Η πρωσική αύρα του Γκντανσκ

Το αεροδρόμιο του Γκντανσκ βρίσκεται στη μέση των τριών παράλιων πόλεων που αποτελούν το γνωστό πολωνικόTricity (Γκντανσκ, Σοπότ, Γκντίνια). Τα βόρεια εδάφη της Πολωνίας με υποδέχτηκαν μέσα σε ένα απέραντο πράσινο. Ο προαστιακός που θα με πήγαινε στη πόλη, με πέρασε μέσα από ηλιόλουστα πάρκα με μικρές λίμνες και καθαρούς περιπάτους αλλά κι από πυκνά δάση. Η σταδιακή μεταβολή του φυσικού περιβάλλοντος σε αστικό τοπίο ήταν ήπια κάτι που βοήθησε να αποδεχτώ ευκολότερα το γκρίζο χρώμα των σοσιαλιστικών κτιρίων που με υποδέχονταν στα προάστια της πόλης. Όμως η πραγματική ομορφιά του Γκντανσκ ξεκίνησε μόλις περάσαμε έξω από τα διάσημα ναυπηγεία της.
Πρώτο κτίριο που αντίκρισα κι έμεινα άναυδος ήταν ο σιδηροδρομικός σταθμός. Παρ' όλο που βρίσκεται σε μία περίοδο αναβάθμισης με την προσθήκη νέων πλατφορμών, το κτίριο εξακολουθεί να διατηρεί την παρελθοντική του αίγλη. Η εικόνα που έχουμε σήμερα προέρχεται από το 1900 όταν στη θέση ενός παλιότερου σταθμού (που είχε χτιστεί το 1852), θεμελιώθηκε ο κομψός σταθμός που συνέδεε την πόλη με την Βαρσοβία. Ωστόσο δε γλίτωσε κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Καταστράφηκε από μεγάλη πυρκαγιά αλλά ξαναχτίστηκε από τους Σοβιετικούς. Είναι ευτύχημα που διατήρησαν την αρχική του μορφή καθώς ο σταθμός έχει ένα "δίδυμο" αδελφό στη Γαλλία. Αναφέρομαι στο σταθμό του Κολμάρ της Αλσατίας. Ανατρέχοντας στις μνήμες μου, θυμήθηκα τον πύργο του σταθμού του Κολμάρ όταν πήγαινα από Στρασβούργο Βασιλεία. Και πράγματι αυτοί οι δυο σταθμοί μοιάζουν πολύ.
Ο σιδηροδρομικός σταθμός από την παλιά πόλη δεν είναι μακριά κι η βόλτα μέχρι το ιστορικό κέντρο είναι ευχάριστη και γεμάτη κομψά κτίρια και καθαρά πάρκα. Η έκπληξη όμως με περίμενε μόλις περάσαμε την Χρυσή Πύλη. Παρ' όλο που είμασταν φορτωμένοι με βαλίτσες, σταθήκαμε για λίγα λεπτά αποσβολωμένοι καθώς ερχόμασταν πρώτη φορά σ' επαφή με την παλιά πόλη. Εκπληκτικά κτίρια στη σειρά με πολύχρωμες προσόψεις και πρωτότυπες διακοσμήσεις είτε ζωγραφιστές είτε ανάγλυφες, μας πρόσφεραν έναν περίπατο καλαίσθητο κι ενδιαφέρον. Δεν βλέπαμε την ώρα να αφήσουμε τα πράγματα στο διαμέρισμα και να επιστρέψουμε στην πόλη για να την απολαύσουμε με μεγαλύτερη άνεση.
Η πρωσική αύρα της πόλης έχει διατηρηθεί από την Χρυσή Πύλη ως την Πράσινη Πύλη κι από τον Ιερό Ναό της Παναγιάς μέχρι το θέατρο του Σαίξπηρ. Μέσα σ' αυτή τη ζώνη βρίσκονται τα πιο όμορφα κτίρια κι οι πιο γραφικοί δρόμοι. Διέσχισα όλα τα σημεία πολλές φορές κατά τη διάρκεια των τριών ημερών που έμεινα εκεί διότι η μορφή τους άλλαζε με τη πάροδο της μέρας. Το πρωί επικρατεί ένας γλυκός τονισμός στις πολύχρωμες όψεις, το μεσημέρι που ο ήλιος είναι κάθετος, ζωντανεύουν τα διακοσμητικά στοιχεία των προσόψεων ενώ το σούρουπο το ιστορικό κέντρο ντύνεται με ένα ερυθρό πέπλο το οποίο μετατρέπεται σε έντονο κόκκινο όταν ανάβουν τα φώτα της πόλης.
Ένα ιδιαίτερο στοιχείο της πόλης είναι οι λίθινες υδρορροές που καταλήγουν σε κεφάλι δράκου όταν βρίσκονται στο δρόμο ή σε σχήμα ψαριού όταν κρέμονται από τις οροφές. Σχεδόν σε κάθε σπίτι συναντούσα ακριβώς το ίδιο μοτίβο κεφαλής. Αυτό που διέφερε ήταν το υπερυψωμένο ισόγειο μπαλκόνι κι οι σκάλες που ένωναν το δρόμο με την κύρια είσοδο του κτιρίου. Εκεί λογικά έμπαινε η προσωπική πινελιά των ιδιωτών. Διαφορετικές γλυπτές παραστάσεις, διαφορετικά μοτίβα αλλά και διαφορετικά σκαλοπάτια, δημιουργούσαν μία παιχνιδιάρικη ανάμειξη ιδιωτικής και δημόσιας πρωτοβουλίας.
Περνώντας από κάθε σπίτι, κυρίως στα νεώτερα, προσπαθούσα να φανταστώ την προσωπικότητα του κάθε ιδιοκτήτη από τα διακοσμητικά στοιχεία των προσόψεων. Κάπου συνάντησα ένα κολλάζ με την όψη λιονταριών ενώ σε ένα άλλο υπήρχε μία μακρόστενη ταινία που έδειχνε σκυλιά να τρέχουν. Πιο κάτω ένα κτίριο είχε πινελιές που θύμιζαν αρκετά Μιρό. Στην κεντρική πλατεία της πόλης, οι όψεις έχουν μία παρελθοντική αύρα. Εκεί τα διακοσμητικά στοιχεία συσχετίζονται με τον τρόπο ζωής των αρχών του περασμένου αιώνα. Χορευτές, μουσικοί, γυναίκες με παραδοσιακές φορεσιές, κιτς έγχρωμες προτομές και ιστορικά γεγονότα αλλά και ιστορικά πρόσωπα όπως αυτό του Κοπέρνικου. Φιγούρες όλων των εποχών κι όλων των εθνών που πέρασαν από κει να χορεύουν έναν παγανιστικό χορό γύρω από το άγαλμα του Ποσειδώνα, ο οποίος θεωρείται ο "προστάτης" της πόλης.
Το άγαλμα του αρχαίου θεού έχει μία εντυπωσιακή κίνηση κι η μυική του δύναμη τονίζεται με τις απότομες κινήσεις των χεριών, τη βαριά πατημασιά των ποδιών αλλά και με τον τρόπο που στρέφει το κεφάλι του προς τους περαστικούς. Πίσω απ' αυτόν ισορροπεί ένα μικρότερο γλυπτό του Ερμή, ο οποίος πέρα από το μέγεθος δεν έχει σε κάτι άλλο να ζηλέψει από τον θεό της θάλασσας.
Ένα απόγευμα ανηφόρισα προς τον λόφο που ορθώνεται πίσω από το σιδηροδρομικό σταθμό. Ο δρόμος με οδήγησε από το παλιό κτίριο του πλημμελειοδικείου στα μονοπάτια που σκαρφάλωναν προς την καταπράσινη πλαγιά. Πολλά σημεία του παλαιού κτιρίου ήταν γαζωμένα από σφαίρες δίνοντας του μία ιδιαίτερη γοητεία. Καθόμουν και παρατηρούσα την ορμή που είχε χτυπηθεί το κτίριο. Όσο πιο κοντά πήγαινε το βλέμμα μου στα παράθυρα των πάνω ορόφων τόσο πιο πολλές ήταν οι τρύπες. Πάνω στο λόφο κι έχοντας το ηλιοβασίλεμα πλάι, απόλαυσα τις εναλλαγές των χρωμάτων στις στέγες των σπιτιών του Γκντανσκ ενώ τα ογκώδη καμπαναριά κι οι ψηλοί πύργοι πρόσφεραν μία ξεχωριστή κόκκινη απόχρωση.
Λίγο πριν νυχτώσει επέστρεψα στο ιστορικό κέντρο. Πλέον ήταν μία κατακόκκινη πόλη, η οποία αποκτούσε πολυχρωμία μόνο στο κεντρικό δρόμο που ένωνε τις δυο πύλες. Περνώντας τη Χρυσή Πύλη, κοντοστάθηκα σε μία φωτογραφία που είχε κρεμαστεί στον έναν εσωτερικό τοίχο. Έδειχνε μία πανοραμική όψη της πόλης το 1945 ενώ πιο χαμηλά υπήρχε μία μικρή συλλογή φωτογραφιών με τα γνωστότερα σημεία της πόλης. Όλα τελείως ισοπεδωμένα. Ο πύργος του μουσείου Ιστορίας ήταν εξαφανισμένος και το χρυσό ρολόι ήταν σωριασμένο δίπλα σε έναν σκεπτικό στρατιώτη. Ο μεγάλος γερανός του ποταμιού καμένος κι ολόκληρες συνοικίες εξαφανισμένες. Δε μπορούσα να το πιστέψω πως τα περισσότερα στολίδια της πόλης που θαύμαζα όλες αυτές τις μέρες για λίγα χρόνια είχαν γίνει σκόνη και παράλληλα θαύμασα το κουράγιο των κατοίκων να τα ξαναχτίσουν όπως ήταν. Κάτι που δε συνέβη στην Αθήνα μετά το πόλεμο.
Το Γκντανσκ είναι μία μικρή πόλη που θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη μου. Είναι μία ευχάριστη έκπληξη στα μέχρι τώρα ταξίδια μου διότι ενώ απουσιάζει από τη λίστα των πιο γνωστών προορισμών, προσφέρει περισσότερη συγκίνηση από άλλα μέρη που έχουν μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα. Είναι μία πόλη που αξίζει να την περπατάς διότι σε γυρίζει στον 18ο αι.
Θα μπορούσα να πω πως η πόλη είναι το κρυφό διαμάντι της Πολωνίας αλλά επειδή θεωρείται η πατρίδα του κεχριμπαριού, θα την χαρακτηρίσω ως το πιο κομψό κεχριμπάρι της Βαλτικής.