Στις αρχές του 19ου αιώνα η Ελλάδα ήταν μία φτωχή και παραμελημένη επαρχία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Δύο αιώνες μετά κι αφού μεσολάβησαν πολλά, ανάμεσα τους η Μικρασιατική Καταστροφή και η ήττα από την Τουρκία, η ναζιστική κατοχή κι ένας εμφύλιος πόλεμος (συμφορές τις οποίες δε γνώρισαν οι γείτονες), η Ελλάδα έχει αφήσει πίσω της οικονομικά την άλλοτε κραταιά αυτοκρατορία. Παρά την κρίση, με πάνω από 25.000 δολάρια κατά κεφαλήν, οι Έλληνες είναι κατά πολύ πλουσιότεροι από τους Τούρκους που βρίσκονται κοντά στα 14.000 δολάρια. Προφανώς κάτι έχουμε κάνει σωστά.
Στην Ελλάδα, με το ξεκίνημα σχεδόν της Επανάστασης, έγινε προσπάθεια να συγκροτηθεί ένα κράτος στα ευρωπαϊκά πρότυπα, προσπάθεια που αποτέλεσε τεράστιο άλμα για τα δεδομένα της εποχής. Υπήρξαν πολλά εμπόδια και συχνά πισωγυρίσματα που εκδηλώθηκαν με δραματικό τρόπο από τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας με τη δολοφονία του Καποδίστρια.
Το 1981, ωστόσο πιστέψαμε ότι η πορεία αυτή ολοκληρώθηκε με την ένταξη της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση (την τότε Ε.Ο.Κ.). Αναγνωριστήκαμε επιτέλους σαν μία ισότιμη Ευρωπαϊκή Δημοκρατία. Ή μήπως όχι;
Τις τελευταίες δεκαετίες είμαστε μάρτυρες της αντίθετης πορείας. Αντί να βελτιώνεται η αποτελεσματικότητα του κράτους, αυξάνονται τα κρούσματα της διαφθοράς και εμφανίζονται φαινόμενα διάλυσης και ακραίας αναποτελεσματικότητας.
Αδυνατούμε να μαζέψουμε τους φόρους και δεν μπορούμε να ελέγξουμε την αυθαίρετη δόμηση. Ολόκληροι τομείς του κράτους, όπως οι στρατιωτικές προμήθειες και η Υγεία, γίνονται έρμαια συμφερόντων. Η επιχειρηματικότητα και η καθημερινότητα του πολίτη βραχυκυκλώνονται στη γραφειοκρατία. Επικρατεί αίσθηση γενικευμένης ανομίας και ακόμα και αυτή η στοιχειώδης λειτουργία, απαραίτητη για κάθε πολιτισμένη συνύπαρξη, η απονομή δηλαδή της δικαιοσύνης, έχει καταστεί προβληματική.
Δεν πρόκειται, βέβαια, για νέα φαινόμενα. Στις δεκαετίες του '50 και του '60 ωστόσο, όταν τα περιθώρια ανάπτυξης της χώρας ήταν μεγάλα μετά τις καταστροφές της Κατοχής και του Εμφυλίου, οι ανεπάρκειες αυτές δεν ήταν καθοριστικές.
Για ένα πρώτο αναπτυξιακό άλμα η ύπαρξη και μόνο ισχυρής κεντρικής εξουσίας είναι αρκετή. Και αναφέρουν χαρακτηριστικά (οι συγγραφείς του βιβλίου "Γιατί τα έθνη αποτυγχάνουν") τις εντυπωσιακές επιδόσεις της Σοβιετικής Ένωσης επί Στάλιν, όταν οι αγρότες, από έναν αγροτικό τομέα που χρησιμοποιούσε τεχνολογία του Μεσαίωνα, μεταφέρθηκαν στη βιομηχανία, με αποτέλεσμα εκρηκτικούς ρυθμούς ανάπτυξης της παραγωγικότητας. Πρόκειται, όμως, για μία ανάπτυξη με ημερομηνία λήξης.
Αυτό ακριβώς μοιάζει να συμβαίνει στην Ελλάδα σήμερα. Έπειτα από μία περίοδο τεχνητής ευημερίας, δηλαδή ευημερίας με δανεικά, βρισκόμαστε στην ανάγκη να προχωρήσουμε σε έναν βαθύ μετασχηματισμό του παραγωγικού μας μοντέλου.
Ανακαλύπτουμε, όμως, ότι οι αλλαγές αυτές δεν μπορούν να προχωρήσουν γιατί υπάρχουν ισχυρά κατεστημένα συμφέροντα που τις εμποδίζουν. Το ιδιαίτερο μας χαρακτηριστικό ίσως είναι ότι τα συμφέροντα αυτά δεν περιορίζονται σε μία οικονομική ολιγαρχία αλλά επεκτείνονται σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού κι έχουν και συντεχνιακό χαρακτήρα.
Τύποις είμαστε μία ανοικτή ευρωπαϊκή δημοκρατία. Στην πράξη είμαστε ένα άθροισμα συμφερόντων όπου κάθε νέα προσπάθεια οικονομικής επιτυχίας και κοινωνικής ανόδου αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα. Και με αυτήν την έννοια οι θεσμοί παραμένουν κλειστοί στους απλούς πολίτες.
Τα παραδείγματα άπειρα. Όταν ένας νέος επιχειρηματίας προσπαθεί να μπει στην αγορά με μία νέα μπύρα βρέθηκε αποκλεισμένος από το σύστημα διανομής. Χρειάστηκε 20 και πλέον χρόνια, άπειρο πείσμα και πολλά εκατομμύρια χαμένα για να επιβιώσει.
Όταν ένας εφοπλιστής επιχείρησε να αλλάξει το τουριστικό υπόδειγμα σε μία ολοκληρωμένη μονάδα γύρω από ένα γήπεδο γκόλφ, χρειάστηκε επίσης 20 χρόνια, άπειρο πείσμα και πολλά χαμένα εκατομμύρια για να ολοκληρώσει απλώς την επένδυσή του.
Μία μεγάλη ξένη εταιρία που θα θελήσει να έρθει στην Ελλάδα για μία παραγωγική επένδυση και στον βαθμό που δεν θα έχει κάποιο τεράστιο τεχνολογικό πλεονέκτημα και δεν θα προσαρμοστεί (συνήθως με έναν ντόπιο συνέταιρο) στην ελληνική γραφειοκρατεία, το πιθανότερο είναι να τα εγκαταλείψει πριν καν ανοίξει.
Επιπροσθέτως, μια διεθνοποιημένη δικηγορική εταιρεία θα βρει απέναντί της τη μαχόμενη δικηγορία, μία εταιρία ταξί τον μαχόμενο Λυμπερόπουλο, ένα φαρμακείο-επιχείρηση τον μαχόμενο Λουράντο, ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο τους μαχόμενους καθηγητές, ακόμα κι ένα κομμωτήριο, όπως είδαμε από τη λίστα των κλειστών επαγγελμάτων, θα έχει να αντιμετωπίσει τους μαχόμενους κομμωτές.
Το γιατί όλα αυτά αντιστρατεύονται την ανάπτυξη είναι γνωστό στους οικονομολόγους. Το πλεονέκτημα του καπιταλισμού είναι αυτό που ο Σουμπέτερ ονόμασε δημιουργική καταστροφή. Το ότι είναι ανοικτός δηλαδή στον ανταγωνισμό, στις νέες τεχνολογίες και σε νέους τρόπους παραγωγής που μοιραία υποκαθιστούν τους υπάρχοντες.
Στην Ελλάδα η έννοια της ελεύθερης οικονομίας περιορίζεται στις πιστωτικές κάρτες, στην κατανάλωση και στις εισαγωγές.
Ε, αυτό δεν φτάνει, ας το πάρουμε απόφαση!
Απόσπασμα από άρθρο του Παντελή Καψή
από το Έθνος της Κυριακής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου