Αυθάδειες...

Aνρί Ματίς, «Η θλίψη του βασιλιά», 1952

του Γιώργου Σταματόπουλου

Στην εποχή του μεγάλου Γάλλου διηγηματογράφου Γουσταύου Φλωμπέρ (1821-1880 -αριστουργηματικά τα «Μαντάμ Μποβαρύ» και «Αισθηματική Αγωγή») έντονη ήταν η διαμάχη μεταξύ των φιλοσόφων σχετικά με τα πρωτεία της ύλης ή του πνεύματος. Ιδού η θέση του σε αυτή τη διαμάχη: «Θεωρώ τον υλισμό και τον πνευματισμό δύο ισοδύναμες αυθάδειες».
Μέγα μάθημα για όσους σήμερα υποστηρίζουν τη μία ή την άλλη ιδεολογία σε πολιτικό - οικονομικό - πολιτισμικό επίπεδο, σε ό,τι αφορά τον δημόσιο λόγο και τις ακραίες, αδιάλλακτες τοποθετήσεις και των δύο πλευρών.
Σαν να τους λέει να υποστείλουν την αλαζονεία που προέρχεται από την απόλυτη τάχα (δική τους) αλήθεια και να ανοίξουν τα αυτιά τους να ακούσουν με προσοχή την αντίθετη γνώμη· διαφορετικά, διάλογος μηδέν με πολλούς συνεπαγόμενους κινδύνους αλληλοσπαραγμού (και ας υπάρχουν πάντα στα ανθρώπινα οι διαχωριστικές γραμμές - οφείλουν να ιδωθούν με «άλλη» ματιά, εάν θέλουμε να πάνε μπροστά οι κοινωνίες).
Η διαβούλευση πρέπει να πάψει να είναι ένα απλό επιχείρημα, αλυσιτελές ούτως ή άλλως, όπως γίνεται θεατρικότατα σήμερα· οφείλει να ενισχύει τους θεσμούς και να διαμορφώνει απόψεις.
Οι συμμετέχοντες στη διαβούλευση ανά πάσα στιγμή πρέπει να είναι έτοιμοι να αναθεωρήσουν απόψεις εάν οι «αντίπαλες» πληροφορίες ή επιχειρήματα φαίνονται πιο πειστικά από τη δική τους αλήθεια.
Στην Ελλάδα είναι σπάνια (ή μήπως ανύπαρκτη;) μια τέτοια δημοκρατική διαδικασία και αν τυχόν επιμείνει κάποιος σε αυτήν απλώς θα φάει τα μούτρα του ή θα γίνει περίγελως από τα αντίθετα στρατόπεδα.
Είναι ξένη έκφραση για τη δημοκρατία μας η πραγματική διαβούλευση (εποικοδομητικές και αμοιβαία επωφελείς συζητήσεις).
Οι διαμάχες στην ουσία είναι κοκορομαχίες: αδιάλλακτος λόγος, επιχειρηματοκτόνος, αβαθής και επώδυνα ρητορικός, ανοίκειος δηλαδή στην ανοιχτοσύνη του διαλόγου, εχθρός απέναντι στην ίδια τη δημοκρατία και την καθημερινότητα των πολιτών.
Δεν υφίσταται συζήτηση ή «αν υφίσταται, αυτή θα είναι ένας τυπικός διάλογος “κωφών” - ένας διάλογος που στην πράξη θα λειτουργεί διαρκώς ως παράταση ή υποκατάστατο του εμφύλιου πολέμου.
Ακόμη και στις πιο “προηγμένες” δημοκρατίες, πολλές διαμάχες δεν είναι παρά “η συνέχιση του εμφύλιου πολέμου με άλλα μέσα”, για να παραφράσουμε τον Κλαούσεβιτς. Αλλωστε, τέτοιου είδους διαμάχες, όπου κάθε παράταξη αναζητά εκείνα τα επιχειρήματα που θα σκοτώσουν τον αντίπαλο, μας είναι απόλυτα οικείες από την πολιτική καθημερινότητα σε μια δημοκρατία». (Αλμπερτ Ο. Χίρσμαν, «Η αντιδραστική ρητορική», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, από όπου και η επίκληση του Φλωμπέρ από τον συγγραφέα).
Μάλλον πρέπει να φάμε πολλά καρβέλια ακόμη για να εισέλθουμε στον διάλογο, στο ξερίζωμα της αδιαλλαξίας και των εγωισμών. Σημασία έχει να επικαλούμαστε πού και πού την ευεργετικότητά του - και για την κοινωνία και για την Πολιτεία. Πρώτα, όμως, χρειάζεται να πάψουμε να είμαστε αυθάδεις...

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών