Ο εξελληνισμός των Ελλήνων

του Περικλή Κοροβέση

Τώρα με τις συζητήσεις για το Κυπριακό, ξαναμπήκαν επί τάπητος τα εθνικά μας θέματα. Αυτός ο όρος έχει καθιερωθεί για τα καλά και τον χρησιμοποιούμε χωρίς δεύτερη σκέψη. Υπάρχουν άραγε κάποιοι που αμφισβητούν αυτόν τον όρο;
Και όμως υπάρχουν. Ανάμεσά τους και ο έγκυρος ιστορικός Γιάννης Γιαννουλόπουλος, καθηγητής Πανεπιστημίου. Στο αξιόλογο βιβλίο του «Η εθνική μας τύφλωση» υποστηρίζει πως χρησιμοποιούμε αυτόν τον όρο για θέματα εξωτερικής πολιτικής.
Αυτή η ορολογία είναι παρμένη από τη γαλλική Ακροδεξιά. Το λεγόμενο «σκοπιανό θέμα» γίνεται εθνικό θέμα και όχι ένα πρόβλημα εξωτερικής πολιτικής που θα μπορούσε να λυθεί σε μια βραδιά από μια ομάδα επαγγελματιών-διαπραγματευτών.
Ούτε η «Δημοκρατία της Μακεδονίας» (με αυτό το όνομα έχει αναγνωριστεί από τη διεθνή κοινότητα) μας απειλεί ούτε εμείς αυτήν τη χώρα. Και οι πρώτοι που την αναγνώρισαν ήταν οι Ελληνες επιχειρηματίες που εγκαταστάθηκαν από την πρώτη στιγμή εκεί. Αμφισβητούμε τον πατριωτισμό τους;
Και μια και το ‘φερε η κουβέντα, τελικά τι σημαίνουν οι όροι «έθνος» και «πατρίς»; Οπου και να ψάξει κανείς δεν θα βρει ούτε διεύθυνση, ούτε τηλέφωνο, ούτε ηλεκτρονική θυρίδα. Και φυσικά δεν υπάρχει υπουργείο με αυτά τα ονόματα.
Ούτε καν μια υπηρεσία που να δίνει πληροφορίες. Εντούτοις μας καλούν να πεθάνουμε για την πατρίδα για να υπερασπιστούμε τα ιδανικά του έθνους. Αλλά τα χαρτιά που μας στέλνουν είναι από μια υπηρεσία του κράτους.
Και εύλογα προκύπτει το ερώτημα και μια αναπόφευκτη σύγκριση με την Εκκλησία (της όποιας ομολογίας). Ο Θεός, που βρίσκεται στο επέκεινα και είναι άρρητος, άγνωστος και απροσπέλαστος για τον ανθρώπινο νου, αντιπροσωπεύεται στη γη από κάποιο ιερατείο που αυτό μόνο γνωρίζει ποιες είναι οι βουλές του Μεγαλοδύναμου.
Όποια άλλη ερμηνεία είναι αίρεση. Ακόμα και η Ζαν ντ’ Αρκ, που αργότερα έγινε Αγία, κάηκε στην πυρά γιατί είχε μια απευθείας σύνδεση με τον Πανάγαθο.
Με αυτά τα κριτήρια «έθνος» και «πατρίδα» είναι μεταφυσικές έννοιες των οποίων το κράτος έχει την αποκλειστική αντιπροσωπεία και τις ερμηνεύει κατά το δοκούν. Αλλη η πατρίδα του φασίστα Ι. Μεταξά και άλλη αυτή του Ελ. Βενιζέλου. Και οι δυο ήταν αρχηγοί κράτους. Ποια ερμηνεία ήταν η σωστή;
Αλλά υπάρχει και μια ιστορική εξήγηση του κοινωνικού φαινομένου που λέγεται έθνος και πατρίδα, την οποία έχει ενδιαφέρον να δούμε. Και ας πάρουμε τη δική μας περίπτωση. Μιλάμε για την τρισχιλιετή ιστορία μας.
Σαν εδώ και τριάντα αιώνες να είχαμε την ίδρυση του ελληνικού κράτους που άντεξε στις αλλεπάλληλες κατακτήσεις (Μακεδόνες, Ρωμαίοι, Οθωμανοί), εξεγείρεται με την Επανάσταση του 1821 και αποτινάζει τον οθωμανικό ζυγό για να γίνει ανεξάρτητο και ελεύθερο κράτος. Και με αερογέφυρα συνδέεται με τους αρχαίους προγόνους μας, βρίσκουμε τις ρίζες μας και συνεχίζουμε τον πολιτισμό τους.
Οι Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί και οι Οθωμανοί μας άφησαν ανεπηρέαστους. Αυτό είναι ακόμα το κυρίαρχο εθνικό μας αφήγημα, που δίνει τροφή σε κάθε εθνικισμό και φασισμό, που κάνει τους Ελληνες ανώτερη φυλή και περιούσιο λαό.
Αλλά η ιστορική έρευνα μας λέει άλλα. Με την επικράτηση του χριστιανισμού, η λέξη Ελληνας έγινε ταυτόσημη του ειδωλολάτρη, του αιρετικού και του άθεου. Κανένας Βυζαντινός αυτοκράτορας δεν υποστήριξε πως συνεχίζει το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός ήταν ειδωλολατρικός. Εξ ου και ο ταλιμπανισμός και η συστηματική καταστροφή των αρχαίων μνημείων. 
Μπορεί κάποιοι Βυζαντινοί λόγιοι να ασχολήθηκαν με την αρχαία ελληνική παιδεία. Αλλά αυτή δεν έφτασε ποτέ στον λαό, που θεωρούσε τους Ελληνες σαν κάτι μυθικό, μακρινό και οπωσδήποτε ξένο σε αυτούς. Επρεπε να περιμένουμε τον 18ο αιώνα, όταν άρχισε η Ευρώπη να ανακαλύπτει την αρχαία Ελλάδα.
Με την καθ’ ημάς λόγια παιδεία γίνεται μια σταδιακή ανακάλυψη της αρχαίας κληρονομιάς που συντελεί τα μάλα στην εθνική αφύπνιση. Ο Ρήγας θα τυπώσει μια χαλκογραφία του Μεγάλου Αλεξάνδρου γιατί παραλλήλιζε Οθωμανούς και Πέρσες.
Αλλά δήλωνε: «Δεν έχω τους αρχαίους δικούς μου». Και ο Κοραής μιλάει για την προϋπόθεση της ελληνικής χειραφέτησης, τον εξελληνισμό, δηλαδή τη σύνδεση του νεότερου ελληνικού πολιτισμού με τον αρχαίο -κατά κάποιο τρόπο ως ιδεολογία της Ελληνικής Επανάστασης- για τη δημιουργία ενός δημοκρατικού κράτους-έθνους (ενδεικτικά αναφέρω τους Ι.Θ. Κακριδή, Κ.Θ. Δημαρά, Α. Αγγέλου, Π. Κιτρομηλίδη, Π. Κονδύλη κ.ά. που μελέτησαν διεξοδικά αυτό το θέμα).
Με αυτήν την έννοια, το έθνος, που συγκροτεί μια άλλη ταυτότητα στο πλαίσιο μιας αυτοκρατορίας, είναι μια επαναστατική ιδεολογία. Και στην περίπτωση που αποβεί νικηφόρα αυτή η εξέγερση, τότε αποκτάμε και πατρίδα. Και το ερώτημα που τίθεται είναι:
Σε ποιον ανήκουν όλα αυτά; Στο κράτος ή στον λαό; Στην περίπτωση που ανήκουν στο κράτος, τότε έχουμε πάλι έναν υπόδουλο λαό. Πατρίδα και έθνος είναι λαϊκή υπόθεση.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών