Πόσες φορές έχουμε αναφερθεί σε συζητήσεις για το συγκεκριμένο στρατόπεδο συγκέντρωσης; Πόσες ταινίες έχουμε δει με τις φρικαλεότητες των ναζί που διαπράχτηκαν σ' αυτό το κολαστήριο; Μα και πόσο ατυχείς είναι οι παρομοιάσεις που κάνουμε κάθε φορά που συγκρίνουμε σημερινές καταστάσεις με τον εφιάλτη εκατομμυρίων ψυχών που εξοντώθηκαν εκεί μέσα.
Καθώς προσεγγίζαμε με το λεωφορείο την επαρχιακή πόλη Όσβιετσιμ, η καρδιά μου χτυπούσε ανεξέλεγκτα. Ένιωθα ξαφνικά απροετοίμαστος γι' αυτήν την επίσκεψη. Την ίδια στιγμή όμως, μία άλλη δύναμη με καθησύχαζε, βοηθώντας με να συνειδητοποιήσω πως κάθε άνθρωπος οφείλει να επισκεφθεί τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, διότι κανείς δε πρέπει να ξεχάσει όλα αυτά που συνέβησαν την περίοδο του ναζισμού αλλά κι αυτά που ενδεχομένως θα συμβούν ξανά κάθε φορά που τα τέρατα χάνουν τους φραγμούς της υποτιθέμενης ανθρώπινης υπόστασής τους. Πόσο μάλλον σε μία περίοδο που τα τέρατα αυτά έχουν αρχίσει να ξαναβγαίνουν από τις τρύπες τους.
Απ' όλα τα κολαστήρια του κόσμου, το Άουσβιτς είναι το πιο γνωστό. Δυστυχώς αρκετά άλλα έχουν σβηστεί από τον χάρτη και την ιστορία όπως τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Βρετανών στην Αφρική κατά τη διάρκεια του πολέμου των Μπόερς κι άλλα ρημάζουν αφημένα στη φθορά του χρόνου όπως η δική μας Μακρόνησος.
Το λεωφορείο μας άφησε στον χώρο στάθμευσης του κτιριακού συγκροτήματος. Τα εισιτήρια τα είχαμε κλείσει μέσα από την ηλεκτρονική πλατφόρμα του Άουσβιτς και είναι δωρεάν. Στην είσοδο δείξαμε τις ταυτότητές μας και την ηλεκτρονική μορφή των εισιτηρίων κι αφού περάσαμε από έλεγχο, μπήκαμε στο πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης, το Άουσβιτς Ι (00:06-02:30). Το Άουσβιτς Ι ήταν το αρχικό στρατόπεδο συγκέντρωσης το οποίο λειτούργησε περισσότερο ως διοικητικό κέντρο. Παρ' όλα αυτά στο χώρο αυτό δολοφονήθηκαν 70.000 Πολωνοί διανοούμενοι και Σοβιετικοί αιχμάλωτοι.
Πρώτη εικόνα που μου προκάλεσε ανατριχίλα ήταν η πύλη του στρατοπέδου με την γνωστή επιγραφή "Η εργασία απελευθερώνει" (00:05-00:26). Στάθηκα αρκετή ώρα κάτω απ' αυτήν και την περιεργαζόμουν. Από κοντά φαινόταν μικροσκοπική σε σχέση με το πως την είχα πλάσει στο μυαλό μου. Κοιτούσα την παιχνιδιάρικη καμπύλη της φράσης κι εξοργιζόμουν με την ειρωνική υπόστασή της. Δίπλα στη πύλη δεσπόζει ακόμη ένα άσπρο ντουβάρι. Σ' εκείνο το σημείο, οι ναζί έστηναν Εβραίους μουσικούς και τους ανάγκαζαν να παίζουν μουσική δίνοντας ρυθμό στους κρατούμενους όταν έφευγαν το πρωί για τα καταναγκαστικά έργα κι όταν επέστρεφαν το βράδυ ημιθανείς.
Το στρατόπεδο είναι μια τεράστια εγκατάσταση με ογκώδη μπλοκ τα οποία λειτουργούσαν ως κοιτώνες των κρατουμένων (00:46-01:06). Όλα έχουν γίνει μουσεία όπου μας παρουσιάζουν την "καθημερινότητα" των κρατουμένων ενώ κάποια έχουν μετατραπεί σε χώρους μνήμης καθώς οι τοίχοι είναι γεμάτοι με τις φωτογραφίες των κρατουμένων που δολοφονήθηκαν (01:22). Παρατηρούσα μία-μία τις φωτογραφίες στις οποίες επικρατούσε η ριγέ στολή και τα ξυρισμένα κεφάλια. Αυτό όμως που με συγκλόνιζε ήταν ο φόβος που ξεχείλιζε από τα μάτια τους. Στεκόμουν απέναντί τους κι ένιωθα ντροπή, αναγκάζοντάς με να φεύγω απ' αυτούς τους διαδρόμους με σκυμμένο το κεφάλι.
Το δεύτερο σοκ το έπαθα στο Μπλοκ 10 (01:06-01:14). Δύο τεράστια κτίρια ενώνονταν με έναν κοινό προαύλιο χώρο. Στο ένα κτίριο πραγματοποιούνταν πειράματα πάνω σε γυναίκες, κάτι που οδήγησε αρκετές σε αργό και μαρτυρικό θάνατο ενώ στο άλλο κτίριο υπήρχαν τα υπόγεια κελιά των μελλοθάνατων. Αρκετοί έγκλειστοι πέθαναν από πείνα καθώς τους κλείδωναν στα κελιά και τους άφηναν εκεί να ξεψυχήσουν ενώ οι υπόλοιποι εκτελέστηκαν με τουφεκισμό στον προαύλιο χώρο. Σιωπηλοί περπατούσαμε στους στενούς υπόγειους διαδρόμους με ένα μεγάλο γιατί να μας βασανίζει.
Περιμετρικά του στρατοπέδου στέκουν ακόμη τα ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα με την περιβόητη πινακίδα προειδοποίησης με την νεκροκεφαλή (01:43-02:00). Πόσοι κρατούμενοι επιχείρησαν να δραπετεύσουν και τους σκότωσε το ρεύμα. Οι ναζί άφηναν τα κουφάρια τους πάνω στα σύρματα να σαπίζουν προσπαθώντας μ' αυτόν τον τρόπο να πτοήσουν όσους επεδίωκαν να το σκάσουν. Σε ένα σημείο έχουν δημιουργήσει μία δίοδο όπου περνάς ανάμεσα από τα σύρματα. Στάθηκα για λίγο στη γκρίζα ζώνη που τα βράδια φωτιζόταν από λάμπες πυρακτώσεως και σκεφτόμουν πως η ασήμαντη αυτή απόσταση, κάποτε ήταν μία αχανής άβυσσος που χώριζε τον κόσμο από την κόλαση (02:00-02:10).
Βγαίνοντας από το πρώτο στρατόπεδο, συζητούσαμε πως είχε εξευγενιστεί αρκετά μ' αποτέλεσμα να μη προκαλεί τόση φρίκη όση αναμέναμε. Λίγο πριν ολοκληρώσουμε τη σκέψη μας, μια μικρή τούμπα ξεπετάχτηκε μπροστά μας με μια φαρδιά και ψηλή καμινάδα. Το κρεματόριο του Άουσβιτς ορθωνόταν μπροστά μας (02:20-02:26). Το σώμα μούδιασε και τα πόδια έγιναν βαρίδια. Σταθήκαμε αρκετά λεπτά στην είσοδο μέχρι να πάρουμε την απόφαση να μπούμε μέσα. Πρώτα περάσαμε από τον θάλαμο αερίων. Χαμηλοτάβανος κι αχανής χώρος που προκαλούσε ασφυξία ακόμη και τώρα που ήταν άδειος και φωτισμένος. Πόσα σώματα στοιβάχτηκαν εδώ μέσα και μέσα στο σκοτάδι βρήκαν φρικτό θάνατο από το αέριο Zyklon B. Δεν άντεξα να μείνω πάνω από ένα λεπτό εκεί μέσα. Το κεφάλι μου δεχόταν μία απόκοσμη πίεση και το κρανίο μου πήγαινε να σπάσει. Ένιωθα τους μυς στο λαιμό μου να σφίγγουν και τα χέρια μου να κρέμονται αναίσθητα από τους ώμους. Έφυγα αμέσως και μπήκα στη διπλανή αίθουσα. Εκεί συνάντησα τους φούρνους όπου οι ίδιοι οι κρατούμενοι έκαιγαν τα άψυχα κορμιά των συντρόφων τους. Δυο ράγες εξείχαν από το στόμιο του φούρνου. Πάνω εκεί ξάπλωναν τους νεκρούς και τους έσυραν μέσα. Οι τοίχοι μέχρι σήμερα είναι μαύροι...
Αυτή τη φορά το σώμα μου είχε παραλύσει τελείως και το στομάχι μου παλλόταν επικίνδυνα. Είχα ανάγκη από λίγο αέρα κι έτσι αμέσως βγήκα έξω. Χρειάστηκα πολλές ανάσες για να συνέλθω αλλά και να συνειδητοποιήσω όλα αυτά που είδα με τα μάτια μου.
Έξω από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς Ι, υπάρχει ένα λεωφορείο που οδηγεί στο Άουσβιτς ΙΙ - Μπίρκεναου (02:31-03:30). Εκεί βρισκόταν το πραγματικό κολαστήριο. Ένα αχανές στρατόπεδο (διαστάσεις 2 επί 2,5 χλμ) που απλωνόταν σε ολόκληρη την περιοχή, με έναν ανατριχιαστικό κόκκινο πύργο που έλεγχε τον περιβάλλοντα χώρο ενώ κάτω ακριβώς απ' αυτόν κατέληγαν οι σιδηροδρομικές γραμμές που έφερναν Εβραίους, τσιγγάνους, κομμουνιστές, ομοφυλόφιλους κι άλλους πολλούς που ήθελαν οι ναζί να εξοντώσουν. Σ' αυτό το στρατόπεδο δολοφονήθηκε 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι από τα ναζιστικά τέρατα.
Το Άουσβιτς ΙΙ χτίστηκε το 1941, σε απόσταση ενάμισι χιλιομέτρου από το πρώτο στρατόπεδο, στο σημείο που βρισκόταν το χωριό Μπρζέζινκα (Μπίρκενάου στα γερμανικά). Οι ναζί έδιωξαν τους κατοίκους του χωριού κι οι κρατούμενοι γκρέμισαν τα σπίτια για να πάρουν τα δομικά υλικά τα οποία και χρησιμοποίησαν για να χτίσουν τους κοιτώνες τους.
Ενώ αρχικά προοριζόταν να γίνει στρατόπεδο εργασίας για αιχμαλώτους πολέμου και φυλακισμένους των SS, το Άουσβιτς ΙΙ άλλαξε λειτουργία μετά από λίγους μόνο μήνες. Την άνοιξη του 1942 δολοφονήθηκαν σοβιετικοί πολιτικοί κομισάριοι (στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος αποσπασμένα στον Κόκκινο Στρατό), όπως και ανίκανοι για εργασία φυλακισμένοι με το αέριο Κυκλώνας Β. Οι μητέρες και τα παιδιά τους, που κατά την κρίση των γιατρών του στρατοπέδου δεν μπορούσαν να εργαστούν, δολοφονούνταν επίσης με αέριο αμέσως μετά την άφιξή τους στο στρατόπεδο. Από τον Απρίλιο ή τον Ιούλιο του 1942 και μετά (ο ακριβής χρόνος συζητείται) η πλειονότητα των Εβραίων που έφταναν στο στρατόπεδο θανατώνονταν αμέσως. Η ικανότητά τους για εργασία δεν είχε πλέον ιδιαίτερη σημασία, αφού το Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου είχε μετατραπεί από στρατόπεδο εργασίας σε στρατόπεδο εξόντωσης. Τα περισσότερα θύματα έφθαναν με τραίνο, συχνά μετά από πολυήμερα ταξίδια σε βαγόνια μεταφοράς ζώων. Το μεγαλύτερο σε διάρκεια καταγεγραμμένο ταξίδι αφορούσε τη μεταφορά αιχμαλώτων από τη Ρόδο και είχε συνολική διάρκεια 17 ημερών. Αφού έφταναν στον σταθμό της πόλης Άουσβιτς, στρατιώτες των SS τους οδηγούσαν στο στρατόπεδο. Το 1944 τοποθετήθηκαν ράγες που οδηγούσαν κατευθείαν στο εσωτερικό του στρατοπέδου. Συχνά οι εκτοπισμένοι μεταφέρονταν κατευθείαν στους θαλάμους αερίων, ενώ άλλες φορές γινόταν προηγουμένως διαλογή από του γιατρούς του στρατοπέδου, βάσει της οποίας χωρίζονταν οι αδύναμοι, γέροι και ασθενείς από τους ικανούς για εργασία. Συνήθως ο περιβόητος Δρ. Γιόζεφ Μένγκελε (Dr. Josef Mengele) ήταν ο υπεύθυνος στις διαλογές αυτές.
Ένα μέρος του στρατοπέδου ήταν ξεχωριστό στρατόπεδο γυναικών. Σε άλλο μέρος (με την ονομασία "Kanada") γινόταν η ταξινόμηση και συλλογή της περιουσίας των δολοφονημένων φυλακισμένων, για να παραδοθεί κατόπιν στην γερμανική κυβέρνηση. Πολλοί γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες της SS, ωστόσο, έκλεβαν και κατακρατούσαν αντικείμενα από την αποθήκη. Στο Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου υπήρχαν σε έξι κτίρια - θάλαμοι αερίων, οι οποίοι δεν λειτουργούσαν όλοι συγχρόνως. Μέχρι το καλοκαίρι του 1943 χτίστηκαν και ενεργοποιήθηκαν τέσσερα κρεματόρια, τα οποία διέθεταν θαλάμους αερίων έκτασης 100 τ.μ. και άνω. Τέσσερις εταιρίες είχαν αναλάβει την οικοδόμηση των κρεματορίων. Οι αποτεφρωτήρες σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν από την εταιρία J. A. Topf und Söhne, η οποία φρόντιζε και την συντήρησή τους. Μετά την εισβολή της Βέρμαχτ στην Ουγγαρία τον Μάρτιο 1944 εκτοπίστηκαν μεταξύ Μάιου και Ιουλίου του ίδιου έτους 440.000 Ούγγροι Εβραίοι στο Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου. Οι ικανοί για εργασία μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, ενώ περίπου 250.000 δολοφονήθηκαν. Παρόλο που τα κρεματόρια δούλευαν αδιάκοπα, ήταν αδύνατο να αποτεφρωθούν τόσα πτώματα σε σύντομο χρόνο. Για τον λόγο αυτό, τα πτώματα των θυμάτων καίγονταν και σε ανοιχτό χώρο. Στις 7 Οκτωβρίου 1944 οι κρατούμενοι του Ειδικού Αποσπάσματος (Sonderkommando, Εβραίοι κρατούμενοι που δούλευαν τα κρεματόρια και κρατούνταν χωρισμένοι από τους υπόλοιπους) επαναστάτησαν. Γυναίκες κρατούμενες κατάφεραν να μεταφέρουν κρυφά εκρηκτική ύλη από τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις στο στρατόπεδο, με την οποία ανατίναξαν ένα μέρος του Κρεματορίου 4. Στη συνέχεια οι φυλακισμένοι επιχείρησαν μαζική διαφυγή, αλλά οι 250 δραπέτες τελικά συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν (πηγή: Wikipedia).
Σήμερα τα κρεματόρια κι οι θάλαμοι αερίων έχουν γκρεμιστεί. Οι λόγοι ήταν πως οι ναζί ήθελαν να πάρουν τα δομικά υλικά και να τα μεταφέρουν στο Μαντχάουζεν, πιστεύοντας πως αυτό το στρατόπεδο συγκέντρωσης δε θα έπεφτε ποτέ στα χέρια των συμμάχων, ενώ το τελευταίο κρεματόριο το ανατίναξαν για να σβήσουν τα ίχνη τους από τους Σοβιετικούς, όταν αυτοί μπήκαν στην Πολωνία. Τους περισσότερους αιχμαλώτους τους πήραν στην Γερμανία, αφήνοντας πίσω τους μερικές χιλιάδες από αρρώστους κι ανήμπορους για τους οποίους είχε δοθεί η εντολή να εκτελεστούν. Οι ναζί όμως δε πρόλαβαν να ολοκληρώσουν το έργο τους λόγω του Κόκκινου Στράτου που είχε φτάσει πλέον στην Κρακοβία.
Ο προβληματισμός μου, παρατηρώντας την αχανής αυτή έκταση, ήταν πως ενώ οι Σύμμαχοι γνώριζαν την ύπαρξη των στρατοπέδων συγκέντρωσης, δεν έκαναν απολύτως τίποτα. Βομβάρδισαν τα εργοστάσια που βρισκόντουσαν περιμετρικά των στρατοπέδων αλλά δεν κατέστρεψαν τις σιδηροδρομικές γραμμές που οδηγούν τις εκατοντάδες χιλιάδες ψυχές που δολοφονήθηκαν και κάηκαν στα κρεματόρια του Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Απάντηση σ' αυτό δεν έχει δοθεί μέχρι σήμερα...
Μας βρήκε η νύχτα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, κάτι που μεγάλωσε κι άλλο την ήδη υπάρχουσα ανατριχίλα. Το λεωφορείο που μας επέστρεψε Κρακοβία, έσπαγε τα δεσμά μιας ενοχικότητας που μας προκάλεσε όλη αυτή η εμπειρία. Μία ενοχικότητα που παρατηρείται κυρίως σε συνειδητοποιημένους ανθρώπους καθώς υπάρχουν μέχρι σήμερα αρνητές του ολοκαυτώματος αλλά και "συνάνθρωποι" με ναζιστική ιδεολογία, κάτι που προκαλεί ανησυχία.
Πολλές φορές ακούω για τις ενέργειες κάποιων χώρων, οι οποίες άλλοτε είναι θετικές κι άλλες φορές αρνητικές. Στο Άουσβιτς βίωσα την πιο συνταραχτική αύρα που έχω νιώσει στη ζωή μου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου