Οκνηρία ή λευτεριά από εδώ και πέρα, ή αλλιώς Εντεύθεν...

της Αγάπης Σπιθούρη

Από τον τίτλο κιόλας ένιωσα ότι μου απευθύνθηκε προσωπικά. Εντεύθεν λοιπόν , το επίρρημα που δηλώνει τόπο και χρόνο την ίδια στιγμή. Από εδώ και πέρα...... που του αποδίδεται όμως και η σημασία του ως αιτιολογικός σύνδεσμος και μεταφράζεται(εξ όσων συνάγονται από τα λεχθέντα). Όπως και να το δει κανείς , επιτελεί το σκοπό του και εξηγούμαι:
Από τις πρώτες σελίδες , συμμερίζεσαι την αγωνία του συγγραφέα για το από εδώ και πέρα. Ο ίδιος αισθάνεται κολλημένος σε μια γωνιά της γης που αντί να πηγαίνει μπροστά, να εξελίσσεται έχει βυθιστεί, έχει καταβαραθρωθεί και ζει χωρίς να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά, μια βαθιά ανθρωπιστική κρίση. Λες κι όλοι μας έχουμε ασκηθεί στην απάθεια. Τι στα αλήθεια μας έχει φταίξει;
Σε όλο το βιβλίο τον διατρέχει μια αγωνία γιατί φαίνεται να έχει αντιληφθεί εγκαίρως την παραδοξότητα της ιστορίας.
Αναρωτιέται αν το μέλλον είναι ανοιχτό, ή αν η μελέτη της ιστορίας μπορεί να μας καταδείξει πως μπορεί να είναι το δικό μας αύριο, αυτό δηλαδή που πιστεύουν με πάθος οι ιστορικιστές. Με παιδικό σχεδόν πείσμα , ψάχνει να βρει απαντήσεις για το εδώ και το τώρα. Έτσι ξεκινά ένα ταξίδι στο γενέθλιο τόπο του , τη Χίο. Δεν πριμοδοτεί την πλοκή του με ένδοξες ιστορίες από το ηρωικό μας παρελθόν,αντίθετα επιλέγει να καταπιαστεί με ένα σκοτεινό κομμάτι του. Διακαής πόθος να μάθει τα πάντα για τη ζωή και τη δράση ενός μαυραγορίτη που ρήμαξε τον τόπο. Τι απέγινε; Αποδόθηκε δικαιοσύνη; Πως τον αντιμετώπισε η τοπική κοινωνία μετά την απελευθέρωση; Σκυμμένος πάνω στα αρχεία της δημόσιας βιβλιοθήκης του νησιού, μελετά τις πηγές του, γνωρίζοντας ότι δεν έχουν την ίδια δύναμη με τη ζωντανή αφήγηση από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές των γεγονότων. Έτσι εμπλέκει πρόσωπα του οικογενειακού του περίγυρου που τον «πλουτίζουν» με άγνωστες λεπτομέρειες για την κατοχική Χίο. Μαθαίνει από πρώτο χέρι για το βομβαρδισμό του σουηδικού πλοίου του Ερυθρού Σταυρού στο λιμάνι της Χίου, την ανιδιοτέλεια και την αλληλεγγύη που άνθισε στη φτωχή βόρεια Χίο τη περίοδο της πείνας σε αντίθεση με την εύρωστη οικονομικά νότια Χίο, για την προσφυγιά, τα σύρματα που υψώθηκαν και τις μαζικές εκτελέσεις αντιστασιακών, τον εμφύλιο...
Πετυχαίνει εύστοχα να κάνει τον παραλληλισμό μ’αυτό που ζούμε τώρα και διαπιστώνει πως ναι ο καπιταλισμός σήμερα παράγει αθλιότητα που γίνεται μεγαλύτερη όταν δεν υπάρχει το αντίβαρο μιας ανθρωπιστικής κοινωνικοπολιτικής παρέμβασης. Τότε ο εχθρός ήταν ορατός σήμερα είναι αόρατος αλλά πανίσχυρος. Κι εμείς Ταξιδιώτες που έχουμε απολέσει τη συλλογική μας μνήμη , φτάνουμε σιγά-σιγά να μην πιστεύουμε στον εαυτό μας (όπως λέει ο Ελύτης) προς χάριν εκείνων που δεν πιστεύουν ή που δεν θέλουν να πιστέψουν στο δικό τους εαυτό.
Όμως επειδή ο ίδιος δεν ανήκει στους ιστορικιστές κι επιμένει σε ένα ανοιχτό μέλλον, ένα μέλλον που θα δημιουργήσουμε εμείς οι ίδιοι δεν ψάχνει ''Το ιστορικό γεγονός” που θα εξηγήσει τα επερχόμενα, αντίθετα φαίνεται να έχει συλλάβει κάτι πιο βαθύ και ουσιαστικό, αυτό που με θέρμη υποστήριζε και ο πατέρας της ιστορίας ο Θουκυδίδης πως δηλαδή πρέπει να διαλέξουμε ανάμεσα στην οκνηρία και τη λευτεριά.
Αυτό είναι το δίλημμα που θέτει η ιστορία: Ο Γιώργος Χατζελένης δίνει την δική του εκδοχή ανάγνωσης της ιστορίας και μας καλεί να δούμε πίσω από τα προφανή.