του Κωστή Παπαϊωάννου
Η καταδίκη των σταλινικών εγκλημάτων και ο διαρκής στοχασμός για τη μήτρα τους είναι καθήκον κάθε δημοκράτη και κατά μείζονα λόγο κάθε αριστερού δημοκράτη. Αυτός ο στοχασμός και η διαπάλη των ιδεών στη βαριά σκιά του «υπαρκτού σοσιαλισμού» γέννησαν λαμπρές στιγμές της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής Αριστεράς. Στιγμές δύσκολες, με διασπάσεις, με συγκρούσεις, με στιγματισμούς, με προσωπικές και συλλογικές δοκιμασίες. Είναι σε μεγάλο βαθμό επίτευγμα επώδυνο του ευρωκομμουνισμού, αλλά και ποικιλώνυμων άλλων εκφάνσεων της Αριστεράς, η μελέτη των αποτρόπαιων όψεων του σταλινισμού: προσωπολατρία, απόλυτος συγκεντρωτισμός, κρατική και κομματική γραφειοκρατία, προνόμια της νομενκλατούρας, εξευτελισμός κάθε δημοκρατικής αρχής, πολιτικά εγκλήματα, εκτοπίσεις, εξοντώσεις.
Η Αριστερά αυτή, η «καθ’ ημάς Αριστερά», έκανε δική της υπόθεση να καταδείξει το απεχθές πρόσωπο του «υπαρκτού», το καθεστώς των διώξεων και του φόβου, τις δίκες της Μόσχας, τον θρίαμβο της αστυνομίας και της καταστολής. Δεν φοβήθηκε να μιλήσει για την ασφυκτική λογοκρισία, την πανοπτική επιτήρηση, τον χαφιεδισμό, τις εσωκομματικές εκκαθαρίσεις, τη βίαιη κολεκτιβοποίηση με τα εκατομμύρια θύματα. Η δημοκρατική Αριστερά στάθηκε απέναντι στην καταστολή κάθε ελευθερίας στις ανατολικές χώρες. Ταυτοτικό, τραυματικό βίωμά της είναι η απόλυτη αντίθεση σε όσα επιβλήθηκαν στη Βουδαπέστη και την Πράγα με τα τανκς.
Με όλα αυτά και παρ’ όλα αυτά, η εξίσωση του σταλινισμού και συνεκδοχικά του κομμουνισμού με τον ναζισμό αποτελεί στην καλύτερη περίπτωση ιστορικό ατόπημα· στη χειρότερη, λαθροχειρία ολκής. Κάποιοι φαντασιώνονται μια ρεβάνς δεκαετιών. Προσπαθούν το πιο τερατώδες καθεστώς που γέννησε η νεότερη ιστορία, τον ναζισμό, να το ξεπλύνουν στο αίμα των αμέτρητων θυμάτων του σταλινισμού, του μαοϊσμού, του «πολποτισμού» ή άλλων εφαρμογών στο όνομα του κομμουνισμού. Ηταν κομμουνισμός; Αυτό ανοίγει μεγάλη συζήτηση, εν προκειμένω όχι απαραίτητη για να κρίνει κανείς τις θεωρίες εξίσωσης κομμουνισμού και ναζισμού.
Γιατί όσοι μιλούν για «μαύρο» και «κόκκινο» φασισμό επιχειρούν, στο όνομα του αίματος, να απαλείψουν ή να υποβαθμίσουν άλλα καίρια ιστορικά δεδομένα. Την καθοριστική συμβολή της ΕΣΣΔ στην ήττα του ναζισμού. Τα εκατομμύρια πολιτών της που χάθηκαν στη μάχη αυτή. Την αναμφισβήτητη συνεισφορά που είχαν οι σοσιαλιστικές ιδέες και οι συλλογικές διεκδικήσεις στους αγώνες για κοινωνική δικαιοσύνη. Οι κατακτήσεις των εργαζομένων και το μεταπολεμικό κοινωνικό κράτος σε μια σειρά από χώρες της Δύσης πιστώνεται σε αυτές τις «καταραμένες» ιδέες. Οταν όμως ακόμα και η αριστερή Σοσιαλδημοκρατία έφτασε σήμερα να φαντάζει εξτρεμισμός, αυτή η ιστορική παρακαταθήκη της Αριστεράς γίνεται φορτίο τοξικό. Η Ελλάδα πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος στον ναζισμό. Υπήρξαν λαοί που πλήρωσαν με πολύ αίμα τον σταλινισμό. Δεν θα βάλουμε στη ζυγαριά τις εκατόμβες· είναι πολύ μακάβρια τα μαθηματικά των εκατομμυρίων νεκρών. Οι αναθεωρητές ιδίως είναι εξπέρ στην αριθμητική του τρόμου: λίγο να μικρύνουμε τον κατάλογο των θυμάτων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Ολοκαυτώματος, λίγο να αυξήσουμε τα θύματα του «κόκκινου φασισμού», ήρθαμε ίσα βάρκα ίσα νερά. Η εξίσωση ναζισμού και κομμουνισμού είναι ανιστόρητη, γιατί παραβλέπει τη βαθιά ουσία των πραγμάτων, την «κοινοτοπία του κακού», το απόλυτο πρόσωπο του κακού που αποτελεί ο εθνικοσοσιαλισμός της φυλετικής εκκαθάρισης. Στον ναζισμό η θεωρία νοηματοδοτεί πλήρως την πράξη και η πράξη εκπληρώνει πλήρως τη θεωρία, εκεί όπου η εξολόθρευση είναι ο σκοπός και το μέσο, εκεί όπου άνθρωποι, πράξη και θεωρία συμπίπτουν.
Οι δηλώσεις Τραμπ, με τις οποίες εξίσωνε οπλισμένους νεοναζί και μέλη της Κου Κλουξ Κλαν με αντιφασίστες διαδηλωτές, έχουν κάτι κοινό με τις δηλώσεις εγχώριων οπαδών της θεωρίας των δύο άκρων και τις κραυγές έξαλλων αντιπολιτευόμενων δημοσιογράφων και δημοσιολογούντων. Είναι η ενοχοποίηση συλλήβδην της Αριστεράς και η κατίσχυση του δόγματος TINA που οδηγούν στη δεξιόστροφη μετατόπιση του πολιτικού άξονα διεθνώς.
Ακόμα και σήμερα, με τις δυνάμεις και τις ιδέες της Αριστεράς σε διεθνή υποχώρηση, αυτή η μάχη για το παρελθόν δίνεται λυσσαλέα. Το παρελθόν νοηματοδοτεί το σήμερα και γι’ αυτό πρέπει να ρηγματωθεί ένας διαχρονικός κοινός τόπος. Οτι, δηλαδή, υπάρχουν κατασκευές εγκληματικές από τη φύση τους, που δεν μπορούν να υπάρξουν παρά μόνο ως εγκληματικές. Και υπάρχουν και ιδεολογικές κατασκευές που μπορούν -θέλουμε να μπορούν, ψάχνουμε πώς θα μπορούν- να υπάρξουν χωρίς εγκληματικές στρεβλώσεις.
Ο ναζισμός νοείται και υπάρχει μόνο ως εγκληματική μαζική βία. Ως τέτοια γεννήθηκε, εφαρμόστηκε και ηττήθηκε. Σπέρνοντας θάνατο. Κανείς δεν μίλησε ποτέ για ναζισμό με ανθρώπινο πρόσωπο. Κανείς δεν υποστήριξε πως ο φασισμός ή θα είναι δημοκρατικός ή δεν θα είναι φασισμός. Κανείς δεν κατηγόρησε τον Χίτλερ ότι διαστρέβλωσε και απανθρωποποίησε τον ναζισμό. Αλλά και κανείς δεν διανοήθηκε να πει ότι ο Χριστιανισμός είναι εγκληματικός από τη φύση του επειδή στο όνομα του Χριστού έγιναν φριχτά εγκλήματα και μαζικές εξοντώσεις πληθυσμών. Σε επιστημονικό επίπεδο δεν βρίσκουν σοβαρή υποστήριξη οι θεωρίες εξίσωσης ναζισμού και κομμουνισμού. Ακόμα και στην πρόσφατη εγχώρια συζήτηση ήταν εμφανές αυτό. Πρόκειται για απλουστεύσεις αντιεπιστημονικές.
Ο ιστορικός αναθεωρητισμός δυσκολεύεται να καταπιεί την ιστορική καταδίκη του φασισμού. Μιλά για «κόκκινο» και «μαύρο» φασισμό ακριβώς επειδή ο φασισμός είναι το απόλυτο μέτρο του κακού. Η νίκη του αναθεωρητισμού δεν θα είναι η εξίσωση ναζισμού και κομμουνισμού. Αυτό είναι το πρώτο βήμα. Η νίκη του θα επέλθει όταν το απόλυτο μέτρο του κακού γίνει ο κομμουνισμός. Οταν, δηλαδή, θα φτάσουν να μιλούν για «κόκκινο» και «μαύρο» κομμουνισμό. Τότε είναι που θα έχουν καταγάγει νίκη λαμπρή όσοι σήμερα δηλώνουν ότι είναι «η σπορά των νικημένων του ’45». Προς το παρόν, απλώς απολαμβάνουν την ενίσχυση που απλόχερα προσφέρουν στην Ακροδεξιά οι οπαδοί της θεωρίας των δύο ίδιων άκρων από τηλεοράσεις και πρωτοσέλιδα «σοβαρών» εφημερίδων.
* Εκπαιδευτικός, τ. γενικός γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε στο ένθετο ΙΔΕΟΓΡΑΜΜΑΤΑ που κυκλοφορεί με την εφημερίδα «Νέα Σελίδα», 27/08/2017
Πηγή: www.antiphono.wordpress.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου