Ποιους Sex Pistols; Στους Sex Pistols κρύβεται η επανάσταση. Ήταν αυτοί που έκαναν release το ‘God Save the Queen’ στην επέτειο 25 χρόνων από την άνοδο της Βασίλισσας Ελισσάβετ ΙΙ στο θρόνο, η οποία γιορτάστηκε με μεγάλα πάρτυ και παρελάσεις. Ήταν αυτοί που έπαιζαν ‘Anarchy In the U.K.’ ενώ η Σιδηρά Κυρία (aka Margaret Thatcher) βρισκόταν στο “τιμόνι” της Αγγλίας. Εν πάσει περιπτώσει, ήταν αυτοί που συνέδεσαν μια για πάντα την επανάσταση με τη ροκ, και έδωσαν σώμα και ψυχή στο θυμό, τη σύγχυση και την ανησυχία που είχε προκαλέσει η οικονομική δυσχέρεια και η κοινωνική αποξένωση στα μισά περίπου των ’70s.
Εισαγωγή
Η τέχνη είναι η έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου να εκφραστεί και να δημιουργήσει. Και μια από τις σημαντικότερες εκφάνσεις της, είναι η μουσική. Η τέχνη είναι για να υπηρετεί τον άνθρωπο, αρκεί να υπάρχουν κάποιοι να την υπηρετήσουν. Όπως ο Michelangelo υπηρέτησε την τέχνη (πολλές τέχνες για την ακρίβεια) και η τέχνη του υπηρετεί τώρα εμάς, κάτι αντίστοιχο για τη μουσική, υπήρξαν οι Pink Floyd.
Και αφού ξεκαθαρίσαμε πού βρίσκεται η επανάσταση, ας προχωρήσουμε στην αλήθεια.
Ένα από τα στοιχεία που έχουν τοποθετήσει τους Pink Floyd στο θρόνο της παγκόσμιας μουσικής σκηνής, είναι οι στίχοι των τραγουδιών τους. Εκτός από το αδιαμφισβήτητα τεράστιο και μάλλον εξωπραγματικό μουσικοσυνθετικό ταλέντο τους, έγραψαν στίχους που μιλούν όχι μόνο για έρωτες, αγάπες και ξεχασμένες αναμνήσεις, αλλά και για θέματα που μας αγγίζουν επειδή τα βιώνουμε, επειδή τα αντιμετωπίζουμε κι επειδή πρέπει να τα δούμε με άλλη οπτική γωνία.
Οι Pink Floyd δεν είναι μπάντα, είναι ιδέα. Και είναι γνωστό ότι βρισκόντουσαν αιώνες μπροστά. Από το ντεμπούτο τους με το ‘The Piper At The Gates Of Dawn’ και την εποχή που ο Syd Barrett μεγαλουργούσε όντας η ψυχή και το σώμα της μπάντας, οι Pink Floyd ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό απ’ ό,τι είχε συναντήσει ο κόσμος μέχρι τότε. Στο δεύτερο δίσκο, ‘A Saucerful of Secrets’, με τον Syd Barrett να βρίσκεται σε άλλο κόσμο εξαιτίας της επίδρασης του LSD στη συμπεριφορά και το μυαλό του, τα συνθετικά καθήκοντα βάρυναν τις πλάτες των Roger Waters και Richard Wright και μόνο το τελευταίο κομμάτι του δίσκου, ‘Jugband Blues’, έμελλε να είναι δικό του. Μάλλον γνώριζε την αλήθεια, το ότι σύντομα θα δει την πόρτα της εξόδου δηλαδή:
It’s awfully considerate of you to think of me here
And I’m much obliged to you for making it clear that I’m not here.
Η αλήθεια είναι, ότι η μπάντα άρχισε να μεγαλουργεί μετά την εποχή Syd Barrett, όσο “ύβρις” κι αν θεωρείται κάτι τέτοιο. Βέβαια, δεν έπαψε σχεδόν ποτέ να τους επηρεάζει, όπως θα δούμε παρακάτω. Χωρίς αυτόν πια, έρχεται το ‘Ummagumma’ του 1969, για να δώσει ορισμό στον όρο avant-garde αλλά και ένα στίγμα του τι πρόκειται να ακολουθήσει. ‘Atom Heart Mother’ (1970) στη συνέχεια, τραγούδια-έπη, και το σπάνιας ιδιαιτερότητας ‘Alan’s Psychedelic Breakfast’ στο τέλος του δίσκου, ένα 14λεπτο τραγούδι, στο οποίο τον πρώτο λόγο έχουν οι αληθινοί ήχοι ενός ανθρώπου που ετοιμάζει και τρώει το πρωινό του, ενώ παράλληλα, οι Pink Floyd παίζουν διάφορους ήχους.
Η αλήθεια βρίσκεται στους Pink Floyd
Σε αυτό το σημείο, τα πράγματα αλλάζουν λίγο και η μπάντα μεγαλώνει απότομα. Οι πειραματισμοί συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό και φτάνουμε στο άλμπουμ ‘Meddle’ που είχε τα κομμάτια ‘One Of These Days’ και ‘Echoes’. Το πρώτο είναι ένα από τα καλύτερα ορχηστρικά τους κομμάτια, ενώ το δεύτερο είναι πρακτικά το μπάσιμό μας στο αφιέρωμα. Το ‘Echoes’, λοιπόν, θέτει σοβαρή υποψηφιότητα για το καλύτερο τραγούδι της μπάντας (αν και δεν είναι όπως θα δούμε παρακάτω) και είναι ένα έπος περίπου 24 λεπτών που κάποια στιγμή λέει αυτό:
And no one called us to the land
And no one knows the wheres or whys
Something stirs and something tries
Starts to climb toward the light
Strangers passing in the street
By chance two separate glances meet
And I am you and what I see is me
And do I take you by the hand
And lead you through the land
And help me understand
The best I can
And no one called us to the land
And no one crosses there alive
No one speaks and no one tries
No one flies around the sun…
Το απολαμβάνουμε, ίσως στο κορυφαίο live των Pink Floyd, στο άδειο θέατρο της Πομπηίας (δείτε
εδώ).
‘
The Dark Side Of The Moon (1973)
Και κάπως έτσι, αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά ο τίτλος του άρθρου. Το ‘The Dark Side Of The Moon’ του 1973, έρχεται για να αποτελέσει το πρώτο concept album της μπάντας και να πραγματευτεί έννοιες όπως η διαμάχη, τα χρήματα, ο χρόνος, η απληστία και οι πνευματικές διαταραχές, με το τελευταίο στοιχείο να είναι εμπνευσμένο από τον Syd Barrett. Απλές αλήθειες δηλαδή.
Η ιδέα για ένα δίσκο με κεντρικό θέμα ήρθε από τον Roger Waters και τα υπόλοιπα μέλη της μπάντας συμφώνησαν μαζί του, για να συνθέσουν τελικά έναν από τους καλύτερους δίσκους όλων των εποχών και να “παντρέψουν” τις εξαιρετικές τους συνθέσεις μαζί με μια κατάθεση σκέψεων και φιλοσοφικών αναζητήσεων, μέσω απλών και “κοφτερών” στίχων. Ο δίσκος χωρίζεται σε δύο μέρη (τραγούδια No.1-No.5 και No.6-No.10) τα οποία αποτελούν συνεχόμενα κομμάτια μουσικής και αρχίζουν και τελειώνουν με τον ήχο του παλμού της καρδιάς.
Αποτέλεσε τον “καθρέφτη” των σκέψεων των Pink Floyd και κατέστησε σαφές και αδιαπραγμάτευτο, ξεκινώντας από τον “πνιγμένο” στην αντίθεση τίτλο του και συνεχίζοντας με όλα τα τραγούδια του, το γεγονός ότι στους Pink Floyd κρύβεται πολλή αλήθεια.
Τα εναρκτήρια ‘Speak To Me’ και ‘Breathe’ τονίζουν τα εγκόσμια και μάταια στοιχεία της ζωής που συνοδεύουν την απανταχού παρούσα απειλή της τρέλας που μπορεί να προκύψει απ’ αυτά.
Don’t be afraid to care.
Τα ηλεκτρονικά στοιχεία του ‘On The Run’, οι ζοφεροί, αληθινοί και γρήγορα εναλλασσόμενοι ήχοι του, μεταδίδουν στον ακροατή το άγχος και την αγωνία των σύγχρονων ανθρώπων που ταξιδεύουν συνεχώς, και στην ουσία αντικατοπτρίζουν το φόβο του Richard Wright για τις πτήσεις. Ακολουθεί το αριστουργηματικό ‘Time’. Δεν μπορώ να βρω λέξεις για να περιγράψω αυτό το συνθετικό επίτευγμα, μουσικά και στιχουργικά, που μας χάρισαν οι Pink Floyd, για να το ακούμε όταν καθόμαστε νωχελικοί, μην κάνοντας τίποτα, και να καταλαβαίνουμε με τον πιο πειστικό τρόπο ότι ο χρόνος δεν είναι για πέταμα.
Tired of lying in the sunshine staying home to watch the rain
You are young and life is long and there is time to kill today
And then one day you find ten years have got behind you
No one told you when to run, you missed the starting gun
And you run and you run to catch up with the sun but it’s sinking
Racing around to come up behind you again
The sun is the same in a relative way, but you’re older
Shorter of breath and one day closer to death
Τα φωνητικά της Clare Torry στο ‘The Great Gig in the Sky’ που ακολουθεί, είναι κάτι το συγκλονιστικό. Το τραγούδι δεν έχει λόγια, γιατί δε χρειάστηκαν λόγια. «Της είπαμε να σκεφτεί το θάνατο, τον τρόμο, το οποίο και έκανε. Έτσι, προέκυψαν αυτά τα υπέροχα φωνητικά.» Ναι, καλά καταλάβατε. Τα φωνητικά αυτά, ήταν απροβάριστα. Και ναι, δεν μπορούσαν αυτά τα συναισθήματα να αντικατοπτριστούν καλύτερα.
Το ‘Money’ που ακολουθεί, εκτός από το πρώτο τραγούδι που παίχτηκε σε ταμειακή μηχανή (αστείο ήταν, γελάστε), είναι και μια γλαφυρή απεικόνιση της σχέσης του σύγχρονου ανθρώπου με τα χρήματα, της εξάρτησής του από αυτά, της ματαιοδοξίας του. Χλευάζει τον καταναλωτισμό και την απληστία που -καλώς ή κακώς- διακατέχει σχεδόν όλους μας.
Money, get back
I’m all right, Jack, keep your hands off of my stack.
Money, it’s a hit
Don’t give me that do goody good bullshit
I’m in the hi-fidelity first class traveling set
And I think I need a Lear jet
Money, it’s a crime
Share it fairly but don’t take a slice of my pie
Money, so they say
Is the root of all evil today
But if you ask for a rise it’s no surprise that they’re giving none away
Η ειρωνεία είναι το γεγονός ότι το ‘Money’ ήταν τελικά το πιο εμπορικά επιτυχημένο κομμάτι του δίσκου! Το ανεπανάληπτο ταξίδι μουσικής πανδαισίας συνεχίζεται, λίγο πιο μοναχικό όμως, αφού το ‘Us And Them’ ασχολείται με την απομόνωση των καταθλιπτικών, χρησιμοποιώντας αντιθέσεις για να περιγράψει τις ανθρώπινες σχέσεις.
Με το ‘Any Colour You Like’ που ακολουθεί, οι Pink Floyd αναφέρονται στην έλλειψη επιλογών που έχουν οι άνθρωποι στη σημερινή κοινωνία, ενώ το προτελευταίο κομμάτι του δίσκου, το ‘Brain Damage’, είναι εμπνευσμένο από τον Syd Barrett και την πνευματική κατάσταση στην οποία βρισκόταν έπειτα από την απότομη έκρηξη δημοσιότητας, αλλά και της χρήσης ναρκωτικών. Αλήθεια, υπάρχει κανείς που να μη νιώθει παρανοϊκός ορισμένες στιγμές;
The lunatic is in my head
The lunatic is in my head
You raise the blade, you make the change
You re-arrange me ’till I’m sane
You lock the door
And throw away the key
There’s someone in my head but it’s not me.
And if the cloud bursts, thunder in your ear
You shout and no one seems to hear
And if the band you’re in starts playing different tunes
I’ll see you on the dark side of the moon
Ο δίσκος κλείνει με το ανεπανάληπτο ‘Eclipse’, με τα υπέροχα φωνητικά του Roger Waters να μας μιλούν για τις έννοιες της ετερότητας και της ενότητας, δίνοντας σε όλους να καταλάβουν πόσα πολλά είναι τα κοινά που μοιράζονται όλοι οι άνθρωποι.
Το πόση αλήθεια κρύβεται σε αυτό το άλμπουμ θα σας το αποδείξω ακόμη πιο “χειροπιαστά”. Κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων ο Waters, έκανε μια πολύ “εμπνευσμένη” κίνηση. Έγραψε σε χαρτάκια διάφορες ερωτήσεις, όπως “Ποια ήταν η τελευταία φορά που χρησιμοποίησες βία;”, “Είχες δίκιο;”, “Τι σημαίνει ‘The Dark Side Of The Moon’ για ‘σένα;” κλπ, και αυτά δόθηκαν στο προσωπικό του studio, σε φίλους της μπάντας κλπ., με σκοπό οι απαντήσεις τους να ηχογραφηθούν και να μπουν στο album. Κάπως έτσι, δημιουργήθηκαν μερικοί από τους στίχους που ακούμε στο The Dark Side Of The Moon:
– I’ve been mad for fucking years, absolutely years, been over the edge for yonks, been working me buns off for bands… I’ve always been mad, I know I’ve been mad, like the most of us are… Very hard to explain why you’re mad, even if you’re not mad…
– Live for today, gone tomorrow, that’s me, hahaha!
– And I am not frightened of dying, any time will do, I don’t mind. Why should I be frightened of dying? There’s no reason for it, you’ve gotta go sometime.
– I can’t think of anything to say except… Hahahahaha… I think it’s marvellous! Hahaha!
Και ήταν όντως “marvellous”. Για να να ακολουθήσει ένα ακόμη αριστούργημα.
‘
Wish You Were Here (1975)
Σε αυτό το άλμπουμ, οι Pink Floyd μας χάρισαν το καλύτερο τραγούδι που έχει γραφτεί ποτέ. Είναι το ‘Shine On You Crazy Diamond’, έχει διάρκεια περίπου 26 λεπτά (αν και είναι σπασμένο στα Μέρη 1-5 στην αρχή του δίσκου και Μέρη 6-9 στο No.3 του δεύτερου μέρους του δίσκου), και είναι αφιερωμένο -όπως και ολόκληρος ο δίσκος- στον Syd Barrett και γενικότερα στη φήμη και τη δημοσιότητα, που μπορούν να αλλοτροιώσουν ένα μουσικό. Μια υπέροχη ευχή, να λάμψει, όπως παλιά, το πάλαι ποτέ ιδρυτικό μέλος της μπάντας, αστείρευτη έμπνευση και έντονα βιώματα, ήταν οι παράγοντες που συντέλεσαν στη σύνθεση αυτού του αριστουργήματος. Κάνοντας ένα γρήγορο παραλληλισμό, το ‘Shine On You Crazy Diamond’ έχει ενδεχομένως την ένταση, την οξύτητα και την πειστικότητα των μηνυμάτων της ταινίας Requiem for a Dream, όντας εν μέρει γραμμένο για την καταστροφή στην οποία οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια η χρήση ναρκωτικών. Ποιος δε θα το αφιέρωνε σε ένα φίλο του που έχει… “παρεκτραπεί”;
Shine on you crazy diamond.
Now there’s a look in your eyes, like black holes in the sky.
Shine on you crazy diamond.
You were caught on the cross fire of childhood and stardom,
Blown on the steel breeze.
Come on you target for faraway laughter, come on you stranger,
You legend, you martyr, and shine!
Παρένθεση για μια ιστοριούλα:
Το 1975 οι Pink Floyd έκαναν ηχογραφήσεις για το επερχόμενο άλμπουμ τους, ‘Wish You Were Here’, όταν εμφανίστηκε στο στούντιο ένας μεγαλόσωμος άνδρας με ξυρισμένο κεφάλι και φρύδια. Οι Nick Mason και David Gilmour έχουν επιβεβαιώσει την ιστορία χωρίς να είναι σίγουροι αν η εμφάνιση του Barrett έγινε κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης του συγκεκριμένου τραγουδιού. Τα μέλη της μπάντας δεν μπορούσαν αρχικά να διακρίνουν ποιος ήταν αυτός, αλλά λίγο αργότερα συνειδητοποίησαν πως ήταν ο Syd Barrett. Όταν, βέβαια, τον κατάλαβαν, μέσα στο στούντιο επικράτησε συγκίνηση και ο αρχηγός του συγκροτήματος, Roger Waters, ξέσπασε σε ελαφριά κλάματα. Όπως ήταν φυσικό, η ηχογράφηση διακόπηκε.
“Ο Barrett σηκώθηκε και είπε, «Ωραία, πότε να φορέσω την κιθάρα μου;»” υπενθύμισε ο Richard Wright. “και φυσικά, δεν είχε κιθάρα μαζί του”, συνέχισε. “Και είπαμε, «Συγγνώμη, Syd, το κομμάτι της κιθάρας έχει ολοκληρωθεί»”. Όταν ρωτήθηκε τί πίστευε για το ‘Wish You Were Here’, ο Barrett δήλωσε ότι ακουγόταν “λίγο παλιό”. Στη συνέχεια… “γλίστρησε” μακριά, κατά τη διάρκεια εορτασμών για το γάμο του Gilmour με τη Ginger Hasenbein που είχε πραγματοποιηθεί νωρίτερα την ίδια μέρα. Αυτή ήταν η τελευταία τους “συνεργασία” αλλά και η τελευταία φορά που το συγκρότημα θα τον έβλεπε πριν πεθάνει, τον Ιούλιο του 2006.
Κλείνει η παρένθεση και ανοίγουμε πάλι το κεφάλαιο της αλήθειας που κρύβεται στους Pink Floyd. Τα διαπιστευτήρια έρχονται στο αμέσως επόμενο κομμάτι, το ‘Welcome To The Machine’. Ένας ύμνος κατά του σύγχρονου τρόπου ζωής, που μας μετατρέπει όλους σε μάζα, σαν να είμαστε προϊόντα μηχανής. Μια κραυγή διαμαρτυρίας ενάντια στην κατευθυνόμενη σκέψη του σημερινού ανθρώπου, τα κατευθυνόμενα όνειρα μιας μεγάλης ζωής, όσο κι αν αυτός νομίζει το αντίθετο. Μια έκφραση απόγνωσης για το γεγονός ότι είμαστε υπό καθεστώς παρακολούθησης. Ένα ξυπνητήρι. “ΜΟΡΦΩΣΟΥ! Γιατί αλλιώς θα είσαι υποχείριο του καθενός!” (“And you didn’t like school, and you/Know you’re nobody’s fool”).
Welcome my son, welcome to the machine.
Where have you been?
It’s alright we know where you’ve been.
You’ve been in the pipeline, filling in time,
Provided with toys and ‘Scouting for Boys’.
You brought a guitar to punish your ma,
And you didn’t like school, and you
Know you’re nobody’s fool,
So welcome to the machine.
Welcome my son, welcome to the machine.
What did you dream?
It’s alright we told you what to dream.
You dreamed of a big star,
He played a mean guitar,
He always ate in the Steak Bar.
He loved to drive in his Jaguar.
So welcome to the Machine.
Το ‘Have A Cigar’ , ένα κομμάτι στο οποίο είναι έκδηλη και σαφής η ειρωνική διάθεση του Roger Waters, ακολουθεί για να συνεχίσει να στηλιτεύει τη μουσική βιομηχανία, προβάλλοντας αρκετά κλισέ και συνεχίζοντας νοηματικά το ‘Welcome To The Machine’.
Πριν ολοκληρωθεί το ‘Shine On You Crazy Diamond’ με τα Μέρη 6-9, βρίσκουμε το ‘Wish You Were Here’. Εδώ θα μου επιτρέψετε να κάνω μια παρέμβαση στη σύγχρονη ποπ κουλτούρα που θέλει την/τον κάθε ερωτευμένη/ερωτευμένο να το αναρτά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Με μία, λοιπόν, αιφνιδιαστική κίνηση κυνικότητας, παραθέτω μερικούς από τους στίχους:
So, so you think you can tell
Heaven from Hell,
blue skies from pain.
Can you tell a green field
from a cold steel rail?
A smile from a veil?
Do you think you can tell?
Did they get you to trade
your heroes for ghosts?
Hot ashes for trees?
Hot air for a cool breeze?
Cold comfort for change?
Did you exchange
a walk on part in the war
for a lead role in a cage?
Δε σας έκαναν να σκεφτείτε την καψούρα σας, το ξέρω. Γι’ αυτό μην το ξαναδώ στο Facebook. Οι αντιθέσεις, οι συγκρίσεις, οι απογοητεύσεις που βιώνουμε όλοι, το ψέμα και η εξαπάτηση, είναι τα κύρια στοιχεία που πραγματεύεται αυτή η μπαλάντα, κάνοντάς μας να κοιτάξουμε πολλά ζητήματα με άλλη ματιά.
Ο δίσκος αυτός είναι η πεμπτουσία της ροκ. Από τα progressive ροκ στοιχεία του ‘Shine On You Crazy Diamond’, τα σκληρά και industrial στοιχεία του ‘Welcome To The Machine’, το καθαρό ροκ του ‘Have A Cigar’, μέχρι την μπαλάντα ‘Wish You Were Here’, οι Pink Floyd κατάφεραν μέσα σε 4 τραγούδια να παίξουν ένα τεράστιο εύρος μουσικών στοιχείων και ειδών, αλλά και να προσφέρουν άφθονη τροφή για σκέψη και προβληματισμό.
Γιατί, ας μην ξεχνάμε ότι η ροκ δεν είναι μόνο κιθάρες, μπάσο και ντραμς, αλλά και φωνή. Και όχι η φωνή του “βολεμένου” και απροβλημάτιστου που σφυρίζει αδιάφορα στο δρόμο αγνοώντας -εκούσια ή όχι- όσα συμβαίνουν γύρω του.
Animals (1977)
Τα ’70s έφταναν προς το τέλος τους, η οικονομική κατάσταση στη Βρετανία ήταν άθλια, και αφού στα προηγούμενα άλμπουμ είχαν ασχοληθεί κυρίως με πιο προσωπικά θέματα, προβλήματα και εσωτερικές αναταραχές, ανέβασαν στα ράφια το ‘Animals’, που ήρθε να ασκήσει δριμεία κριτική στις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της χώρας εκείνη την περίοδο. Ελαφρώς βασισμένο στη νουβέλα Animals Farm του George Orwell, το άλμπουμ περιγράφει τις διάφορες κοινωνικές τάξεις, παραλληλίζοντάς τις με τρία διαφορετικά είδη ζώων: τα μάχιμα/ανταγωνιστικά σκυλιά (ανερχόμενοι), τους δεσποτικούς αδίστακτους χοίρους (εξουσία) και την «τυφλή και άκριτη αγέλη» των προβάτων (υπόλοιποι πολίτες).
Όλα αυτά σε μια εποχή που μεσουρανούσε η punk, βίαιη, εκρηκτική και “ποτισμένη” με θυμό κατά του κατεστημένου, κι ενώ οι Pink Floyd, ήταν ακριβώς το αντίθετο μουσικά, αλλά και στιχουργικά, αφού οι στίχοι τους δεν είχαν αυτήν την οργή και την ένταση.
Ο δίσκος, όμως, αποτελεί μια “κραυγή” κατά του καπιταλισμού, κάτι που γίνεται αντιληπτό από τους πρώτους του στίχους, στο ‘Pigs On The Wing (Part One)’:
If you didn’’t care what happened to me,
And I didn’’t care for you,
We would zig zag our way through the boredom and pain,
Occasionally glancing up through the rain,
Wondering which of the buggers to blame
And watching for pigs on the wing.
Ο αφηγητής του αλληλεπιδρά άμεσα με τον ακροατή, ενώ τελικά αποδεικνύεται ότι είναι ένα άσωτο “σκυλί”, που περίμενε πως θα αναδυθεί στην κοινωνία, χρησιμοποιώντας κάθε δυνατό μέσο. Ο αφηγητής λέει πως ο μόνος τρόπος να ξεφύγει η κοινωνία απ’ αυτό, είναι η ευαισθητοποίηση του κόσμου, ενώ το γεγονός ότι μόνο περιστασιακά κοιτάει ψηλά, δηλώνει πως πλέον έχει μειωθεί το ενδιαφέρον του να συμμετάσχει και να προσπαθήσει να ανέβει στην κοινωνική ιεραρχία.
Το επόμενο τραγούδι ονομάζεται ‘Dogs’ και ξεκινάει κάπως έτσι:
You gotta be crazy, you gotta have a real need.
You gotta sleep on your toes, and when you’re on the street,
You gotta be able to pick out the easy meat with your eyes closed.
And then moving in silently, down wind and out of sight,
You gotta strike when the moment is right without thinking.
And after a while, you can work on points for style.
Like the club tie, and the firm handshake,
A certain look in the eye and an easy smile.
You have to be trusted by the people that you lie to,
So that when they turn their backs on you,
You’ll get the chance to put the knife in.
Ένα σκυλί που επιδιώκει να φτάσει στο επίπεδο του γουρουνιού, δίνει συμβουλές σε ένα ανερχόμενο σκυλί. Δηλώνει πως μόνο όσοι έχουν τεράστια ανάγκη ή αδιάκοπη θέληση είναι αυτοί που θα φτάσουν πολύ ψηλά. Για να είσαι πολύ επιτυχημένος, πρέπει να ‘χεις αστείρευτη δίψα για δύναμη. Το επιτυχημένο σκυλί πρέπει να είναι σε διαρκή επαγρύπνηση, όπως και το θύμα αλλά και ο θύτης. Σας θυμίζει κάτι μήπως;
You gotta keep one eye looking over your shoulder.
You know it’s going to get harder, and harder, and harder as you
get older.
Η ηθική τους περιγράφεται από μία απλή αρχή: Όλα είναι δίκαια και αποδεκτά, αρκεί να επιτυγχάνεται ο βασικός στόχος, ο οποίος δεν είναι άλλος από τη δύναμη και τη δόξα. Το μεγάλο σκυλί αντιλαμβάνεται, όσο περιγράφει όλο και περισσότερα, ότι περιγράφει την ίδια του τη ζωή:
And when you loose control, you’ll reap the harvest you have sown.
And as the fear grows, the bad blood slows and turns to stone.
And it’s too late to lose the weight you used to need to throw
around.
So have a good drown, as you go down, all alone,
Dragged down by the stone.
Έπειτα από όλα αυτά, ο πρωταγωνιστής φαίνεται να προσπαθεί να απελευθερώσει τον εαυτό του από τις ιδεολογικές δομές που του επιβάλλουν ποιος είναι και πώς λειτουργεί, βλέποντας πέρα από τα οφέλη που του προσφέρει ο καπιταλισμός, δηλαδή την οικονομική ευημερία και το κοινωνικό status. Αρχίζει να αμφιβάλλει, να νιώθει μπερδεμένος, να έχει τις αμφιβολίες και τις επιφυλάξεις του, να συνειδητοποιεί ότι οι σχέσεις δεν είναι αληθινές έτσι, ότι όλοι είναι εν δυνάμει εχθροί.
I gotta admit that I’m a little bit confused.
Sometimes it seems to me as if I’m just being used.
Gotta stay awake, gotta try and shake off this creeping malaise.
If I don’t stand my own ground, how can I find my way out of this
maze?
Deaf, dumb, and blind, you just keep on pretending
That everyone’s expendable and no-one has a real friend.
And it seems to you the thing to do would be to isolate the winner
And everything’s done under the sun,
And you believe at heart, everyone’s a killer.
Τα δύο επόμενα τραγούδια είναι τα ‘Pigs (Three Different Ones)’ και ‘Sheep’, που περιγράφουν τους καπιταλιστές και τους πολίτες αντιστοίχως. Τα γουρούνια, εμφανίζονται ως λαίμαργα και ανήθικα, υποφέροντας από αυτά τα ελαττώματα του χαρακτήρα τους, παρότι είναι στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας, ενώ τα πρόβατα εμφανίζονται ως ανόητα και πλήρως ελεγχόμενα από ιδεολογικά κατασκευάσματα.
Harmlessly passing your time in the grassland away;
Only dimly aware of a certain unease in the air.
You better watch out,
Τhere may be dogs about
I’ve looked over Jordan, and I have seen
Things are not what they seem.
What do you get for pretending the danger’s not real.
Meek and obedient you follow the leader
Down well trodden corridors into the valley of steel.
What a surprise!
A look of terminal shock in your eyes.
Now things are really what they seem.
No, this is no bad dream.
Το ‘Animals’ είναι ένας δίσκος που παρουσιάζει τη σύγχρονη δομή της κοινωνίας ως απάνθρωπη, σχεδόν σαδιστική. Και οι τρεις τάξεις ανθρώπων, είναι δυστυχισμένες, ανεξαρτήτως της θέσης τους. Σε αντίθεση με το βιβλίο του George Orwell, τα πρόβατα κυριαρχούν. Το σύστημα φαντάζει αδιαπέραστο, αλλά φαίνεται πως ο καθένας ξεχωριστά μπορεί να ξεφύγει απ’ αυτό, μέσω των διαπροσωπικών σχέσεων.
The Wall (1979)
Το ‘The Wall’ είναι ο ορισμός του concept album. Εξερευνά την απομόνωση και τη μοναξιά, οι οποίες συμβολίζονται από ένα μεταφορικό τοίχο. Τα γεγονότα που περιγράφονται, αποτελούν τη ζωή ενός φανταστικού χαρακτήρα, του Pink, ενός χαρακτήρα που έχει στοιχεία από τον Syd Barrett και τον Roger Waters, με τον δεύτερο να έχει χάσει τον πατέρα του κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Pink, λοιπόν, έχοντας χάσει τον πατέρα του και όντας μεγαλωμένος από την υπερπροστατευτική μητέρα του (‘Mother’), βασανίζεται στο σχολείο από τον αυταρχικό και καταχρηστικό καθηγητή, ο οποίος διαβάζει τους στίχους που γράφει (παρεμπιπτόντως είναι οι στίχοι του ‘Money’) και τον ρεζιλεύει. Όλα αυτά τα τραύματα αποτελούν τα “τούβλα του τοίχου” (bricks in the wall) που περιγράψαμε παραπάνω.
We don’t need no education
We don’t need no thought control
No dark sarcasm in the classroom
Teachers leave them kids alone
Hey! Teachers! Leave them kids alone!
All in all it’s just another brick in the wall.
All in all you’re just another brick in the wall.
Τελικά, εξελίσσεται σε ροκ σταρ, ενώ οι σχέσεις του χαρακτηρίζονται από την αβεβαιότητα, τη χρήση ναρκωτικών και τις εκρήξεις βίας. Γνωρίζει μία γυναίκα, την οποία παντρεύεται, αλλά σύντομα αρχίζει να εκδηλώνεται ο αυτοκαταστροφικός χαρακτήρας του (‘One Of My Turns’), απόρροια των ψυχολογικών τραυμάτων που του άφησε η παιδική του ηλικία, αλλά και των προβλημάτων αλκοολισμού και ναρκωτικών. Φυσικά ο γάμος του δεν “αντέχει” (‘Don’t Leave Me Now’) και όταν “καταστρέφεται”, το “χτίσιμο” του τοίχου τελειώνει, ολοκληρώνοντας την απομόνωσή του (‘Goodbye Cruel World’) και απομακρύνοντάς τον από κάθε έννοια ανθρώπινης επαφής.
Η κρίση κλιμακώνεται, με αποκορύφωμα μια παραίσθηση του Pink ότι είναι δικτάτορας και εμφανίζεται σε συναυλία παρόμοια με συλλαλητήριο Νεο-Ναζί. Πλημμυρισμένος από τύψεις, οριοθετεί τον εαυτό του (‘Stop’) και τον βάζει σε μια εσωτερική δίκη (‘Trial’), με τον εσωτερικό του κόσμο να του επιτάσσει να γκρεμίσει τον τοίχο (‘Outside The Wall’). Αυτή η ιστορία μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο, 3 χρόνια αργότερα και σίγουρα θα μπορούσαμε να πούμε πως το μήνυμά της ήταν ισχυρό και άμεσο.
Από το άλμπουμ δε λείπουν οι αναφορές στον Syd Barrett, με το ‘Nobody Home’ να περιγράφει την κατάστασή του κατά τη διάρκεια ενός αποτυχημένου tour της μπάντας το 1967.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κομμάτια του δίσκου, με εξίσου δυνατή σκηνή στην ταινία, ήταν το ‘Comfortably Numb’, εμπνευσμένο από μια μυοχαλαρωτική ένεση που είχε κάνει ο Roger Waters κατά τη διάρκεια του In the Flesh Tour για να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα της υπατίτιδας. Από την ταινία απουσιάζει το ‘Hey You’, το οποίο, ωστόσο, περιέχει μερικούς από τους πιο χαρακτηριστικούς στίχους των Pink Floyd:
Hey you, out there on the road
Always doing what you’re told,
Can you help me?
Hey you, out there beyond the wall,
Breaking bottles in the hall,
Can you help me?
Hey you, don’t tell me there’s no hope at all
Together we stand, divided we fall.
Ένας ακόμη δίσκος, λοιπόν, από τους Pink Floyd, οι οποίοι επιχείρησαν ξανά να εξερευνήσουν τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου και το πώς συνδέονται τα βιώματα στην παιδική ηλικία με την υπόλοιπη ζωή του ανθρώπου. Ένα από τα πιο ισχυρά βιώματα, ήταν ο χαμός του πατέρα του Roger Waters στο πόλεμο, και κάπως έτσι έρχεται εντελώς φυσικά, να “δέσει” με την υπόλοιπη δισκογραφία τους, ο επόμενος δίσκος, The Final Cut.
The Final Cut’ (1983)
Το αντιπολεμικό μήνυμα είναι αυτό που χαρακτηρίζει τον εν λόγω δίσκο. Η ειρήνη μετά τον πόλεμο, ήταν ένα όραμα των στρατιωτών που πολέμησαν πιστεύοντας ότι έπειτα από τη νίκη τους, οι ηγέτες δε θα ήθελαν πια να λύνουν τις διαφορές τους με πολεμικές συρράξεις. Ένας απ’ όσους θυσιάστηκαν γι’ αυτό το όραμα, ήταν και ο πατέρας του Roger Waters, κάτι που τον είχε επηρέασει βαθύτατα. Ωστόσο, είχαν αρχίσει να εμφανίζονται πολλά “σύννεφα” στις σχέσεις των μελών, με το album (στίχοι, μουσική, artwork) να είναι αποκλειστική δουλειά του Roger Waters και να αποτελεί -μοιραία- έναν από τους χειρότερους δίσκους της μπάντας, αφού ήταν περισσότερο ένα προσωπικό project παρά μια ομαδική δουλειά.
Όμως, οι σκέψεις και ο προβληματισμός, δε λείπουν σε κανένα σημείο του δίσκου, ο οποίος είναι πάλι γεμάτος μηνύματα. Στα ‘One of the Few’ και ‘The Hero’s Return’ ο δάσκαλος του ‘The Wall’ παρουσιάζεται ως ένας ήρωας πολέμου, που δυσκολεύεται να προσαρμοστεί και πάλι στην κανονική ζωή, ενώ βασανίζεται από τύψεις για το χαμένο του πλήρωμα κατά τη διάρκεια του πολέμου. Σειρά έχει το ‘The Gunner’s Dream’, που περιγράφει τη μεταπολεμική ελπίδα για έναν κόσμο χωρίς τυράννους και φόβο τρομοκρατικών επιθέσεων.
Floating down through the clouds
Memories come rushing up to meet me now.
In the space between the heavens
and in the corner of some foreign field
I had a dream.
I had a dream.
Good-bye Max.
Good-bye Ma.
Ακολουθεί ο “ξεπεσμός” του δασκάλου, που γίνεται αλκοολικός ‘Paranoid Eyes’, ενώ η συνέχεια του δίσκου είναι γεμάτη μηνύματα σχετικά με τον πόλεμο, όπως την επιστροφή των στρατιωτών από το πεδίο της μάχης. Η ελπίδα του Roger Waters για ολοκαύτωμα στους Leonid Brezhnev, Menachem Begin και Margaret Thatcher (ηγέτες της εποχής) εκφράζεται στο ‘The Fletcher Memorial Home’ και ο δίσκος κλείνει με το ‘Two Suns in the Sunset’, που περιγράφει ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα, δηλαδή το τελικό αποτέλεσμα ενός κόσμου “εθισμένου” στον πόλεμο και στην επιθυμία να ελέγχει τα πάντα. Τα είπαν όλα.
Η μόνη λύση για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο, είναι η ανθρώπινη επικοινωνία. Κάτι που μας οδηγεί στο τελευταίο concept album της μπάντας, που δεν είναι άλλο από το ‘The Division Bell’, αν και απ’ αυτό απουσίαζε ο Roger Waters.
The Division Bell’ (1994)
Μεταξύ του ‘The Final Cut’ και του ‘The Division Bell’, μεσολάβησε το ‘A Momentary Lapse Of Reason’, κάτι σαν μεταβατικό στάδιο για την μετά-Waters εποχή και εξίσου απογοητευτικό -αν και με ορισμένα καλά σημεία- με το ‘The Final Cut’. Το 1994, όμως, ήρθε άλλο ένα concept album από τους Pink Floyd, αντάξιο της φήμης και της αξίας τους. Αν και οι στίχοι ήταν σαφώς πιο “ρηχοί” (το ταλέντο του Waters στη στιχουργική είναι κάτι αδιαμφησβήτητο και αδιαπραγμάτευτο), ο δίσκος καταφέρνει να αγγίξει τον ακροατή, έχοντας ως κύριο θέμα την επικοινωνία και το πώς μπορεί να λύσει τα ανθρώπινα προβλήματα.
Με έντονες επιρροές στους στίχους από τη γυναίκα του David Gilmour, Polly Sampson, το αποτέλεσμα ήταν σίγουρα πιο άρτιο από την προηγούμενή δουλειά τους. Ο τίτλος, ‘The Division Bell’, είναι εμπνευσμένος από το καμπανάκι που χτυπάει στη βρετανική Βουλή και καλεί τους βουλευτές σε ψηφοφορία. Ο ντράμερ, Nick Mason, είχε πει: «Σαφώς και έχει νόημα. Είναι για τους ανθρώπους που κάνουν τις επιλογές τους, τα ναι και τα όχι.»
Το στιχουργικό highlight του δίσκου δεν είναι άλλο από τα λόγια του Stephen Hawking στην ανατριχιαστική έναρξη του ‘Keep Talking’. Σε μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά λόγια που έχουν ειπωθεί ποτέ σε τραγούδια των Pink Floyd, ο μεγάλος θεωρητικός φυσικός εξυμνεί την ομιλία, ισχυριζόμενος ότι είναι “υπεύθυνη” για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Ποιος μπορεί να το αμφισβητήσει;
For millions of years mankind lived just like the animals
Then something happened which unleashed the power of our imagination
We learned to talk
Και… τι πρέπει να γίνεται όταν δε μιλάμε; Όταν καθόμαστε μόνοι στη γωνία για να μη μας ενοχλήσει κανείς και χάνεται η επικοινωνία;
It doesn’t have to be like this
All we need to do is make sure we keep talking
Το τέλος του δίσκου έρχεται να μας αφήσει άναυδους. Το ‘High Hopes’, ένα από τα καλύτερα τραγούδια της μπάντας, είναι η αυτοβιογραφική ματιά του David Gilmour σχετικά με το τι μπορεί κανείς να κερδίσει και να χάσει στη ζωή του. Ανακαλώντας στη μνήμη του την παιδική του ηλικία, ο Gilmour κάνει μια σύντομη περίληψη της ζωή του και καταλήγει σε διδάγματα όπως αυτό:
Encumbered forever by desire and ambition
There’s a hunger still unsatisfied
Our weary eyes still stray to the horizon
Though down this road we’ve been so many times
The grass was greener
The light was brighter
The taste was sweeter
The nights of wonder
With friends surrounded
The dawn mist glowing
The water flowing
The endless river
Με αυτόν τον τρόπο τελειώνει και η δισκογραφία των Pink Floyd, πριν μας εκπλήξουν με την κυκλοφορία του ‘The Endless River’ το 2014, το οποίο ωστόσο δεν είχε στίχους, παρά μόνο σε ένα τραγούδι.
Η αλήθεια είναι ότι το αφιέρωμα βγήκε τεράστιο, αλλά αλήθεια είναι και το γεγονός ότι στους Pink Floyd, εκπτώσεις δεν γίνονται. Η αναζήτηση της αλήθειας είναι το αιώνιο ερώτημα και το μεγαλύτερο όλων, γι’ αυτό και η απάντησή του έπρεπε να ήταν εξίσου μεγάλη. Φυσικά, η τελευταία πρόταση είναι μεταξύ σοβαρού κι αστείου, μιας και παρόλο που πιστεύω ότι η αλήθεια είναι κάτι απόλυτο, με την καλή έννοια της λέξης, δεν μπορεί να αποτυπωθεί από το έργο μιας μόνο μπάντας, πόσο μάλλον ενός ανθρώπου (του Roger Waters, αυτός ήταν υπεύθυνος για σχεδόν όλους στίχους των concept album των Pink Floyd εκτός του ‘The Division Bell’).
Ωστόσο, οι Pink Floyd κατάφεραν να την προσεγγίσουν με τον καλύτερο τρόπο. Ναι, οι στίχοι είναι “ξυράφι”, άλλοτε έχοντας σαν αφορμή προσωπικά βιώματα και καταστάσεις και άλλοτε όντας απλοί, καθημερινοί, αποτέλεσμα αληθινών και αυθόρμητων φράσεων ανθρώπων που συνεργάστηκαν με την μπάντα.
Η αλήθεια, όμως, δε βρίσκεται μόνο στους στίχους τους. Βρίσκεται στις γεμάτες νοσταλγία και συναίσθημα νότες της κιθάρας του David Gilmour, στα έντονα πλήκτρα του Richard Wright, στα ατμοσφαιρικά ντραμς του Nick Mason, στο πάθος του Roger Waters που τραγουδούσε με όλη του την ψυχή τους στίχους που ο ίδιος έγραφε, στα φωνητικά της Clare Torry που φαντάστηκε το θάνατο στο ‘The Great Gig In The Sky’, στους ήχους της φύσης (‘Echoes’), της ταμειακής μηχανής (‘Money’), ακόμα και των μαχαιροπίρουνων (‘Alan’s Psychedelic Breakfast’), που χρησιμοποίησαν οι Pink Floyd στα τραγούδια τους, στα 20λεπτα έπη τους, που ακόμα κι αν δεν έχουν πολλά λόγια, σου δίνουν τροφή για σκέψη και σου αφήνουν αρκετό χρόνο για να την “καταναλώσεις” ακούγοντας τις απαλές, ταξιδευτικές και ψυχεδελικές μελωδίες τους.
Εκεί, φίλοι μου, βρίσκεται η αλήθεια...
του Γιώργου Κορμπάκη
Πηγή:
http://straightonmusic.com/h-alhtheia-vrisketai-stoys-pink-floyd/
