Η παντοδυναμία του μύθου

του Περικλή Κοροβέση

Τα ανθρωποειδή (το γένος Homo) έχουν μια ιστορία χιλιετιών. Από όλα τα είδη, ξεχωρίζει κάποιο που από το 70000, για λόγους που αγνοούμε, αποκτά μια άλλη συμπεριφορά που ευνοεί την ανάπτυξή του. Τα άλλα είδη υπάρχουν παράλληλα, αλλά κανένα δεν είχε την τύχη του Homo Sapiens.
Υστερα από κάποιο διάστημα συγκατοίκησης, εξαφανίστηκαν, χωρίς ακόμα να έχουμε μάθει το γιατί με ακρίβεια. Γύρω στο 11000 π.Χ. ο άνθρωπος ανακαλύπτει την καλλιέργεια της γης. Και το 3500 π.Χ. έχουμε την πρώτη ανθρώπινη γραφή, που εμφανίζεται στο σημερινό Ιράκ σε πλάκες (πολλές από αυτές καταστράφηκαν από τους αγγλο-αμερικανικούς βομβαρδισμούς).
Πότε όμως εμφανίζεται η ομιλία στον άνθρωπο; Γοητευτικό ερώτημα, αλλά αδιάφορο για τους γλωσσολόγους. Ο άνθρωπος γεννιέται μέσα στη γλώσσα και αυτήν εξετάζουμε.
Τα πρώτα κείμενα που έχουμε είναι μυθολογικο-θρησκευτικά. Προφανώς καταγραφή προφορικών παραδόσεων, που είναι αδύνατον να προσδιοριστεί η αρχή τους. Είναι γνωστό πως η προφορική παράδοση μπορεί να κρατήσει μια ιστορία ζωντανή για πολλούς αιώνες, ανεξάρτητα από το μέγεθός της.
Οι πρόγονοί μας επινόησαν μύθους και θρησκείες και είχαν δυνατότητα μνήμης που δεν είχαν τα άλλα ανθρωποειδή. Ηταν μια πρώτη προσπάθεια του ανθρώπου να ενταχθεί σε ένα απέραντο σύμπαν, να συμφιλιωθεί μαζί του και να το θεοποιήσει.
Την εποχή εκείνη δεν υπήρχε κόπιραϊτ, οπότε η μια θεότητα μπορούσε να ταξιδέψει από τον έναν τόπο στον άλλον, όπου και προσαρμοζόταν σε μια νέα δοξασία. Ακόμα και ένα κοσμοϊστορικό γεγονός που παρουσιάζεται ως μοναδικό, π.χ. ο κατακλυσμός, στις Γραφές εμφανίζεται σαν να είχε συμβεί δύο φορές. Μία στο έπος του Γκιλγκαμές και μία στην Παλαιά Διαθήκη. 
Ο μυθικός-θρησκευτικός λόγος δεν χρειάζεται απόδειξη. Δεν χρειάζεται διάλογο, απαιτεί μόνο πίστη στη δεδομένη αλήθεια, που είναι θεϊκή και μόνο οι εκπρόσωποί του επί γης και οι «ελέω θεού μονάρχες» μπορούν να τον χειριστούν υπεύθυνα. Οι υπόλοιποι είναι αιρετικοί και παραβάτες της θεϊκής τάξης. Δηλαδή εξουσία και μυθικός λόγος είναι ταυτόσημα και το ένα δεν πάει χωρίς το άλλο. Κανόνας που ισχύει μέχρι σήμερα σε διάφορες μορφές.
Και έπρεπε να περιμένουμε κάποιους αιώνες για να έρθει η Αθηναϊκή Δημοκρατία (5ος-4ος αι. π.Χ.) για να αντικατασταθεί ο μυθικός ρόλος με το επιχείρημα και την απόδειξη. Αυτό ήταν μια επανάσταση για την ανθρωπότητα, που ανακάλυπτε τον ορθό λόγο. Δείγμα αυτής της γραφής είναι οι σωζόμενες αρχαίες τραγωδίες, που είναι ο απόηχος του πολιτικού λόγου στην Αγορά του Δήμου. 
Οποιο πρόσωπο της αρχαίας τραγωδίας μιλάει έχει τα επιχειρήματά του που μας πείθουν, μέχρι να μιλήσει ο άλλος πρωταγωνιστής, που και αυτός μας πείθει. Δηλαδή δεν έχουμε να διαλέξουμε ανάμεσα σε ένα δίκαιο και σ’ ένα άδικο, αλλά στη σύγκρουση δύο δικαίων. Και εμείς καλούμαστε να επιλέξουμε πλευρά. Και ο ορθός λόγος προϋποθέτει ισότητα, δημοκρατία και πολίτη που μπορεί να κρίνει ελεύθερα.
Εντούτοις στη διαμάχη του μυθικού και του ορθού λόγου, ανά τους αιώνες, ο μυθικός λόγος που συνδέθηκε με την εξουσία, πολιτική ή θρησκευτική, επικράτησε. Ο Διαφωτισμός, η Αμερικανική και η Γαλλική Επανάσταση, η Παρισινή Κομμούνα και η Οκτωβριανή Επανάσταση, άσχετα από την κατάληξή τους, ήταν όλα προϊόντα του ορθού λόγου.
Παρ’ όλα αυτά, και αν υπολογίσει κανείς και τις απηνείς διώξεις του ορθού λόγου όταν εκφραζόταν μέσα από εξεγέρσεις και επαναστάσεις ή ανακαλύψεις, παραμένει ακόμα και σήμερα η μόνη ελπίδα της ανθρωπότητας για τη σωτηρία του πλανήτη. Και αυτό αποδεικνύεται μέσα από τα κινήματα αντίστασης, την πρόοδο των επιστημών και τη δημιουργία μιας πλούσιας σκέψης σε διεθνές επίπεδο, που ακόμα δεν έχει βρει την πολιτική της έκφραση στα κινήματα.
Εκεί που ο μυθικός λόγος έχει βρει το βασίλειό του είναι στην τρέχουσα πολιτική. Ή πιο επίσημα στην αντιπροσωπευτική ή δυτική δημοκρατία. Αρχή της είναι η πλειοψηφία κυβερνά και η μειοψηφία ελέγχει. Σωστό κατ’ αρχήν, όπως και η ισότητα και τα δικαιώματα για όλους. Πώς κερδίζεται όμως μια πλειοψηφία, όταν όλα τα κόμματα δεν έχουν τις ίδιες δυνατότητες;
Στις ΗΠΑ τα έξοδα για τις προεδρικές εκλογές του 2016 υπολογίζονται σε 7 δισ. δολάρια. Πώς να κατέβει ισότιμα μια περιβαλλοντική οργάνωση που, όσο δραστήρια κι αν είναι, έχει χάσει το παιχνίδι από χέρι; Το χρήμα έχει δικαίωμα να ομιλεί, αποφάνθηκε το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ. Και οι εκλογές γίνονται πλειοδοτικός διαγωνισμός.
Ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές με τις υλικές δεσμεύσεις του προγράμματος της Θεσσαλονίκης. Και αυτό αποδείχθηκε μύθος. Και κατάργησε το πρόγραμμά του. Η κυβέρνηση της Αριστεράς ανανέωσε το δικομματικό σύστημα καταλαμβάνοντας το κενό που άφησε πίσω του το εκλιπόν ΠΑΣΟΚ. Για ποια πλειοψηφία μιλάμε, όταν ο ένας περίπου στους δύο δεν ψήφισε;
Αρα μιλάμε για κυβερνήσεις μειοψηφίας που βαφτίζονται κατ’ ευφημισμόν πλειοψηφίας. Για ισότητα και δικαιώματα, ρωτήστε γυναίκες, μειονότητες κάθε μορφής, ανέργους και αστέγους. Θα σας ορίσουν καλύτερα από μένα το πολιτικό σύστημα που ζούμε. Και το συμπέρασμα είναι απλό. Αυτό το πολιτικό σύστημα των ελίτ αναπαράγεται μέσα από τη φτώχεια των πολλών που πιστεύουν σε μύθους.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών