στον τόπο της επίθεσης, ενώ ο συνασπισμός απέδωσε την επίθεση σε λανθασμένες πληροφορίες. Ειδικότερα, πηγή προσκείμενη στον Hadi, φέρεται να υποστήριξε ότι στο σημείο της επίθεσης πραγματοποιούνταν σύναξη σημαντικών στρατιωτικών ηγετών των Houthi.
Πάντως η κατακραυγή για την επίθεση οδήγησε και την αμερικανική πλευρά σε μερική αποστασιοποίηση. Ο Ned Price, εκπρόσωπος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΠΑ, δήλωσε ότι "η συνεργασία με τη Σαουδική Αραβία σε θέματα ασφάλειας, δεν είναι μια λευκή επιταγή” και συμπλήρωσε ότι η αμερικανική κυβέρνηση "προετοιμάζεται να προσαρμόσει την υποστήριξή μας έτσι που να ευθυγραμμίζεται καλύτερα με τις αρχές, τις αξίες και τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών”.
Μέχρι στιγμής, η εκστρατεία βομβαρδισμών ενάντια στην Υεμένη και κυρίως ο ναυτικός αποκλεισμός που τη συνοδεύει έχουν οδηγήσει σε μια μεγάλη ανθρωπιστική καταστροφή. Η Υεμένη, φτωχότερη χώρα της Μέσης Ανατολής πριν από την έναρξη της σύγκρουσης, βρίσκεται σήμερα στα πρόθυρα λιμού. Περισσότερα από 19 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό, 14 εκατομμύρια κινδυνεύουν από υποσιτισμό και περισσότερα από 3 εκατομμύρια αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Έχουν καταγραφεί 101 επιθέσεις σε σχολεία και νοσοκομεία, συμπεριλαμβανομένων δύο νοσοκομείων των Γιατρών χωρίς Σύνορα που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα, ενώ πρόσφατα υπήρξαν και κρούσματα χολέρας.
Η όλη εξέλιξη γεννά σημαντικά ερωτήματα για την αμερικανική εξωτερική πολιτική και αυτό μπορεί να εξηγήσει και αντιδράσεις όπως αυτή του Ray Offenheiser, προέδρου του Oxfam America, που τονίζει με άρθρο του ότι στηρίζοντας οι ΗΠΑ τη Σαουδική Αραβία χάνουν το ηθικό τους έρεισμα. 
Βέβαια, όλη η ιστορία των σχέσεων ΗΠΑ και Σαουδικής Αραβίας έχει δείξει ότι το συγκεκριμένο βασίλειο έχει δείξει την ικανότητά του να εξασφαλίζει (ενίοτε και εκβιάζοντας...) την αμερικανική υποστήριξη, τόσο λόγω της σημασίας της σαουδαραβικής παραγωγής πετρελαίου όσο και λόγω της εκπροσώπησης των δυτικών συμφερόντων στην περιοχή.
Το τίμημα είναι το γνωστό: ο ένοπλος σαλαφισμός που αρέσκονται να εξάγουν πτέρυγες της σαουδαραβικής ελίτ ανά τον κόσμο, ήδη προελαύνει στην Υεμένη, που βλέπει να καταρρέει η κρατική της υπόσταση. (Υπενθυμίζεται ότι η Βόρεια και η Νότια Υεμένη επανενώθηκαν μόλις το 1990 και οι διαχωριστικές γραμμές δεν έσβησαν ποτέ).
Για τον Ριάντ περίπου τα πάντα ερμηνεύονται υπό το φώς του ανταγωνισμού του με την Τεχεράνη – και στον βαθμό που οι Houthi ακολουθούν το σιιτικό δόγμα του Ζαϊδισμού θεωρούνται εκ των προτέρων ενεργούμενα του Ιράν. Επιπλέον, ο δεύτερος στην διαδοχή του θρόνου και αγαπημένος υιός του βασιλιά Salman, πρίγκηπας Mohammad διοικεί το σαουδαραβικό υπουργείο Άμυνας: η διεξαγωγή του πολέμου στην Υεμένη ήταν ο δικός του τρόπος να ενισχύσει τη θέση του στο εσωτερικό της βασιλικής οικογένειας.
Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι και τόσο εύκολα για την ίδια τη Σαουδική Αραβία. Ο πόλεμος στην Υεμένη έχει μεγάλο δημοσιονομικό κόστος, ενώ που οι τιμές του πετρελαίου δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι θα ανακάμψουν το επόμενο διάστημα στην αναγκαία κλίμακα. Άλλωστε οι συμπεφωνημένες μειώσεις παραγωγής, όπως αυτή που διαπραγματεύεται το Ριάντ και με τη Ρωσική πλευρά, δεν έχουν τον ίδιο αντίκτυπο στις τιμές κύρια λόγω των περίπλοκων πρακτικών αντιστάθμισης (hedging) με τις οποίες οι αγοραστές πετρελαίου επιδιώκουν να προστατευτούν απέναντι σε απότομες διακυμάνσεις των τιμών.
Πάντως η επιλογή των Houthi να στραφούν εναντίον αμερικανικού σκάφους, με πλήρη επίγνωση του ότι αυτό θα έφερε αντίποινα, προφανώς δεν υπήρξε τυχαία. Ήταν μια απόπειρα διεθνοποίησης της σύγκρουσης και άρα ενεργοποίησης κάποιας διεθνούς διαπραγμάτευσης, σε πείσμα της εκτεταμένης σιωπής για αυτόν τον συνεχιζόμενο πόλεμο; Ήταν ένα μήνυμα εκ μέρους άλλων δυνάμεων που εμπλέκονται στη σύγκρουση άμεσα ή έμμεσα (από το Ιράν μέχρι τη Ρωσία και την Κίνα), θα ήθελαν σε αυτή τη φάση να ασκήσουν πίεση στη σαουδαραβική και αμερικανική πλευρά; Η εξέλιξη των συγκρούσεων στην πάλαι ποτέ Ευδαίμονα Αραβία (Felix Arabia) ίσως μας δώσει απαντήσεις και σε αυτά.

Πηγή: capital.gr

Inferno, ή πως μπορεί κανείς να βιάσει ένα εμπορικό βιβλίο...

Τα λάθη είναι μες στη ζωή και προκαλούν λιγότερες ενοχές όταν τα κάνεις εν γνώσει σου. Αυτό συμβαίνει κάθε φορά που επιλέγω να παρακολουθήσω μία εμπορική ταινία, για την οποία εξαρχής έχω ακούσει μέτριες και κακές κριτικές. 

Έτσι, μ' επίγνωση πήγα στα Odeon Starcity να δω την κινηματογραφική μεταφορά του τελευταίου βιβλίου του Dan Brawn, Inferno. Το βιβλίο το είχα διαβάσει τη χρονιά που βγήκε. Δε θεωρείται το καλύτερό του (σε μία σειρά καθαρά εμπορικών βιβλίων) αλλά το θέμα του ήταν πραγματικά ενδιαφέρον, μιας κι ο συγγραφέας ασχολήθηκε με τον υπερπληθυσμό του πλανήτη και στο κατά πόσον η Γη μας ανέχεται. Εν μέρει, η ανεξέλεγκτη πληθυσμιακή αύξηση ίσως μας οδηγήσει σύντομα σε μία επίγεια Κόλαση. Ήταν η πρώτη φορά που αναρωτήθηκα αν ο καθηγητής Λάνγκτον έπρεπε να δράσει ορθά ή "εμπορικά" (ως σωτήρας της ανθρωπότητας). Πως όμως μπορείς να νιώθεις σωτήρας όταν γνωρίζεις πως είτε δράσεις είτε όχι, η ανθρωπότητα θα καταστραφεί σύντομα. Τα βιβλίο παραθέτει αρκετά στοιχεία που σε προβληματίζουν ως αναγνώστη, εκτός κι αν η αγορά του συνδυάζεται με στιγμές ρεμβασμού σε κάποια παραλία.

Παρ' όλα αυτά η ταινία κατέστρεψε τελείως το βιβλίο. Την θεωρεία του υπερπληθυσμού την περνάει μέσα από αμερικανικού τύπου διαλέξεις ενός δισεκατομμυριούχου που απλά θέλει να αφανίσει τον κόσμο. Τον εν λόγο πρόσωπο το παρουσιάζει ως έναν παρανοϊκό που απλά θέλει να κάνει κακό στην ανθρωπότητα. Το ίδιο παράλογο παρουσιάζει και τον κρυφό συνεργάτη του (ας μην κάνω spoiler), αποκρύπτοντας αρκετά στοιχεία που σου παραθέτει το βιβλίο όσον αφορά τον ίδιο και το παρελθόν του. Βασικά στο βιβλίο όχι μόνο δεν είναι τρελοί (όπως τους παρουσιάζει η ταινία), αλλά απολύτως λογικοί κι ευσυνείδητοι. Επίσης δεν αναφέρει τι είδους ιό προσπαθεί να διοχετεύσει στην ατμόσφαιρα και ποια θα ήταν τα συμπτώματά του για τον πληθυσμό της γης. Και το κυριότερο, παρουσιάζει ένα τελείως διαφορετικό φινάλε απ' αυτό του βιβλίου. Ένα φινάλε καθαρά εμπορικό κι αμερικανικό, σε αντίθεση με το βιβλίο που σε αφήνει με ένα ανατριχιαστικό προβληματισμό να αναρωτιέσαι αν έτσι έπρεπε να γίνει ή όχι...

Λυπάμαι πολύ αλλά αυτό που είδα το βράδυ του Σαββάτου δεν ήταν η μεταφορά ενός βιβλίου σε κινηματογραφικό έργο αλλά ο βιασμός ενός βιβλίου στο βωμό τους κέρδους. 

Από εκεί και πέρα, από τις πρώτες ταινίες πίστευα και δήλωνα πως ο Τομ Χανκς δεν ήταν ο κατάλληλος να υποδυθεί τον Ρόμπερτ Λάνγκτον. Δεν του ταιριάζει καθόλου ο ρόλος αυτός. Παράλληλα δεν με ενθουσίασε η συμπρωταγωνίστρια Felicity Jones. Όσο όμορφη γυναίκα είναι τόσο αδιάφορο κι επίπεδο ήταν το παίξιμό της στον ρόλο της Δρ. Σιένα. Το ίδιο αδιάφορες ήταν και οι υπόλοιπες ερμηνείες. Όχι πως είχα απαιτήσεις από μία καθαρά εμπορική ταινία.

Τα θετικά που κρατάω από το Inferno ήταν η γρήγορη δράση που κρατάει τον θεατή σε εγρήγορση καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας, ειδικά όσους δεν έχουν διαβάσει το βιβλίο. Επίσης ήταν όμορφη η παρουσίαση των πόλεων, της Φλωρεντίας, της Βενετίας και της Κωνσταντινούπολης (κι εκεί θυμήθηκα το πόσο τριτοκοσμική παρουσίασαν την Αθήνα στην ταινία Τζέισον Μπορν). Και φυσικά πολύ καλή ήταν η μουσική επένδυση. 

Επίσης θα ήθελα να επισημάνω ένα ακόμη ατόπημα της ταινίας όσον αφορά τον τάφο του Ντάντολο μέσα στον ναό της Αγίας Σοφίας. Ο Ενρίκος Ντάντολο ήταν αυτός που στα ενενήντα του χρόνια οδήγησε την Δ' Σταυροφορία ενάντια στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία και λεηλάτησε την Κωνσταντινούπολη. Ο ίδιος πέθανε το 1205 στην Κωνσταντινούπολη και θάφτηκε μέσα στον ναό. Ο τάφος του καταστράφηκε από τους Οθωμανούς αλλά τον 19ο αι. μία ομάδα Ιταλών δημιούργησαν ένα κενοτάφιο στον πρώτο όροφο του ναού. Στην ταινία δείχνει έναν ανύπαρκτο τάφο σε ένα άκυρο σημείο του ναού. Λεπτομέρεια θα μου πείτε. Λεπτομέρεια όμως που σημαίνει πολλά. Από την άλλη θυμάμαι την επίσκεψή μου στην Πόλη και την απορία του ελληνικού γκρουπ όταν έδειχνε ο Τούρκος ξεναγός τον τάφο. Κανείς δεν ήξερε τον Ντάντολο και τον ρόλο του στην ιστορία της Κωνσταντινούπολης. Κατά τ' άλλα είμαστε πατριώτες που αντιδρούμε και πράττουμε για το καλό της χώρας μας.

Τέλος θα ήθελα να επισημάνω την ενοχλητική συμπεριφορά του κοινού που συναντάω σε εμπορικές αλυσίδες κινηματογράφων σε αντίθεση με τους ανθρώπους που μοιράζομαι μία κινηματογραφική προβολή στα μικρά γειτονικά σινεμά. Η μέρα με την νύχτα. Πέρα από την μετριότητα της ταινίας είχα ένα ζευγάρι δίπλα μου που δεν σταμάτησε λεπτό να μιλάει, μία κοπέλα μπροστά που σε διάφορες στιγμές έφτιαχνε τα μαλλιά της κρύβοντας με τα χέρια της ένα κομμάτι της οθόνης και μία άλλη τύπισσα από την άλλη πλευρά που κοιτούσε όλη την ώρα το κινητό κάνοντας ακόμη πιο βασανιστική την παρακολούθηση της ταινίας.

Όσον αφορά την ταινία, θα σας συμβούλευα να πάτε συνειδητοποιημένοι.

Βαθμολογία: 3/10

Το σύνορο του ανθρωπισμού

του Χάρη Χρόνη

Το να δώσει κάποιος ένα ποτήρι νερό σε κάποιον που χτυπά την πόρτα του ζητώντας βοήθεια, πριν τον ρωτήσει πώς τον λένε και από πού έρχεται (και γνωρίζοντας ότι αυτό συνοδεύεται από ένα σχετικό «ρίσκο», συγκριτικά ας πούμε με το να μην ανοίξει την πόρτα του καθόλου), συνιστά μια έμπρακτη αναγνώριση και απόδοση προτεραιότητας στην κοινή ανθρώπινη κατάσταση...
Δεν είναι τυχαίο ότι οι αποκλίνουσες στάσεις μας απέναντι στην πραγματικότητα της παρουσίας των προσφύγων φέρνουν στην επιφάνεια ιδιαίτερη ένταση. Θα ήταν λάθος να υποθέσουμε ότι πρόκειται για μια ένταση που μπορεί να επιλυθεί μέσα από την ανταλλαγή επιχειρημάτων, την επίκληση διεθνών υποχρεώσεων της χώρας, τις διαβεβαιώσεις περί υγειονομικής ασφάλειας κ.λπ. Κάτι τέτοιο θα προϋπέθετε ένα υπόστρωμα κοινής αντίληψης των πραγμάτων, εδώ όμως μάλλον έχουμε να κάνουμε με μια ασυμφωνία ακριβώς σε ένα βασικό επίπεδο πρόσληψής τους. Το ζήτημα δεν είναι τόσο ο μη σεβασμός από κάποιους συμπολίτες των δικαιωμάτων κάποιων άλλων όσο η υπενθύμιση ότι ο τρόπος που κατανοούμε τον ίδιο τον εαυτό μας προϋποθέτει την πολιτική υπεράσπισή του απέναντι σε αντίπαλους τρόπους, που τον καταργούν, απειλώντας έτσι την πολιτική ύπαρξη όσων τον φέρουμε.
Το να δώσει κάποιος ένα ποτήρι νερό σε κάποιον που χτυπά την πόρτα του ζητώντας βοήθεια, πριν τον ρωτήσει πώς τον λένε και από πού έρχεται (και γνωρίζοντας ότι αυτό συνοδεύεται από ένα σχετικό «ρίσκο», συγκριτικά ας πούμε με το να μην ανοίξει την πόρτα του καθόλου), συνιστά μια έμπρακτη αναγνώριση και απόδοση προτεραιότητας στην κοινή ανθρώπινη κατάσταση που τον δένει μαζί του - κάτι που δεν εξαντλείται στη συμφωνία μιας τέτοιας συμπεριφοράς με κάποιον ηθικό ή άλλο κώδικα συμπεριφοράς, αλλά που μάλλον θέτει το ίδιο τον προσανατολισμό που ένας τέτοιος κώδικας οφείλει να έχει. Δεν έχουμε να κάνουμε, σε αυτές τις διαμάχες, με ένα ζήτημα διαφοράς σε βαθμούς οίκτου και φιλανθρωπίας, όσο μάλλον με την πρόσκρουση σε μια «ασύμμετρη» κατανόηση του ίδιου του εαυτού μας και των σχέσεων που συνιστούν την ανθρώπινη ταυτότητά μας.
Η οικεία ατάκα «αν τους αγαπάς τόσο να τους πάρεις σπίτι σου» αντιμετωπίζει αντίθετα τη φιλόξενη ή μη στάση απέναντι στον πρόσφυγα σαν ένα ζήτημα διαφορετικού τύπου, τέτοιου που να προσδιορίζεται από τις ιδιαίτερες ανάγκες και προτιμήσεις του καθένα. Δεν αποτελεί έτσι κάποιου τύπου επιχείρημα, όσο μάλλον ευθεία επίθεση σε ένα πλαίσιο ορισμών που αποτελεί όρο πολιτικής ύπαρξης εκείνου που καταλαβαίνει την ανοικτή πόρτα του -ανεξάρτητα από το πόσο τους «αγαπά» και ανεξάρτητα από τις συμβατικές υποχρεώσεις του-, σαν περίπου αυτονόητο αίτημα που απορρέει από το τι σόι πράγμα είναι ο ίδιος, αλλά επίσης και εκείνος που του επιτίθεται. Με αυτήν την έννοια η επίθεση δεν στρέφεται απλώς ενάντια σε μια προσωπική επιλογή του «φιλόξενου», αλλά ακόμα περισσότερο αρνείται το ευρύτερο σύστημα νοηματοδοσίας του κόσμου του.
Έτσι τα ζητήματα που συνδέονται με την παρουσία των προσφύγων, την ίδια στιγμή που είναι εξόχως πολιτικά, δεν έχουν τόσο να κάνουν με τη διαχείριση μιας δεδομένης πραγματικότητας όσο κυρίως με τους βασικούς τρόπους πρόσληψης αυτής της πραγματικότητας, οι οποίοι θέτουν τους πολιτικούς ορίζοντες εκείνων που τους φέρουν. Δεν είναι παράξενο λοιπόν που ορίζουν μέτωπα που εκτείνονται πέρα από τους «επιφανειακούς» πολιτικούς διαχωρισμούς, μέτωπα στα οποία μια καιροσκόπος αντιπολιτευτική τακτική μπορεί να επενδύει, παρά τους όποιους απενοχοποιητικούς φιλελεύθερους μανδύες της. Αν όμως η πολιτική αντιπαλότητα σε ένα τέτοιο επίπεδο θίγει την ίδια την πολιτική συγκρότηση των αντιπαρατιθέμενων, μπορεί κανείς να ελπίζει σε μια έλλογη διευθέτησή της;
Δεν έχουμε όμως εδώ να κάνουμε απλά με δυο γνώμες ή με «δυο άκρα» που θα χωρίζονταν από μια συμμετρική καθαρότητα, ώστε να μπορεί να επικρατήσει εκείνη του πιο πειστικού, ή του πιο δυνατού, ή ίσως του πιο όμορφου, αλλά μάλλον με διαφορετικές αξιώσεις κατανόησης της πραγματικότητας και της θέσης μας μέσα σε αυτήν. Το ποιοι πραγματικά είμαστε θα κρίνει -και κρίνει συνέχεια- το αν έχουμε δίκιο εμείς ή ο τσαμπουκαλεμένος κύριος με το λουκέτο. Η ιδιομορφία εδώ είναι ότι το ποιοι πραγματικά είμαστε είναι κάτι που το «φτιάχνουμε» κάθε στιγμή. Και σε αυτό έγκειται μια πρώτη αντικειμενική δικαίωση όσων σέβονται αυτήν την ιδιαζόντως ανθρώπινη δυνατότητα της αυτοσυγκρότησης πριν και πέρα από κάθε σημαία και σύνορο.

Ο Χάρης Χρόνης είναι Δρ του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου

Πηγή: Η Αυγή