Η Ελλάδα και η Ρώμη δεν είχαν αφήσει παρά ηλίθιους απογόνους

Η καινούργια δεισιδαιμονία απλώθηκε πρώτα στη Συρία και την Αφρική. Κατέκτησε τα λιμάνια όπου μυρμηγκιάζει ένας ακάθαρτος όχλος, μετά εισχώρησε στην Ιταλία μολύνοντας καταρχή τις εταίρες των πόλεων. Αλλά για πολύν καιρό τα χωριά έμεινα αμόλυντα. Όπως πάντα οι χωρικοί αφιέρωναν στην Άρτεμη ένα πεύκο που το πότιζαν μία φορά το χρόνο με το αίμα ενός νεαρού αγριόχοιρου, εξευμένιζαν τους Λάρητες με τη θυσία μίας γουρούνας, πρόσφεραν στο Βάκχο, τον ευεργέτη των ανθρώπων, ένα κάτασπρο κατσικάκι κι αν ήταν πολύ φτωχοί είχαν τουλάχιστον λίγο κρασί και αλεύρι για τους προστάτες του σπιτιού, του αμπελιού και του χωραφιού. Τους είχαμε διδάξει πως αρκεί να αγγίξουν το βωμό με χέρι αγνό και πως οι θεοί χαίρονται με μία ταπεινή θυσία. Στο μεταξύ η βασιλεία του Ιαχβέ (Θεού) αναγγελλόταν σε χίλια δυο μέρη με διάφορους παραλογισμούς. Οι χριστιανοί έκαιγαν βιβλία, κατέστρεφαν ναούς, πυρπολούσαν πολιτείες. Η λύσσα τους εκδηλωνόταν και μέσα στις ερήμους. Εκεί χιλιάδες δυστυχισμένοι, στρέφοντας τη μανία τους ενάντια στον ίδιο τους τον εαυτό, ξέσκιζαν τα πλευρά τους με σιδερένιες αιχμές. Κι απ' όλη τη γη οι στεναγμοί  των εθελοντών θυμάτων ανέβαιναν προς το Θεό σαν υμνωδίες (...)

(...) Οι βάρβαροι κατακτούσαν την Αυτοκρατορία. Τα ήθη τους ήταν άγρια και καθώς ήταν εκδικητικοί και άρπαγες πίστευαν ακλόνητα στην εξαγορά των σφαλμάτων. Ο μύθος του Ιαχβέ και του γιου του, τους άρεσε. Ένας λόγος για να το πιστέψουν ακόμα περισσότερο ήταν το γεγονός πως προέρχονταν από τους Ρωμαίους που τους θεωρούσαν σοφότερους απ' αυτούς και τους θαύμαζαν στα κρυφά για τα ήθη και τις τέχνες τους. Αλίμονο! Η Ελλάδα και η Ρώμη δεν είχαν αφήσει παρά ηλίθιους απογόνους. Κάθε γνώση είχε χαθεί. Τότε εθεωρείτο μεγάλο προσόν να μπορείς να ψέλνεις κι εκείνοι που απομνημόνευαν μερικές φράσεις της Βίβλου περνούσαν πια για ιδιοφυΐες. Υπήρξαν ακόμα ποιητές όπως υπήρχαν και πουλιά, αλλά οι στίχοι τους ήταν θεόκουτσοι. Οι αρχαίοι δαίμονες, οι ευεργέτες του ανθρώπου, απογυμνωμένοι από τις τιμές τους, κυνηγημένοι και διωγμένοι κρύφτηκαν μέσα στα δάση. Μερικές φορές παρουσιάζονταν ακόμα στους ανθρώπους για να τους προκαλέσουν το δέος, έπαιρναν μία όψη τρομακτική με κόκκινο, πράσινο ή μαύρο δέρμα, με αγριωπά μάτια, τεράστιο στόμα με χαυλιόδοντες, κέρατα, ουρά, και καμιά φορά μ' ένα ανθρώπινο πρόσωπο πάνω στη κοιλιά τους. Οι Νύμφες παρέμεναν όμορφες. Κι οι βάρβαροι, μη γνωρίζοντας τα τόσο γλυκόηχα ονόματά τους τις αποκαλούσαν νεράιδες και θεωρώντας τες σαν πλάσματα ιδιότροπα με παιδιάστικα γούστα τις φοβούνταν και τις αγαπούσαν συνάμα (...)

(...) Αλλά ξαφνικά, ο Πόλεμος, η Πείνα και η Πανούκλα έμπαιναν μες στο συρτό και ο Θάνατος αρπάζοντας το βιολί απ' τα χέρια του βιολιτζή οδηγούσε αυτός το χορό: Η πυρκαγιά καταβρόχθιζε τα χωριά και τα μοναστήρια, οι στρατιώτες κρεμούσαν στη βελανιδιά του τρίστρατου τους χωριάτες που δεν πλήρωναν τα λύτρα τους, έδεναν στον κορμό της τις έγκυες γυναίκες και οι λύκοι έρχονταν τη νύχτα να κατασπαράξουν τον καρπό της κοιλιάς τους! Οι καημένοι οι άνθρωποι έχαναν τα λογικά τους. Όταν κάποτε ξαναρχόταν η ειρήνη και οι όμορφοι καιροί δίχως καμία αιτία τους έπιανε μία ξέφρενη μανία: άφηναν τα σπίτια τους κι έτρεχαν ομαδικά, μισόγυμνοι, ξεσχίζοντας τις σάρκες τους με σιδερένια τσιγκέλια και τραγουδώντας... Δεν κατηγορώ μονάχα τον Ιαχβέ και το γιο του για όλο αυτό το κακό. Πολλά κακά έγιναν δίχως να το θέλει και μάλιστα παρά τη θέλησή του. Αλλά εκεί όπου αναγνώριζα τη σκέψη του Αγαθού Θεού (όπως τον αποκαλούσαν) ήταν στο έθιμο που καθιέρωσαν οι βικάριοί του, και που ξαπλώθηκε σ' ολόκληρη τη χριστιανοσύνη: το έθιμο να καίνε κάτω από τους ήχους καμπανών και ψαλμωδιών τους άντρες και τις γυναίκες που διδαγμένοι από τους δαίμονες είχαν κάποιες ιδιαίτερες απόψεις σχετικά μ' αυτόν το Θεό.

Ανατόλ Φρανς,

Η Ανταρσία των Αγγέλων

σελ. 129-137