Αριστουργήματα του παρελθόντος: Η Γέννηση ενός Ηγέτη (2015)

Δεν είναι λίγες οι φορές που έχω αναφέρει πως αρκετά κινηματογραφικά διαμάντια περνούν αθόρυβα από τις σκοτεινές αίθουσες, μ' αποτέλεσμα να μην τραβούν τη προσοχή και το ενδιαφέρον που τους αναλογεί. Δε θυμάμαι αν η συγκεκριμένη ταινία προβλήθηκε σε κάποιο κινηματογράφο, εκτός κι αν δεν βρήκε διανομή στη χώρα μας, μ' αποτέλεσμα να καεί άδικα όπως συνέβη και σ' άλλες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα το εξαιρετικό The Witch. Για την "Γέννηση ενός Ηγέτη" είναι διπλό το κρίμα διότι η σκηνοθεσία, τα πλάνα κι η μουσική σίγουρα αναδεικνύονται περισσότερο σε έναν κινηματογράφο παρά σε μια ιδιωτική προβολή.

Ένα ακόμη στοιχείο που κάνει τη συγκεκριμένη ταινία ξεχωριστή είναι πως πατάει πάνω σε πολλά επίπεδα καθώς ταλαντεύεται σε πραγματικά γεγονότα και σε μία αόριστη εξέλιξη, η οποία όμως δε διαφέρει μ' αυτά που ακολούθησαν εκείνη τη περίοδο. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει πλέον λήξει με την Αντάντ θριαμβεύτρια στο πεδίο των μαχών. Ένας Αμερικανός διπλωμάτης εγκαθίσταται με την οικογένειά του στην Γαλλία, καθώς του έχει ανατεθεί να είναι ρυθμιστής σε μία συμφωνία παράδοσης της ηττημένης Γερμανίας. Η περίοδος είναι έκρυθμη καθώς κι οι δυο πλευρές μετρούν τις απώλειές τους και προσπαθούν ξανά να ορθοποδήσουν. Την ίδια στιγμή ο γιος της οικογένειες ζει ένα πρωτόγνωρο αδιέξοδο καθώς αποπροσανατολίζεται στο νέο περιβάλλον καθώς νέα πρόσωπα έχουν μπει στη ζωή του. Ο δυναμικός του χαρακτήρας προκαλεί προβλήματα στους γονείς του, οι οποίοι προσπαθούν να τον τιθασεύουν με άσχημες συνέπειες τόσο στους ίδιους όσο και στα πρόσωπα που τους περικλείουν. Οι εξελίξεις όμως τρέχουν. Οι διπλωμάτες σχεδιάζουν ένα μίνι πραξικόπημα, όπου κεκλεισμένων των θυρών μοιράζουν εδάφη, πόλεις και θρησκείες, την ώρα που η Γερμανία αποφασίζει να συνθηκολογήσει. Κι ενώ τα πραγματικά τους κίνητρα είναι να νεκρώσουν κάθε παράγοντα που μπορεί να επιφέρει ανάπτυξη (πολεμική, βιομηχανική, οικονομική κ.ο.κ.) στον εχθρό, οι αποφάσεις που παίρνουν, δεν είναι τίποτα παραπάνω από το σπέρμα του φασισμού που σκέπασε μετέπειτα την Ευρώπη. 

Τόσο ο τίτλος της ταινίας όσο και το τρέιλερ που κυκλοφορεί, είναι παραπλανητικοί και το πιστεύω αυτό διότι ενώ έχεις προετοιμαστείς να παρακολουθήσεις τα βιώματα που δημιουργούν έναν δικτάτορα, τελικά γίνεσαι μάρτυρας της γέννηση του σκοταδισμού. Ωστόσο σου παρουσιάζει και το πρώτο σκέλος, στο οποίο η ολοκλήρωση της ηγετικής φυσιογνωμίας περνιέται σε δύο στάδια ταυτοχρόνως, κάτι που δίνει ένα ιδιαίτερο κύρος στο σενάριο. Την πολυεπίπεδη αυτή ανάλυση, διαπιστώνουμε λίγο πριν το χαοτικό φινάλε. 

Είναι γνωστό πως η βάση που ξεκινάει το χτίσιμο της προσωπικότητας ενός ηγέτη, είναι τα παιδικά του βιώματα κι οι σχέσεις με τους γονείς. Το συναίσθημα που κυριεύει τον ήρωα και τον μετατρέπει σε ένα καταστροφικό κι αυτοκαταστροφικό ον, είναι ο θυμός. Γι' αυτόν τον λόγο, η ιστορία είναι χωρισμένη σε κεφάλαια-θυμούς. Ωστόσο, οι παρεμβάσεις των γονιών είναι κάπως ασαφείς, κάτι που στρέφει την προσοχή των θεατών κατευθείαν στον μικρό ήρωα. Αξιοποιώντας την ευκαιρία που του δίνεται, γίνεται ο ρυθμιστής του σπιτιού. Οι μεταβολές στη ψυχοσύνθεσή του, επηρεάζουν το κλίμα και τις αποφάσεις των γονέων. Όταν το συνειδητοποιεί αυτό ο πατέρας είναι πλέον αργά. "Δε θα αφήσουμε ένα παιδί να εξουσιάζει το σπίτι μας" δηλώνει καθώς μπαίνει με απειλητικές διαθέσεις στο δωμάτιο του μικρού για να τον τιμωρήσει. Όμως οι θυμοί κι η ισχυροποίηση της προσωπικότητας, έχουν στήσει ήδη τα θεμέλια ενός ανερχόμενου ηγέτη. 

Το να γίνει όμως κάποιος ηγέτης, χρειάζεται υπομονή και διακριτικότητα. Οφείλει να χει το χάρισμα στο να ελίσσεται αθόρυβα ανάμεσα από σπουδαία πρόσωπα και να απορροφά κάθε πληροφορία που μπορεί μελλοντικά να του φανεί χρήσιμη. Χωρίς να τραβάει πάνω του την προσοχή, κάθεται στην άκρη του τραπεζιού ή σε μια σκοτεινή γωνία και συλλέγει κάθε συζήτηση που πραγματοποιείται κοντά του. Κι αφού αποκτήσει τα κατάλληλα εφόδια, ξεκινάει τις δημόσιες σχέσεις που θα τον βοηθήσουν στην προσωπική του ανάδειξη. 

Αυτές οι δυο περίοδοι εξέλιξης, παρουσιάζονται ταυτόχρονα την ίδια ακριβώς στιγμή με μία εκπληκτική μαεστρία που σε βρίσκει απροετοίμαστο στο τελείωμα του έργου.
Για να πετύχει όμως αυτό, ο νεαρός ηθοποιός Μπρέιντι Κορμπέτ πραγματοποίησε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο, βασιζόμενος σε ένα εκπληκτικό καστ ηθοποιών. Η Μπερενίζ Μπεζό που την γνωρίσαμε στο The Artist ερμηνεύει την αινιγματική μητέρα του πρωταγωνιστή ενώ για τον Λίαμ Κάνινγχαμ έρχεται γάντι ο ρόλος του διπλωμάτη που προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ οικογένειας και καθήκοντος. Επίσης αρκετά ερωτεύσιμη η Στέισι Μάρτιν που υποδύεται την δασκάλα του μικρού πρωταγωνιστή ενώ έκπληξη της ταινίας είναι ο Ρόμπερτ Πάττινσον, ο οποίος φαίνεται πως επιλέγει καλύτερους ρόλους απ' αυτούς που τον είχαμε γνωρίσει. Η αποκάλυψη όμως στη ταινία είναι η ανεπανάληπτη ερμηνεία του πιτσιρικά Τομ Σγουίτ, για τον οποίον δεν έχω λόγια να περιγράψω τον ενθουσιασμό που μου προκάλεσε το παίξιμό του. Επίσης κι οι δεύτεροι ρόλοι είναι εξαιρετικοί, όπως της υπηρέτριας που φροντίζει τον μικρό αλλά και του παπά.
Ωστόσο, η μοναδικότητα της ταινίας στηρίζεται και στα εκπληκτικά της πλάνα. Μία μαγεία που σπάνια συναντάμε στον κινηματογράφο. Το συγκεκριμένο έργο ανήκει στην κατηγορία των ταινιών όπου κάθε πλάνο θα μπορούσε άνετα να είναι ένας πίνακας ζωγραφικής ή μία στατική φωτογραφία. Ο φωτισμός, τα χρώματα κι η ισορροπία των μορφών μέσα στο κάδρο, προσφέρουν ένα μοναδικό έργο τέχνης, το οποίο δένει απίστευτα με την υποβλητική μουσική του Σκοτ Γουώκερ.

Είναι εξαιρετική η ξεχωριστή παρουσίαση των προσώπων αλλά αυτό που κέρδισε την εκτίμησή μου είναι τα διπλωματικά παρασκήνια. Ο κυνικός τρόπος με τον οποίον κάποιοι άνθρωποι χαράζουν γραμμές πάνω στους χάρτες και μεταβάλουν το ρου της ιστορίας αλλά και της καθημερινής ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων, τη στιγμή που αδυνατούν να ρυθμίσουν την ίδια τους τη ζωή. Στο αρρωστημένο ημίφως της Κεντρικής Ευρώπης, προσπαθούν να κρύψουν τις αδυναμίες τους και τα σκοτεινά τους κίνητρα. Η ειρήνη εξάλλου δε συμφέρει κανέναν όσο κι αν την διαλαλούν οι περισσότεροι. Το τέλος ενός πολέμου δεν είναι τίποτα παραπάνω από τις βάσεις που θα πατήσει ο επόμενος πόλεμος. Η Γέννηση του Φασισμού είναι μια πραγματικότητα που όλοι γνωρίζουν με μαθηματική ακρίβεια στο που και πότε θα ξεπηδήσει.
Το φινάλε της ιστορίας προκαλεί ένα μούδιασμα λόγω της επικαιρότητάς του. Πάνω σ' αυτό το μούδιασμα πατάει ο δημιουργός και μας ρίχνει σε μία ατελείωτη δίνη που προκαλεί έντονη ζάλη. Λίγο πριν μπούμε σ' αυτόν τον ανεξέλεγκτο ίλιγγο, παρακολουθούμε την "ιεροτελεστία" της φασιστικής εδραίωσης. Ο τόπος κι ο χρόνος είναι ακαθόριστος, αν και θυμίζει έντονα την Δημοκρατία της Βαϋμάρης. Οι νέοι ρυθμιστές κατεβαίνουν τα σκαλιά, παρουσιάζοντας μ' αυτόν τον τρόπο την σταδιακή κατάπτωση της ηθικής, της δημοκρατίας και της ελευθερίας και προετοιμάζονται να προϋπαντήσουν τον νέο τους ηγέτη. Μέσα στο ξέφρενο πλήθος που εκφράζει τον θαυμασμό και την αγάπη του στο νέο σωτήρα, ένα κορίτσι αντιπροσωπεύει την αγνότητα της νέας γενιάς, καθώς μένει ατάραχο κι αδιάφορο, έχοντας το βλέμμα του στραμμένο προς άλλη κατεύθυνση. Πριν προλάβεις να βγεις από το σοκ που σου προκαλεί το πρόσωπο του ηγέτη, αρχίζει η βασανιστική δίνη, που σου αφήνει περιθώριο για μία μόνο σκέψη. Υπάρχει ελπίδα;...
Η "Γέννηση ενός Ηγέτη" είναι ένα σπάνιο διαμάντι που απευθύνεται σε μία περιορισμένη κατηγορία κινηματογραφόφιλων. Θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί ως μία ταινία-μουσείο καθώς αναδεικνύεται εντυπωσιακά η αύρα εκείνης της εποχής. Τα κτίρια, οι συμπεριφορές, τα κοστούμια, οι παραδόσεις αλλά κι οι ιστορικές συγκυρίες, είναι χαρακτηριστικά που σπάνια τα βρίσκουμε μαζεμένα μέσα σε ένα έργο. Επίσης η βουτιά στη ψυχοσύνθεση των προσώπων μαρτυρεί μία εξαιρετική μελέτη πάνω στη δημιουργία ισχυρών προσωπικοτήτων.
Παρόλο που είναι μία πολύ δύσκολη ταινία, την προτείνω ανεπιφύλακτα διότι βοηθάει αρκετά στην ερμηνεία των σημερινών εξελίξεων στην Ευρώπη και στην Μέση Ανατολή αλλά και των παρανοϊκών προσώπων που κυβερνούν ισχυρά κράτη.

Βαθμολογία: 9/10

Ο Ντράγκι και η νεοφιλελεύθερη ψυχή της Ευρωζώνης

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Μπορεί ο Μάριο Ντράγκι να διανύει τον τελευταίο χρόνο της θητείας του, ξεσκονίζοντας τον θώκο του για τον επόμενο, πιθανότατα Γερμανό διάδοχό του. Άρα αναρωτιέται κανείς τι ζόρι τραβάει με τους πλειστηριασμούς στην Ελλάδα.
Τι ακριβώς έγινε στην τελευταία συνεδρίαση του Eurogroup, τι ακριβώς διημείφθη μεταξύ του προέδρου της ΕΚΤ και του υπουργού Οικονομικών ίσως δεν το μάθουμε σύντομα. Περιοριζόμαστε στην ανεκδοτολογική εκδοχή του περιστατικού και στα όσα ευγενικά και διακριτικά είπε ο Ε. Τσακαλώτος στο Ευρωκοινοβούλιο. Το πρωτόκολλο εχεμυθείας δεσμεύει τους συμμετέχοντες σ’ αυτό το «άτυπο» και ανεξέλεγκτο όργανο της Ευρωζώνης που αποφασίζει για τα πάντα χωρίς να λογοδοτεί σε κανένα και χωρίς καν να πρακτικογραφούνται επίσημα οι συνεδριάσεις του. Θυμόμαστε, βέβαια, ότι θεωρήθηκε έγκλημα καθοσιώσεως -ή απλώς γραφικότητα- από τους τότε ομολόγους του η εξομολόγηση του Γ. Βαρουφάκη ότι ηχογραφούσε τις συνεδριάσεις του Eurogroup.
Αυτό, βέβαια, δεν είναι ιδιομορφία αποκλειστικά του Eurogroup. Κι άλλα κορυφαία όργανα της Ε.Ε. προτιμούν την «άτυπη» λειτουργία, τους κανόνες «εχεμύθειας» και το προνόμιο της αδιαφάνειας. Πρώτη απ’ όλους η ΕΚΤ. Πώς καταλήγει στις αποφάσεις του το Διοικητικό της Συμβούλιο, τι θέση παίρνουν εκεί οι 19 κεντρικοί τραπεζίτες και τα 6 μέλη του Εκτελεστικού της Συμβουλίου πριν ο «μάγος» Ντράγκι ανακοινώσει την απόφαση; Ως γνωστόν, η ηγεσία της ΕΚΤ, οχυρωμένη πίσω από την εδραιωμένη στις συνθήκες σιδηρά «ανεξαρτησία» της, αρνείται να δώσει στοιχεία για τον τρόπο που διαμορφώνει τις αποφάσεις της ακόμη και στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, κορυφαίο ελεγκτικό όργανο της Ε.Ε.
Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας. Ή είναι, στον βαθμό που ο φημολογούμενος διαπληκτισμός Ντράγκι- Τσακαλώτου φωτίζει την υπερεξουσία της ΕΚΤ όχι μόνο στη διακυβέρνηση της Ευρωζώνης, αλλά και στο ψαλίδισμα της κυριαρχίας κάθε κράτους - μέλους. Μπορεί ο Μάριο Ντράγκι να διανύει τον τελευταίο χρόνο της θητείας του, ξεσκονίζοντας τον θώκο του για τον επόμενο, πιθανότατα Γερμανό διάδοχό του. Άρα αναρωτιέται κανείς τι ζόρι τραβάει με τους πλειστηριασμούς στην Ελλάδα.
Προφανώς το θέμα δεν είναι προσωπικό. Ο Μάριο Ντράγκι θα συνεχίσει την καριέρα του στην Goldman Sachs ή σε κάποιο άλλο παγκόσμιο τραπεζικό «ζόμπι» ή σε κάποιον ευαγή διεθνή οργανισμό - κανείς δεν πάει χαμένος από το κλαμπ της χρηματοπιστωτικής ελίτ, το περίφημο G30. Ούτε είναι θέμα ψυχολογίας ο βαθμός αισιοδοξίας ή απαισιοδοξίας του Ντράγκι ή του Ρέγκλινγκ στις εκτιμήσεις τους για τις ελληνικές επιδόσεις στο «σπριντ» προς την «καθαρή» ή «ακάθαρτη» έξοδο από τα Μνημόνια. Είναι θέμα άσκησης μιας αυταρχικής εξουσίας που θεωρεί τις ελληνικές συστημικές τράπεζες ιδιοκτησία της, παρά την αιματηρή ανακεφαλαιοποίησή τους με χρήματα των φορολογουμένων. Που δεν μοιράζεται με κανέναν το προνόμιο ελέγχου της -ούτε καν με τα «αγορές» στις οποίες ομνύει- και γι’ αυτό απαιτεί 40.000 ετησίως από το 2019. Είναι μια εξουσία ανεξέλεγκτη, οπλισμένη με τη φετιχιστική δύναμη της διαχείρισης του χρήματος και με τη μυστικιστική προσήλωση των ευρωπαϊκών θεσμών και των αγορών στη νομισματική της πολιτική. Με λίγα λόγια, είναι η νεοφιλελεύθερη ψυχή της Ευρωζώνης που θα ασκεί τη δηλητηριώδη επιρροή της και μετά τον Αύγουστο. Θα απαιτεί «τη λίβρα κρέας από τη σάρκα μας» και στην εκδοχή των εκπλειστηριασμένων ακινήτων.
Κομίζεις γλαύκαν εις Αθήνας θα μου πείτε, και σωστά. Μικρός είναι ο κόσμος κι ίσως αρκετοί γνωρίζουν ότι προσωπικά πιστεύω πως ο μόνος τρόπος να απαλλαγεί η Ευρωζώνη από τη σκοτεινή, νεοφιλελεύθερη ψυχή της είναι η διάλυση και η επανίδρυση σε δημοκρατική βάση, σε όλη τη θεσμική πυραμίδα της. Δύσκολο, χρονοβόρο, ακριβό. Αλλά δεν βλέπω πώς αλλιώς.
Όμως, από όσους πιστεύουν ότι είναι εφικτή η δημοκρατική μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης κι έχουν τον θεσμικό ρόλο να προτείνουν το πώς, δεν βλέπω την παραμικρή πρωτοβουλία σε μια συγκυρία που αυτό επιβάλλεται και επιτρέπεται.
Η Κομισιόν και ο γαλλογερμανικός «άξονας» (λέμε τώρα...) έχουν δρομολογήσει το δικό τους σχέδιο μεταρρύθμισης της Ευρωζώνης, με πρώτο σταθμό τον Ιούνιο. Ο ESM θα γίνει ΕΝΤ, θα υπάρξουν αλλαγές στη διαδικασία του «Ευρωπαϊκού Εξαμήνου» ή στη διακυβέρνηση της Ευρωζώνης, για ορισμένους θεσμούς αναζητείται δημοκρατική επίφαση. Η διεργασία περιορίζεται σε ένα γαλλογερμανικό διάλογο, με την Κομισιόν συντονιστή. Και παρά τις πάγιες γερμανικές αμφιβολίες για την πολιτική της ΕΚΤ, αυτό που μένει στο απυρόβλητο απ’ αυτή τη «μεταρρυθμιστική» σούπα είναι η νεοφιλελεύθερη ψυχή της Ευρωζώνης, η απόλυτη και ανεξέλεγκτη εξουσία της Φραγκφούρτης. Πολλά κεφάλαια των συνθηκών της Ε.Ε. έχουν ανοίξει, απαιτείται η αναθεώρησή τους, αλλά ουδείς διανοείται να ανοίξει το κεφάλαιο της «ανεξαρτησίας» της ΕΚΤ, που με την προώθηση της τραπεζικής ένωσης θα γίνει ακόμη πιο καταθλιπτική. Φανταστείτε δε τι θα γίνει και με Γερμανό επικεφαλής της. Ιδού, λοιπόν, πεδίον δόξης για όσους πιστεύουν ότι είναι εφικτός ο εκδημοκρατισμός της Ευρωζώνης. Ας αρχίσουν από τη νεοφιλελεύθερη ψυχή της.

Πηγή: Αυγή

Μαζί ή Τίποτα

Έπρεπε να φτάσουμε τέλη Φλεβάρη για να παρακολουθήσω την πρώτη αξιόλογη ταινία της χρονιάς. Το "Μαζί ή Τίποτα" του Φατίχ Ακίν δεν είναι μόνο μία δυνατή κινηματογραφική εμπειρία αλλά παράλληλα γίνεται κι ένα ισχυρό χαστούκι απέναντι στον νεοναζισμό κι όλο το αρρωστημένο σύστημα της αστικής δημοκρατίας που εν μέρει "καλύπτει" τα εγκλήματά του. Κι όσο μεγαλύτερη είναι η ανοχή που δείχνει το σύστημα κι η κοινωνία τόσο πιο πολύ θεριεύει το τέρας που δεκαετίες τώρα εκκολάπτεται στην αγκαλιά της αστικής τάξης.

Η ιστορία μας βασίζεται στο θάνατο ενός μετανάστη πατέρα και του γιου του από βομβιστική ενέργεια Γερμανών νεοναζί. Η σύζυγος έχοντας υποστεί το σοκ της ξαφνικής απώλειας, δίνω παράταση στη ζωή της, αποφασισμένη να κυνηγήσει την υπόθεση και τους δολοφόνους μέχρι τέλους, καθώς πιστεύει πως οι δράστες είναι νεοναζί και τα κίνητρά τους ήταν καθαρά ρατσιστικά. Όμως η παρελθοντική παράνομη δράση του άνδρα της γίνεται μαξιλάρι στους θεσμούς της δικαιοσύνης, οι οποίοι προσπαθούν να καλύψουν τα νεοναζιστικά κίνητρα των δυο εγκληματιών. Απογοητευμένη η πρωταγωνίστρια με τη δικαιοσύνη, ταξιδεύει στην Ελλάδα για να ξεσκεπάσει το ύπουλο κύκλωμα των νεοναζί και να βρει τους ενόχους.

Η νέα ταινία του Φατίχ Ακίν είναι ένα αναπάντεχο δικαστικό θρίλερ με το οποίο ξεσκεπάζει την αρρωστημένη δημοκρατία της Ευρώπης και παράλληλα αποκαλύπτει το υπόγειο δίκτυο συνεργασίας των νεοναζιστικών καρκινωμάτων, βασιζόμενο στις δολοφονίες Τούρκων κι Ελλήνων μεταναστών στην Γερμανία από νεοναζί. Με έναν εξαιρετικό ρυθμό που δεν αφήνει στη ταινία κανένα περιθώριο στο να κάνει κοιλιά, παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο αθωώνονται εγκληματίες με νεοναζιστικά κίνητρα, προσπαθώντας η αστική δημοκρατία μ' αυτόν τον τρόπο να κρύψει τις βρωμιές της κάτω από το χαλάκι. 

Η ιστορία χωρίζεται σε διάφορα κεφάλαια, με τα οποία εξελίσσεται το δράμα. Ξεκινάει με την οικογένεια, περιγράφοντας συνοπτικά τους δεσμούς αγάπης των τριών μελών λίγο πριν τον βίαιο "χωρισμό" τους. Σ' αυτό το κεφάλαιο παρακολουθούμε τη σταδιακή κατάρρευση της ηρωίδας λίγο πριν πάρει την τελική απόφαση να κυνηγήσει τους δράστες μέχρι τέλους. Στο δεύτερο κεφάλαιο έχουμε την αδιέξοδη δράση της δικαιοσύνης. Γροθιά στο στομάχι η περιγραφή της έκρηξης κι ο τρόπος θανάτου των δυο θυμάτων. Η οργή ήταν έκδηλη στην κινηματογραφική αίθουσα κι ερμηνεύτηκε με ένα δυνατό ξέσπασμα της πρωταγωνίστριας στους δυο δράστες. Αντιθέτως, συγκλονιστική ήταν η μαρτυρία του πατέρα του δράστη, ο οποίος με τη στάση του προσπάθησε να σώσει την αξιοπρέπεια της αστικής τάξης. Εξαιρετικός στη σύντομη ερμηνεία του, ο Ούλριχ Τούκουρ. Στο τρίτο κεφάλαιο με το όνομα "θάλασσα", έχουμε την κάθαρση. Η ηρωίδα ταξιδεύει στην Ελλάδα και προσπαθεί να διαπιστώσει με τα ίδια της τα μάτια το νεοναζιστικό κύκλωμα που λειτουργεί σ' ολόκληρη την Γηραιά Ήπειρο για να ξεπλένει τα εγκλήματα των νεοναζί. Η εσωτερική της πάλη είναι μία βουβή κραυγή που την αναγκάζει να ταλαντεύεται μέχρι να πάρει μία αμφιλεγόμενη απόφαση, η οποία σηκώνει μεγάλη συζήτηση.

Με λίγα λόγια η ταινία έχει ένα πλούσιο και δυνατό σενάριο που την εκτοξεύει στα ύψη. Πέρα όμως απ' αυτό, η ταινία τυγχάνει να έχει μία εκπληκτική Νταϊάν Κρούγκερ, η οποία ερμηνεύει τον καλύτερο ρόλο της μέχρι τώρα πορείας της. Παρά την ψυχρή της υπόσταση, καταφέρνει να μεταβιβάσει τον πόνο και την οργή της και να μας συνοδεύσει μ' αυτά τα δυο συναισθήματα ως το τέλος της ταινίας. Μαζί της, κι η υπόλοιπη ομάδα ηθοποιών προσφέρει καλές ερμηνείες όπως ο Ούλριχ Τούκουρ που ανέφερα παραπάνω, ο Γιοχάνες Κρις που ερμηνεύει τον συνήγορο των νεοναζί, ο Ντένις Μοσκίτο που υποδύεται τον δικηγόρο της πρωταγωνίστριας και φυσικά τον Γιάννη Οικονομίδη που παίζει τον κόντρα ρόλο του Έλληνα νεοναζί, ο οποίος προσπαθεί να καλύψει τους δύο δράστες.

Είναι αρκετοί οι λόγοι που με κάνουν να εκτιμώ τον σκηνοθέτη Φατίχ Ακίν. Ακόμα κι η κινηματογραφική του αποτυχία "Μαχαιριά" είχε έναν δυναμισμό που τον οδήγησε σε "διαζύγιο" με την Τουρκία. Όμως με τη συγκεκριμένη ταινία, αποδεικνύει πως έχει τα κότσια να βρεθεί αντιμέτωπος όχι μόνο με το ευρωπαϊκό κατεστημένο αλλά και με τους νεοναζί όλων των χωρών. Η επιλογή της Χρυσής Αυγής, από τις υπόλοιπες νεοναζιστικές οργανώσεις της Ευρώπης, είναι παράλληλα μια γροθιά και για τους εγχώριους δημιουργούς οι οποίοι εθελοτυφλούν μπροστά στο τέρας που ορθώνεται στη χώρα μας. Οχτώ χρόνια οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, μα κανένας δεν ύψωσε το ανάστημά του να παρουσιάσει την κατάντια της ελληνικής κοινωνίας. Ούτε ένας. Κι έρχεται ένας Τούρκος σκηνοθέτης για να το πράξει. 

Ο Φατίχ Ακίν, αναγνωρίζει πως μοναδικό του όπλο απέναντι στην έξαρση του νεοναζισμού είναι ο κινηματογράφος, και το χειρίζεται άψογα. Πετυχαίνει τόσο καλά το στόχο του, που έγινε μεμιάς στόχος κακεντρεχών σχολίων από κριτικούς που προωθούν την ίδια στιγμή βλακώδεις ταινίες όπως η Μορφή του Νερού κι η Αόρατη Κλωστή. Δυστυχώς αυτό συμβαίνει κάθε φορά που κάποιος μέσα από το έργο του καταδικάζει το σάπιο σύστημα με κατανοητή και ξεκάθαρη γλώσσα. Κι ο Φατιχ Ακίν δε δίστασε να το κάνει αμέσως μετά από μία κινηματογραφική αποτυχία, φανερώνοντας την αποφασιστικότητά του. 

Σίγουρα η ταινία θα ξενίσει αρκετούς νεοναζί κι ακροδεξιούς κάτι που αποδεικνύει πως ο δημιουργός έκανε πολύ καλά τη δουλειά του. Παράλληλα θα προκαλέσει αρκετά ερωτήματα για το φινάλε, κάτι το οποίο μπορεί να θεωρηθεί ως επιτυχία για τον δημιουργό καθώς προσφέρει στους θεατές τροφή για σκέψη.

Όταν μία ταινία είναι από μόνη της δυνατή, τα υπόλοιπα λόγια είναι περιττά, γι' αυτό θα ήθελα να κλείσω με ένα απόφθεγμα του Γάλλου στρατιωτικού και πολιτικού ηγέτη της Γαλλικής Επανάστασης Σαιν-Ζυστ, "Καμιά ελευθερία στους εχθρούς της ελευθερίας". 

Όσο για την ταινία, σπεύσετε να τη δείτε. 

Βαθμολογία: 8/10

Αντιφασισμός τώρα, όχι προπαγάνδα

του Μάρκο Ρεβέλι*
μετάφραση - απόδοση: Αργύρης Παναγόπουλος

Η αντιφασιστική Ιταλία βγαίνει σήμερα τους δρόμους σε ένα βαρύ κλίμα. “Κλίμα βίας”, διαλλαλούν με υποκρισία τα κύρια μέσα μαζικής ενημέρωσης, παραποιώντας και πάλι το σενάριο, σαν να υπήρχε μια συμμετρική βία. Από αντίπαλες εξτρεμιστικές μειοψηφίες, εξίσου μισαλλόδοξες, ενώ στην πραγματικότητα η βία που είδαμε όχι μόνο τις τελευταίες εβδομάδες, αλλά τους τελευταίους μήνες και τα τελευταία χρόνια είναι μια εντελώς ασύμμετρη βία, διάχυτη από μια σειρά από εκφοβισμούς, εισβολές, επιθέσεις πάντα από την ίδια πλευρά, έργο των ίδων ομάδων, με τις ίδιες στολές, τα ίδια τελετουργικά, τα ίδια σύμβολα και τατουάζ: Casa Pound και Forza Nuova, με τα αντίστοιχα παραρτήματά τους. Και πάντα με τον ίδιο πολιτικό σχεδιασμό: να καταλάβουν τμήματα των πόλεων και των περιοχών που μέχρι χθες ήταν έξω από τα όρια της άκρας δεξιάς.
Μητροπολιτικές περιφέρειες, προάστια και μικρές πόλεις, περιοχές στις οποίες η περιθωριοποίηση και η κοινωνική υποβάθμιση έχουν δημιουργήσει δυσφορία και θυμό, με το “στρατηγικό” στόχο να καταστούν πολιτικοί εκφραστές και σημείο αναφοράς αυτής της δυσφορίας και της οργής.
Βικοφάρο, στις 27 Αυγούστου του προηγούμενου έτους. Ρώμη, Τιμπουρτίνο 3, στις 6 Σεπτεμβρίου. Κόμο, 28 Νοεμβρίου. Αυτά είναι τα κύρια στάδια μόνο μιας πορείας που κορυφώθηκε με την ακραία πράξη ρατσιστικής τρομοκρατίας στη Ματσεράτα στις 3 Φεβρουαρίου. Από την άλλη πλευρά ένα επεισόδιο, στο Παλέρμο, που όσο μισητό θα μπορούσε να θεωρηθεί - και αποτελεί μια αποτρόπαια πράξη ο ξυλοδαρμός ενός δεμένου ατόμου, ασύμβατο με τις αξίες του αντιφασισμού, όποια και να μπρούσε να είναι η ιδέα των πρωταγωνιστών του - σίγουρα δεν μπορεί να αλλάξει το προφίλ ενός εξαιρετικά ανησυχητικού πολιτικού πλαισίου.
Ευτυχώς, στη Ματσεράτα στις 10 Φεβρουαρίου διαδήλωσαν περισσότερα από 30 χιλιάδες άτομα που κατάλαβαν αμέσως ποιο ήταν το σωστό και δίκαιο πράγμα που έπρεπε να κάνουν.
Ευτυχώς υπάρχει και η σημερινή κινητοποίηση, η μεγάλη πλατεία της Ρώμης και οι πολλές ιταλικές πλατείες. Ακριβώς γιατί πιστεύουμε ότι η ελαχιστοποίηση της απειλής αυτού της φρικτής και ξεδιάντροπης δεξιάς αποτελεί μια πράξη αυτοκτονίας για μια ήδη τραυματισμένη δημοκρατία. Είμαστε πεπεισμένοι ότι το να δηλώνεις ότι ο φασισμός “πέθανε και τον θάψαμε”, όπως έκανε ο υπουργός Αστυνομίας Μάρκο Μινίτι, ή μας καλούσε για να αποδραματικοποιήσει και να χαμηλώσει τους τόνους, για να μην ενοχλεί μια δύσκολη προεκλογική εκστρατεία που ανεβάζει το ενδιαφέρον του κόσμου, ή αποτελεί απόδειξη κυνισμού και ανευθυνότητας. Ακριβώς γιατί γνωρίζουμε ότι η Ιταλία δεν έχει ανοσία από το μαύρο κύμα που διασχίζει την Ευρώπη. Κάθε άλλο! Ακριβώς γι 'αυτούς τους λόγους πιστεύουμε ότι κάθε άτομο που θα βγει σήμερα στους δρόμους αποτελεί μια νίκη.
Δεν πρόκειται να διεκδικήσει κανείς τα πρωτεία, ή να παίξει το ξεφτισμένο παιχνίδι της καταγγελίας και της μομφής. Ο αντιφασισμός δεν είναι ένα ελαφρύ όπλο που θα το πας στην εκλογική μάχη για να κερδίσεις μερικά δέκατα εκλογικών ποσοστών. Πρέπει να γνωρίζεις τον κίνδυνο που παραμονεύει. Αυτός ο κίνδυνος είναι μεγάλος, ενοχλητικός, κατά κάποιο τρόπο χωρίς προηγούμενο. Δεν αναβιώνουμε σήμερα την προσφιλή για μερικούς επανέκδοση των συγκρούσεων της δεκαετίας του '70, όταν χτυπούσαν σκληρά οι μαύρες συμμορίες, στην υπηρεσία των αφεντικών, που ήταν λιγότερο ή περισσότερο κρυφά, οι μυστικές υπηρεσίες με παρακρατικά χαρακτηριστικά, οι διεθνείς μυστικές υπηρεσίες, αλλά δεν είχαν μαζική συναίνεση. Ο σημερινικός νεοφασισμός - αλλά ίσως θα ήταν καλύτερα να τον ονομάσουμε νεοναζισμό – οσφρείζεται και καταλαβαίνει ότι έχει μια νέα ευκαιρία για να ριζώσει με πρωτοφανή τρόπο στις λαϊκές μάζες, για να το πούμε έτσι απλά. Για να μπορέσει να αντλήσει νέες δεξαμενές οργής.
Μετά από τις εκλογές της 4ης Μαρτίου, δεν περιμένουμε μια ζεστή άνοιξη, αλλά ένα κρύο χειμώνα εκτός εποχής. Η Ευρώπη έχει ήδη δώσει το μήνυμά της. Δεν θα έχουμε μεγάλες εκπτώσεις. Το ευρωπαϊκό κατεστημένο είναι στη φάση της διάλυσης και η Ευρωπαϊκή Ένωση με τις ισορροπίες της αποδιοργανωμένες προετοιμάζει στην Ιταλία, που έχει ένα μη βιώσιμο χρέος, μια υποδοχή που δεν θα είναι πολύ διαφορετική από αυτή που επέβαλε – μπροστά στη σιωπή όλων – στην Ελλάδα σχεδόν πριν από τρία χρόνια. Με μια ουσιαστική διαφορά: εκεί ήταν μια ισχυρή κυβέρνηση με μια ξεκάθαρη δύναμη της Αριστεράς, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, που έσωσε όσους μπορούσε να σώσει από τα ευπαθή στρώματα του πληθυσμού και αποτέλεσε ένα φράγμα εναντίον της πρόκλησης της Χρυσής Αυγής, που υποχώρησε από τότε.
Εδώ δεν υπάρχει αυτό, γιατί θα έχουμε ή μια πολύ αδύναμη κυβέρνηση ή μια κυβέρνηση μιας θρασύτατης και διαιρεμένης δεξιάς: προϋποθέσεις για μια περαιτέρω κοινωνική ύφεση τεραστίων διαστάσεων που θα αυξήσει τις στρατιές των οργισμένων, των πικραμένων και των αγανακτισμένων. Τις υπερβολικές υποσχέσεις της προεκλογικής εκστρατείας δεν μπορεί παρά να τις ακολουθήσει μια ψυχρολουσία περαιτέρω στέρησης, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η αίσθηση της εγκατάλειψης, της προδοσίας, της μοναξιάς, της εκδικητικότητας από την πλευρά εκείνων που αισθάνονται ότι είναι στη λάθος πλευρά του κεκλιμένου επιπέδου. Αυτό θα είναι το ιδανικό νερό στο οποίο προετοιμάζονται για να κολυμπήσουν οι καρχαρίες που τροφοδοτούνται από την μνησικακία, την έχθρα και την απογοήτευση.
Για το λόγο αυτό, αποτελεί πράξη ανευθυνότητας η απόφαση του υπουργού Εσωτερικών να δεχθεί στις εκλογές τα κόμματα που αναφέρονται ρητώς στο φασισμό, αντίθετα από ό,τι είχε συμβεί, πολύ σωστά, στις περιφερειακές εκλογές της Σικελίας. Το αίτημα για μια ταχεία και νόμιμη απαγόρευση των οργανώσεων όπως η Forza Nuova και η Casa Pound, έχει διαρκώς και μεγαλύτερη πολιτική σημασία, γιατί και μόνο με την παρουσία τους αποτελούν παράγοντα αναναραχών και βίας.

*Ο Μάρκο Ρεβέλι είναι Ιταλός πανεπιστημιακός και διανοούμενος, πρόεδρος του “Ιδρύματος Πιέτρο Γκομπέτι” του Τορίνο, αφιερωμένο στη δράση του αντιφασίστα διανοούμενου, ενώ ο πατέρας του Νούτο Ρεβέλι ήταν από τους πλέον γνωστούς διοικητές αντάρτικων ομάδων της Ιταλίας. Στο Τορίνο και το Κούνεο υπάρχει το “Ίδρυμα Νούτο Ρεβέλι”. Ο Μ. Ρεβέλι είναι από τους ιδρυτές της Άλλης Ευρώπης με τον Τσίπρα.
Το editorial δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Il Manifesto, το Σάββατο 24 Φεβρουαρίου 2018.

Πηγή: Αυγή

Τελικά έχει λήξει ο εμφύλιος σ’ αυτή τη χώρα;

Ορισμένοι από τους προηγούμενους εφαρμοστές της εγχώριας αστικής δημοκρατίας (δηλαδή της ολιγαρχικής διακυβέρνησης) έχουν χάσει τον ύπνο τους τις δυο τελευταίες βδομάδες λόγω του σκανδάλου Novartis.
Αξιοσημείωτο γεγονός σ’ αυτόν τον πανικό είναι πως σε κάποιους έχουν πέσει οι δημοκρατικές τους μάσκες, κάτι που φάνηκε έντονα από τις πρώτες μέρες που ακούστηκαν χαρακτηρισμοί όπως “κουκουλοφόροι” και “συμμορίτες” για τους προστατευόμενους μάρτυρες. Η ανοχή απέναντι σ’ αυτές τις θλιβερές δηλώσεις, έδωσε το πάτημα να ακουστούν πολύ πιο χυδαίες φράσεις μέσα στο κοινοβούλιο από μία ομάδα “εξωκοινοβουλευτικών” που δε ντράπηκαν να φωνάξουν «σας θάψαμε στον Γράμμο, θα σας θάψουμε ξανά!». Πατώντας πάνω σ’ αυτήν την αισχρή δήλωση, αναρωτήθηκα για μία ακόμη φορά αν τελικά έχει λήξει ο εμφύλιος σε τούτη εδώ τη χώρα.
Ανήκω στη γενιά που ο εμφύλιος πόλεμος παρουσιαζόταν συνοπτικά σε μία μόνο σελίδα του σχολικού βιβλίου ιστορίας κι αν θυμάμαι καλά ήταν δυο παράγραφοι και μία αόριστη εικόνα. Μεγαλώσαμε λοιπόν με την ιδέα πως μετά την Κατοχή, όλα κύλησαν σχετικά ομαλά. Η λέξη “συμμοριτοπόλεμος” δεν σήμαινε κάτι για μας κι αμφιβάλλω αν ο περισσότερος κόσμος γνωρίζει τον αριθμό των νεκρών του εμφυλίου πολέμου. Γι’ αυτό το λόγο είμαι βέβαιος πως αρκετοί συνάνθρωποί μου δεν ανατρίχιασαν με τους απαράδεκτους χαρακτηρισμούς και με τις χυδαίες απειλές για έναν νέο Γράμμο και Βίτσι.
Όσοι όμως έχουν επιχειρήσει να μελετήσουν το παρελθόν, θα διαπιστώσουν πως στον εμφύλιο πόλεμο δεν υπήρξαν τελικά ηττημένοι αλλά ούτε και νικητές. Οι άνθρωποι που πολέμησαν στα βουνά ενάντια στους ναζί, ήταν οι ίδιοι που αντιστάθηκαν στην επέλαση των Άγγλων, κι ένα τμήμα αυτών ανέβηκε ξανά στα βουνά μη δεχόμενοι τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Αυτοί οι άνθρωποι εξοντώθηκαν όρθιοι με το όπλο στο χέρι. Δεν ηττήθηκαν ούτε από τους ναζί, ούτε από τους εγχώριους συνεργάτες των ναζί και τους Άγγλους, αλλά έγιναν κάρβουνο από τις βόμβες ναπάλμ των Αμερικανών. Συν τοις άλλοις, η πλειοψηφία του ελληνικού λαού που υποστήριζε τα ιδανικά αυτών των ηρώων, τρομοκρατήθηκε από τα Δεκεμβριανά και την απόβαση του βρετανικού στρατού κι έτσι αποδέχτηκε σιωπηρά την νέα οδυνηρή κατάσταση.
Ποιοι όμως επωφελήθηκαν από την κατάληξη του εμφυλίου πολέμου; Μα φυσικά η αστική τάξη, η οποία είχε καταφέρει να επιβιώσει και κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Ποια είναι όμως η πολιτικοκοινωνική ανωμαλία που προκλήθηκε μ’ αυτήν την εξέλιξη; Η αστική τάξη γνωρίζοντας πως δε μπορεί να επωμιστεί τη νίκη του εμφυλίου πολέμου, αρκέστηκε στο ρόλο του εντολοδόχου των “συμμάχων” (Άγγλων, Αμερικανών και Γερμανών). Κι ενώ στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα υπήρχε ένας καταιγισμός σκανδάλων (με πιο πρόσφατα Siemens, υπόθεση Βατοπεδίου, λίστα Λαγκαρντ, Paradise Paper και Novartis) στα υπόλοιπα κοινωνικά στρώματα διατηρήθηκε μέχρι σήμερα (μέσα από τις μαρτυρίες, τα βιβλία και τα τραγούδια) το αίσθημα της αδικίας.
Κάθε φορά που αυτό το αίσθημα οξυνόταν, οι εκπρόσωποι της αστικής τάξης κουνούσαν επιδεικτικά το δάχτυλο με φράσεις όπως το «μαζί τα φάγαμε», οι οποίες προκαλούσαν συνήθως μόνο εκνευρισμό. Τώρα όμως που χάνεται το έδαφος κάτω από τα πόδια τους, προβαίνουν σε δηλώσεις και χαρακτηρισμούς επικίνδυνους, καθώς εκείνοι είναι που επαναφέρουν την αίσθηση ενός εμφυλίου πολέμου που δεν τελείωσε ποτέ. Η στάση τους αυτή αποδεικνύει πως από την μεριά τους ο εμφύλιος πόλεμος δεν έχει λήξει. Πόσο μάλλον από την μεριά των αδικημένων.
Αυτό όμως που μες στον πανικό τους δεν υπολογίζουν, είναι πως μόνοι τους δεν έχουν το σθένος και το ήθος για να νικήσουν και πως αυτή τη φορά δεν έχουν την υποστήριξη ούτε των Αμερικανών αλλά ούτε και των λοιπών Ευρωπαίων.

Σημείωση: Η φωτογραφία είναι από τα αρχεία της Unicef και παρουσιάζει ένα ελληνόπουλο κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.

Πρώτη δημοσίευση: aplotaria.gr

Το μετέωρο βήμα του Ερντογάν στο Αφρίν

του Κώστα Ράπτη

Ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν ακούγεται οργισμένος. Τόσο οργισμένος, όσο μόνο ένας εξαπατημένος άνθρωπος μπορεί να ακουστεί. Αλλά βρίσκεται όντως σε μία κατάσταση όπου για μεγάλο διάστημα πατά σε δύο βάρκες και τώρα κινδυνεύει να αδειαστεί και από τις δύο.
Από τη μία χρησιμοποιεί τα ανοίγματά του προς τη Ρωσία, προκειμένου να εκβιάσει την ανταπόκριση του παραδοσιακού υπερατλαντικού του συμμάχου στις ανησυχίες του. Από την άλλη, οχυρώνεται πίσω από την συμμετοχή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ για να αποτολμήσει, όπως και τον Νοέμβριο 2015, προκλήσεις που υπό άλλες συνθήκες θα έβρισκαν απηνή απάντηση από τους Ρώσους προστάτες της Δαμασκού.
Συμπληρώθηκε ένας μήνας πολιορκίας του αυτονομημένου κουρδικού "καντονιού” του Αφρίν στη βορειοδυτική Συρία από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις και τους ισλαμιστές συμπολεμιστές τους, του λεγόμενου "Ελεύθερου Συριακού Στρατού”. Το εγχείρημα, αποτελεί στην πραγματικότητα ένα μήνυμα προς τις ΗΠΑ, χωρίς ωστόσο να διακινδυνεύει άμεση εμπλοκή με τις αμερικανικές δυνάμεις που έχουν αναπτυχθεί στα συμπαγέστερο κουρδοκρατούμενα εδάφη της βορειοανατολικής Συρίας. Και πάντως, δεν θα ήταν ποτέ εφικτό χωρίς την ανοχή της Μόσχας και, σε μικρότερο βαθμό, της ίδιας της Δαμασκού και της Τεχεράνης.
Ο Ταγίπ Ερντογάν διεξάγει την "αντιτρομοκρατική”, όπως την ονομάζει, επιχείρησή του στη συριακή επικράτεια (χωρίς αυτό πάντως να την καθιστά λιγότερο παράνομη), προεξοφλώντας ότι δεν θα την παρεμποδίσει η ρωσική αεροπορία ή η συριακή αεράμυνα - και αυτό πράγματι συνέβη. Για την κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ μεγαλύτερη απειλή μεσοπρόθεσμα συνιστά η ανάπτυξη αμερικανικών δυνάμεων στο πλευρό ενός αυτονομημένου γηγενούς στοιχείου, παρά η εισβολή του τουρκικού στρατού. Τουλάχιστον μέχρις ενός σημείου, διότι είναι γνωστή σε όλους λ.χ. η πολιτική τουρκοποίησης (μεταφορά πληθυσμού, επέκταση των τουρκικών δημόσιων υπηρεσιών, ίδρυση τεμενών) που εφαρμόζει η Άγκυρα στην συριακή πόλη αλ-Μπαμπ την οποία κατέχει από τον Δεκέμβριο 2016, οπότε την κατέλαβε στο πλαίσιο της επιχείρησης "Ασπίδα του Ευφράτη”.
Στον βαθμό πάντως που ο "αμερικανικός κίνδυνος” προέχει, το σφυροκόπημα του Αφρίν από τις τουρκικές δυνάμεις, ήταν για τη συριακή κυβέρνηση και τους συμμάχους της ένα "χρήσιμο μάθημα” που έπρεπε να διδαχτεί η κουρδική πλευρά, όσο την ίδια ώρα η ρωσική διπλωματία αναλάμβανε μεσολαβητικές προσπάθειες για την επανυπαγωγή του αυτονομημένου καντονιού στην δικαιοδοσία της Δαμασκού.
Ένα μήνα μετά την έναρξη της επιχείρησης "Κλάδος Ελαίας” οι μεν επιχειρησιακές επιδόσεις της Τουρκίας κάθε άλλο παρά εντυπωσιακές αποδείχθηκαν, οι δε αντοχές των Κούρδων υπερασπιστών του Αφρίν σταδιακά μειώνονται. Είναι το σημείο στο οποίο η συριακή κυβέρνηση αρχίζει να διευκολύνει τη διέλευση μέσα από τα εδάφη που ελέγχει Κούρδων μαχητών από άλλες περιοχές που έσπευδαν για την ενίσχυση του Αφρίν. Και είναι το σημείο που γίνεται λόγος για διαπραγμάτευση ανάμεσα στην κουρδική πολιτοφυλακή του YPG και τη Δαμασκό για ανάπτυξη συριακών κυβερνητικών δυνάμεων στο Αφρίν.
Οι πληροφορίες ότι η διαπραγμάτευση αυτή ευοδώθηκε τη Δευτέρα προκάλεσαν οργισμένες αντιδράσεις από την πλευρά της Άγκυρας που διαμήνυσε ότι η επιχείρηση "Κλάδος Ελαίας” θα συνεχιστεί (με το ρίσκο μετατροπής της "αντιτρομοκρατικής επιχείρησης” σε αναμέτρηση με έναν κρατικό στρατό που υπερασπίζεται την επικράτειά του), ενώ ο Ταγίπ Ερντογάν είχε τηλεφωνικές συνομιλίες με τους ομολόγους του της Ρωσίας και του Ιράν.
Σύντομα ο Τούρκος πρόεδρος είχε τη δυνατότητα να ισχυρισθεί ότι συνάντησε τη συμφωνία των συνομιλητών του και ότι η σχεδιαζόμενη ανάπτυξη συριακού στρατού στο Αφρίν τερματίσθηκε. Από την πλευρά του το Κρεμλίνο είχε τη χαρά να ανακοινώσει ότι η Ρωσία, η Τουρκία και το Ιράν προχωρούν απρόσκοπτα στη διαδικασία, της οποίας είναι συνανάδοχοι, για μία πολιτική επίλυση της συριακής κρίσης, και μάλιστα με τριμερή συνάντηση κορυφής σε δεκαπέντε μέρες.
Την πολυπλοκότητα της κατάστασης εικονογραφεί πάντως το ότι λίγα 24ωρα νωρίτερα η τουρκική πολιτική ηγεσία είχε δεχθεί τον επικεφαλής του State Department Ρεξ Τίλερσον για να διαπραγματευτεί μαζί του την επανεκκίνηση των τουρκο-αμερικανικών σχέσεων, αρχής γενομένης από μία κοινή επιχείρηση για την απομάκρυνση των Κούρδων μαχητών από την πόλη Μάνμπιτζ, δυτικά του Ευφράτη, υποτιθέμενο επόμενο στόχο της επιχείρησης "Κλάδος Ελαίας” μετά το Αφρίν. Μάλιστα, η Τουρκία έσπευδε να ανακοινώσει την αναβολή της επιχείρησης εναντίον του Μάνμπιτζ, για να καταδείξει στους επίδοξους υπερασπιστές των Κούρδων του Αφρίν, τον βαθμό αποκατάστασης των σχέσεών της με τη Ουάσιγκτον.
Το χαμόγελο του Ερντογάν πάντως προοριζόταν να παγώσει ένα 24ωρο μετά, όταν έγινε γνωστή η αποστολή στο Αφρίν φιλοκυβερνητικών πολιτοφυλάκων της Συρίας. Είναι το σημείο στο οποίο ο Τούρκος πρόεδρος δικαιούνταν να νιώθει εξαπατημένος, εφόσον οι εν λόγω πολιτοφύλακες (κατά κύριο λόγο σιίτες) λειτουργούν συμπληρωματικά προς τον συριακό κυβερνητικό στρατό και έχουν την ενθάρρυνση και στήριξη του Ιράν. Μόνο εκκρεμές ερώτημα είναι το αν η Ρωσία είχε γνώση του συγκεκριμένου ελιγμού ή αυτός επιχειρήθηκε ερήμην της, ως μία απάντηση της Δαμασκού και της Τεχεράνης στην ελαστικότητα με την οποία για ευρύτερους λόγους αντιμετωπίζει η Μόσχα τους τουρκικούς εκβιασμούς. (Εν προκειμένω, κυριότερο μέλημα της ρωσικής πολιτικής είναι, όπως το δήλωσε ανοικτά ο Σεργκέι Λαβρόφ, το να σύρει την Άγκυρα, με λαβή τις τουρκικές ανησυχίες ασφαλείας, σε έναν διάλογο με την συριακή κυβέρνηση, την οποία εξακολουθεί να μην αναγνωρίζει).
Με αυτή την έννοια, τίποτε δεν εικονογραφεί καλύτερα τις περιπλοκές και τις αντιφάσεις της περιοχής από το γεγονός ότι η ίδια κουρδική οργάνωση που στην βορειοδυτική Συρία δείχνει να αναζητά την ιρανική προστασία, στην βορειοανατολική Συρία ενσωματώνει Αμερικανούς πεζοναύτες που σκοπεύουν να παραμείνουν επ' αόριστον στην περιοχή για να ανασχέσουν την επιρροή του Ιράν.
Στις κοινές δηλώσεις με τον επισκεπτόμενο την Τουρκία πρόεδρο της πΓΔΜ ο Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε πάντως ότι η "υπόθεση θεωρείται λήξασα” εφόσον τουρκικά πυρά πυροβολικού παρεμπόδισαν την είσοδο των σιιτών πολιτοφυλάκων στο Αφρίν και τους κράτησαν σε απόσταση 10 χιλιομέτρων από το κέντρο της πόλης. Πρόσθεσε, μάλιστα, για να επιβεβαιώσει ότι οι συνεννοήσεις του με Ρωσία και Ιράν παραμένουν σε ισχύ, ότι συχνά πολιτοφυλακές αυτού του είδους παίρνουν δικές τους, λανθασμένες πρωτοβουλίες.
Μένει να φανεί αν η πραγματικότητα θα το επιβεβαιώσει. Ωστόσο, ούτε η Δαμασκός ούτε οι σύμμαχοί της έχουν λόγους να επιτρέψουν την πτώση του Αφρίν. Το διπλό παιχνίδι θα συνεχιστεί από όλους τους εμπλεκόμενους.

Πηγή: capital.gr

Η επανάσταση γεννάει τυράννους

του Θανάση Γιαλκέτση

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα ομιλίας του Αμερικανού φιλοσόφου Μάικλ Ουόλτσερ στο Φεστιβάλ Ιστορίας του 20ού Αιώνα, που έγινε τον περασμένο Οκτώβριο στην ιταλική πόλη Φορλί.

Ελευθερία και ισότητα είναι δύο από τις πιο πολυσυζητημένες έννοιες της πολιτικής σκέψης. Η μεταξύ τους σχέση, όμως, κατά τη γνώμη μου, δεν έχει συζητηθεί αρκετά. Είναι αρκετά διαδεδομένη η γνώμη ότι βρίσκονται σε σύγκρουση ή ότι, τουλάχιστον, υπάρχει μεταξύ τους μια τέτοια ένταση, ώστε κάθε ανθρώπινη κοινωνία πρέπει να είναι ή πιο ελεύθερη ή πιο ίση.
Η εξήγηση που βρίσκεται πίσω από μια σύγκρουση τέτοιου είδους έχει δύο εκδοχές, μια αριστερή και μια δεξιά, και καθεμιά τους είναι εν μέρει ορθή, αλλά κατά βάση εσφαλμένη.
Θέλω να ξεκινήσω από την αριστερή εκδοχή, που έχει διατυπωθεί πολύ συχνά στην ιστορία της επαναστατικής πολιτικής. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, για το πολιτικό πρόγραμμα που υποστηρίζω, να σας πείσω ότι η αριστερή εκδοχή, σύμφωνα με την οποία ελευθερία και ισότητα είναι ασύμβατες, είναι εσφαλμένη.
Ξεκινώ από μια φράση του Αλμπέρ Καμί, που νομίζω ότι προέρχεται από τον «Επαναστατημένο άνθρωπο»: «Το μεγάλο γεγονός του εικοστού αιώνα ήταν η εγκατάλειψη από μέρους των επαναστατικών κινημάτων των αξιών της ελευθερίας».
Θα προσέθετα: όχι μόνον του εικοστού αιώνα, επειδή οι Ιακωβίνοι του 18ου αιώνα ήταν το πρώτο επαναστατικό κίνημα που εγκατέλειψε τις αξίες της ελευθερίας. Τα επαναστατικά κινήματα γέννησαν –και το έκαναν αυτό συνεχώς– τυραννικά καθεστώτα και τα υποστήριξαν με την ωμότητα και τον τρόμο.
Πώς είναι δυνατόν αυτό, δεδομένου του νοήματος που εμείς (στην Αριστερά) δίνουμε στη λέξη «επανάσταση»; Προσδοκούσαμε μιαν αναγέννηση της ελευθερίας, καθώς και τη δημιουργία μιας κοινωνίας ίσων.
Η υπεράσπιση όμως της τυραννίας από μέρους των επαναστατών αρχίζει με την πεποίθηση ότι αυτές οι δύο προσδοκίες δεν συμβαδίζουν. Γνωρίζουμε όλοι αυτό το επιχείρημα. Ορισμένοι από μας –είμαι σίγουρος γι’ αυτό– το έχουμε εκφράσει τη μια ή την άλλη φορά, επειδή υπήρξαν πολλοί υπερασπιστές ή απολογητές των αριστερών εκδοχών της τυραννίας και του τρόμου.
Η κατεστημένη εξουσία που είναι οχυρωμένη, η δύναμη των ιεραρχικών δομών, η μακρά ιστορία υποταγής από τη μια μεριά και αλαζονείας από την άλλη· όλα αυτά μπορούν να αμφισβητηθούν μόνον –έτσι ισχυρίζεται αυτή η επιχειρηματολογία– αντιπαρατάσσοντας τον πολιορκητικό κριό ενός ισχυρού κράτους, στην πράξη ενός τυραννικού κράτους.
Μιλάμε για ένα κράτος που ανατρέπει όλους τους νομικούς και συνταγματικούς φραγμούς του παλαιού καθεστώτος, που μεταθέτει στο μέλλον την εκπλήρωση των επαγγελιών της επανάστασης, που δεν κάνει εκλογές ή επιτρέπει σε ένα μόνο κόμμα να κατεβάσει υποψήφιους, και που έπειτα θα φυλακίσει τους συντρόφους που καταγγέλλουν όσα συμβαίνουν – όλα αυτά στον δρόμο για την επίτευξη της ισότητας.
Αντιθέτως –έτσι συνεχίζει ο συλλογισμός– οι άνθρωποι που ανησυχούν για την τυραννία, οι προοδευτικοί που δεν υψώνουν τη φωνή και οι άτολμοι σοσιαλδημοκράτες δεν θα κατορθώσουν ποτέ να δημιουργήσουν μια κοινωνία ίσων. Τους λείπει εκείνη η τραχεία ενεργητικότητα και η αναγκαία σκληρότητα. Θα πέφτουν διαρκώς σε συμβιβασμούς και δεν θα καταφέρουν ποτέ να πραγματοποιήσουν τον ριζικό μετασχηματισμό που παριστάνουν ότι επιθυμούν.
Θα χρειαστεί μια αποφασισμένη πρωτοπορία, ένας leader maximo, για να καταστρέψει την παλιά κοινωνική διάταξη. Σε αυτή την εκδοχή, η ισότητα επιτάσσει την αναστολή (που πάντα θα την ήθελαν προσωρινή) των «αστικών ελευθεριών», όπως είναι η ελευθερία του λόγου, του συνέρχεσθαι και το δικαίωμα στην αντιπολίτευση.
Οταν αρχίσει η επανάσταση, ο κανόνας γίνεται: κάθε αντιπολίτευση είναι αντεπαναστατική. Ενα άλλο επιχείρημα συνδέεται με αυτά και ίσως είναι το θεμέλιό τους.
Η επίτευξη της ισότητας δεν μπορεί να είναι το αποτέλεσμα μιας πολιτικής εκστρατείας που θα σέβεται τη δημοκρατική ελευθερία, επειδή ο λαός δεν κατανοεί ακόμα την αξία της ισότητας.
Πολλοί δεν κατορθώνουν να φανταστούν ότι είναι ίσοι με τα αφεντικά τους. Οι εργαζόμενοι είναι θύματα της «ψευδούς συνείδησης».
Η θεωρία της ψευδούς συνείδησης βρίσκεται στη ρίζα του επιχειρήματος υπέρ της κυβέρνησης της πρωτοπορίας, επειδή αυτό που τη διακρίνει, και της δίνει την ικανότητα να παίρνει την εξουσία και να κυβερνάει χωρίς αντιπολίτευση, είναι ακριβώς το ότι κατέχει μιαν αληθινή συνείδηση.
Η εμπιστοσύνη που γεννιέται από το ότι γνωρίζει την αλήθεια για την ιστορία και την κοινωνία είναι εκείνη που δίνει στην πρωτοπορία την αναγκαία αποφασιστικότητα για να ξηλώσει την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων, χρησιμοποιώντας όλη τη δύναμη που χρησιμεύει σε αυτόν τον σκοπό.
Θα ήθελα να θέσω το ερώτημα: Κυβερνώντες αυτού του τύπου είναι αληθινά αναγκαίοι, ή τουλάχιστον χρήσιμοι, για την επίτευξη της ισότητας;
Οπως πιθανότατα περιμένετε, θα υποστηρίξω ότι στην πραγματικότητα δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Για να το τεκμηριώσω αυτό όμως δεν θα επικεντρωθώ στο γεγονός ότι οι πρωτοπορίες και οι leader maximi, στη μακρά περίοδο, δεν μας οδηγούν στην ισότητα (μολονότι αυτό είναι αληθινό). Προτίθεμαι κυρίως να υποστηρίξω ότι μας οδηγούν στην άμεση υλοποίηση της ανισότητας. 
Παραδέχομαι ότι το «άμεση» είναι ίσως ένας υπερβολικός όρος. Συχνά υπάρχει μια περίοδος επαναστατικής ευφορίας κατά την οποία καθένας είναι πολίτης ή σύντροφος.
Γρήγορα όμως εμφανίζονται νέες ιεραρχικές δομές και επαναστατικές γραφειοκρατίες. Θέλω να υποστηρίξω ότι αυτές είναι φυσικές και αναπόφευκτες συνέπειες της αναστολής της πολιτικής ελευθερίας.
Η πρώτη ανισότητα ενός επαναστατικού καθεστώτος είναι εκείνη της γνώσης. Οι νέοι κυβερνώντες είναι θεματοφύλακες των «ορθών ιδεολογικών θέσεων» και στους κυβερνώμενους πρέπει να διδάσκεται το τι να σκέφτονται. Γι’ αυτό όλα τα μέσα επικοινωνίας και εκπαίδευσης πρέπει να κατάσχονται και να παραδίδονται σε εκείνους που είναι «καθαροί» σε σχέση με την επίσημη γραμμή.
Η πιο μεγάλη όμως ανισότητα είναι εκείνη της πολιτικής εξουσίας: οι κυβερνώντες έχουν μιαν υπερβολική εξουσία και οι κυβερνώμενοι είναι αδύναμοι.
Εξίσου αδύναμοι: εδώ οφείλω να αναγνωρίσω την ισοπεδωτική επίπτωση της επαναστατικής τυραννίας. Ο τύραννος, ή η πρωτοπορία, μαζί με τους νέους απαράτσικ κυριαρχούν πάνω σε μια μάζα ανθρώπων απογυμνωμένων από κάθε εξουσία.
Μπορώ και να δεχθώ ότι το επαναστατικό καθεστώς, επειδή είναι σε τελική ανάλυση ένα αριστερό καθεστώς, βελτιώνει τις συνθήκες ζωής των φτωχότερων μελών της κοινωνίας.
Οι λαϊκιστές κυβερνώντες της Λατινικής Αμερικής έκαναν δημόσια έργα, αύξησαν τον ελάχιστο μισθό και επένδυσαν χρήμα για να επιδοτήσουν τη διατροφή και την κατοικία –μέχρις ότου τα χρήματα τέλειωσαν. Επειτα οι φτωχοί ξανάγιναν άλλη μια φορά φτωχότεροι και οι leader maximi αντικατέστησαν τη γενναιοδωρία με την καταπίεση.
Οι κομμουνιστικές δικτατορίες της Ανατολικής Ευρώπης είχαν θεσπίσει ένα κράτος πρόνοιας, που παρείχε προνόμια στα μέλη του κόμματος.
Σε καμιά περίπτωση δεν επιτρεπόταν στους εργάτες να οργανωθούν σε ανεξάρτητα συνδικάτα ή σε πολιτικά κόμματα, για να υπερασπίσουν τα συμφέροντά τους έτσι όπως αυτοί τα αντιλαμβάνονταν. 
Η άμεση θέσπιση της πολιτικής ανισότητας είναι ορατή διά γυμνού οφθαλμού (για όποιον είναι διατεθειμένος να παρατηρεί), αλλά σπάνια γίνεται συζήτηση γι’ αυτήν στην επαναστατική φιλολογία, η οποία επικεντρώνεται στην οικονομική και κοινωνική ανισότητα. […]

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Να λέμε τη σκάφη σκάφη και τον φασίστα φασίστα

του Σταμάτη Θεοδωρόπουλου

Ποτέ δεν κατάλαβα ποιος φυσικός ή κοινωνικός νόμος απαγορεύει να υπάρχουν στην Ελλάδα εθνικιστές ή και φασίστες σε υπολογίσιμα ποσοστά. Κάθε φορά που οι ακροδεξιές απόψεις κάνουν αισθητή την παρουσία τους στην κοινωνία, τις δημοσκοπήσεις, τις ίδιες τις εκλογές, όλοι σπεύδουν να διευκρινήσουν ότι “αυτοί οι συμπολίτες μας στο μεγαλύτερο μέρος τους δεν είναι ακροδεξιοί, πόσο μάλλον φασίστες”.
Προφανώς αυτό οφείλεται στην (σωστή κατ αρχήν) άποψη ότι ο χαρακτηρισμός κάποιου ως φασίστα ή και ακροδεξιού δεν είναι τιμητικός, είναι περίπου βρισιά. Ναι, αλλά η ακροδεξιά, ο εθνικισμός, ο φασισμός, είναι υπαρκτά πολιτικά ρεύματα, δεν μπορούμε να προσποιούμαστε το αντίθετο, ιδιαίτερα αν θέλουμε να αντιπαρατεθούμε με αυτά.
Στην Ελλάδα η ακροδεξιά κυβέρνησε δικτατορικά δυο φορές τον 20ό αιώνα, το 36-40 και το 67-74. Δεν άφησαν αυτές οι περίοδοι άσκησης εξουσίας (και μάλιστα ωμής και αυθαίρετης) το αποτύπωμα τους και με τη μορφή ομάδων στην κοινωνία που ωφελήθηκαν προσωπικά και επηρεάστηκαν ιδεολογικά; Ας δεχτούμε ότι στην Κατοχή συνεργάτες των ναζί ήταν μόνον μια φούχτα προδότες και ότι οι “κανονικοί” ακροδεξιοί εκφράζονταν από τις μη αριστερές αντιστασιακές οργανώσεις. Το εμφυλιακό και μετεμφυλιακό κράτος όμως αγκάλιασε την ακροδεξιά, τους παλιούς μεταξικούς κλπ (και δυστυχώς και αρκετούς ταγματασφαλίτες) και τους παραχώρησε μερίδιο στην εξουσία. Ο Γκοτζαμάνης δεν ήταν φασίστας; Αλλά και μέσα στο επίσημο κράτος πως να χαρακτηρίσει κανείς άραγε τους βασανιστές της Μακρονήσου.
Μετά τη χούντα ο Καραμανλής πράγματι διαχώρισε την επίσημη παράταξη της δεξιάς από την ακροδεξιά. Ας θυμηθούμε λοιπόν ότι η “Εθνική Παράταξις” το 1977 συγκέντρωσε 6,5% των ψήφων. Τρία χρόνια μετά την πτώση της χούντας, με το Πολυτεχνείο ανοιχτή πληγή στις μνήμες, εγω δεν θα χαρακτήριζα κανένα ψηφοφόρο της τότε Ε.Π. ως κάτι άλλο από ακροδεξιό ή φασίστα.
Στη συνέχεια οι βουλευτές της Ε.Π. ανεξαρτοποιήθηκαν, ψήφισαν κατά ένα μέρος τους Καραμανλή για Πρόεδρο της Δημοκρατίας και το μόρφωμα διαλύθηκε. Προφανώς οι ψηφοφόροι του από το 81 και μετά ψήφιζαν ΝΔ. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι άλλαξαν απόψεις ! Απλώς η ακροδεξιά χώρεσε στην ΝΔ του Αβέρωφ. Άλλωστε οι Κένταυροι και οι Ρέιντζερς δεν ήταν και τα πιο δημοκρατικά παιδιά.
Η αυτόνομη έκφραση της ακροδεξιάς στην Ελλάδα ανασυγκροτείται μετά με την ΕΠΕΝ και πειφερειακά της μορφώματα. Μπορεί η ανοιχτά ναζιστική Χρυσή Αυγή να παρέμεινε ασήμαντη σε απήχηση μέχρι περίπου το 2010 αλλά το ακροδεξιό ΛΑΟΣ συγκέντρωσε ποσοστά ικανά να εκπροσωπηθεί στη Βουλή και την Ευρωβουλή στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Ενώ η προσχώρηση των βουλευτών του ΛΑΟΣ Βορίδη και Γεωργιάδη στη ΝΔ δεν εμπόδισε την Χ.Α. το 2012 να μπει στη Βουλή και να κρατηθεί από τότε σε ποσοστά αντίστοιχα της Ε.Π. το 1977.
Το συμπέρασμα είναι νομίζω σαφές. Η ακροδεξιά, περισσότερο ή λιγότερο εθνικιστική ή και ανοιχτά φασιστική ανάλογα με τη συγκυρία συγκρεντρώνει εύκολα στην Ελλάδα μετά το 74 ποσοστά πάνω από το 5% ως αυτόνομη καταγραφή, ενώ ταυτόχρονα στελέχη με ακροδεξιές καταβολές αλλά και απόψεις υπάρχουν πάντα στο κόμμα της ΝΔ.
Άρα τουλάχιστον 300.000 συμπατριώτες μας είναι ακροδεξιοί και μάλλον (συνυπολογίζοντας την πολιτική διήθηση με την ΝΔ) αρκετά περισσότεροι. Προφανώς επαρκούν και για να πραγματοποιήσουν μεγάλες συγκεντρώσεις και για να κάνουν παραπάνω από αισθητή την παρουσία τους στα social media, τις συζητήσεις στα καφενεία, στις κερκίδες των γηπέδων. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι όλοι όσοι για παράδειγμα πήγαν στο συλλαλητήριο στο Σύνταγμα ήταν ακροδεξιοί. Όμως μια λογική υπόθεση είναι ότι οι μισοί ήταν. Αλλιώς θα πρέπει να δεχτούμε ότι ειδικά οι ακροδεξιοί δεν συμμετέχουν στις συγκεντρώσεις με τις οποίες συμφωνούν, αφήνουν τους άλλους να πάνε. Παράλογο, όπως έλεγε και ο Λαζόπουλος.
Οι ακροδεξιοί δεν έχουν κέρατα στο μέτωπο να ξεχωρίζουν και μερικοί από αυτούς μπορεί να είναι και καλοί άνθρωποι στην παρέα αν η συζήτηση δεν έχει κοινωνικό ή πολιτικό περιεχόμενο. Η πολιτική και κοινωνική τους άποψη είναι άκρως επικίνδυνη και αντικοινωνική. Αλλά αυτό δεν αντιμετωπίζεται με το να τους βαφτίζουμε κεντρώους, αντίθετα συσκοτίζει τη γενικότερη εικόνα και τις ανάγκες της συγκυρίας. Σε αυτό θα συμφωνούσε και ο Φίλιππος ο Μακεδών στον οποίο αποδίδει ο Πλούταρχος την έκφραση «εμείς λέμε την σκάφη σκάφη» όταν ρωτήθηκε για σκληρούς χαρακτηρισμούς αντιπάλων του.

Πηγή: metasximatismos.gr

Το σπίτι της Ναζιφέ Χανούμ

του Σωτήρη Δημητριάδη*

Στις 14 του Γενάρη μια ομάδα ακροδεξιών αποσπάστηκε από το συλλαλητήριο της Θεσσαλονίκης για το Μακεδονικό και έβαλε φωτιά στο δίπατο νεοκλασικό στη γωνία Στρατού και Σαρανταπόρου. Τελευταία ιδιοκτήτρια του εντυπωσιακού, παρά την εγκατάλειψη μισού και πλέον αιώνα, κτιρίου ήταν η μουσουλμάνα Θεσσαλονικιά Ναζιφέ Χανούμ.
Η Ναζιφέ γεννήθηκε το 1873 σε μια μικτή οθωμανική οικογένεια (η μητέρα της Χαβά Χανούμ ήταν σαλονικιά Εβραία και μεταστράφηκε στο Ισλάμ με το γάμο της), όταν η Θεσσαλονίκη διατηρούσε ακόμα τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα της και το ρόλο ενός από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Μεσογείου. Το 1906 ο δεύτερος σύζυγός της τής έχτισε ένα σπίτι στην ανερχόμενη συνοικία των Εξοχών, στο εκλεκτικό στυλ που ήταν η μόδα της εποχής. Σε εκείνο το σπίτι, η Ναζιφέ είδε από κοντά τα δραματικά γεγονότα του πρώτου μισού 20ου αιώνα, από την επανάσταση των Νεότουρκων ως τους Βαλκανικούς, και από την πυρκαγιά του 1917 ως την ανταλλαγή των πληθυσμών, που σημάδεψαν την ιστορία της Θεσσαλονίκης και της ευρύτερης περιοχής της.
Αν και μουσουλμάνα, η Ναζιφέ εξαιρέθηκε από την ανταλλαγή χάρη στη σερβική της υπηκοότητα, και συνέχισε να ζει στο σπίτι της, το οποίο σταδιακά ενσωματώθηκε στο πολεοδομικό συγκρότημα. Για να καλύπτει τις προσωπικές της ανάγκες, χώρισε το σπίτι σε δωμάτια, τα οποία νοίκιαζε σε οικογένειες προσφύγων από τη Μικρασία και εβραίων πυρόπληκτων του ’17. Μετά το θάνατό της το 1941, το σπίτι πέρασε στην κυριότητα του ελληνικού δημοσίου ελλείψει νομίμων απογόνων. Δύο χρόνια αργότερα, τα κατοχικά στρατεύματα έστειλαν τους εβραίους ενοίκους της, τους συγγενείς της από την πλευρά της μητέρας της, μαζί με τους υπόλοιπους εβραίους κατοίκους της πόλης, σύνολο 45.000 άτομα, στα στρατόπεδα του θανάτου. Το κτίριο σταδιακά εγκαταλείφθηκε, επέζησε του σεισμού του ’78, κρίθηκε διατηρητέο, αλλά δεν αναστηλώθηκε. Πριν κάποια χρόνια, η αναρχική συλλογικότητα της Libertatia έστησε στο χώρο μια κατάληψη και προχώρησε σε κάποιες βασικές εργασίες συντήρησης.

Η αποσιώπηση της ιστορίας

Στόχος του εμπρησμού ήταν βέβαια η κατάληψη και όχι η ιστορία του κτιρίου, η οποία θα τους ήταν μάλλον ξένη. Το ιστορικό φαντασιακό του εθνικισμού είναι επιλεκτικό και ο ελληνικός εθνικισμός δεν αποτελεί εξαίρεση. Αρχίζει στο Μεγαλέξανδρο, σταματάει για λίγο στο Βυζάντιο και κάνοντας ένα άλμα πέντε αιώνων καταλήγει στις εθνικές εποποιίες του 20ου αιώνα με τελευταία το «νέο Μακεδονικό Αγώνα» του 1992. Ό,τι δε χωράει στην ως άνω αφήγηση -οι Εβραίοι που αποτελούσαν την πλειονότητα των κατοίκων της Θεσσαλονίκης επί τέσσερις αιώνες, η οθωμανική αυτοκρατορική κληρονομιά, οι συμπαγείς μουσουλμανικοί και σλαβόφωνοι πληθυσμοί στη μακεδονική ενδοχώρα, η πείσμονα πολιτισμική και γλωσσική πολυμορφία της περιοχής μέχρι και το Β΄ Παγκόσμιο- αποσιωπώνται. Μια τέτοια αφήγηση επικάθεται σε πολύ συγκεκριμένες διεργασίες, που σφράγισαν τη μεταπολεμική περίοδο, ειδικά στη βόρεια Ελλάδα. Μετά τον εμφύλιο, η εθνικοφροσύνη επέτρεψε την προνομιακή σχέση των φορέων της με το κράτος, και κάλυψε ιδεολογικά μια πρωταρχική συσσώρευση που βασίστηκε στην οικειοποίηση της κινητής και ακίνητης περιουσίας των δολοφονηθέντων εβραίων και, αργότερα, των πολιτικών εξορίστων και προσφύγων του Εμφυλίου. Το κεφάλαιο αυτό επενδύθηκε κατά κύριο λόγο στην οικοδομή, τροφοδοτώντας την αστική ανάπτυξη του ’50 και ’60, και διαγράφοντας τα ίχνη του οθωμανικού παρελθόντος από τον αστικό ιστό της Θεσσαλονίκης και των υπόλοιπων πόλεων της ελληνικής Μακεδονίας. Τα τελευταία 15 περίπου χρόνια, πολλοί από εμάς είχαμε πιστέψει ότι η Θεσσαλονίκη τουλάχιστον είχε επιλέξει μια διαφορετική σχέση με το παρελθόν της. Ο αγώνας κάποιων λίγων αρχιτεκτόνων και υπαλλήλων της αρχαιολογικής υπηρεσίας για τη διάσωση της αστικής κληρονομιάς της πόλης, συμπληρώθηκε από το έργο μιας νέας γενιάς ιστορικών, που αποκάλυψαν τον ιστορικό πλούτο της οθωμανικής περιόδου. Η έκδοση της «Πόλης των Φαντασμάτων» του Μαρκ Μαζάουερ το 2004 (μεταφράστηκε στα ελληνικά δυο χρόνια αργότερα) βοήθησε ώστε αυτή η γνώση να φύγει από το στενό κύκλο των ειδικών και να διαχυθεί στο ευρύ κοινό της Θεσσαλονίκης. Το βιβλίο προκάλεσε μεγάλη αίσθηση, ακριβώς επειδή η εικόνα που σκιαγραφούσε για την πόλη, ειδικά για το γύρισμα του 20ου αιώνα, ήταν σαφώς κολακευτική σε σχέση με το παρόν της: από κοσμοπολίτικο λιμάνι στην πρώτη γραμμή του οθωμανικού εκσυγχρονισμού και κέντρο του διακομετακομιστικού εμπορίου μιας αυτοκρατορίας, η σύγχρονη Θεσσαλονίκη είχε μετατραπεί σε «φραπεδούπολη», με την οικονομία της κατεστραμμένη από την αποβιομηχάνιση, έρμαιο μιας διεφθαρμένης κλίκας νεόκοπων μακεδονομάχων πολιτικών.

Προσπάθειες αποκατάστασης

Το «φαινόμενο Μαζάουερ» ανέλαβε να εκπροσωπήσει στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης ο Γιάννης Μπουτάρης, που εκλέχτηκε δήμαρχος το 2010. Η προοπτική που πρόσφερε στην πόλη ήταν απλή: μια εκ νέου σχέση της Θεσσαλονίκης με το σύνολο της ιστορίας της, μια οικειοποίηση του οθωμανικού και πολυπολιτισμικού παρελθόντος, μια ειλικρινής συζήτηση για το πώς αυτό το παρελθόν αποσιωπήθηκε και εξαλείφθηκε (και μια εξίσου ειλικρινής ανάληψη ευθυνών για το ρόλο της πόλης και των αρχών της στη μαζική δολοφονία των εβραίων πολιτών της) αποτελούν πρώτα και κύρια ηθική ευθύνη του δήμου και των πολιτών. Ταυτόχρονα, είναι και μέσο για να βρει η Θεσσαλονίκη τη θέση της στο χάρτη των σύγχρονων ευρωπαϊκών πόλεων. Η αναζωογόνηση των ιστορικών και συμβολικών δεσμών της πόλης με τους υπόλοιπους μετόχους του οθωμανικού παρελθόντος, από τα Βαλκάνια μέχρι την Τουρκία και το Ισραήλ, θα προσέφερε το απαραίτητο συμβολικό κεφάλαιο, ώστε η πόλη να μπορεί να προσελκύει επενδυτές και επισκέπτες, δίνοντας νέες προοπτικές για την οικονομία της. Η θετική δημοσιότητα που προσέλκυσαν τα ανοίγματα της δημοτικής αρχής, η αύξηση του τουρισμού και ο νέος λόγος περί της τοπικής ιστορίας είχαν αποτελέσματα.
Τα όρια του νέου μοντέλου ήταν ορατά από την αρχή. Η πόλη βρήκε ευκολότερη τη συνάντηση με το κοσμοπολίτικο παρελθόν των Εβραίων και των Μουσουλμάνων από ό,τι την αποδοχή του σύγχρονου κοσμοπολιτισμού της μετανάστευσης και της προσφυγιάς. Η μετονομασία της πλατείας Καραϊσκάκη σε Δυρραχίου, στα πλαίσια της σύσφιξης των σχέσεων με την αδελφή αλβανική πόλη, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από ακροδεξιά στοιχεία, τα ίδια στοιχεία που κινητοποιήθηκαν ενάντια στη μεταστέγαση των σύριων προσφύγων και τη φοίτηση των παιδιών τους στα δημόσια σχολεία. Η προοπτική για τη λύση βάσει συμβιβασμού του μακεδονικού έδωσε ένα βήμα για την εκ νέου έκφραση του εθνικιστικού λόγου, οργανωμένα και μαζικά, στο συλλαλητήριο της 14ης Ιανουαρίου.
Η πυρκαγιά που προκλήθηκε στο σπίτι της Ναζιφέ Χανούμ κατέστρεψε την ξύλινη και περίτεχνα διακοσμημένη οροφή, αλλά ευτυχώς δε φαίνεται να προκάλεσε σημαντικές ζημιές στους εξωτερικούς τοίχους. Το κτίριο μπορεί (και επείγει) να αναστηλωθεί. Μέχρι τη στιγμή της ανακαίνισής του, ας είναι μια υπενθύμιση για την ανάγκη της οικοδόμησης ενός διαφορετικού παρελθόντος για ένα καλύτερο μέλλον για τη Θεσσαλονίκη.

* Ο Σωτήρης Δημητριάδης είναι καθηγητής Τουρκολογίας.

Πηγή: Εποχή

Τα συμφραζόμενα των απειλών Ερντογάν

του Κώστα Ράπτη

Αυτό ήταν το μήνυμα το οποίο θέλησε να δώσει ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν με τις απειλητικές δηλώσεις του εναντίον Ελλάδας και Κύπρου. Σε μία συγκυρία κατά την οποία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη η επιχείρηση "Κλάδος Ελαίας” εναντίον τον Κούρδων του Αφρίν, ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας διαμηνύει, όχι μόνο σε Αθήνα και Λευκωσία, αλλά συνολικά στο διεθνές ακροατήριο, ότι θα ήταν λάθος να νομισθεί ότι η χώρα του είναι τόσο απορροφημένη από τις στρατιωτικές της περιπέτειες στη συριακή επικράτεια, ώστε να μην υπερασπίζεται δυναμικά τα συμφέροντά της σε άλλα μέτωπα, όπως το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος. Αντιθέτως η εθνικιστική και μιλιταριστική έξαρση που διακατέχει την Τουρκία ανοίγει την όρεξη προς κάθε κατεύθυνση.
Άλλωστε το ίδιο αυτό μήνυμα έστειλε τις προάλλες και ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας της Τουρκίας, στρατηγός Hulusi Akar από τη Σμύρνη, υποστηρίζοντας ότι η χώρα του είναι επιχειρησιακά απολύτως ικανή να διεξάγει δύο πολέμους ταυτόχρονα, και στα δυτικά και στα νοτιοανατολικά.
Το ποιές είναι οι πραγματικές δυνατότητες των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων είναι μια μεγάλη συζήτηση. Αρκεί και μόνο να αναλογισθεί κανείς τους εξαιρετικά αργούς ρυθμούς της τουρκικής προέλασης στην περιοχή του Αφρίν ή τα διόλου θεματικά αποτελέσματα της επιχείρησης "Ασπίδα του Ευφράτη”, επίσης στη βόρεια Συρία, το 2016-2017. Πολιτικά η Άγκυρα αισθάνεται ισχυρούς περιορισμούς στη μαζική εμπλοκή χερσαίων δυνάμεων κληρωτών, εξ ού και τον αντίστοιχο ρόλο ανέλαβαν και στις δύο περιπτώσεις οι αναξιόπιστες δυνάμεις Σύρων ισλαμιστών ανταρτών.
Πάντως η εμπρηστική ρητορική επιμένει –και συχνά συνοδεύεται από πράξεις. Χαρακτηριστικά, οι τελευταίες δηλώσεις Ερντογάν συμπίπτουν με άλλο ένα επεισόδιο στα Ίμια, όπου σκάφος του ελληνικού Λιμενικού Σώματος εμβολίσθηκε τα ξημερώματα της Δευτέρας από τουρκική ακταιωρό. Αντίστοιχο επεισόδιο είχε σημειωθεί στις 17 Ιανουαρίου κατά τη διάρκεια προγραμματισμένης περιπολίας της κανονιοφόρου "Νικηφόρος”, ενώ ο σύμβουλος του Ερντογάν, Γιγκίτ Μπουλούτ απείλησε, με αφορμή την επέτειο του θερμού επεισοδίου του 1996 και την παρουσία στην περιοχή του Έλληνα υπουργού Άμυνας Πάνου Καμμένου, να "σπάσει τα πόδια” όποιων αποπειραθούν να ανεβούν στα Ίμια.
Εννοείται ότι όλο αυτό το διάστημα συνεχίζονται και οι τουρκικές παραβάσεις ή και παραβιάσεις στον εναέριο χώρου του Αιγαίου.
Ωστόσο, παρά την αυτοτελή αξία τους για την Άγκυρα, οι προκλήσεις στο Αιγαίο δείχνουν περισσότερο να λειτουργούν ως υποστηρικτικός μοχλός πίεσης για τα όσα εκτυλίσσονται στην ανατολική Μεσόγειο και κατεξοχήν συγκεντρώνουν το τουρκικό ενδιαφέρον δηλ. την παρενόχληση και εντέλει ακινητοποίηση του πλωτού γεωτρύπανου Saipem 12000 ενώ αυτό κατευθυνόταν στον θαλάσσιο στόχο "Σουπιά” της ΑΟΖ Κύπρου για τη συνέχιση των ερευνών για υποθαλάσσιους υδρογονάνθρακες που πραγματοποιεί για λογαριασμό της ιταλικής ΕΝΙ και της γαλλικής TOTAL. Όλα αυτά στο όνομα των δικαιωμάτων της τουρκοκυπριακής κοινότητας στον φυσικό πλούτο του συνόλου του νησιού – και ενώ η ολοκλήρωση των προεδρικών εκλογών στην Κυπριακή Δημοκρατία θέτει και πάλι επί τάπητος ζήτημα επανάληψης των συνομιλιών για το Κυπριακό, τις οποίες η τουρκική πλευρά ζητά, υπό την απειλή στροφής σε "εναλλακτικές λύσεις”, να διεξαχθούν σε νέο πλαίσιο, με αυστηρά χρονοδιαγράμματα.
Στον βαθμό που οι τουρκικές ενέργειες στην ΑΟΖ Κύπρου αφορούν οριοθετημένη και όχι "΄γκρίζα” περιοχή και εμπλέκουν, λόγω και της παρουσίας ισχυρών ξένων εταιρειών, περισσότερους από δύο πρωταγωνιστές η θέση της Άγκυρας είναι δύσκολη – πόσο μάλλον που η Λευκωσία δεν έχει συμφέρον (ούτε δυνατότητα) να συρθεί σε ένα παιχνίδι κλιμάκωσης.
Την εικόνα συμπληρώνουν οι εξελίξεις που αφορούν την εσωτερική πολιτική ζωή της Τουρκίας αλλά και τις τουρκο-αμερικανικές σχέσεις. Η φιλολογία για ενδεχόμενη πρόωρη διεξαγωγή εκλογών (υπό τη σκιά της επιχείρησης "Κλάδος Ελαίας” και σε χρονική απόσταση ασφαλείας από τις πρώτες προεδρικές εκλογές με το νέο Σύνταγμα το 2019) εντείνεται στην Τουρκία – και ο Ερντογάν δεν μπορεί παρά να λαμβάνει υπόψη του το γεγονός ότι η διάσπαση του εθνικιστικού κόμματος προσθέτει μιαν απρόβλεπτη μεταβλητή, ενώ η κεμαλιστική αξιωματική αντιπολίτευση είναι κατεξοχήν αυτή που "σήκωσε”, προκειμένου να κατηγορήσει την κυβέρνηση για "εθνική μειοδοσία”, τον θόρυβο περί των "18 νησίδων που κατέλαβε η Ελλάδα”.
Την ίδια ώρα, σε εξέλιξη βρίσκεται η δύσκολη διαπραγμάτευση μεταξύ Άγκυρας και Ουάσιγκτον για την αποκατάσταση των τουρκο-αμερικανικών σχέσεων μετά την οριακή κατάσταση που έχει προκύψει με την επιχείρηση "Κλάδος Ελαίας”. Ήδη ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ συναντήθηκε με τον Τούρκο ομόλογό του το Σαββατοκύριακο και αναμένεται συνάντηση των δύο υπουργών Εξωτερικών. Καθόλου τυχαία, η ομιλία Ερντογάν με τις απειλές προς Ελλάδα και Κύπρο περιλάμβανε επίσης "αγέρωχα” μηνύματα προς Ουάσιγκτον για την ισοτιμία όλων των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ. Η δημιουργία πρόσθετων, προφανώς ανεπιθύμητων για τις ΗΠΑ, τριβών στην ευρύτερη περιοχή είναι και ένας τρόπος του Τούρκου προέδρου να ανεβάσει το διαπραγματευτικό "κασέ” του.

Πηγή: capital.gr

Η Μορφή του Νερού

Πιθανότατα να διανύω τη χρονιά των κινηματογραφικών απογοητεύσεων, καθώς όλο και μεγαλώνει η λίστα των ταινιών που πλασάρονται ως αριστουργήματα αλλά τελικά με δυσκολία ξεπερνούν την μετριότητα, με τελευταία προσθήκη τη νέα ταινία του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο, "Η Μορφή του Νερού", η οποία παραδόξως βραβεύτηκε με το Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ Βενετίας κι είναι υποψήφια για δεκατρία όσκαρ. Ευτυχώς που στα φετινά όσκαρ υπάρχει η Δουνκέρκη...
Η ιστορία είναι χιλιοπαιγμένη κι η ταινία επηρεασμένη από πολλές άλλες, τις οποίες θα αριθμήσω παρακάτω. Το θέμα είναι το εξής, ένα ερωτικό ειδύλλιο δημιουργείται μεταξύ μιας μουγκής κοπέλας κι ενός "τέρατος". Ο απαγορευμένος αυτός έρωτας όμως πέφτει σε πολλά εμπόδια. Ένα απ' αυτά είναι ο Ψυχρός Πόλεμος που καθιστά το "τέρας" ως ένα πολύτιμο όπλο για λόγους που δεν διευκρινίζονται στην ταινία. Παρ' όλα αυτά, η πρωταγωνίστρια καταφέρνει να φυγαδεύσει τον νέο της φίλο από το μυστικό κυβερνητικό εργαστήριο και το κρύβει για λίγες μέρες σπίτι της, μέχρι να 'ρθουν οι βροχές (δε καταλαβάίνουμε το γιατί), που θα την βοηθήσουν να το πάει μέχρι τις αποβάθρες του λιμανιού για να φύγει. Σε εκείνο το μεσοδιάστημα αναπτύσσουν ένα δικό τους τρόπο επικοινωνίας κι ερωτεύονται.
Καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας πίστευα πως έβλεπα μία παραλλαγή της Αμελί. Τα διαμερίσματα είχαν το χρώμα και την ατμόσφαιρα που είχαμε συναντήσει στην πολυαγαπημένη ταινία του Ζαν-Πιέρ Ζενέ, με παρόμοιους τονισμούς στο κόκκινο και στο πράσινο. Κι όλα αυτά ντυμένα με παριζιάνικη μουσική και τζαζ μελωδίες. Επίσης όπως η Αμελί έχει φίλο της έναν γέρο ζωγράφο που την συμβούλευε σε κάθε της πρόβλημα, έτσι κι η πρωταγωνίστρια έχει γείτονά της έναν... ζωγράφο που τον φροντίζει κι εκείνος την συμβουλεύει. Όλο αυτό μου προκάλεσε μία γλυκιά νοσταλγία κι έτσι αφέθηκα στη ροή της ιστορίας. Όταν όμως παρατήρησα κι άλλες εμφανείς αντιγραφές, κατάλαβα πως κάτι δεν πάει καλά με την ταινία.
Για παράδειγμα, η πρωταγωνίστρια έχει μία συνάδελφο που την "προστατεύει" στη δουλειά. Ο τρόπος που αλληλεπιδρούν κι η ομιλία της συναδέλφους της μου θύμισε μία άλλη ταινία, η οποία έγινε αισθητή όταν σε μια σκηνή η πρωταγωνίστρια προσπαθεί να ξεκολλήσει μία τσίχλα από το πάτωμα την ώρα που η συνάδελφός της την ζαλίζει στην πάρλα. Ποια ταινία μου θυμίζει εδώ; Μα φυσικά το Φόρεστ Γκαμπ όπου ο Τομ Χανκς γίνεται φίλος με έναν μαύρο φαντάρο, ο οποίος τον ζαλίζει με αερολογίες. Μιας κι ανέφερα τον Τομ Χανκς, η ταινία θύμιζε επίσης και στην "Γοργόνα" όπου παίζει μαζί με την Ντάρλιν Χάνα. Μόνο που εκείνη η ταινία ήταν πιο φωτεινή και δεν έκρυψε ποτέ το ανάλαφρο ύφος της.
Πάμε παρακάτω. Στην ιστορία μπλέκουν κι οι Σοβιετικοί καθώς η υπόθεση εξελίσσεται κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ο σοβιετικός πράκτορας έχει ένα όνομα που ακούγεται συνέχεια και με τον ίδιο τονισμό όπως τον έχουμε συναντήσει σε ένα αξεπέραστο αριστούργημα του παρελθόντος. Το όνομα του σοβιετικού είναι Ντιμίτρι, κι εκεί που το είχαμε ξανακούσει πολλές φορές ήταν στο "SOS Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα". Προς το τέλος μπαίνει και μία σκηνή από το "The Artist" για να ολοκληρωθεί η σούμα.
Μέσα απ' όλο αυτό το κολάζ (πιθανότατα να υπάρχουν κι άλλες ταινίες που δεν αντιλήφθηκα) προσπάθησα να βρω την ουσία της όλης ιστορίας. Πέρα από δυο τρεις σκηνές που τσίτωσαν τα νεύρα μας (εξάλλου ο Ντελ Τόρο είναι άψογος σ' αυτά), όλη η υπόθεση πάτησε πάνω σε κλισέ κι εύκολες λύσεις. Σε κανένα σημείο δεν υπήρχε αγωνία, καθώς ήξερες εκ των προτέρων τι θα συμβεί. Εκτός από μία μικρή έκπληξη στο φινάλε, όπου κι εκεί δε ξαφνιάζεσαι ιδιαίτερα. Οπότε στο θέμα πλοκής δεν ενθουσιάστηκα.
Στις ερμηνείες βρήκα σχετικά καλούς τους ρόλους του κακού και του ζωγράφου. Η συνάδελφος της πρωταγωνίστριας μου φάνηκε κουραστική. Έχω βαρεθεί να βλέπω δεύτερους ρόλους που κάνουν αισθητή την παρουσία τους με δυνατές φωνές και γουρλωμένα μάτια. Όσο για την πρωταγωνίστρια δε μπορώ να δώσω μία σαφής απάντηση. Από την μία έπαιζε πολύ ωραία τον ρόλο της μουγκής αλλά από την άλλη υπήρχε μία επιτηδευμένη υπερβολή που ενοχλούσε. Οπότε ούτε σ' αυτό το σημείο ενθουσιάστηκα.
Στους διαλόγους έρχεται η μεγαλύτερη απογοήτευση. Ο δημιουργός προσπαθεί να μπλέξει την κοινωνία εκείνης της εποχής με θρησκευτικούς συμβολισμούς νηπιακού επιπέδου (όσον αφορά τον Σαμψών και την Δαλιδά κ.α.) ενώ τον ρατσισμό τον παρουσιάζει με τρανταχτά περιστατικά, μ' αποτέλεσμα να μην προσφέρει απολύτως τίποτα. Ο κακός αξιωματικός μειώνει την πρωταγωνίστρια λόγω του επαγγέλματός της και την συνάδελφό της λόγω της φυλής της, ενώ ένας μπάρμαν κάνει διακρίσεις σε ένα ζευγάρι μαύρων που μπαίνουν στο μαγαζί του και διώχνει τον ζωγράφο όταν διαπιστώνει πως είναι γκέι. Κατά τ' άλλα διάλογοι-κονσέρβα που μόνο βαρετοί ήταν. Που και που πετάγονταν διάφορες ανούσιες πληροφορίες όπως για παράδειγμα ότι τα δημητριακά βγήκαν στις αγορές για να χτυπηθεί ο αυνανισμός. Μάλιστα...
Η ταινία κερδίζει τις εντυπώσεις μόνο στα πλάνα και στην ατμόσφαιρα που δημιουργείται με το νερό, την υγρασία και το σκοτάδι. Αλλά τι να το κάνεις όταν όλα τα υπόλοιπα είναι κάτω του μετρίου. Δεν έχω κάτι παραπάνω να προσθέσω.
Παρ' όλα αυτά τον Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο εξακολουθούμε να τον αγαπάμε.

Βαθμολογία: 5/10

Όταν το φίδι του Ασκληπιού δαγκώνει θανάσιμα

Λίγο καιρό πριν ξεσπάσει η οικονομική κρίση, ένα γνωστό μου πρόσωπο υπεβλήθη σε μία σοβαρή επέμβαση στην Αθήνα. Λίγες μέρες μετά την εγχείριση, τον επισκέφθηκα για να τον δω και να του κρατήσω συντροφιά στο νοσοκομείο καθώς ανάρρωνε. Παρ’ όλη τη καλή του διάθεση που όλα πήγαν καλά, μου είπε με πίκρα το παράπονό του, «να ξέρεις πως σ’ αυτήν την χώρα, αν δεν έχεις λεφτά, δε θα σε σώσει κανείς».
Τότε δεν έδωσα ιδιαίτερη βάση στα λεγόμενά του. Εξάλλου όλοι γνωρίζαμε το καθεστώς που έχει επικρατήσει στα νοσοκομεία. Το γνωστό φακελάκι είναι μια απαράδεκτη πρακτική, στην οποία οι περισσότερες ελληνικές οικογένειες έχουν εξαναγκαστεί να εμπλακούν . Μία αθόρυβη και ύπουλη ισοπέδωση της αξιοπρέπειας του κάθε ασθενούς που υποκύπτει αλλά και μια ηθική κατάπτωση για κάθε γιατρό που το εφαρμόζει.
Αυτό όμως που διαπιστώνουμε τις τελευταίες μέρες είναι πως το φακελάκι τελικά δεν είναι τίποτα παραπάνω από ψίχουλα σε σχέση με αυτά που έπαιρναν αρκετοί γιατροί από τις φαρμακοβιομηχανίες, για να προωθούν τα παραγόμενά τους. Γι' αυτό το λόγο, το σκάνδαλο της φαρμακοβιομηχανίας Novartis δεν αποκάλυψε μόνο τον απάνθρωπο τρόπο με τον οποίο εφαρμόζεται ο νεοφιλελευθερισμός αλλά προκάλεσε και μία έντονη απέχθεια των πολιτών απέναντι σε όλους όσους συμμετείχαν στο ανήθικο φαγοπότι.
Μπορεί ως λαός να έχουμε συνηθίσει σε σκάνδαλα πολιτικών προσώπων και να δείχνουμε ανοχή στην ατιμωρησία τους, όμως αυτή τη φορά χτυπήθηκε μία ευαίσθητη χορδή. Είναι απάνθρωπο το πώς κάποια πρόσωπα υπέγραφαν συμβόλαιο με υπέρογκα ποσά για φαρμακευτικά προϊόντα που δεν ήταν απαραίτητα, τη στιγμή που υπήρχαν τρομερές ελλείψεις από σημαντικά φάρμακα κι ένα μεγάλο ποσοστό της ελληνικής κοινωνίας έμενε ανασφάλιστο κι αποκλεισμένο από θεραπείες.
Όσο περνούν οι μέρες τόσο περισσότερο αποκαλύπτεται το παρασκήνιο του συγκεκριμένου σκανδάλου. Πολιτικά πρόσωπα, γιατροί αλλά και δημοσιογράφοι, φέρεται πως είναι μπλεγμένοι. Είναι εντυπωσιακός ο τρόπος με τον οποίον σιγά-σιγά συμπληρώνεται το πάζλ κι αξιοσημείωτος ο πανικός που έχει προκύψει. Την ίδια στιγμή εντύπωση προκαλεί η ερμητική σιωπή συγκεκριμένων προσώπων στο χώρο της πολιτικής.
Χωρίς να υποτιμώ την σημαντικότητα των άλλων σκανδάλων, εκνευρίζομαι στην σκέψη πως κάποια πρόσωπα πλούτισαν εις βάρος της υγείας ενός εξαντλημένου λαού. Την ίδια στιγμή όμως, φοβάμαι μήπως κι αυτή τη φορά δεν αναλάβουν τις ευθύνες τους όλοι όσοι ενεπλάκησαν στην υπόθεση αυτή. Ένα ενδεχόμενο κουκούλωμα σκανδάλου, θα είναι μία ακόμη απόδειξη ότι η αστική μας δημοκρατία δεν λειτουργεί, κάτι το οποίο θα αποτελέσει ένα επιπλέον έναυσμα για ακόμη μεγαλύτερο αριθμό κόσμου να απορροφηθεί από τον λαϊκισμό της ακροδεξιάς.

Πρώτη δημοσίευση: aplotaria.gr

Μακεδονικό: Τα fake news στην υπηρεσία των ακραίων

του Χρήστου Κουτσονάσιου*

Ένα αδιόρατο νήμα προπαγάνδας ξετυλίγεται πολύ έντονα το τελευταίο διάστημα παράλληλα με τις συνομιλίες Αθήνας - Σκοπίων. Πρόκειται για έναν ασύμετρο πόλεμο που διεξάγεται με πολύ άγριες διαθέσεις από πολλά κέντρα, εσωτερικά και διεθνή. Κοινή συνισταμένη όλων των δημοσιευμάτων, των fake news και των προκλητικών άρθρων είναι να ορθωθούν εμπόδια πριν βρεθεί λύση. Στόχος τους είναι να τροφοδοτηθούν οι εθνικιστικές εξάρσεις αλλά και η παραδοσιακή φοβία που έχει καλλιεργηθεί ανάμεσα στους λαούς της περιοχής όχι τυχαία.
Σε ένα από τα κρισιμότερα σημεία της διαπραγμάτευσης, τη Δευτέρα 29 Ιανουαρίου, οι τηλεθεατές είχαν από τη μία την ευκαιρία να ακούσουν τον υπ. Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά στην ΕΡΤ να ξετυλίγει τις θέσεις της κυβέρνησης για το “Μακεδονικό” και από την άλλη να γίνουν μάρτυρες ενός fake news εν τη γεννέσει του. Ο τίτλος της ανάρτησης του “Πρώτου Θέματος” την ώρα της συνέντευξης ήταν: “Κοτζιάς: Τα Σκόπια πρέπει να αναγνωριστούν με το συνταγματικό τους όνομα”. Τι σημασία είχε το γεγονός ότι ο υπουργός δεν το είπε ποτέ στην εκπομπή; Καμία. Το ένα μετά το άλλο τα ειδησεογραφικά sites αναπαρήγαγαν την είδηση με τον ίδιο τίτλο. Ακόμη κι όταν ο παρουσιαστής της εκπομπής αποκάλυψε το fake new η είδηση συνέχιζε να παίζει με τον ίδιο τίτλο για πολλές ώρες. Κανένας δεν ζήτησε συγγνώμη από τους αναγνώστες του και όσοι το επόμενο διάστημα αναζητήσουν παλιότερες ειδήσεις για το θέμα θα βρουν ότι ο Νίκος Κοτζιάς είχε δήθεν δηλώσει κάποια στιγμή ότι “η ΠΓΔΜ θα πρέπει να αναγνωριστεί ως Δημοκρατία της Μακεδονίας”. Όσο για το σήμερα, αυτή η είδηση δημιουργεί σε ένα ακροατήριο την αίσθηση ότι ο Ν. Κοτζιάς και η κυβέρνηση συνολικά είναι έτοιμη να τα πουλήσουν όλα. Οπότε το παρακινούσε εμμέσως πλην σαφώς λίγες ημέρες πριν από το συλλαλητήριο της Αθήνας να κατέβει και να διαδηλώσει ενάντια σε κάποιους που είναι έτοιμοι να πουλήσουν τα πάντα.
Ο πόλεμος της προπαγάνδας είχε φανεί πολύ νωρίς, στις αρχές του Ιανουαρίου, όταν ένα ασήμαντο site αλβανικό είχε “αποκαλύψει” το σχέδιο Νίμιτς που διαπραγματεύονται οι κυβερνήσεις Αθήνας και Σκοπίων πριν καν δώσει το σχέδιο ο μεσολαβητής του ΟΗΕ στα δύο μέρη. Η “Νέα Μακεδονία” κυριαρχούσε παντού τόσο στην Ελλάδα όσο και στα Σκόπια, χωρίς ποτέ κανείς να σκεφτεί ποιος είναι αυτός που το γράφει και γιατί. Όταν δημοσιεύτηκαν οι αναρτήσεις του ιδιοκτήτη του site, που είχαν ιδιαίτερες θετικές αναφορές στο ΑΚΡ και στον Ερντογάν, η είδηση δεν άλλαξε ούτε κανείς ανασκεύασε. Όμως είχε πυροδοτήσει τους εθνικιστικούς κύκλους να χτίσουν διάφορα σενάρια πάνω στην είδηση αυτή ότι γίνεται ξεπούλημα και από τη μία και από την άλλη πλευρά.
Οι περιπτώσεις δεν είναι λίγες. Περίεργα sites από την Αλβανία, τη Βουλγαρία, τη Σερβία, την Ελλάδα, την ΠΓΔΜ κι από αλλού εύκολα τον τελευταίο καιρό αναπαράγουν πολλά fake. Τελευταίο παράδειγμα, η νέα περίφημη δήλωση του Τ. Ερντογάν ότι “Είμαστε αδέρφια με τη Μακεδονία”. Η... είδηση πλημμύρισε τα sites σε Ελλάδα, Βουλγαρία, Σκόπια, και Αλβανία, μόνο που δεν ήταν είδηση. Η μοναδική είδηση ήταν ότι η δήλωση αυτή είχε γίνει το... 2012! Οι περισσότεροι στην Ελλάδα είδαν την είδηση στο “Πρώτο Θέμα” (όπου στη φωτογραφία της ανάρτησης ήταν η ημερομηνία 2012!) και τη μετέδωσαν. Όταν το “Πρώτο Θέμα” κατέβασε την είδηση, τα υπόλοιπα sites συνέχισαν να την αναπαράγουν και μάλιστα ως πρώτο θέμα τους! Και η υπόθεση των “σεναρίων” και των fake news κλιμακώνεται με νέα και πολύ άγρια στοιχεία. Εμφανίζουν το ΠΡΑΤΤΩ να κατεβαίνει στα συλλαλητήρια, την κυβέρνηση να έχει ανταλλάξει το “Μακεδονικό” με την ελάφρυνση του χρέους και τελευταία να μπλέκουν με πολύ περίεργο τρόπο και το Κόσοβο.
Μπορεί να μην είναι φανερό το αδιόρατο χέρι πίσω από αυτές τις ειδήσεις. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι κοινό υπόβαθρο όλων αυτών των δημοσιεύσεων είναι να πυροδοτηθούν ακραίες στάσεις και θέσεις και κυρίως να μη βρεθεί λύση στο “Μακεδονικό”. Είναι αυτοί που δεν θέλουν να πάρουν μαθήματα από την Ιστορία. Είναι αυτοί που θέλουν όλοι να «φυλακισμένοι» από την Ιστορία. Ακόμη κι αν μια λύση ήταν αντικειμενικά υπέρ του εθνικού συμφέροντος. Οι κύκλοι που θέλουν να πυροδοτηθούν αυτά τα ακραία σενάρια δεν έχουν όλοι την ίδια αφετηρία. Στο εσωτερικό της Ελλάδας κυριαρχούν πάντως αυτοί που θέλουν να ανέβουν στην εξουσία με όχημα το “Μακεδονικό”. Όπως η Ν.Δ.
Στο εξωτερικό άλλοι κύκλοι δεν θέλουν λύση γιατί δεν θέλουν οι λαοί τους οποίους είχαν παραδοσιακά στον δικό τους κύκλο γεωπολιτικών συμφερόντων να αλλάζουν στρατόπεδο. Κάποιοι άλλοι κύκλοι δεν θέλουν να χάσουν τα αυτοκρατορικά τους οράματα και βλέψεις στην περιοχή. Εμείς όμως τι θέλουμε; Αν θέλουμε να προχωρήσουμε σε μια νέα σελίδα, μήπως θα πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί; Τουλάχιστον κάποιοι κύκλοι στο εσωτερικό ας προσέξουν ή ας αναρωτηθούν κάποια στιγμή: “Μήπως το προσωπικό μας συμφέρον είναι το βούτυρο στο ψωμί των ξένων κύκλων στην περιοχή;”.

* Ο Χρήστος Κουτσονάσιος είναι δικηγόρος, μέλος Π.Γ. Πράττω

Πηγή: Αυγή

Να με Φωνάζεις με το Όνομά σου

Μέχρι στιγμής έχω δει τρία από τα τέσσερα φαβορί των φετινών Όσκαρ. Μετά το μέτριο "Οι Τρεις Πινακίδες Έξω από το Έμπινγκ, στο Μιζούρι" και το μαρτυρικά αργό κι εκνευριστικά κενό "Αόρατη Κλωστή", ήρθε η σειρά να παρακολουθήσω την πολλά υποσχόμενη ταινία "Να με Φωνάζεις με το Όνομά σου". Το συμπέρασμα μετά τη προβολή της είναι πως η μετριότητα τρίτωσε πανηγυρικά. 

Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Η ιστορία μας ταξιδεύει στην Λομβαρδία όπου ένας Αμερικάνος ιστορικός-αρχαιολόγος την επισκέπτεται για να μελετήσει κάτι το οποίο δε διευκρινίζεται. Τον φιλοξενεί ένας Ιταλός αρχαιολόγος χωρίς να εξηγείται ο λόγος. Όπως παρατηρούμε τα σεναριακά κενά εμφανίζονται από το ξεκίνημα της ταινίας, ανούσια μεν αλλά έχουν κι αυτά τη σημασία τους. Η παρουσία του Αμερικανού στην έπαυλη δεν εξελίσσεται ευχάριστα παρ' όλο που οι οικοδεσπότες κρύβουν με άκρως δεξιοτεχνικό τρόπο την ενόχληση που τους προκαλεί η έπαρσή του (πχ τον ειρωνεύονται με την λέξη "later" κάθε φορά που αποχωρεί από την παρέα). Ο γιος της οικογενείας είναι ο πρώτος που εκφράζει ανοιχτά κι έντονα τη δυσφορία του. Μία δυσφορία που βασίζονται στη ζήλια του απέναντι στην γοητεία που εκπέμπει ο Αμερικάνος. Ο φιλοξενούμενος το συνειδητοποιεί κι αρχίζει να προκαλεί περισσότερο. Η ενοχλητική συμπεριφορά του κι ο εκνευριστικός εγωκεντρισμός του είναι σημαντικοί λόγοι που εξαρχής δεν τον συμπαθούμε ως θεατές. Η ζήλια μετατρέπεται σιγά-σιγά σε ενθουσιασμό κάτι που γεννά πάθος μεταξύ των δυο προσώπων. 

Μέχρι ενός σημείου η ιστορία εξελίσσεται μ΄ενδιαφέρον καθώς επικεντρώνεται στις ανθρώπινες σχέσεις, στην ανασφάλεια, στην μοναξιά αλλά και στην έλλειψη ειλικρίνειας στην επικοινωνία. Τα πλάνα είναι εξαιρετικά και η μουσική παίζει έναν ευχάριστο ρόλο. Τα χρώματα της ιταλικής υπαίθρου, της έπαυλης αλλά και των ενδύσεων προκαλούν ένα αίσθημα νοσταλγίας. Με λίγα λόγια σου δίνεται η εντύπωση πως ίσως να είναι μία από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς.

Όμως από τα μισά κι έπειτα, παρακολουθούμε μία ομοφυλοφιλική έξαρση άνευ λόγου κι ουσίας. Οι δυο πρωταγωνιστές δεν καταφέρνουν να κερδίσουν τη συμπάθειά μας, ενώ με τις ερωτικές σκηνές, μου άφησαν την υπόνοια πως διεκδικούσαν την εμπορευματοποίηση του θέματος παρά την δημιουργία διαλόγου με τους θεατές. Η διακωμώδηση φάνηκε στη σκηνή με το βερίκοκο το οποίο μου θύμισε αρκετά το American Pie. 

Αναφερόμενος στο θέμα εμπορευματοποίησης του έρωτα, θα φέρω ως παράδειγμα την "Ζωή της Αντέλ", η οποία ήταν μία ενδιαφέρουσα ερωτική ιστορία η οποία διαφημίστηκε περισσότερο για τη σχέση των δύο ομοφυλόφιλων κοριτσιών. Ακριβώς το ίδιο πιστεύω πως συνέβη και τώρα. Μόνο που την δεύτερη φορά η επανάληψη του ίδιου "προϊόντος" ξεφουσκώνει αρκετά. Γι' αυτό κι ο δημιουργός έβαλε τα δυνατά του. Αλλά ούτε οι δυο ακραίες σκηνές βοήθησαν, παρόλο που προσπάθησαν να εξιτάρουν τα ταμπού των θεατών. 

Οι ηθοποιοί είναι τελείως απόμακροι μ' αποτέλεσμα να μην υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ ερμηνευτών και θεατών. Αν υπάρχει κάτι κοινό, τότε αυτό είναι το αίσθημα της επιθυμίας, το οποίο κι αυτό αιωρείται άσκοπα στην ατμόσφαιρα. Με λίγα λόγια, δεν υπάρχει καμία απολύτως ουσία. 

Παρ' όλα αυτά η ταινία είχε μερικά καλά σημεία που θα ήθελα να επισημάνω. Στο βόρειο κομμάτι της Ιταλίας και συγκεκριμένα στη Λομβαρδία (με εξαίρεση την Μπρέσια), χτυπάει ακόμα η καρδιά του φασισμού. Μόνο που το φίδι δε κρύβεται μέσα σε ξυρισμένα κεφάλια κι άρβυλα. Με έναν άκρως εύστοχο τρόπο, ο σκηνοθέτης μας παρουσιάζει την ύπαρξη αυτού του φιδιού σε αρκετά σπίτια κι σε πολλούς ανθρώπους πάσης υποψίας. 

Επίσης βρήκα ενδιαφέρον το ένα σκέλος του μονολόγου του πατέρα (ο οποίος ήταν ένα απίστευτο πάντρεμα Ρόμπιν Γουίλιαμς με Χοακίν Φίνιξ) στο θέμα των επιθυμιών που ποτέ δεν κυνήγησε να υλοποιήσει, μ' αποτέλεσμα να περνούν τα χρόνια διογκώνοντας το κενό μέσα του. Το δεύτερο σκέλος που αγιοποιεί την κρυφή σχέση του γιου του με τον φιλοξενούμενο, το βρήκα υπερβολικό διότι ποτέ δε μπορεί να γνωρίζει κανείς τις προθέσεις ενός μεγάλου που συνάπτει ερωτικές σχέσεις με έναν έφηβο (ή έφηβη). Πόσο μάλλον μ' αυτόν τον τρόπο (κατά την άποψή μου ο Αμερικανός έπαιζε με τον πιτσιρικά καθώς λίγο καιρό αργότερα του ανακοινώνει τον γάμο του με μία κοπέλα που είναι δυο χρόνια μαζί). Καλό είναι να είμαστε επιφυλακτικοί σε κάποια θέματα. 

Η ιστορία δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μία ψευτοφιλοσοφημένη παραλλαγή του βιβλίου (και ταινίας) "Θάνατο στη Βενετία", για την οποία πολύ φοβάμαι πως μετατρέπεται σε χαρά για τον κάθε ομοφοβικό. 

Βαθμολογία: 5/10

Η Συμφωνία της Βάρκιζας – Έπρεπε να απορριφθεί και η παραμικρή ιδέα για παράδοση των όπλων

Στις 12 Φλεβάρη 1945, έπειτα από τις 33 μέρες ηρωικής πάλης του λαού της Αθήνας και του Πειραιά, το Δεκέμβρη του ’44, ενάντια στο βρετανικό ιμπεριαλισμό και στην ελληνική αστική τάξη και υπό το βάρος της στρατιωτικής ήττας, υπογράφηκε η απαράδεκτη Συμφωνία της Βάρκιζας. Πριν από την υπογραφή της συμφωνίας του ΕΑΜ με την ελληνική αστική κυβέρνηση, είχε προηγηθεί η υπογραφή ανακωχής ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τα βρετανικά στρατεύματα (11.1.1945), η οποία καθόριζε ως ημερομηνία κατάπαυσης του πυρός την 14.1.1945.Οι διαβουλεύσεις μεταξύ των εκπροσώπων του ΕΑΜ και της κυβέρνησης του Ν. Πλαστήρα, ξεκίνησαν στις 3 Φλεβάρη 1945 στη Βάρκιζα και κατέληξαν στις 12 του μηνός στη Συμφωνία.
Την αντιπροσωπεία του ΕΑΜ αποτελούσαν οι Γ. Σιάντος (Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ και επικεφαλής της αντιπροσωπείας), Μ. Παρτσαλίδης (Γραμματέας της ΚΕ του ΕΑΜ) και Η. Τσιριμώκος (ΓΓ του κόμματος Ενωση Λαϊκής Δημοκρατίας). Την κυβερνητική αντιπροσωπεία αποτελούσαν οι Ι. Σοφιανόπουλος (υπουργός Εξωτερικών και επικεφαλής της αντιπροσωπείας), Περ. Ράλλης (υπουργός Εσωτερικών) και Ι. Μακρόπουλος (υπουργός Γεωργίας). Στη Βάρκιζα, βρίσκονταν επίσης και διηύθυναν την κυβερνητική αντιπροσωπεία από τα παρασκήνια οι Βρετανοί Μακ Μίλαν και Λίπερ.
Η Συμφωνία της Βάρκιζας προέβλεπε τυπικά, μεταξύ άλλων (ολόκληρο το κείμενο της Συμφωνίας μπορείτε να το δείτε εδώ): Τη διασφάλιση των πολιτικών και συνδικαλιστικών ελευθεριών, την άρση του στρατιωτικού νόμου, την άμεση απελευθέρωση των συλληφθέντων ΕΑΜιτών, την αμνήστευση των «πολιτικών αδικημάτων» που διαπράχθηκαν κατά τις μάχες του Δεκέμβρη (εξαιρούνταν τα «κοινά αδικήματα κατά της ζωής και της περιουσίας», καθώς και όσοι δεν παρέδιδαν τα όπλα έως την προκαθορισμένη ημερομηνία της 15ης Μάρτη), την απελευθέρωση των ομήρων του ΕΛΑΣ (όσοι κατηγορούνταν ως δοσίλογοι θα παραδίδονταν στη Δικαιοσύνη για να δικαστούν), τη συγκρότηση εθνικού στρατού, την άμεση αποστράτευση και αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, του ΕΛΑΝ και της Εθνικής Πολιτοφυλακής, την εκκαθάριση των κρατικών υπαλλήλων και των Σωμάτων Ασφαλείας από δοσιλογικά στοιχεία, και τέλος, τη διενέργεια το «ταχύτερο δυνατόν» ελεύθερων και γνήσιων εκλογών και δημοψηφίσματος για το πολιτειακό.1
Πέρα από το γενικά απαράδεκτο της συμφωνίας, απαράδεκτη ήταν ειδικότερα η υποχώρηση στο ζήτημα της αμνηστίας, το άρθρο 3, αφού με αυτό αφήνονταν ανυπεράσπιστοι στην αστική μανία χιλιάδες αγωνιστές των ΕΑΜ – ΕΛΑΣ – ΕΠΟΝ, με τη δυνατότητα μάλιστα να διωχθούν ως κοινοί εγκληματίες. Το άρθρο 3 ανέφερε συγκεκριμένα: «Αμνηστεύονται τα πολιτικά αδικήματα τα τελεσθέντα από της 3ης Δεκεμβρίου 1944 μέχρι της υπογραφής του παρόντος. Εξαιρούνται της αμνηστίας τα συναφή κοινά αδικήματα κατά της ζωής και της περιουσίας τα οποία δεν ήσαν απαραιτήτως αναγκαία διά την επιτυχίαν του πολιτικού αδικήματος».2
Μιλώντας στην ΚΕ του ΚΚΕ στις 14 Φλεβάρη, όπου συζητήθηκε η Συμφωνία, ο Γ. Ιωαννίδης μεταξύ άλλων είπε:
«Η γραμμή του Πολιτικού Γραφείου ήταν να συνάψουμε κάθε είδους συμφωνία, εκτός από μια τέτοια συμφωνία που δεν θα μας άφηνε κανένα ίχνος ελεύθερου πολιτικού βίου ή θα απαιτούσε να παραδοθούμε χωρίς όρους. Ηταν απαραίτητο να συνάψουμε τη συμφωνία. Η συμφωνία συνάφθηκε στις βάσεις που προβλέψαμε. Η αλήθεια είναι ότι ορισμένα σημεία της συμφωνίας θα μπορούσαν να αποσαφηνιστούν περισσότερο, αλλά αυτό δεν είναι η ουσία του όλου ζητήματος (…). Η σημερινή συμφωνία είναι αποτέλεσμα της διεθνούς κατάστασης της Ελλάδας (…). Δεν πρέπει να τρέφουμε αυταπάτες. Διεξάγουμε πόλεμο. Θα κερδίσουμε, αν θέσουμε σωστά αυτό το πράγμα. Είχαμε και έχουμε σωστή πολιτική, αλλά οι σημερινές συνθήκες δεν μας επιτρέπουν να την εφαρμόσουμε. Αν αύριο οι συνθήκες αλλάξουν θα νικήσουμε. Οι εσωτερικές αντιφάσεις της μπουρζουαζίας μας θα οξυνθούν περισσότερο και πρέπει να τις εκμεταλλευτούμε κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. 
Μπροστά στο Κόμμα τίθενται σήμερα τα ακόλουθα καθήκοντα:
1. Να υποστηρίζουμε το συμμαχικό μέτωπο (τη συμφωνία) και να το επεκτείνουμε. Να δημιουργήσουμε πλατύ μέτωπο των δημοκρατικών δυνάμεων. Να συσπειρώσουμε στο μέτωπο αυτό όλες τις δημοκρατικές δυνάμεις, που δεν είναι φασιστικές, ακόμα και τον ίδιο τον Πλαστήρα. Θα οργανώσουμε γρήγορα το συνέδριο του ΕΑΜ.
2. Πρέπει να στρέψουμε την προσοχή στο Κόμμα μας. Πρέπει να ενισχύσουμε και να εξασφαλίσουμε τη δράση του κάτω από κάθε όρους. Το Πολιτικό Γραφείο πρέπει να μελετήσει το οργανωτικό ζήτημα και να βρει τις μεθόδους για την ποιοτική βελτίωση του Κόμματος.
3. Πρέπει να οργανώσουμε διαφωτιστική και προπαγανδιστική δραστηριότητα του Κόμματος στις τάξεις των κομματικών μελών και στο λαό (…).
Για το ζήτημα των Αγγλων: Δεν πρέπει να ξεχνάμε το ζήτημα της ανεξαρτησίας της χώρας. Κάθε φορά που τίθεται το ζήτημα από τη σκοπιά αυτή, πρέπει να υπογραμμίζουμε ότι η αγγλική επέμβαση δεν εξυπηρετεί την ομαλή πολιτική ανάπτυξη της χώρας».3
Την ίδια μέρα, συνεδρίασε και η ΚΕ του ΕΑΜ, η οποία ενέκρινε ομόφωνα τη Συμφωνία.4
Στις 15 Φλεβάρη η ΚΕ του ΕΛΑΣ εξέδωσε προκήρυξη για την αποστράτευση του ΕΛΑΣ. Απευθυνόμενη στους μαχητές του ΕΛΑΣ, ανάμεσα σε άλλα, σημείωνε: «Η συμφωνία της 12ης Φλεβάρη τερματίζει τον ένοπλο αγώνα σας. Τώρα, ήλθε η ώρα να καταθέσετε με τιμή τα δοξασμένα όπλα σας. Ομως το έργο σας δεν ολοκληρώθηκε. Ο δεύτερος μεγάλος σκοπός του αγώνα μας, η κατοχύρωση της λαϊκής κυριαρχίας και η δημιουργία των προϋποθέσεων εκείνων που θα εξασφαλίσουν την ανεμπόδιστη δημοκρατική εξέλιξη του τόπου, περιμένει την πραγματοποίησή του».5
Την ίδια μέρα εκδόθηκε και η σχετική Ημερήσια Διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ. Οπως αναφέρει ο Στ. Σαράφης, ο Α. Βελουχιώτης αρνήθηκε αρχικά να υπογράψει τη διαταγή. Τότε ο Σαράφης του είπε πως, αν δεν την υπογράψει αυτός, τότε δεν θα την υπέγραφε και ο ίδιος, ζητώντας του να αποτανθεί στο Κόμμα. Το ίδιο βράδυ, ο Βελουχιώτης συνυπέγραψε τη διαταγή.6
Σε τηλεγράφημα που στάλθηκε στις 15 Φλεβάρη αναφέρονταν τα άμεσα καθήκοντα των ΚΟ του ΚΚΕ ως εξής:
«Σ’ όλα τα μέλη μας, ΕΑΜ, ΕΛΑΣ αναλυθεί συμφωνία και οι λόγοι που επέβαλαν υπογραφή της -στοπ- Βασικές κατευθύνσεις -στοπ- πάλη για δημοκρατικές ελευθερίες και εξέλιξη Χώρας -στοπ- Διατήρηση ενότητας συμμαχικού αγώνα γραμμές ΕΑΜ και δημιουργία πλατιού πανδημοκρατικού μετώπου -στοπ- Διαφώτιση Κόμματος και λαού σημερινές συνθήκες πρώτιστο καθήκον -στοπ- οργανωτικά προβλήματα αποκτούν σήμερα αποφασιστική σημασία -στοπ- Ανάγκη εξασφαλιστεί λειτουργία και προφύλαξη οργανώσεων και τεχνικού μηχανισμού -στοπ- πάρουμε μέτρα σ’ επιστράτευση οργανώνοντας εθνοφυλακή κομμ. δυνάμεις κατά υπόδειγμα παλιού AMI -στοπ- βασική προϋπόθεση πραγματοποίησης καθηκόντων μας είναι η σύνδεσή μας με τις μάζες -στοπ- συγκεκριμένες πράξεις τρομοκρατίας Κυβέρνησης Πλαστήρα πρέπει ξεσκεπάζονται καθημερινά από οργανώσεις -στοπ- Χαρακτηρισμός κυβέρνησης Πλαστήρα φασιστικής σήμερα όχι ορθός -στοπ- οργανώσεις μας με προσωπική ευθύνη γραμματέων περιοχής και σε συνεργασία καπεταναίους διαφυλάξουν σημαντικό μέρος οπλισμού -στοπ- Επίσης διαφυλάξουν τρόφιμα και άλλη περιουσία ΕΛΑΣ λ/σμο Πολ. Γραφείου -στοπ- Πρέπει γίνουν συνελεύσεις ανταρτών όπου εξηγηθεί γιατί διαλύθηκε ΕΛΑΣ και καθήκοντα ελασιτών με γυρισμό τους πόλεις και χωριά -στοπ- εξηγηθεί ελασίτες ότι θα δημιουργήσουμε συλλόγους αγωνιστών εθνικοαπελευθερωτικού πολέμου 1941-1944 όπου θα μπούνε όλοι ελασίτες φαντάροι αξιωματικοί».7
Στις 18 Φλεβάρη η καθοδήγηση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ επέστρεψε στην Αθήνα. Στα Τρίκαλα παρέμεινε η ΚΕ του ΕΛΑΣ για την τήρηση των στρατιωτικών όρων της Συμφωνίας. Τα μέλη της ΚΕ του ΕΛΑΣ – μεταξύ τους και ο Γ. Σιάντος – επέστρεψαν στην Αθήνα μαζί με τον ΓΣ του ΕΛΑΣ στις 4 Μάρτη.
Ο «Ριζοσπάστης», που έως τότε εκδιδόταν στα Τρίκαλα, άρχισε να τυπώνεται και πάλι στην πρωτεύουσα στις 20 Φλεβάρη (από τις 3 – 18 Φλεβάρη κυκλοφορούσε τοπική έκδοση Αθήνας του «Ριζοσπάστη»).
Η συγκέντρωση των όπλων του ΕΛΑΣ πραγματοποιήθηκε σε 32 πόλεις, όπου ο ΕΛΑΣ παρέδωσε περισσότερα όπλα από όσα είχε δεσμευτεί: «Από τα 42.500 όπλα που είχε αναληφθεί υποχρέωση παραδίδονται 49.200».8
Υπήρχαν και άλλα όπλα τα οποία έκρυψε ο ΕΛΑΣ σε διάφορες τοποθεσίες ανά την Ελλάδα, σύμφωνα και με τις παραπάνω οδηγίες προς τις ΚΟ του Κόμματος. 9
Σε λιγότερο από 48 ώρες μετά την υπογραφή της Συμφωνίας, οι επιθέσεις στα γραφεία της «Ελεύθερης Ελλάδας» και του «Ριζοσπάστη» (στις 13 και 14 Φλεβάρη αντίστοιχα), προμήνυαν τι θα επακολουθούσε. Ανήμερα της υπογραφής, η κυβέρνηση Πλαστήρα φρόντισε να ανασυστήσει το υφυπουργείο Ασφαλείας…
Η ηγεσία του ΚΚΕ έπρεπε να απορρίψει και την παραμικρή ιδέα για την παράδοση των όπλων και τη διάλυση του ΕΛΑΣ. Ομως, στις 28 Φλεβάρη 1945 ο ΕΛΑΣ αποστρατεύθηκε.
Στις 24 Μάρτη, ο Αρης με επιστολή του στην ΚΕ σημείωνε: «Οπως πιστεύω θα έχετε πεισθεί και σεις τώρα πως οι Ελληνες αντιδραστικοί και οι Αγγλοι κατακτητές δεν έχουν καμιά πρόθεση να εφαρμόσουν έστω κι αυτή την ετεροβαρή επιζήμια στα συμφέροντα του λαού μας και μη δίδουσα καμιά εγγύηση για το σεβασμό των ελευθεριών του λαού μας, συμφωνία της Βάρκιζας (…) πρόθεσή τους είναι (…) να οργανώσουν και να διεξάγουν με πλεονεκτικές γι’ αυτούς συνθήκες τον εμφύλιο πόλεμο μ’ όλα τα μέσα (…) δεν είναι αργά. Αργότερα σίγουρα θα είναι πολύ αργά και θα χρειαστούν τεράστιες θυσίες σε κόπους και σε αίμα για ν’ αρχίσει κάτι σοβαρό. (…) μην αυταπατάστε ότι τα όπλα που κρύψαμε θα μπορέσετε αργότερα να τα χρησιμοποιήσετε. Οχι. Θα τα βρούνε σε λίγο οι εθνοφύλακες. Χρησιμοποιήστε τα – έστω και μέρος τους – από τώρα. Πρέπει να ξαναπάρει τα όπλα ο ΕΛΑΣ (…) ενεργήστε σύντομα και δραστήρια».10
Οι παράγοντες που οδήγησαν στην υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, πέρα από τη σταθερή ηττοπαθή άποψη ότι το ΚΚΕ και το ΕΑΜ δεν μπορούσαν να διεξάγουν αγώνα κατά των Αγγλων με θετικό αποτέλεσμα, ήταν πρωταρχικά: Η εμμονή στην κοινοβουλευτική στρατηγική της «ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης», σε συνάρτηση και με την πίεση των συμμάχων του ΚΚΕ στο ΕΑΜ να υπογραφτεί συμφωνία, άρα η οπορτουνιστική άποψη ότι σε αυτήν την περίπτωση το ΕΑΜ θα διαλυθεί και το ΚΚΕ θα βρεθεί απομονωμένο.
Ακριβώς ένα χρόνο μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, συνήλθε στην Αθήνα η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ που αποφάσισε τελικά την προοδευτική έναρξη του ένοπλου αγώνα.

Ουσιαστικά διδάγματα

Με αφορμή τη Συμφωνία της Βάρκιζας, ανάμεσα στις πολλές ερμηνείες που έχουν διατυπωθεί για την ήττα του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ το Δεκέμβρη του 1944, αναφέρονται και τα περί ανικανότητας του κομματικού ηγετικού πυρήνα, έλλειψης πολιτικής διορατικότητας, αρνητικού επηρεασμού της ηγεσίας του ΚΚΕ από συμμαχικές δυνάμεις στο ΕΑΜ και άλλες παρόμοιες.
Οσο και αν τα παραπάνω αποτυπώνουν τη μία ή την άλλη πλευρά σε ένα σύνολο παραγόντων που οδήγησαν στην ήττα, παραγνωρίζουν ουσιαστικά διδάγματα που βγαίνουν γι’ αυτήν την περίοδο:

•   Το Κόμμα μας δεν αντιμετώπισε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα ως κρίκο για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας, αλλά αυτονόμησε την πάλη ενάντια στους κατακτητές από την πάλη για την ανατροπή της αστικής εξουσίας. 
•  Το αβάσιμο της άποψης που λέει ότι η συμμετοχή του ΚΚ σε κυβέρνηση συνεργασίας αποτελεί σκαλοπάτι για να προχωρήσει το κίνημα σε πιο προωθημένους στόχους, αποδείχτηκε περίτρανα και πριν το Δεκέμβρη του 1944, με τη συμμετοχή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ στην κυβέρνηση Παπανδρέου («εθνικής ενότητας»). Παρά το γεγονός ότι ο λαός είχε και τα όπλα, έγινε ουρά των εξελίξεων που το άρμα τους έσυραν οι αστικές πολιτικές δυνάμεις. 
• Στην περίπτωση των εξελίξεων που ακολουθούσαν τη γερμανική κατοχή, η κατάκτηση της εργατικής εξουσίας προϋπέθετε διαχωρισμό των ΕΑΜικών δυνάμεων από τους πολιτικούς και στρατιωτικούς στόχους των «συμμάχων» και της κυβέρνησης Παπανδρέου, γεγονός που θα όξυνε πολύ περισσότερο την ταξική πάλη. Προϋπέθετε ακόμα αναδιάταξη των συμμαχιών μέσα στο ΕΑΜ – ΕΛΑΣ σε βάση επαναστατική και μετατροπή των φύτρων εξουσίας (Λαϊκός Στρατός, Λαϊκή Δικαιοσύνη) σε όργανα της επαναστατικής δράσης. Ακόμα: Επρεπε να προετοιμαστεί το Κόμμα και ισχυρές λαϊκές δυνάμεις για την εφαρμογή σχεδίου κατάληψης της Αθήνας, μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Αυτό, σε συνδυασμό με αντίστοιχη δράση και συγκέντρωση δυνάμεων για την κατάληψη και άλλων βασικών κέντρων της χώρας, ιδιαίτερα της Θεσσαλονίκης. 
• Το Κόμμα μας ήταν ιδεολογικά – πολιτικά ανέτοιμο για να διαμορφώσει τέτοιες εξελίξεις. Το στάδιο της αστικοδημοκρατικής επανάστασης, που είχε χαράξει η 6η Ολομέλεια της ΚΕ, το Γενάρη του 1934 (και επικύρωσε λίγο αργότερα το 5ο Συνέδριο του ΚΚΕ), αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία προσαρμόστηκε η στρατηγική του «αντιφασιστικού μετώπου», που υιοθέτησε το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ (8) (Δεκέμβρη 1935), σύμφωνα με τις αποφάσεις του 7ου Συνεδρίου της ΚΔ (Ιούλης – Αύγουστος 1935). 
• Η στρατηγική των αντιφασιστικών μετώπων πάλης στηριζόταν στην ανάλυση ότι «…οι εργαζόμενες μάζες σε μια σειρά καπιταλιστικές χώρες είναι υποχρεωμένες σήμερα να διαλέξουν συγκεκριμένα όχι ανάμεσα στη δικτατορία του προλεταριάτου και στην αστική δημοκρατία, αλλά ανάμεσα στην αστική δημοκρατία και το φασισμό». Με βάση αυτό, αμέσως μετά το 7ο Συνέδριο της ΚΔ και πριν από το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ, η 4η Ολομέλεια της ΚΕ (27 – 28 Σεπτεμβρίου 1935) αποφάσισε ότι: «…το ΚΚΕ συνεργάζεται όχι μόνο με τα σοσιαλιστικά και αγροτικά κόμματα (…) αλλά και όλα τα άλλα κόμματα (…) που στέκονται σε μια ελάχιστη δημοκρατική – αντιφασιστική βάση (…) όπως των Φιλελευθέρων». Είχε προηγηθεί η απόφαση της ΚΕ (Αύγουστος 1935), η οποία έθετε το στόχο για… το σχηματισμό της αντιφασιστικής – δημοκρατικής κυβέρνησης», με τη συμμετοχή του ΚΚΕ. Η ουσία του 6ου Συνεδρίου, όπως και της 4ης Ολομέλειας ήταν: Μέσα από την πάλη κατά του μοναρχοφασισμού, στη δημοκρατική επανάσταση και μετά στο σοσιαλισμό. Με βάση την παραπάνω στρατηγική αντιμετώπισε το ΚΚΕ και τις εξελίξεις τον Δεκέμβρη του ’44. 
• Μια σειρά επικριτές του Δεκέμβρη και του ΚΚΕ ισχυρίζονται ότι η πολιτική γραμμή του Κόμματος ήταν αντιφατική, επειδή, όπως λένε, κινούνταν ανάμεσα στην πολιτική λύση και τον ένοπλο αγώνα για την κατάκτηση της εξουσίας με τη βία. Ομως, η ανατροπή του συσχετισμού δυνάμεων, όπως είχε διαμορφωθεί προς το τέλος της Κατοχής, προϋπέθετε ταξική σύγκρουση, αιματηρή τρομοκρατία εκ μέρους της αστικής τάξης, ανεξάρτητα από το πόσο το συνειδητοποιούσε το ίδιο το Κόμμα. Και στις δύο πλευρές υπήρχαν χιλιάδες νεκροί και τεράστιες υλικές καταστροφές, ταυτόχρονα με το όργιο της πτωματολογίας και της προβοκάτσιας που οργάνωσαν οι Βρετανοί και οι εγχώριοι κρατικοί μηχανισμοί. Ποια ομαλότητα ήταν δυνατό να έρθει, για παράδειγμα, μετά από το δολοφονικό όργιο των οργάνων της αστικής τάξης, των λαομίσητων Ταγμάτων Ασφαλείας, εναντίον χιλιάδων αγωνιστών, ακόμα και ανθρώπων που δεν είχαν ενεργή ανάμειξη στην οργανωμένη πάλη; 

 Αλλωστε, ο αστικός πολιτικός κόσμος που αντιστεκόταν στους κατακτητές παίρνοντας το μέρος της βρετανικής πλευράς, συνέδεε την απελευθέρωση με τη διατήρηση της καπιταλιστικής εξουσίας. Παρέμεινε αταλάντευτος σε αυτήν τη θέση, ακόμα και τότε που δεν μπορούσε ούτε στην Αθήνα να έρθει από την Αίγυπτο, δίχως τον εγγλέζικο στρατό και τους συμβιβασμούς του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. 
Το ΚΚΕ αντιμετώπισε τον ένοπλο αγώνα των 33 ημερών ως μέσο επίτευξης ενός στόχου που δεν έβγαινε από το πλαίσιο της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Ομως η ταξική πάλη έχει τους δικούς της αδήριτους νόμους.

Σημείωση: Τα στοιχεία ανάλυσης για την πολιτική του ΚΚΕ σε σχέση με τη Συμφωνία της Βάρκιζας αντλήθηκαν από το βιβλίο «Δεκέμβρης του ’44, Κρίσιμη ταξική σύγκρουση (άρθρα και ντοκουμέντα)», Συλλογικό – επιμέλεια: Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ, «Σύγχρονη Εποχή» 2014. 

Παραπομπές:

1. Το ΚΚΕ, Επίσημα Κείμενα τ. 5 σ. 411, 416.
2. Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1949 – 1968, Β’ τόμος, σελ. 624, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2012.
3. Εμφύλιος Πόλεμος: Εγγραφα από τα Γιουγκοσλαβικά και Βουλγαρικά Αρχεία, εκδ. «Παρατηρητής», Θεσσαλονίκη 1999, Βασίλης Κόντης – Σπυρίδων Σφέτας, Εγγραφο AJ, SKJ-CK, KMOV-Grcka, 1942-1947, IX 33/I-1-100 της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων και Επαφών της ΚΕ της Ενωσης Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών.
4. «Ριζοσπάστης» 20 Φλεβάρη 1945.
5. Π. Πετρίδης, «Στη δίνη του Εμφυλίου Πολέμου» Σπάνια ντοκουμέντα του ΕΑΜ (1944 – 1947)», σελ. 157, εκδ. «Προσκήνιο», Αθήνα, 1998.
6. Στέφανος Σαράφης, «Μετά τη Βάρκιζα», σελ. 16, εκδ. «Επικαιρότητα», Αθήνα, 1979.
7. Αρχείο ΚΚΕ – Εγγραφο 525983: Ραδ/τα Σιάντου – Ιωαννίδη προς τις ΚΟ του ΚΚΕ κατά τη μάχη του «Δεκέμβρη», 12/1944 – 2/1945, σελ. 9. Το συγκεκριμένο ραδιοτηλεγράφημα υπογράφει ο Ιωαννίδης.
8. ΕΑΜ «Λευκή Βίβλος. Παραβιάσεις της Βάρκιζας (Φλεβάρης – Ιούνης 1945)» στο Π. Πετρίδης (επ.) «Στη δίνη του Εμφυλίου Πολέμου. Σπάνια ντοκουμέντα του ΕΑΜ (1944 – 1947)» σελ. 179, εκδ. «Προσκήνιο», Αθήνα, 1998. Κατά τον Θ. Χατζή ο ΕΛΑΣ παρέδωσε 51.893 όπλα (Θανάση Χατζή, «Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε (1941 – 1945)», τ. Γ’, σελ. 482, εκδ. «Παπαζήση», Αθήνα, 1979.
9. Σύμφωνα με τον Γ. Ιωαννίδη ο ΕΛΑΣ διέθετε συνολικά περί τα 70.000 όπλα. Γιάννης Ιωαννίδης, «Αναμνήσεις», σελ. 371, εκδ. «Θεμέλιο», Αθήνα, 1979.
10. Αρχείο ΚΚΕ – Εγγραφο 139162: Γράμμα του Θανάση Κλάρα (Αρη Βελουχιώτη) προς τα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ 24/3/1945, σελ. 1 – 9.

Πηγή: Ριζοσπάστης