O Τζον Μέιναρντ Κέινς είναι πάλι παρών

της Θεοδώρα Σταθούλια

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος είναι στα αρχικά του στάδια, όταν ο Αγγλος σύμβουλος του υπουργείου Οικονομικών της Μεγάλης Βρετανίας οικονομολόγος Κέινς εργάζεται με τους Αμερικανούς συναδέλφους του για την πολιτική πάνω στον περιορισμό των αιτιών που στη δεκαετία του '30 προκάλεσαν ανεξέλεγκτες συγκρούσεις ανάμεσα στα κράτη κυρίως λόγω των δασμών που χρησιμοποιήθηκαν από αυτά για να επιλύσουν οικονομικά προβλήματα.
Για τον Κέινς οι οικονομικές κρίσεις προέρχονται από τα εμπορικά πλεονάσματα και οι χώρες που τα παράγουν είναι υπεύθυνες και όχι οι χρεωμένες με ελλείμματα στα ισοζύγια πληρωμών. Ετσι από το 1942 προτείνει τη δημιουργία ενός Διεθνούς Οργανισμού Εκκαθάρισης, μιας διεθνούς τράπεζας. Αυτός ο οργανισμός θα εξέδιδε το δικό του νόμισμα για να ανταλλάσσεται με τα εθνικά νομίσματα με σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες και να γίνει η μονάδα λογιστικής μεταξύ των κρατών για να μπορεί να μετρηθεί το εμπορικό έλλειμμα ή το πλεόνασμα μιας χώρας.
Για τον Κέινς αυτός ο οργανισμός με έναν αριθμό πρωτοβουλιών, κινήτρων και αποφάσεων θα μηδένιζε τα κίνητρα για πλεονασματικούς λογαριασμούς αφού, όπου καταγράφονταν, θα κατάσχονταν. Αν υπολογίσουμε τους όρους παραγωγής αυτής της ιδέας στην καθολικότητά της με όρους «Γερμανικής ιδεολογίας» (Μαρξ), που σημαίνει ότι στην ιστορική συγκυρία ο συναγωνισμός στο παγκόσμιο εμπόριο ανταποκρίνεται στην ανάγκη το ιδιαίτερο συμφέρον των κυρίαρχων τάξεων να ταυτιστεί με το καθολικό συμφέρον, τότε πράγματι η ιδέα αυτή θα μπορούσε να έχει καταλυτικό ρόλο στο μεταπολεμικό τοπίο.
Η πρόταση αυτή υιοθετήθηκε από τη βρετανική αντιπροσωπεία στη διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς (Bretton Woods) του 1944, βρήκε όμως πολέμιους τους Αμερικανούς που στο τέλος του πολέμου θέλησαν να παγιώσουν τη διεθνή κυριαρχία τους.
Σχεδιάζουν τη δημιουργία ενός διεθνούς νομισματικού οργανισμού, τον οποίο κατά τη διάρκεια του χρηματοοικονομικού συνεδρίου των Ηνωμένων Εθνών του Μπρέτον Γουντς της Πολιτείας του Νιου Χάμσαϊρ των Ηνωμένων Πολιτειών θα επιβάλουν, με ηττημένη την ιδέα του Κέινς και λόγω της μετριοπαθούς στάσης της Γαλλίας και του Καναδά1. Οι Αμερικανοί θα προχωρήσουν στον έλεγχο της παγκόσμιας οικονομίας μέσω της δημιουργίας του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας, ως ομίλου πολλών οικονομικών θεσμών, και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.
Σήμερα η όξυνση της κρίσης μεταξύ του Τραμπ και των G6, Ε.Ε. και Καναδά φέρνει στην επιφάνεια αυτό το σύστημα, δηλαδή «αυτά που αφήσαμε να κοιμούνται» εξαντλώντας την πολεμική μας σε συνθηματολογική συστράτευση. Βλέποντας μόνο τη διατήρηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας για τις χώρες που εντάχθηκαν στο ΔΝΤ από το 1945 με την αξία των νομισμάτων τους σε όρους δολαρίου ΗΠΑ και, στην περίπτωση των Ηνωμένων Πολιτειών, την αξία του δολαρίου σε χρυσό, «σε τιμές που θα μπορούσαν να προσαρμοστούν μόνο για να διορθώσουν μια "θεμελιώδη ανισορροπία" στο ισοζύγιο πληρωμών και μόνο με τη συμφωνία του ΔΝΤ»2, γνωστό και ως το σύστημα του «Bretton Woods» μέχρι το 1971.
Τότε η Αμερική ανέστειλε τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό και είναι αξιοπερίεργο πώς ένα φως στο παράθυρο φαντάζει για τους αριστερούς για χρόνια ως «συνθήκη» που θα πρέπει να γίνει απόλυτα σεβαστή.
Ακόμα και σήμερα που είμαστε αντιμέτωποι με την απόλυτα εχθρική στάση της κυβέρνησης Τραμπ απέναντι στο σύνολο των διεθνών θεσμών κυριαρχίας που οι ίδιοι επέβαλαν το 1944 δεν υπάρχει παρά μια απλουστευτική υπογράμμιση του εμπορικού πολέμου μέσω των δασμών και όχι ως ακύρωση κάθε μορφής πολυμερισμού (multilateralism) στις διεθνείς συνθήκες, αυτό που θέλει η Ε.Ε. με τους κανόνες να είναι ακόμα στα χέρια του ΠΟΕ.
Η εχθρική πολιτική της νέας πολιτικής διακυβέρνησης των ΗΠΑ προς αυτό το ίδιο το μοντέλο του «Bretton Woods» και τον ρόλο στο ΔΝΤ ως δανειστή εκφράστηκε με τον πιο ηχηρό τρόπο με την υποψηφιότητα του οικονομολόγου Ανταμ Λέρικ για τη θέση του υπευθύνου των διεθνών οικονομικών.
Πριν από λίγες μέρες η υποψηφιότητα αποσύρθηκε, διότι έναν χρόνο μετά την υποβολή της ο Τραμπ δεν πέτυχε την έγκρισή της από τη Γερουσία. Η υποψηφιότητα Λέρικ συμπυκνώνει την πιο καθαρή επίθεση στο σύστημα του ΔΝΤ.
Ο Λέρικ έχει διατυπώσει την αντιπαλότητα στο πάλαι ποτέ κραταιό δανειακό μοντέλο του ΔΝΤ. Με αφορμή την αναδιάρθρωση των χρεών του Τρίτου Κόσμου, βλέπει τις χώρες αυτές να ξεφεύγουν από τον έλεγχο του Ταμείου και τις χρηματοπιστωτικές αγορές να εντάσσουν πάλι τις χρεοκοπημένες χώρες στο παιχνίδι τους και την Κίνα, το Ιράν κ.λπ. να λειτουργούν ως δεξαμενή κεφαλαίων χωρίς την αμερικανική επιτήρηση.
Αυτός είναι ο πόλεμος σήμερα με αφορμή τα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ. Ακουμπά την καρδιά της επαναφοράς της αμερικανικής κυριαρχίας που χάθηκε μέσα από την ανάδυση άλλων παγκόσμιων παικτών και νέων συσχετισμών. O Τζον Μέιναρντ Κέινς είναι πάλι παρών, για να υπενθυμίζει ότι τώρα η μάχη μπορεί να κερδηθεί. Θα είναι μια αρχή. Ενα νέο «Bretton Woods». 

(1) http://web-docs.stern.nyu.edu/old_web/economics/docs/Financial%20History...
(2) https://www.imf.org/external/about/histcoop.htm

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών