Καζιμιέρζ, η πολύχρωμη εβραϊκή συνοικία της Κρακοβίας

Η Κρακοβία ήταν το μεγαλύτερο σε διάρκεια ταξιδιωτικό μου απωθημένο. Μου είχε δοθεί η ευκαιρία στα φοιτητικά μου χρόνια να την επισκεφθώ αλλά το αρνήθηκα. Η ανεπαρκής μου τότε ταξιδιωτική εμπειρία, με κανε να θεωρώ την πόλη αυτή αδιάφορη και βαρετή. Όταν όμως έμαθα λίγα πράγματα για την ιστορία της και την άγνωστη για πολλούς ομορφιά της, συνειδητοποίησα το λάθος που έκανα τότε.
Πριν παρουσιάσω μέσα από το ιστολόγιό μου, την Κρακοβία που συνάντησα, θα ήθελα να περιπλανηθούμε σε μία ιδιαίτερη και πολύχρωμη γειτονιά της που γνώρισα τις μέρες που βρισκόμουν εκεί. Αναφέρομαι στο Καζιμιέρζ, την εβραϊκή συνοικία της πόλης.
Το Καζιμιέρζ απλώνεται μεταξύ της κεντρικής πλατείας, του κάστρου Βάβελ και του ποταμού Βιστούλα που διασχίζει την πόλη. Την εποχή της ναζιστικής κατοχής, ο εβραϊκός πληθυσμός μετακινήθηκε βιαίως στην νότια όχθη του ποταμού, όπου δημιουργήθηκε το γκέτο της Κρακοβίας.
Η περιοχή κρατά μία ξεχωριστή προσωπικότητα σε αντίθεση με την υπόλοιπη πόλη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως το Καζίμιερζ από τον 14ο αι. που ιδρύθηκε μέχρι τις αρχές του 19ου αι. ήταν μία ανεξάρτητη πόλη νότια της Κρακοβίας. Οι δυο πόλεις χωρίζονταν από έναν παραπόταμο του Βίστούλα, ο οποίος στην πορεία επιχωματώθηκε και μετατράπηκε σε δρόμο, παίρνοντας το όνομα Starowislna (η οδός του Βιστούλα). Πάνω σ' αυτόν τον δρόμο ήταν και το σπίτι που έμενα.
Μπορεί να έτρεξα αμέσως να θαυμάσω την τεράστια πλατεία της παλιάς πόλης και το πολύχρωμο κάστρο Βάβελ, αλλά τον περισσότερο χρόνο τον πέρασα στους στενούς δρόμους της εβραϊκής συνοικίας.
Παρ' όλο που είναι μέχρι σήμερα εμφανής η ξαφνική της εκκένωση από τα χρόνια της ναζιστικής κατοχής, η γειτονιά διατηρεί μία εντυπωσιακή ζωντάνια. Τα σοκάκια είναι γεμάτα πολύχρωμα στέκια, ζεστές καφετέριες με πλούσια πρωινά, εστιατόρια για όλα τα γούστα και φυσικά υπέροχα μπαράκια με άποψη και καλή μουσική. Επίσης υπάρχουν παντού μικρές πλατείες που δίνουν άλλο αέρα στα κομψά κτίρια της παλιάς αριστοκρατικής τάξης.
Η μία πλατεία χαρακτηρίζεται από την παλαιότερη συναγωγή της πόλης και το μεγάλο εβραϊκό νεκροταφείο, στην είσοδο του οποίου συναντάμε την καθιστή μορφή του Γιαν Κάρσκι, του Πολωνού δασκάλου που προσπάθησε να αποτρέψει το ολοκαύτωμα. Ο ίδιος επισκέφθηκε το 1943 την Ουάσιγκτον και συναντήθηκε με τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, Franklin D. Roosevelt στο Λευκό Οίκο. Ο Κάρσκι παρουσίασε συγκεντρωμένα στοιχεία που μάζεψε μετά από δυο επισκέψεις του στο γκέτο της Βαρσοβίας και στο στρατόπεδο της Izbica αλλά τελικά δεν κατάφερε να προκαλέσει καμία αντίδραση από την μεριά των συμμάχων. Η συγκεκριμένη πλατεία είναι η μεγαλύτερη στο Καζιμιέρζ, και πέρα από την συναγωγή και το νεκροταφείο, είναι γεμάτη όμορφα εστιατόρια με καλή κουζίνα και ζωντανή εβραϊκή παραδοσιακή μουσική.
Η άλλη πλατεία (00:38), βρίσκεται πιο κοντά στο ποτάμι και είναι γεμάτη μπαράκια κι εστιατόρια. Εκεί τιμήσαμε το πανέμορφο μπαρ Les Couleurs και το εστιατόριο Alchemia το οποίο έπιασε φωτιά την τελευταία βραδιά που βρισκόμουν στην πόλη. Αγαπημένο μου όμως στέκι έγινε η ίδια η πλατεία, η οποία έχει στο κέντρο της ένα στρογγυλό κιόσκι. Μέσα σ' αυτό υπάρχουν μικρά μαγαζάκια που φτιάχνουν την υπέροχη σπεσιαλιτέ της πόλης. Μία μεγάλη φέτα ψωμί με λιωμένο τυρί και φορτωμένη με υλικά που οι ίδιοι επιλέγαμε. Το αντίστοιχο πιτόγυρο της Πολωνίας. Οπότε για μένα, η πλατεία αυτή έγινε σημείο αναφοράς.
Το Καζιμιέρζ είναι επίσης γεμάτο συναγωγές. Σχεδόν κάθε οικοδομικό τετράγωνο έχει κι από μία. Έχει όμως και την ομορφότερη εκκλησία της πόλης. Μπορεί οι πιο διάσημες να είναι η βασιλική της Παναγίας στην κεντρική πλατεία κι ο Καθεδρικός στο Κάστρο Βάβελ αλλά η βασιλική του Corpus Christi είναι αυτή που με εντυπωσίασε με τον εσωτερικό της διάκοσμο αλλά και με τον όγκο της. Μπαίνοντας μέσα, ένιωσα πως εισχώρησα σε έναν πελώριο χώρο απόλυτης γαλήνης. Μακριά από τουρίστες, η εκκλησία προσφέρει μία όαση ηρεμίας κι έναν γλυπτό διάκοσμο που μαγνητίζει. Γι' αρκετή ώρα στάθηκα στο κέντρο της και παρατηρούσα με δέος τον επιχρυσωμένο γλυπτό της διάκοσμο πάνω από την Αγία Τράπεζα. Παράλληλα τα παιχνίδια του φωτός που περνούσε από τα θολά τζάμια, όξυνε την μυσταγωγική ατμόσφαιρα του κτιρίου.
Επίσης ένα ακόμη χαρακτηριστικό που κάνει το Καζιμιέρζ ξεχωριστό, είναι η καλλιτεχνική του αύρα. Παντού υπάρχουν μαγαζάκια με χειροποίητα αντικείμενα και μικρές γκαλερί ενώ η χρόνια ερήμωση της εβραϊκής συνοικίας στάθηκε αφορμή να γεμίσουν οι δρόμοι χρώματα. Πέρα από τα κακόγουστα γκράφιτι, σε πολλά σημεία βρήκα υπέροχες καλλιτεχνικές πινελιές που θέλησα να αποθανατίσω στο φακό μου και να τις μοιραστώ μαζί σας (01:13-02:24).
Φεύγοντας από την Καζιμιέρζ, περάσαμε στην απέναντι όχθη όπου βρίσκεται το θρυλικό εργοστάσιο του Γερμανού επιχειρηματία Όσκαρ Σίντλερ (03:17-04:30), ο οποίος έσωσε 1.200 Εβραίους από το Ολοκαύτωμα. Το εργοστάσιό του έχει μετατραπεί σήμερα σε διαδραστικό μουσείο, μέσα στο οποίο μαθαίνουμε για την καθημερινή ζωή της πόλης πριν αλλά και μετά την εισβολή των ναζί, την δημιουργία των γκέτο, την μεταφορά των Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και την επέλαση των Σοβιετικών. Ομολογώ πως περισσότερο συγκλονίστηκα στο συγκεκριμένο μουσείο παρά στο Άουσβιτς. Λίγο πριν βγούμε από τον εκθεσιακό χώρο, περάσαμε από μία λευκή αίθουσα με τους κυλίνδρους των ευχών. Μία μελωδία πλημμύριζε το χώρο ενώ ένα απαλό φως κατεβαίνει από την οροφή. Ήταν τόσο πετυχημένη η ατμόσφαιρα που αμέσως μ' έκανε να νιώσω το αίσθημα της σωτηρίας όσων γλίτωσαν από τους θαλάμους αερίων και τις εκτελέσεις. Στην έξοδο, στέκει μία μεγάλη βιτρίνα, όπου μέσα σ' αυτήν υπάρχουν ορισμένα από τα έγγραφα που έσωσαν οι Εβραίοι κρατούμενοι από την φωτιά. Είναι κάποια από τα στοιχεία που προσπάθησαν να σβήσουν οι ναζί για να εξαφανίσουν κάθε ίχνος από τα εγκλήματά τους.
Φεύγοντας από το εργοστάσιο του Όσκαρ Σίντλερ, περιπλανηθήκαμε στο παλιό εβραϊκό γκέτο. Σε μία πλατεία στέκουν στη σειρά άδειες καρέκλες (03:08), στη μνήμη των θυμάτων του γκέτο. Πέρα απ' αυτό, δεν υπάρχει κάποιο ίχνος που να θυμίζει εκείνη τη σκοτεινή περίοδο. Σε μία μεγάλη πλατεία όμως ορθώνεται η κομψότατη καθολική εκκλησία του St.Joseph (04:41-05:16) η οποία πραγματικά μας μάγεψε, αναγκάζοντάς μας να φάμε αρκετή ώρα θαυμάζοντάς την.
Η συνοικία το βράδυ αποκτά άλλη όψη. Τα πολύχρωμα φώτα αντικαθιστούν τα πολύχρωμα γκράφιτι των τοίχων κι οι δρόμοι είναι γεμάτοι νέους που συζητούν, πίνουν, τρώνε κι ερωτεύονται.
Το Καζιμιέρζ αναγεννιέται ξανά μετά από δεκαετίες. Τα χρώματα προσπαθούν να κρύψουν τον πόνο και το θανατικό που πλάκωσε την περιοχή. Είναι όμως χρέος για τους κατοίκους της πόλης, να διατηρηθεί η μνήμη και να μη μετατραπεί σε ένα εμπορικό τουριστικό θέρετρο στο άμεσο μέλλον. Ευελπιστώ πως σε μία μελλοντική μου επίσκεψη, θα συναντήσω την ίδια αύρα.